İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ DERS NOTLARI

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ DERS NOTLARI e-my Programı SAKARYA ÜNİVERSİTESİ 3.HAFTA Yrd.Doç:Dr. Tuba CANVAR KAHVECİ

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ e-my Programı İçindekiler DERSİN HEDEFİ... 1 GİRİŞ... 1 1. İŞ ANALİZİ... 2 1.1. İŞ ANALİZİ BİLGİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ... 3 2. İŞ TANIMI VE İŞ GEREKLERİ... 3 2.1. İŞ TANIMI... 3 2.2. İŞ GEREKLERİ... 4 3. İŞ DİZAYNI... 5 3.1. İŞ DİZAYNI YAKLAŞIMLARI... 7 İŞ BASİTLEŞTİRME... 7 İŞ ROTASYONU... 7 İŞ GENİŞLETME VE İŞ ZENGİNLEŞTİRME... 7 EKİBE DAYALI İŞ DİZAYNI... 7 İŞGÜCÜNDE ESNEKLİK... 7 SORULAR... 8 KAYNAKLAR... 8 EKLER... 9 DERSİN HEDEFİ Bu haftaki derste dersin tanımlı öğrenim çıktılarından İnsan Kaynakları Yönetimi ile ilgili temel kavramları ve organizasyonlarını tanımak ile İşgücü planlaması, tedariği, değerlendirmesi ve geliştirilmesinde kullanılabilecek yöntemleri öğrenmek amacıyla aşağıdaki konular öğrenilecektir: GİRİŞ İş Analizi nedir ve hangi yöntemlerle yapılabilir, İş tanımları ve iş gereklerinin nasıl hazırlandığı ve ne için gerekli olduğu, İş dizaynı yöntemlerinin neler olduğu, Organizasyonlarda işlerin yapısal özellikleri ve içeriklerinin çalışanların verimliliklerinde önemli olduğu giderek işletmelerde anlaşılmıştır. Çalışanların tatmin ve verimliliğini bu denli etkileyen unsur olan işlerin organizasyonel yaşamda bilimsel ve sistematik bir biçimde incelenmesi ve ayrıca çeşitli değişkenleri dikkate alarak yapılarının düzenlenmesi, günümüzde İKY nın bir görevi olmuştur. Bu derste önce işletmelerdeki işlerin tüm özellik ve ayrıntılarını belirlemeye yönelik çalışmalardan oluşan iş analizi süreci, daha sonra da işlerin kişiler için daha motive edici, organizasyon için de etkinlik ve verimlilikle sonuçlanacak şekilde gerçekleştirilmesini sağlayacak faaliyetler olan iş dizaynı çalışmaları ele alınacaktır. 1

