PROJE VE BECERİ YARIŞMALARINDA ELDE EDİLEN KAZANIMLAR, KARŞILAŞILAN ZORLUKLAR VE ÖNERİLER OBJECTIVES, CHALLENGES AND SUGGESTIONS OF PROJECT AND SKILL COMPETITIONS Rabia M. KÜFREVİOĞLU Atatürk Üniversitesi (Turkey) rkufrevi@atauni.edu.tr Özlem BAYDAŞ Atatürk Üniversitesi (Turkey) ozlembaydas@hotmail.com Yüksel GÖKTAŞ Atatürk Üniversitesi (Turkey) yukselgoktas@atauni.edu.tr ÖZET: Bu çalışmanın amacı; ortaöğretim proje ve beceri yarışmalarında elde edilen kazanımları belirlemek, proje sürecinde karşılaşılan zorlukları ortaya çıkarmak ve bu zorluklara yönelik önerileri saptamaktır. Çalışmanın örneklemini; 2011 yılında Erzurum da TUBİTAK Ortaöğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri yarışmasına katılan 156 katılımcı arasından uygun örnekleme yöntemiyle seçilen 4 öğrenci ve 3 öğretmen oluşturmaktadır. Veriler, katılımcılarla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerin yanı sıra sergi ortamının 3 gün boyunca gözlenmesiyle toplanmıştır. Çalışma sonucunda, proje sürecinin katılımcılara özgüven, sosyalleşme, etkili öğrenme, işbirlikçi çalışma gibi pek çok kazanım sağladığı ortaya çıkmıştır. Diğer taraftan katılımın sınırlı olması, kurumlar arası destek eksikliği sorunları ve projenin uygulanabilirliği noktasında zorluklar yaşandığı da belirlenmiştir. Bu zorlukların önüne geçmek için hizmet öncesi ve hizmet içi öğretmen eğitimi, MEB desteği ve kurumlar arası işbirliğinin gerekliliği öne çıkmıştır. Anahtar Sözcükler: proje tabanlı öğrenme, proje süreci, karşılaşılan zorluklar ABSTRACT:The aim of this study is to determine the objectives and the challenges and the suggestions towards challenges in the secondary project and skill competition. The sample of the study consists of convenient 4 students and 3 teachers chosen among 88 participants that participated to competition called as TUBITAK Research Projects Among the Secondary School Students in Erzurum in the 2011. The data was collected with semi-structured interviews as well as observation for 3 days in the exhibition environment. As a result, process of project provided self-confidence, socialization, effective learning, collaborative work to participant. On the other hand challenges that limited participation and lack of support from institutions and project's viability was determined. To avoid these challenges, pre-service and in-service teacher training, support of MEB and interinstitutional cooperation was emphasized. Key Words: project based learning, project process, challenges 1. GİRİŞ Günümüzde toplumsal yapı ve bilim dünyası hızla gelişim göstermekte, bu gelişim süreci de bireylerin öğrenme yapısında birtakım değişiklikleri zorunlu kılmaktadır. Geleneksel öğretimde pasif alıcı olan birey, şimdilerde aktif, bilgiye ulaşan ve bilgiyi transfer eden bir konuma gelmiştir. Bireylerin öğrenme yapısındaki bu değişim eğitimde kullanılan öğretim yöntemlerine de yansımıştır. Bu öğretim yöntemlerinden biri olan proje tabanlı öğrenme ön plana çıkmıştır (PTÖ) (Korkmaz & Kaptan, 2002). Literatürde PTÖ, öğrenmenin belirli bir süreçte, disiplinler arası ve öğrenci merkezli olarak bireysel ya da grupla gerçekleştirilen ve özgün bir ürünle sonuçlandırılan bir öğrenme yaklaşımı olarak tanımlanmaktadır (Thomas, 2000). Bu yaklaşımın temel taşları John Dewey (Yeniden yapılandırmacılık), Klipatrick (Proje metodu), Bruner (Buluş yoluyla öğrenme) ve Thelen nin (Grup araştırma modeli) gibi görüşlerle şekillenmiştir (Korkmaz & Kaptan, 2001). PTÖ; bireylerde yaratıcılığı artırmakta, onlara üst
