Gıda Mühendisliği Bölümü
Fonksiyonel gıdalar hakkında yapılan beyanların sınıflandırılması; Beyanlar Tıbbi Sağlık Genel Ürüne özgü Fonksiyonları iyileştirmek Fonksiyonları iyileştirmek Hastalık riskini azaltmak Hastalık riskini azaltmak
Tıbbi beyanlar o gıdanın insanda oluşan hastalığı tedavi etme, önleme veya iyileştirme özelliği olduğunu belirtir. Burada hastalık olarak bahsedilen vücut veya zihinle ilgili yaralanma, rahatsızlık ve olumsuz durum olup, doğrudan veya dolaylı olarak gıdalarla ilgili tıbbi beyanlarda bulunmak gıda mevzuatlarıyla yasaklanmıştır. Sağlık beyanı gıda etiketlemede, reklam ve tanıtımda, bir gıda tüketiminin belirli bir sağlık yararı taşıdığını veya belirli bir sağlık zararının riskini azalttığını gösteren doğrudan, dolaylı veya ima edilen bir iddiadır.
Genel sağlık beyanları, iyi bilinen, genel olarak kabul edilmiş bir beslenme düzeni- hastalık veya beslenme düzeni-sağlık ilişkisi hakkında bilimsel bir fikir birliğine dayanmaktadır. Bu tür iddialar, belirli bileşim kriterlerini yerine getirmesi koşuluyla, herhangi bir ürün için kullanılabilir. Ürüne özgü (veya yenilikçi) beyanlar, gıda ürününün bazı fizyolojik etkilere sahip olduğunu ifade eder. İddialar, belirli gıda ürünü gerçekçi miktarlarda tüketildiğinde bu etkileri göstermesini gerektirir. Örn: X gıda ürünü LDL kolesterolü düşürür veya Y ürünü sindirim sistemi sağlığını korur.
Fonksiyonları iyileştirme beyanları, gıdaların, besin öğelerinin, bileşenlerin veya içeriklerin, fizyolojik veya psikolojik işlevler veya biyolojik aktivitelerin büyüme, gelişme ve vücudun diğer normal işlevleri üzerindeki var olan rollerinin ötesinde belirli yararlı etkileri ile ilgilidir. Örn: o Bazı sindirilemeyen oligosakkaritler bağırsak sisteminde belirli bakteriyel floranın gelişimini destekleyebilmektedir. o Kafein bilişsel performası iyileştirebilir. o Folat plazma homosistein seviyelerini sağlıklı düzeyde korumaya yardımcı olabilir.
Hastalık riski azaltma beyanı, belirli bir hastalık ya da durumun riskini azaltmaya yardımcı olabilecek bir gıda, besin, bileşen ya da içeriğin tüketimi ile ilgilidir. Böyle bir iddia, bir hastalığı önlemeye yönelik tıbbi beyanlardan farklıdır. Örneğin; Folat kadınların nöral tüp hasarına sahip çocuk doğurma riskini azaltabilmektedir. Yeterli kalsiyum alımı ileriki yaşlarda oluşabilecek osteoporoz riskini azaltmaktadır. Belirli probiyotiklerin tüketimi bebek ve çocuklarda rotavirüs enfeksiyonu riskini azaltmaktadır.
Beslenme beyanı örnekleri; 1. Besin içerikleri beyanı: «kalsiyum kaynağı», «lifçe zengin», «düşük yağ» 2. Karşılaştırma beyanı: «azaltılmış», «..dan düşük», «daha az», «arttırılmış», «dan fazla» Sağlık beyanı örnekleri; 1. Besin-fonksiyon beyanları: «X gıdası mükemmel/iyi bir A besini kaynağıdır. (Burada besin öğesinin sağlık ve normal gelişim ve büyüme için fizyolojik rolü belirtilir.) 2. Hastalık riskini azaltma beyanı: «A bileşenince fakir bir beslenme X hastalığı riskini azaltmaktadır. «B gıdası A bileşenince fakirdir.» «A bileşenince zengin bir beslenme düzeni X hastalığı riskini azaltmaktadır. «C gıdası A bileşenince zengindir.