1. İŞ ANALİZİ İş analizi, işlerin içeriklerinin çözümlenmesi yoluyla işin yapılması sırasında rol alan tüm etkenlerin belirlenmesi biçiminde tanımlanabilir. Böylece her iş için yapılan bu analiz sonucunda işlerin gerçekleştirilmesi için gereken özellikler de belirlenir. İşin ne olduğu, ne gibi davranışlar ve eylemler gerektirdiği bilinirse bu davranış ve eylemlere uygun kişiler alınır ki bu da iş ile bu işi gerçekleştirecek birey arasında uyumu sağlar. Dolayısıyla işin dikkatli bir biçimde küçük parçalara ayrılarak somut davranışlar düzeyinde analiz edilmesi önemlidir. İşletmelerdeki iş analizi faaliyetleri, işlerin içerdiği görev, sorumluluk ve çalışma koşullarını belirlemeye yönelik çabalardan oluşur. Bu çalışmalarda ayrıca işleri yapacak olan kişilerde bulunması gereken bilgi, beceri ve yetenekler de belirlenmeye çalışılır. İş analizi sürecinde işlere ilişkin veriler çeşitli yöntemlerle sağlanır. Bu veriler genel olarak işlerin içerdiği görevlerin nasıl yapıldığını, kullanılan araç, gereç, malzeme ve teçhizatı, çalışma koşullarının özelliklerini ve işlerin diğer işlerle olan ilişkilerini kapsar. Toplanan veriler daha sonra belirli formatlar çerçevesinde düzenlenerek iş tanımları ve iş gerekleri adı altında çeşitli örgütsel faaliyetlerde kullanılırlar. Genel olarak iş analizleri iki yaklaşımla incelenebilir. Bunlardan birincisi iş analizlerini İKY açısından ele alır. Bu tür iş analizleri işletmelerde insan kaynakları planlama, ücret-maaş yönetimi, eğitim vb. konularda İKY ne veri sağlayacak nitelikte hazırlanmıştır. İkinci yaklaşım ise, iş analizi kavramını daha geniş olarak tanımlar ve bu kavramın kapsamına Endüstri Mühendisleri tarafından işlere ilişkin yapılan bir takım kantitatif çalışmaları da ekler. Bu çalışmalara örnek olarak iş basitleştirme, zaman-hareket etüdleri, yöntem geliştirme, iş ölçümü gibi faaliyetleri verebiliriz. Aşağıdaki şekilde iş analizinin etkilediği İnsan Kaynakları ve diğer alanları gösterilmektedir. İş Analizi İş Tanımları ve İş Gerekleri Örgütsel Kullanımlar Örgüt Planlaması Örgüt Tasarımı Örgüt Geliştirme Personel Yönetimi Faaliyetleri İşgücü planlaması İşe yerleştirme İşe alıştırma Eğitim ve geliştirme Başarı değerlemesi Ücret yönetimi İş değerleme Toplu pazarlık ve sözleşme yönetimi Personel hizmetleri Kariyer danışmanlığı Endüstri Mühendisliği İş ve görev tasarımı Yöntem/araç geliştirme Zaman-hareket etüdleri İş ölçümü İş güvenliği tasarımları 2

Şekil 1. İş analizinin kullanım alanları. Bir iş analizinin genel olarak içermesi gereken bilgiler şunlardır: 1. İşin içeriği, 2. İşin gerçekleştirilmesi sırasında ihtiyaç duyulan araç-gereçler, 3. Üretilen mamül veya hizmetin türü ve nitelikleri, 4. İşin yapılabilmesi için gereken aşamalar ve davranışlar, 5. İşin gerçekleştirilmesi süreci, 6. Çalışmanın gerçekleştirildiği ortam ve koşullar, 7. İşin gerektirdiği yaş, cinsiyet, eğitim, zihinsel ve özel yetenekler, kişilik özellikleri gibi bireysel özellikler, 8. İşin gerektirdiği kurum içi ve dışı ilişkiler, 9. İşte kime karşı sorumlu olunduğu, 10. İşin sorumluluğu, riski ve tehlikeleri, 11. İşin yürütülmesi için gerekli yetki. 1.1. İş Analizi Bilgi Toplama Yöntemleri İşletmeler aşağıda ele alınacak olan veri toplama yöntemlerinin bir veya birkaçını kullanarak, iş analizlerinin içermesi gereken bilgileri sağlayabilirler. Veri toplama yöntemlerinin seçiminde maliyet ve yöntemin kullanım kolaylığı başlıca dikkate alınacak faktörlerdir. Gözlem: Gözlem yöntemi daha çok basit, tekrarlardan oluşan ve kısa sürede tamamlanan işlerin analizinde etkin olur. Gözlem yöntemi ile işin yapıldığı ortam ve koşulları, tehlikeleri, kullanılan araç ve teçhizatlar hakkında bilgi edilebilirken ne tür bilgi ve beceri gerektirdiği konusunda bilgi edinilemez. Bu yüzden diğer yöntemlerle birlikte kullanılması durumunda daha etkili olacaktır. Anket: Bu yöntemde, ayrıntılı şekilde hazırlanan formların işgörenler tarafından doldurulması ve sonrasında üstleri tarafından kontrol edilerek İKY birimine teslim edilmesi yoluyla bilgiler toplanır. İşgörenlerin fikirlerini iyi ifade edememeleri, eksik veya yoruma açık bilgiler vermeleri bu yöntemin sakıncaları arasındadır. Mülakat: En çok kullanılan yöntemdir. Bu yöntem anketle birlikte kullanıldığında daha etkin sonuçlar alınabilmektedir. Diğer yöntemler: Yukarıdaki yöntemlerden başka, uzmanların bilgisine başvurma, günlük kayıtlardan (vardiya kayıtları gibi), yazılı rapor ve benzeri belgelerden yararlanma, işaretleme listesi, süreç tanımlama gibi bazı yöntemler de çok yaygın olmamakla birlikte bilgi toplama amacıyla kullanılabilir. 2. İŞ TANIMI ve İŞ GEREKLERİ 2.1. İş Tanımı İş analizi ile iş tanımı iç içe ve yakın ilişki içinde olduklarından iş tanımı, iş analizinin çıktılarından birisi olarak değerlendirilebilir. İş analizi ile elde edilen veriler daha sonra düzenlenerek iş tanımları ve iş gerekleri haline dönüştürülür. İşe ilişkin davranış, eylem, prosedür, içerik, kapsam, yetki ve sorumluluklar iş (görev) tanımını oluşturur. İş tanımında ağırlıklı olarak söz konusu işi yapacak bireyden beklenenler tanımlanır. İş tanımı, iş tarifi veya görev tanımı olarak da adlandırılır. 3