düzey bilgi, duygu ve beceri kazandırmakta, işbirlikçi çalışmayı ve yaparak yaşayarak öğrenmeyi sağlamaktadır. Ayrıca bireylere sosyal yönden beceri kazandırmakta, onların özgüvenlerini artırmakta ve bireyleri süreç boyunca aktif kılmaktadır (Alacapınar, 2008; Başbay & Ateş, 2009; Erdem, 2002; Önen, Mertoğlu, Saka & Gürdal, 2010). Tüm bunların yanı sıra PTÖ; bireylerin dikkatlerini yoğunlaştırmalarında ve çalışma isteklerinin artmasında önemli rol oynamaktadır (Özdemir & Ubuz, 2009). Daha da önemlisi bireyler disiplinler arası içerikleri birleştirerek bilgileri ilişkilendirebilir hale gelebilmektedirler. Aynı zamanda PTÖ; bireylerin kendi stratejilerini geliştirmelerine, organize etmelerine ve değerlendirme yapmalarına olanak tanıyarak bu yeteneklerinin gelişimine katkı sağlamaktadır (Marx, Blumenfeld, Krajcik & Soloway, 1997). PTÖ; sağladığı kazanımların yanında bazı zorlukları da beraberinde getirmektedir. Thomas (2000); proje sürecinin karmaşık bir yapıya sahip olduğunu, kapsamının geniş olduğunu ve zamana yayıldığını ifade etmiştir (Thomas, 2000). Başbay ve Ateş (2009) öğrencilerin karşılaştığı zorlukları; sürecin yorucu ve iş yükünün ağır olması boyutlarıyla ele almışlardır. Ayvacı ve Çoruhlu (2010) ise öğrencilerin, problem belirleme aşamasında sorun yaşadıklarını, araştırmaya gittikleri yerlerde yeterli ilgiyi göremediklerini, grupla çalışırken eşit görev dağılımı yapamadıklarını, yetkilileri bulmakta, özellikle projenin yapım aşamasında bilgi eksikliğinden dolayı zorlandıklarını, projenin çok fazla zaman aldığını ortaya koymuşlardır. Baki ve Bütüner (2009) de öğretmenlerin projeyle ilgili genel olarak bilgi sahibi olmalarının yanı sıra proje aşamalarıyla ilgili yeterli bilgiye sahip olmadıklarını, proje çalışmasıyla ilgili öğrencileri yönlendirmede kendilerini yeterli görmediklerini ve öğrencilerine proje konusu vermekte problem yaşadıklarını vurgulamışlardır. Ayrıca proje sürecinde kaynak ve zaman yetersizliği, çevrenin bilinçli olmaması ve maddi olumsuzluklar gibi zorluklarla karşılaşıldığını belirtmişlerdir. PTÖ nün sağladığı avantajlar doğrultusunda Proje Yarışmaları da yaygınlaştırmaktadır. Bu yarışmalar katılımcıların sosyalleşmesine yardımcı olurken öğrencilerin proje yapmalarını da teşvik etmektedir. Bu çalışmanın amacı; PTÖ nün ortaöğretim proje ve beceri yarışmalarında hedeflenen kazanımları, süreçte karşılaşılan zorlukları ve zorluklara yönelik önerileri ortaya çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki araştırma sorularına cevap aranmıştır: Proje hazırlama sürecinde hedeflenen öğrenci kazanımları nelerdir? Proje hazırlama sürecinde karşılaşılan zorluklar nelerdir? Proje hazırlama sürecini daha etkili hale getirebilmek için neler yapılabilir? 