TGK Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği (26.01.2017) Beslenme beyanı: Bir gıdanın içerdiği enerji, besin öğeleri veya diğer öğeleri nedeniyle beslenme yönünden aşağıda belirtilen yararlı özelliklere sahip olduğunu belirten, ileri süren veya ima eden herhangi bir mesajı, 1. Enerji için ( Sağlar, Azalan veya artan oranda sağlar, Sağlamaz ), 2. Besin öğeleri ve/veya diğer öğeler için ( İçerir, Azalan veya artan oranlarda içerir, İçermez ),
TGK Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği Sağlık beyanları için kullanım koşulları MADDE 7-(1) Gıdanın etiketi, tanıtımı veya reklâmında sağlık beyanı yapılabilmesi için gıdanın besin öğesi profili açısından aşağıdaki koşullardan en az ikisine bir arada sahip olması zorunludur: a.bileşiminde en fazla 100 mg/100 kcal sodyum bulunan. b.içerdiği enerjinin en fazla %10 u doymuş yağ asitlerinden gelen. c.içerdiği enerjinin en fazla %10 u ilave şekerden gelen. d.doğal olarak bileşiminde en az 55 mg/100 kcal kalsiyum bulunan. (2) Takviye edici gıdalarda bu maddenin birinci fıkrasındaki hükümler göz önünde bulundurulmaksızın, bu yönetmeliğin diğer hükümlerine uyulması şartıyla sağlık beyanları yapılabilir. (3) Hacmen %1,2 den fazla alkol içeren içeceklerde sağlık beyanı yapılamaz. Bu ürün grubu için sadece enerji miktarının azaltılmasına ilişkin beslenme beyanı yapılabilir.
TGK Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği Belirli sağlık beyanlarının kullanımına ilişkin kısıtlamalar MADDE 15 (1) Aşağıdaki sağlık beyanlarına kesinlikle izin verilmez: a. Gıdanın tüketilmemesi durumunda sağlığın olumsuz etkilenebileceğini ileri süren beyanlar. b.kilo/ağırlık kaybının miktarına veya oranına atıfta bulunan beyanlar. c. Bireysel doktorların veya sağlık profesyonellerinin ve 14 üncü maddenin birinci fıkrasında belirtilmeyen diğer kuruluşların tavsiyelerine atıfta bulunan beyanlar.
TGK Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği Hastalık riskinin azaltılmasına, çocukların gelişimi ve sağlığına ilişkin beyanlar dışındaki sağlık beyanları MADDE 16 (1) Hastalık riskinin azaltılmasına, çocukların gelişimi ve sağlığına ilişkin beyanlar dışındaki sağlık beyanları; a. Bir besin öğesinin veya diğer öğenin; vücudun büyümesi, gelişimi ve fonksiyonları üzerindeki rolüne veya, b. Psikolojik ve davranışsal fonksiyonlara veya, c. İncelme veya kilo/ağırlık kontrolü veya açlık hissinin azaltılması veya tokluk hissinin artırılması veya diyetten sağlanan enerjinin azaltılmasına, atıfta bulunan beyanlardır. (2) Birinci fıkrada belirtilen sağlık beyanları; a. Genel kabul görmüş bilimsel kanıtlara dayandırılan veya, b. Yeni geliştirilmiş bilimsel kanıtlara ve/veya koruma altına alınan tescilli verilere dayandırılan, beyanlar olabilir.
İçerik beyanları; Düşük yağ, düşük şeker, azaltılmış kalori, sağlıklı Kalorisiz: < 5 kalori Düşük-kalorili gıda: <40 kalori (30 g servis edilen miktar/ 50 gr hazırlanmış miktar) Azaltılmış kalorili: aynı kategorideki gıda ürününe göre %25 daha kalori içeren. Yağsız: 0.5 g yağ içeren (yağdan gelen kalori 5 kalori) Mükemmel C vitamini kaynağı: RDI nın en az 20% sini içeren İyi bir C vitamini kaynağı : %10-19 arası içeren
BAZI GAZETE HABERLERİ Yeni Zelanda siyah frenk üzümü- antosiyaninler açısından zengin - bir sonraki süper yiyecek olarak kabul ediliyor. Mor Saltanat Yazısı: Alçakgönüllü kivi siyah frenk üzümü, 'süper gıda' statüsünü hak ediyor mu? Yeni Zelanda tüketicisi, ürünlerini daha sağlıklı olduklarını iddia eden üreticilere çağrı yapmak için Bad Taste Food Awards'u kullanıyor. 2004 yılında, iki Yeni Zelandalı ilkokul öğrencisi kız, Glaxo Smith Kline'ın C vitamini iddiaları hakkında tüketicileri yanlış yönlendirdiğini kanıtladığında dünyada manşetlere çıktılar.