İş analizi işi en küçük ve somut davranış düzeylerine ayırırken görev tanımı genel olarak işin gerçekleştirilmesi için gerekenleri içerir. İş tanımı ile İş analizi birbirlerinden şu noktalarda farklılaşmaktadırlar: İş analizi işe yönelikken iş tanımı bireye yöneliktir. İş analizi daha genişken iş tanımı daha özet bilgi içerir. İş analizi kurum için, görevlendirme için ve ağırlıklı olarak konunun uzmanları tarafından hazırlanırken iş tanımı daha çok kendilerinden beklenenleri belirtmek üzere çalışanlara verilmek üzere hazırlanır. İş tanımlarında, işlerin aşağıda belirtilen özelliklerine ilişkin bilgiler bulunmaktadır: İşin Tanıtılması: İşin unvanı, varsa kod numarası, ait olduğu bölüm ve işin özeti. İşin İçerdiği Görevler: Hangi görevlerin nasıl yapıldığı çok ayrıntısına girilmeden, yapılış sırasına ya da kronolojik esasa göre (günlük, haftalık, aylık) görevlerin yapılış amaçları da kısaca belirtilerek tanımlanır. Bazı iş tanımlarının bu bölümünde görevlerin işin bütünü içinde ne kadar süre gerektirdiği ya da göreceli önem dereceleri (yüzdesel yada puanlarla) de belirtilmektedir. İşin İlişkili Olduğu Diğer İşler ve İşin Gerektirdiği Gözetim: İşin yatay ve dikey olarak diğer işlerle olan ilişkisi belirlenir. Dikey ilişkiler, gerektiğinde terfilerle ilgili kararlara yardımcı olacaktır. Yatay ilişkilerle de iş akışı ve işin prosedürleri belirlenecektir. İşin kendisinin gerektirdiği gözetim ve işin hangi işlerin gözetiminden sorumlu olduğu da bu bölüme eklenebilir. İş tanımları yukarıda belirtilenlerden başka, işin yapıldığı koşulları (nemli, sıcak, soğuk, gürültü vb.) ve işin yapılışında kullanılan malzeme, araç, gereç ve teçhizatı da içerir. Bu bölümde ayrıca çalışma koşullarındaki tehlikeli durumlar ve tehlike yaratacak faktörler de ayrıca belirtilmelidir. Yöneticilerin iş tanımları ise bazı farklı özellikler içerir. Yöneticilerin görevlerini kesin sınırları ile tanımlamak güç olduğundan, amaçlar ve durumsal faktörler bu tür iş tanımlarında önem kazanır. Bazı iş tanımlarında söz konusu amaçlar, fiziksel kaynaklar, sorumlu olunan süreç, program ve sistemler, beşeri kaynaklar gibi başlıklar altında diğer ikincil amaçlara ayrılarak tanımlanmaya çalışılır. 2.2. İş Gerekleri İş gerekleri herhangi bir işi uygun bir biçimde yapabilmek için kişide bulunması gereken özellikleri içerir. İş gerekleri, iş analizi sürecinde toplanan bilgilerle ve genellikle de iş tanımlarının hazırlanmasından sonra, iş tanımlarındaki belirli görev ve sorumlulukları temel alarak hazırlanır. İş gereklerinin içerdiği bilgiler eğitim, deneyim, yaş, zihinsel ve fiziksel beceriler vb. konulardır. 4