2. YÖNTEM Bu araştırma mevcut durumu derinlemesine ortaya çıkarmayı amaçlayarak nitel olarak yürütülen bir durum (Case Study) çalışmasıdır. Çalışmanın evrenini 2011 yılında Erzurum da TUBİTAK Ortaöğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri yarışmasına katılan öğretmen ve öğrenciler oluşturmaktadır. Evreni temsil edecek örneklem ise Erzurum bölgesinden yarışmaya katılan 156 katılımcı arasından uygun örnekleme yöntemiyle seçilen 4 öğrenci ve 3 öğretmenden oluşmaktadır. Veriler, araştırmacılar tarafından çalışmanın amacı ve araştırma soruları doğrultusunda hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme ve gözlem rehberi kullanılarak toplanmıştır. Görüşme rehberi; geçerlik ve güvenirliğinin sağlanması için 2 akran araştırmacı,1 konu alanı uzmanı ve 1 Türkçe dil uzmanı tarafından incelenmiştir. Bu dönütlere göre bir pilot gözlem ve görüşme yapılmıştır. TUBİTAK Proje ve Beceri Yarışması sergisinde sunum yapan 4 öğrenci 3 öğretmenle görüşme yapılmış, sergi ortamı da 3 gün boyunca gözlenmiştir. Görüşmeler esnasında verilerin doğru ve güvenilir olması için katılımcıların izniyle ses kaydı yapılmıştır. Veriler, araştırma amacı ve araştırma soruları da dikkate alınarak içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Analiz sürecinde öncelikle ses kayıtları yazı diline çevrilmiş, kodlar oluşturulmuştur. Kodlar kategoriler ve temalar altında toplanarak yorumlanmıştır. Veri analizinden elde edilen bulgular ise, daha kolay anlaşılması için tablolaştırılmış, gerekli yorum ve açıklamalarıyla birlikte sunulmuştur. Temalar arasındaki ilişkiler saptanarak veri analizi tamamlanmıştır. 3. BULGULAR Çalışmada, 2 farklı katılımcı grubun görüşleri incelenmiştir. Görüşlerin aktarımında her bir katılımcıya ayrı bir kod verilmiş ve bu kodlar; öğretmenler için ÖĞRT_x, öğrenciler için ise ÖĞR_x olarak kullanılmıştır.
3.1. Proje Hazırlama Sürecinde Elde Edilen Kazanımlar Proje hazırlama sürecinde elde edilen kazanımlar iki farklı katılımcı (öğretmen, öğrenci) grubun görüşleri kodlanarak Tablo 1 te sunulmuştur. Belirlenen kodlarda; proje hazırlama etkili öğrenmeyi ve sosyalleşmeyi sağlaması, öğrencilerin özgüvenlerini geliştirmelerine yardımcı olması, öğrencilere araştırma, global düşünme ve grupla çalışma becerisi kazandırması öne çıkmaktadır. Tablo 1. Proje Sürecinde Elde Edilen Kazanımlar KODLAR Öğrenci(f) Öğretmen(f) Özgüven 4 3 Sosyalleşme 4 3 İşbirliği 3 3 Etkili öğrenme 3 Düşünme becerileri 3 Ürün ortaya koyma 3 Araştırma becerisi 2 Yaşama dönüklük 2 Elde edilen veriler doğrultusunda proje yapmanın özgüveni ve sosyalleşmeyi artırdığı öne çıkmaktadır. Buna yönelik katılımcılardan biri görüşünü şu şekilde dile getirmiştir: TÜBİTAK ın yaptığı sergi, çocuklarda özgüveni önemli ölçüde artırıyor. Proje tabanlı öğrenme sürecinde öğrencinin kendisinin bu işi başarması onda bir özgüven oluşturuyor. Projeye başlamadan önce ve başladıktan sonraki öğrencilerde, şöyle bir baktığımızda; daha önce sessiz olan öğrenciler birde bakıyorsunuz değişmişler. Özellikle de ödül aldıktan sonra ki konuşmaları, öğretmenlerle ilişkileri gerçekten değişiyor. (ÖĞRT_1) Katılımcılardan bazıları proje yapmanın öğrencilerde işbirliği sağladığını belirtmişlerdir. Buna yönelik katılımcılardan biri görüşünü şu şekilde dile