GÖREV TANIMI İşin Adı: Departmanı: Birimi: Bağlı Olduğu Yöneticisi: İşin Özeti: Eğitim Destek Elemanı İnsan Kaynakları Departmanı Eğitim/Geliştirme Birimi Eğitim Birim Yöneticisi Birimin sorumluluğunda olan çeşitli Eğitim/Geliştirme faaliyetlerinin etkin bir biçimde gerçekleştirilmesini sağlamak için gerekli destek görevleri yerine getirmek. Görev ve Sorumlulukları: 1. Eğitim/Geliştirme programları öncesi hazırlık çalışmalarını yapmak: a. Programlara katılacak kişilere davet mektupları yazmak ve ilgili programa ait gerekli bilgileri kendilerine iletmek. b. Katılımcıların otel rezervasyonlarını yapmak ve otel ile ilgili tüm işlemleri takip etmek. c. Programlarla ilgili salon, araç/gereç ve diğer eğitim malzemesinin hazırlanmasını sağlamak. 2. Eğitim/Geliştirme programları sırasındaki çeşitli faaliyetleri yürütmek: a. Katılımcıların çeşitli sorunlarına çözüm getirmek. b. Eğitimcilerin çeşitli ihtiyaçlarını sağlamak. c. Programlar sırasındaki yiyecek/içecek işlerinin organizasyonunu yapmak. 3. Programların sonunda değerlendirme formlarının katılımcılar tarafından doldurulmasını sağlamak. 4. Departmanının sorumluluğundaki diğer faaliyetlere destek olmak: a. Diğer departmanlar tarafından düzenlenen seminer, konferans vb. faaliyetlerde biriminin sorumluluğundaki faaliyetlere destek olmak. b. Birimi ile ilgili ödemeleri takip ve kontrol etmek. c. Eğitim/Geliştirme faaliyetleri ile ilgili çeşitli doküman, çizelge ve raporları hazırlamak. Çalışma Koşulları: Eğitim Destek Elemanı görevini şirket merkezindeki eğitim biriminde, şirketin Eğitim/Geliştirme Merkezinde ve gerekli durumlarda programların gerçekleştirildiği otel vb. yerlerde gerçekleştirir. Şekil 2. Görev Tanımı Örneği. 3. İŞ DİZAYNI Belirli bir iş ya da birbirlerine bağımlı işlerden oluşmuş sistemlerin, hem çalışanların iş deneyimlerini, hem de işleri başında verimlerini artırmak amacı ile değiştirilmesini içeren faaliyetlere iş dizaynı denir. İş dizaynı faaliyetlerinde işletmeler üç amacı birlikte gerçekleştirmek gerekir: Örgüt açısından verimlilik, kalite ve maliyetlerde gelişme göstermek, Çalışanlar açısından iş tatmini sağlamak, Toplumsal açıdan da var olan çeşitli kurum, düzenleme ve sistemlere ters düşmemek gibi. İş dizaynı uygulamalarında temel amaç işlerin yapısını kişileri daha fazla motive edici hale getirerek onların performanslarını geliştirmektir. İş dizaynı uygulamalarında dikkate alınacak başlıca unsurlar şunlardır: 5

Örgütsel unsurlar o İşlerin basitleştirilerek daha kısa zamanda öğrenilmesi ve hatasız gerçekleştirilmesi işgücü maliyetlerinden ve zamandan tasarruf sağlayarak etkinliği artıracaktır. o İş dizaynı çalışmalarında da, iş akışındaki sıra bozulmamalıdır. o İş dizaynı çalışmalarında geleneksel iş uygulamaları dikkate alınmalıdır. o İş dizaynı çalışmalarında yapılacak düzenlemelerin ergonomi ilkeleri ile çelişmemesi gerekir. Çevresel unsurlar o Çalışanların yetenek ve yatkınlıklar, o Sosyal ve kültürel beklentiler, Davranışsal unsurlar o Özerklik; çalışanların yaptıkları işe ilişkin karar alma özgürlüğü olan özerkliğin işlerin içeriğinde var olması durumunda kişiler tanınma ve saygınlık gereksinimlerini tatmin edebileceklerdir. o Beceri çeşitliliği; çeşitlilik özelliğinin herhangi bir işin içeriğinde bulunmaması kişinin işinden sıkılmasına, bu da kişide yorgunluk yaratarak daha çok hata yapmasına neden olacaktır. o Görevle özdeşleşme; işlerin içeriği, kişilerin nihai çıktıya kendi katkılarını görebilecek şekilde düzenlenirse, işten duydukları tatmin artacaktır. o Görevin önemliliği; eğer kişi işini işletme içinde ya da dışındaki kişiler için önemli olduğu şeklinde algılanıyorsa işinden daha yüksek tatmin duyacaktır. o Geri besleme; işinin içeriğinde geri-besleme özelliğinin bulunması çalışanların işten daha fazla tatmin duymasını sağlar. Davranışsal unsurlarının verimlilik, motivasyon ve iş tatmini yaratan iş özelliklerini açıklamak geliştirilen ve iş dizaynı çalışmalarında yararlı olabilecek İş Karakteristikleri Modeli aşağıdaki şekille özetlenmiştir. Temel İş Boyutları Kritik Psikolojik Durumlar Kişisel ve İş Çıktıları Beceri Çeşitliliği Görevle Özdeşleşme Görevin Önemi İşin anlamlı olduğuna ilişkin deneyim Yüksek içsel iş motivasyonu Özerklik Geri Besleme İşin çıktılarından sorumlu olma deneyimi İş faaliyetlerinin sonuçlarına ilişkin bilgi Bireydeki kişisel gelişim ihtiyacının gücü Şekil 3. İş Karakteristik Modeli. Yüksek kalitede performans İşten duyulan yüksek tatmin Düşük devamsızlık ve işgücü devri 6