getirmiştir: Bu yöntem sayesinde konuları kolayca daha net bir şekilde algılayabiliyoruz. Yani doğrudan uygulama içerdiği için bilgiyi daha kolay şekilde kendi zihnimize yerleştirebiliyoruz. (ÖĞR_1) Tablo 1 de katılımcılar, proje yapmanın etkili öğrenmeyi sağladığını belirtmişlerdir. Ayrıca düşünme becerileri kapsamında; problem çözme becerilerinin, yaratıcı ve eleştirel düşünmenin artırılabileceğini de ifade etmişlerdir. Buna yönelik katılımcılardan biri görüşünü şu şekilde dile getirmiştir: Okulumuza giderken yol kenarındaki atıkları gördük ve bizi rahatsız etti. Sonra zaten aklımızda bir proje yarışması vardı ve bu problemden yola çıkarak bu projeye başladık. (ÖĞR_2) Tablo 1 de katılımcıların proje yapmanın sürecinde bir ürün ortaya koymanın önemini belirttikleri görülmektedir. Buna yönelik katılımcılardan biri görüşünü şu şekilde dile getirmiştir: Aslında bir yerde bilim adamı gibi hissediyoruz kendimizi. Çünkü yeni bir şey ortaya koyuyoruz. Bu çok güzel bir şey. Yani artık öğrenciliği biraz geçiyoruz. Kendi sistemimizi yapmış oluyoruz. (ÖĞR_1) Aynı zamanda katılımcılar proje yapmanın araştırma becerisi kazandırdığını ve yaşama dönüklük ilkesiyle gerçek hayat problemlerini çözme becerisi kazandıklarını ifade etmişlerdir. Projeler için kıstaslarımızdan biri fikirlerin güncel olması. Bu durum bizi heyecanlandırıyor. Mesela enerji tasarrufunu sağlayacak projeler olduğu zaman biraz daha insanın ilgisini çekiyor Öğrencileri de bu şekilde yönlendiriyoruz Bir sorun yaşanıp o sorunun çözümü düşünüldüğünde daha güzel projeler çıkıyor. (ÖĞRT_1) Proje yapma, öğrencilere bilimsel çalışmaların yapılması konusunda oldukça büyük bir başarı kazandırıyor. Bir çalışma yeteneği kazandırıyor. Yani bir proje fikri doğması çok önemli. Sonra araştırma yapma, inceleme, gözlem.. Yani doğaya daha farklı bir ortamda bakılması açısından çok daha önemli. (ÖĞRT_2) Sergi ortamının gözlenmesiyle elde edilen kodlar Tablo 2 de sunulmuştur. Tablo 2. Proje Yapma Sürecinde Elde Edilen Kazanımlar (Gözlem) KAZANIMLAR Özgüven Sosyalleşme İşbirliği Etkili öğrenme Ürün ortaya koyma Yaşama dönüklük
Öğrencilerin proje sunumları sırasında gösterdiği davranışlardan yola çıkılarak yapılan gözlemlerden özgüvenlerinin çok yüksek olduğu görülmüştür. Gözlem formunda öğrenciler kendi projelerini anlatmaya istekli mi? sorusuna cevap aranırken gözlenen tüm öğrencilerin projelerini ifade ederken kendinden emin bir şekilde anlattıkları gözlenmiştir. Ayrıca proje sergi alanında öğrencilerin ve öğretmenlerin birbirleriyle olan ilişkileri de gözlenmiş, samimi bir ortamın yani sosyalleşmenin olduğu görülmüştür. Öğrencilerin projelerini işbirliği içinde grup arkadaşlarıyla birlikte sundukları da dikkat çekmiştir. Aynı zamanda sunum sırasında konuya hâkim oldukları görülmüş, buna bağlı olarak etkili öğrenmenin sağlandığı gözlenmiştir. 