3.1. İş Dizaynı Yaklaşımları İş Basitleştirme İş basitleştirmede işler etkinliği artırmak amacı ile bölünebilen en basit görevlere ayrılırlar. Böylece kişiler işlerini oluşturan bu basit görev/görevleri daha kısa zamanda öğrenecek ve daha hatasız yapabileceklerdir. İş Rotasyonu İş rotasyonu kişinin önceden belirlenmiş bir programa ve bu programda öngörülen sürelere göre, o anda yaptığı işle ilgili diğer bazı faaliyet ya da görevlere geçişi ve bunları sırasıyla gerçekleştirmesi olarak tanımlanır. Bu teknik, görevlerde çeşitlilik yaratarak, kısa bir süre için bile olsa monotonluk duygusunu ortadan kaldırma açısından yararlı olmaktadır. Ayrıca bir eğitim yöntemi olarak da kullanılan bir tekniktir. İş Genişletme ve İş Zenginleştirme İş genişletme ve iş zenginleştirme rutin, monoton, tekrarlı ve parçalara ayrılmış işlerin kişide yarattığı olumsuz duyguları önlemek ve bu duyguların neden olduğu devamsızlık, verim düşüklüğü gibi örgütsel sorunlara çözüm getirmek amacı ile işlerin yatay ya da dikey olarak yeni görevlere yüklenerek, yapılarının değiştirilmesi olarak tanımlanır. İşlerin yatay olarak yeni görevlerle yüklenmesi, yani iş genişletme sürecinde işlerin kapsamı sadece yapısal özellikleri aynı olan diğer bazı görevler eklenerek genişletilmektedir. Yapılan işin güçlük derecesi, kişiye sağladığı sorumluluk duygusu, kullanılan becerilerin çeşitliliği aynı kalmakta, diğer bir deyişle kişinin yaptığı işi oluşturan görevlerde nitel değil, nicel bir değişiklik sağlanmaktadır. Oysa iş zenginleştirme sürecinde, işin içeriğinin çalışanlara başarı, kişisel gelişim ve tanınma olanağı sağlayacak ve onlara daha çok sorumluluk yükleyecek, daha anlamlı ve çekici hale gelecek biçimde değiştirilmesi söz konusu olmaktadır. İş genişletmede kişinin yaptığı işlemler sayı ve çeşitlilik açısından arttırılırken, iş zenginleştirmede işinin planlama, karar alma ve yürütme aşamalarında söz sahibi olması sağlanan kişinin gerçekleştirdiği faaliyetlerin düzeyinde de bir değişiklik olmakta ve işin içeriği motivasyon yönünden iş genişletmeye oranla daha güçlü bir hale dönüşmektedir. Ekibe Dayalı İş Dizaynı Özerk çalışma grupları (autonomous work groups) oluşturarak işlerin çalışma grupları için yeniden dizaynının iş tatmini ve örgütsel etkinlik açısından işletmelerde yararlı olabilmektedir. Özerk çalışma grupları genel olarak sayıca yirmi kişiyi aşmayan, üyeleri arasında yakın ilişki ve grup görevinin gerçekleştirilmesinde ortak çabaların söz konusu olduğu, işlerin planlama ve yürütülmesine ilişkin kararlarda değişen oranlarda sorumluluğu olan kişilerin, bütünlüğü olan bir görev ya da işi yaparken çeşitli iş rolleri üstlendiği gruplar olarak tanımlanabilir. Çalışma gruplarının başarılı uygulamalarına örnek olarak kalite çemberleri, kalite ekipleri verilebilir. Bu tür çalışma gruplarında da kişinin bireysel performansından çok, grup/ekip olarak belirlenen hedeflere ulaşma konusunda gösterilen çaba, birlikte hareket edebilme ve topluca etkin kararlar alabilme ve uygulama özellikleri vurgulanmaktadır. İşgücünde Esneklik İş dizaynlarında işgücü esnekliği, esnek işgücü statülerini uygulayarak ya da esnek çalışma programlarıyla sağlanabilmektedir. 7

Esnek işgücü statüleri; geçici işgörenler ve kısmi zamanlı çalışanlardır. En yaygın esnek çalışma programları esnek çalışma saatleri, sıkıştırılmış iş haftaları ve evden çalışma gibi programlardır. Bu uygulamaları kısaca şöyle açıklayabiliriz; Geçici İşgörenler; İşletmelerde tam zamanlı çalışan, uzun dönemli istihdam ilişkileri beklentisinde, belirli bir kariyeri ve iş güvencesi olan işgörenler temel/çekirdek işgörenler olarak adlandırılırken, işverenin etkinlik ihtiyacını gidermek amacı ile iş yükündeki geçici artışlarda yardımcı olmak üzere istihdam edilen işgücü geçici işgörenler olarak tanımlanır. Kısmi Zamanlı (Part-time) Çalışanlar; Kısmi zamanlı (part-time) çalışma, tam zamanlı çalışan temel işgücünden daha az saat çalışan ve daha düşük ücret alan işgörenleri kapsar. İş paylaşımı uygulaması ile de tam zamanlı bir iş, iki ya da daha çok sayıda işgören arasında bölünerek kısmi zamanlı işler yaratılır. Esnek Çalışma Saatleri; Esnek çalışma saatleri, kişinin kendi çalışma saatleri üzerinde daha fazla söz sahibi olması ve belirli sınırlar içerisinde çalıştığı saatleri kendisinin düzenlemesidir. Esnek çalışma saatlerinin uygulandığı işletmelerde temel zaman olarak adlandırılan, tüm çalışanların işlerinin başında bulunmalarının zorunlu olduğu süre belirlenir. Temel zaman kavramının yanında, çalışanların bir işgünü içinde başlangıç ve bitimini kendilerinin belirledikleri esnek zaman olarak adlandırılan bir süre de söz konusudur. Çalışma programını kendisi belirleyen işgören, yukarıda tanımlanmış temel zaman olarak adlandırılan sürede işinin başında olmalı ve ayrıca iş sözleşmesinde belirtilen çalışma süresinden eksik çalışmış olmamalıdır. Sıkıştırılan İş Haftaları; Sıkıştırılmış iş haftaları uygulamasında günlük çalışma saatlerinin artırılması yoluyla haftalık çalışma günlerinin sayısı azaltılmaktadır. Evden Çalışma; Günümüzde teknolojik olanaklar dünyada milyonlarca kişinin evlerinden ayrılmadan işlerini yapabilmelerine olanak sağlamaktadır. Bu tür bir çalışma düzeninde kişiler tam günlük bir işi kendi yaşam tarzları ile uyumlu bir şekilde sürdürebilmektedirler. SORULAR 1. İş analizi nedir ve hangi tür bilgiler içermelidir? 2. İş analizinin kullanım alanları nelerdir? 3. İş analizinde kullanılabilecek bilgi toplama yöntemlerini nelerdir? 4. İş tanımı ve iş gerekleri nelerdir, birbiriyle karşılaştırarak açıklayınız. 5. Yapmakta olduğunuz iş için iş analizini, iş tanımı ve iş gereklerini belirleyiniz. 6. İş dizaynı yöntemleri nelerdir, açıklayınız. KAYNAKLAR 1. Uyargil C., Adal Z., Ataay İ.D., Acar A.C., Özçelik O., Dündar G., Sadullah Ö., Tüzüner L., İnsan Kaynakları Yönetimi, İ.Ü.İşletme Fakültesi İnsan Kaynakları Yönetimi Anabilim Dalı, Beta Basım A.Ş., İstanbul 2010. 2. Fındıkçı İ., İnsan Kaynakları Yönetimi, Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd.Şti., 7.Baskı, İstanbul 2009. 3. Gök S., 21.Yüzyılda İnsan Kaynakları Yönetimi, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.,1.Baskı, İstanbul 2006. 4. Sabuncuoğlu Z., İnsan Kaynakları Yönetimi, Ezgi Kitabevi Yayınları, 1.Baskı, Bursa 2000. 8

5. Etçioğlu E., İnsan Kaynakları Yönetimi Ders Notları, Sakarya Üniversitesi, e- Mühendislik Yönetimi Tezsiz Yükseklisans Programı. EKLER İşin Ünvanı: TABLO 1. İŞ ANALİZ FORMU ÖRNEĞİ. İŞ ANALİZ FORMU Analiz Grubu: Formu Geliştirenler: Bölüm: Görüşülen Kişi: Yönetici: Analiz Yapan: Kontrol Grubu: Analizin Yapıldığı Tarih: İşin Yapılması Sırasında Kullanılan Makine, Araç-Gereç: İşin Yapılış Biçimi (Yapılan işler maddeler halinde yazılacak) Kısaca İş Ortamının Tanımı: İşin Sorumluluk Dağılımı Bu İş %... Yönetim Sorumluluğu İster %... Denetim Sorumluluğu İster %... İşgörence Doğrudan Yapılır. İşin Yapılması İçin Yerine Getirilen Arızi Sorumluluklar: İşin Gerektirdiği Başarı Sınırları Nelerdir? İşin Gerektirdiği Eğitim Tecrübe ve Ön Yetişme En Az En Çok 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 İlk Okul Tahsili Lise Tahsili Yüksek Okul-Fakülte Eğitimi Lisans Üstü Eğitim 9