3.2. Proje Hazırlama Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar Proje hazırlama sürecinde yaşanan zorluklar iki farklı katılımcı (öğretmen, öğrenci) grubun görüşleri kodlanarak Tablo 3 te sunulmuştur. Belirlenen kodlarda, katılımın sınırlı olması, projenin uygulanabilirliği ve zamanın yetersizliği dikkati çeken noktalardandır. Tablo3. Proje Hazırlama Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar KODLAR Öğrenci(f) Öğretmen(f) Destek eksikliği 3 PTÖ teorik bilgi eksiklik 1 3 Katılımın sınırlı olması 4 3 Projenin uygulanabilirliği 4 3 Uygulamada yaşanan aksaklıklar 3 2 Zaman yetersizliği 3 2 Müfredat sorunu 1 2 Elde edilen veriler doğrultusunda proje yapma sürecinde yeterli desteğin olmaması ve bu süreçle ilgili teorik eksikliklerden kaynaklanan zorlukların yaşandığı görülmüştür. Buna yönelik katılımcılardan biri görüşünü şu şekilde dile getirmiştir: Genel süreçte karşılaştığımız en büyük zorluk destek eksiliğiydi. Bize destek çıkanlar sadece öğretmenlerimiz ve yardım istediğimiz kişiler oldu. Daha fazla destek çıkan olsaydı daha iyi olurdu. (ÖĞR_1) Öğretmenlerimiz bilinçli olsalardı şu an burada daha fazla proje olurdu diye düşünüyorum. Sadece belli bir kısım şuan bilinçli durumda tabiki diğer öğretmenler de bilinçli olsa ülkemiz adına daha iyi sonuçlar çıkabilir. (ÖĞR_3) Seçilen projelerin uygulanabilirliği noktasındaki tereddütlerden ve uygulamada karşılaşılan problemlerden dolayı proje yapma sürecinin yönetiminde zorluklar yaşandığı ortaya çıkmıştır. Buna yönelik katılımcılardan biri görüşünü şu şekilde dile getirmiştir: Projemiz için yeraltından gübreler topladık. Bu gübreleri toplarken, o gübrelerin bulunduğu haneleri bulmak biraz zor oldu bizim için. Ayrıca çalışma için anketler düzenledik. Anketi uygulamak için hangi evin kapısı çalsak herkes farklı şekilde karşılıyordu bizi. Bu durum biraz zorladı bizi. (ÖĞR_3) Katılımcıların, zamanın yetersizliğinden, müfredatın esnek olmamasından ve derslerin yoğunluğundan kaynaklanan zorluklar yaşadıkları belirlenmiştir. Buna yönelik katılımcılardan biri görüşünü şu şekilde dile getirmiştir: Şimdi öncelikle öğretmen olarak öğrencilerle bir araya gelme zamanı çok sınırlı. Proje yapmak isteyen öğrencilerle daha fazla bir araya gelebilmek gerek. Oysa sınırlı zaman bulunmaktadır. Birde bizim ders yoğunluğumuz çok fazla. O ders yoğunluğu içerisinde öğrencilere ayırabilecek zamanımız kısıtlı oluyor. (ÖĞRT_2) 3.3. Proje Hazırlama Sürecine Yönelik Öneriler Proje hazırlama sürecinde elde edilen öneriler iki farklı katılımcı (öğretmen, öğrenci) grubun görüşleri kodlanarak Tablo 4 te sunulmuştur. Belirlenen kodlarda, hizmet öncesi ve sonrasında öğretmen eğitimi, MEB desteği ve kurumlar arası işbirliği dikkati çeken noktalardandır.
Tablo 4. Proje Hazırlama Sürecine Yönelik Öneriler KODLAR Öğrenci(f) Öğretmen(f) Hizmet öncesi öğretmen eğitimi düzenlenmeli 2 3 Hizmet içi eğitim düzenlenmeli 3 Proje danışma kurulu oluşturulmalı 3 MEB desteği sağlanmalı 3 Üniversitelerle işbirliği yapılmalı 2 Ek ücret verilmeli 2 Elde edilen veriler doğrultusunda hizmet öncesi ve sonrasında eğitim verilmesi ve aynı zamanda proje sürecinde karşılaşılan zorlukları gidermek ve bilgi almak için illerde proje danışma kurullarının kurulması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Buna yönelik katılımcılardan biri görüşünü şu şekilde dile getirmiştir: Öğretmenleri bilinçlendirmek adına yaz tatilinde proje kapsamında hizmet içi eğitimler olabilir. Bunun dışında okullarda veya il milli eğitim genel