1 Yıldan Az Tecrübe Yeterli 1-3 Yıl Tecrübe 3 Yıldan Fazla Tecrübe 1 Aylık Önyetiştirme Gerekli 1 Aydan Fazla Ön Yetişme ÖZELLİK VE YETENEKLER Ellerini kullanma Ayaklarını kullanma Bedensel ağırlıklı çalışma Hassas duyma İyi konuşabilme Dokunarak hissetme El-göz koordinasyonu El-göz-ayak koordinasyonu Ağırlık kaldırma Oturarak çalışma Yürüyerek çalışma Ayakta çalışma Ağırlık taşıma Sözlü talimatı hatırlama Yazılı talimatı hatırlama Şahıs ve isim hatırlama Basit karar verme İnisiyatif kullanma Okuyup anlama Yazılı rapor verme Sayısal işlem yapma Basit plan yapma Yeni yöntemlere uyma Sözünü dinletme Kendisini saydırma İkna etme, fikrini kabul ettirme Çevresi ile iyi ilişki kurma Kendine güven duyma 10

Yeni bilgiler kazanma Öğrendiklerini uygulama Sürekli aynı işi yapma Karmaşık işleri yapma İŞİN GEREKTİRDİĞİ SORUMLULUKLAR SORUMLULUK ALANI Araç-gereç sorumluluğu Bozulur malzeme sorumluluğu Kırılır malzeme sorumluluğu Araç-gereç geliştirme Malzeme geliştirme Kontrol sorumluluğu Talimatı anlama Başkalarını geliştirme Denetim sorumluluğu Rapor verme İşgüvenliği sorumluluğu Diğer kişilerin güvenliği Başkalarının işini geliştirme BU İŞ İÇİN TECRÜBE Gereklidir Olsa İyi olur Gereksiz İŞBAŞI EĞİTİMİ Gereksiz Olmalı, Konular BAŞARI (performans) STANDARTLARI: Bu işte başarı nasıl ölçülür? : İşte başarıyı attıracak faktörler nelerdir?: İŞE İLİŞKİN ÖZEL NOTLAR: 11

TABLO 2. GÖREV TANIMI FORMU GÖREV TANIMI Görev Tanımı No : Tarih : KİMLİK BİLGİLERİ Bölümü : Bağlı Olduğu Unvan : ANA SORUMLULUKLARI YETKİLERİ Hazırlayan: B. Sorumlusu Kontrol: İ.Kaynakları Müd. Onay: Genel Müdür Rev. No: Sayfa : 12

TABLO 3. İŞ GEREĞİ FORMU ÖRNEĞİ. İŞ GEREKLERİ FORMU Görev Tanımı No : Tarih : Bağlı Olduğu Bölüm İş Ünvanı Bağlı Olduğu Unvan İŞİN GEREKTİRDİĞİ GENEL YETERLİLİKLER İş Deneyimi Eğitim Düzeyi Yabancı Dil Bilgisi Bilgisayar Bilgisi Araç / Gereç Bilgisi Cinsiyet Yaş Grubu Askerlik Durumu MESLEKİ YETELİLİKLER İŞİN GEREKTİRDİĞİ KİŞİLİK YETERLİLİKLERİ FİZİKSEL ÖZELLİKLER ÇALIŞMA ORTAMI 13

Hazırlayan: B.Sorumlusu Kontrol: İ.Kaynakları Müd. Onay: Genel Müdür Rev. No: 00 Sayfa : 1/1 14