müdürlüğü adı altında okul içerisinde veya bir ilde koordinatör projeyle sorumlu öğretmen yetiştirme kurulu kurulabilir. (ÖĞRT_2) Katılımcıların çözüme yönelik önerileri arasında eğitim öğretim sürecinin daha iyi işlemesi için MEB desteğinin olması ve özellikle üniversitelerle işbirliği yapılması gerektiği bulguları ön plana çıkmıştır. Bu durumla ilgili katılımcılar şu ifadelere yer vermişlerdir: Proje sürecinin epeyce zorlu bir kısmı var. Okul içinde var, Milli Eğitimin içinde var, üniversitenin içinde var. Milli Eğitim kendi içinde bu kısmı maddi anlamda şu şekilde çözmeye çalıştı: Proje yapmak isteyen rehber öğretmenlere ders ücreti ödüyor. Ama MEB in çok daha fazla desteği olması gerekiyor. (ÖĞRT_1) Öğretmenler için bir yüksek lisans programı açılabilir. Böylece öğretmenlerin üniversiteden bağı kopmamış olur. Bu sayede üniversitelerle işbirliği de sağlanabilecektir. (ÖĞRT_2) Diğer taraftan ek ücret talebi de öğretmenler tarafından ifade edilmektedir. Bu durumla ilgili bir katılımcı şu ifadelere yer vermiştir: Proje sürecinin epeyce zorlu bir kısmı var. Okul içinde var, Milli Eğitimin içinde var, üniversitenin içinde var. Milli Eğitim kendi içinde bu kısmı maddi anlamda şu şekilde çözmeye çalıştı: Proje yapmak isteyen rehber öğretmenlere ders ücreti ödüyor. Ama MEB in çok daha fazla destek olması gerekiyor. (ÖĞRT_1) 4. SONUÇ VE ÖNERİLER Proje hazırlama süreci öğrencilere pek çok kazanım sağlamaktadır. Araştırma bulgularına göre proje yapmanın etkili öğrenmeyi ve sosyalleşmeyi sağladığı, bir ürün ortaya koyulduğunda öğrencilere başarma duygusunu hissettirdiği, özgüvenlerini geliştirdiği ve disiplinler arası işbirliğini sağladığı göze çarpan kazanımlar olduğu ortaya çıkmıştır. Proje yarışmalarının ve tüm proje süreçlerinin bu tür kazanımlar sağlaması oluşturmacı yaklaşıma uygun olması açısından önemlidir. Çünkü değişen eğitim sistemiyle öğrencilerden beklenen davranışlar da değişmiştir. Proje süreci de bu beklenen davranışlara uygun kazanımlar sağlamaktadır. Proje hazırlama süreci uzun ve çaba gerektiren bir süreç olmasından dolayı pek çok zorluğu da beraberinde getirmektedir (Thomas, 2000). Araştırma bulgularına göre katılımcıların karşılaştığı en önemli problemlerin; öğretmen eğitimsizliğinden, eğitim sisteminin yapısından, teorik bilgi eksikliğinden ve destek sorunundan kaynaklandığı ortaya çıkarılmıştır. Öncelikli olarak öğretmenlerin proje yönetimi konusunda eğitimsiz olmaları pek çok sorunla karşılaşmalarına ve karşılaşılan sorunları çözmede yetersiz kalmalarına neden olmaktadır. Ayrıca katılımcı öğretmenler herhangi bir sorunla karşılaştıklarında destek göremediklerini ve başvurabilecekleri bir yerin olmadığını belirterek bu eksikliğin giderilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Diğer taraftan katılımcı öğrencilerin görüşlerine göre de PTÖ de daha çok uygulama sürecinde aksaklıkların yaşandığı, zaman yetersizliği ve eğitim sisteminden kaynaklanan problemler yaşadıkları ortaya çıkan sonuçlar arasındadır. Bu zorlukların önüne geçmek için katılımcıların proje hazırlama sürecine yönelik önerilerinden öne çıkan noktalar şunlardır: Öğretmenlere hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerin verilmesi proje sürecinin daha iyi yönetilmesini karşılaşılan zorluklarla baş edebilmeyi kolaylaştıracaktır. Öğretmen ve öğrencilere resmi olarak destek verilmesi ve kurumlar arası işbirliği yapılması proje sürecine katkı sağlayacaktır. Özellikle MEB desteği ve üniversitelerle işbirliği en önemli çözüm odaklarıdır.
Proje için danışma kurumlarının oluşturulması süreci kolaylaştıran etkenlerden olacaktır. Böylece her durumda başvurulabilecek kurumların varlığı süreci daha da rahatlatacaktır. Her ilde Milli Eğitim Müdürlüklerine bağlı proje danışma kurullarının kurulması bu noktada ki önemli adımlardandır. Sonuç olarak proje hazırlama süreci hem öğrencilere hem de öğretmenlere pek çok yönden kazanım sağlamaktadır. Ancak bu süreç uzun sürmekte ve zorlu geçmektedir. Zorlukları aşmakta yaşanan problemlerin temelinde ise; proje hazırlama sürecinin ve bu sürecin yönetilmesinin yeteri kadar bilinmemesi yatmaktadır. Yapılması gerekenler arasında öğretmenleri ve öğrencileri bu konuda düzenlenecek seminerlerle bilinçlendirmek ve eğitmek gösterilebilir. KAYNAKLAR Alacapınar, F. (2008). Effectiveness of project based learning. Eurasian Journal of Educational Research, 33, 17-34. Ayvacı, H.Ş., & Çoruhlu, T.Ş. (2010). Fen ve teknoloji dersi proje tabanlı öğretim uygulamasında ilköğretim öğrencilerinin karşılaştıkları güçlükler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 1, 43-59. Baki, A., & Bütüner, S. Ö. (2009). Kırsal kesimdeki bir ilköğretim okulunda proje yürütme sürecinden yansımalar, İlköğretim Online, 8(1), 146-158. 15 Ağustos 2011 tarihinde http://ilkogretimonline.org.tr/vol8say1/v8s1m12.pdf adresinden erişilmiştir. Başbay, M., & Ateş, A. (2009). The reflections of student teachers on project based learning and investigating self evaluation versus teacher evaluation. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 242-247. Erdem, M. (2002). Proje tabanlı öğrenme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22,177-179. Korkmaz, H., & Kaptan, F. (2001). Fen eğitiminde proje tabanlı öğrenme yaklaşımı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20,193-200. Korkmaz, H., & Kaptan, F. (2002). Fen eğitiminde proje tabanlı öğrenme yaklaşımının ilköğretim öğrencilerinin akademik başarı, akademik benlik kavramı ve çalışma sürelerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 91-97. Marx, R. W., Blumenfeld, P. C., Krajcik, J.S., & Soloway, E. (1997). Enacting project-based science: challenges for practice and policy. Elementary School Journal, 97, 341-358. Önen, F., Mertoğlu, H., Saka, M., & Gürdal, A. (2010). Hizmet içi eğitimin öğretmenlerin proje ve proje tabanlı öğrenmeye ilişkin bilgilerine ve proje yapma yeterliklerine etkisi: Öpyep örneği. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1) 137 158. Özdemir, E., & Ubuz, B. (Mayıs, 2009). Proje tabanlı öğrenme: 7. sınıf öğrencilerin geometriye yönelik tutumlarına etkisi, I Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanakkale. Thomas, J. W. (2000). A review of research on project-based learning. 22 Mart 2011 tarihinde http://www.bie.org/research/studey/review_of_project_based_learning_2000 adresinden erişilmiştir.