Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 1 Güven Ger Gel yor Hükümet tarafından 214 yılı için %4. olarak açıklanan büyüme tahminine karşın, 1Ç 214 te büyüme oranı beklenenden daha iyi gelişme göstererek %4.3 olarak gerçekleşmiştir. Bununla beraber, uluslararası beklentiler %2.3 ile %2.4 arasında değişmek üzere tedbirli olmaya devam etmektedir. Türkiye nin 12 pazar arasında yarı şeffaf kategorisinde yer alarak 34. olduğu Küresel Gayrimenkul Şeffaflık Endeksi nin sekizincisi Haziran 214 te. JLL tarafından yayınlanmıştır.. Birincil gayrimenkullerin önemli ölçüde ilgi çekeceği beklentisine karşın, 214 yılında Avrupa ve Amerikalı yatırımcıların Türkiye ye olan ilgisinin sınırlı olması. beklenmektedir. Körfez Bölgesi yatırımcıları büyük ölçüde konut projelerine. olan ilgileriyle pazara geri dönmüşlerdir. Yerel yatırımcılar ise arsa satın alımları ve mal sahibi tarafından kullanılma amaçlı mülk satışları konusunda istekli bir tutum sergilemeye devam etmişlerdir. Kısa vadede, perakende pazarına olan yerel ve uluslararası talebin Orta Doğu daki gerginlikler sebebiyle azalması beklenmektedir. Öte yandan,. büyüme rakamları ve Alışveriş Merkezi Endeksi değerlerindeki iyileşme olumlu havayı yansıtmaktadır. Verimlilik, esneklik ve yüksek konfor standartları ofis pazarında iş yeri stratejisi açısından öne çıkan başlıca kavramlar olurken, kurumsallaşma eğilimi kat alanı büyüklüklerinde artışı beraberinde getirmiştir. Lojistik pazarına olan artan talebin ve yüksek kaliteli stokun kısıtlı olmasıyla birlikte 214 yılında yatırımcı güvenini yükseltmesi beklenmektedir. 214 yılında otel performanslarındaki düşüşe rağmen, uzun vadade Türkiye otel pazarı öngörülerinin pozitif olacağı beklenmektedir.
On Point Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 2 Ekonom k Görünüm 214 yılının hükümeti hedef alan yolsuzluk soruşturmaları ile başlaması ve yerel seçim süreci ile devam etmesi nedeniyle Türk Lirası nın (TL) Amerikan Doları (USD) ve Euro (EUR) karşısında değer kaybı ve ekonomi üzerindeki genel baskı yılın başından beri etkisini sürdürmektedir. Ancak 3 Mart Yerel Seçimleri nden sonra iktidar partisi olan AKP nin bir önceki genel seçimlerde sağladığı siyasi hakimiyetini korumasıyla birlikte, döviz kurları daha istikrarlı bir görünüme kavuşmuştur. Yaklaşan Cumhurbaşkanlığı seçimleri ve Ortadoğu Bölgesi nde yayılmakta olan huzursuzlukla birlikte Türkiye nin politik durumunun başlıca risk faktörü olmaya devam etmesi beklenmektedir.. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) 28 Ocak ta haftalık repo faiz oranına müdahale ederek %4.5 ten %1 a yükseltmiştir. Artan fonlama maliyeti ve buna paralel olarak siyasi belirsizlikten beslenen durgun iç talebin, Avrupa Birliği ekonomilerindeki toparlanma potansiyeli ve rekabetçi döviz kurunun etkisi ile cari açık oranının azalmasına neden olacağı öngörülmektedir. 214 yılının ilk dört ayı için Türkiye nin ihracat hacmi, 213 yılının aynı dönemine göre %8.5 oranında artış gösterirken, ithalat hacminde ise %4.2 oranında düşüş yaşanmıştır. GSYİH Büyüme Hükümet 213 yıl sonu büyüme hedefini %4. dan %3.6 ya düşürerek revize etmiş, ancak gerçekleşen yıl sonu büyümesi %4. olmuştur. 1Ç 214 büyüme rakamı %4.3 olarak açıklanırken, 214-216 Orta Vadeli Ekonomik Program (OVEP) 214 yılı için büyüme hedefinin %4. seviyesinde kalacağını öngörmektedir. Uluslararası projeksiyonlar hala temkinli tahminler ortaya koymakta ve Türkiye Ekonomisi için yavaşlama öngörüsünde bulunmaktadır. IMF ve Dünya Bankası Türkiye nin GSYİH büyümesini %2.3-%2.4 seviyesinde beklerken, OECD nin tahminleri büyüme oranının %2.8 seviyesinde olacağını öngörmektedir. GSYİH Büyüme (%) % 14 %12,4 % 12 % 1 %9,3 %8,7 Enflasyon Merkez Bankası nın 214-II Enflasyon Raporu na göre, tüketici fiyatlarındaki artışın temel nedenleri olarak, TL deki değer kaybı ile kötü hava koşulları dolayısıyla gıda fiyatlarındaki artış gösterilmektedir.. 213 yıl sonu enflasyon oranı %7.4 olarak açıklanırken, 214 Haziran ayında %9.2 olan yıllık enflasyon oranı, 213 yıl sonuna göre artış kaydetmiştir. Bu durum TCMB nin %6.6 dan %7.6 ya revize etmiş olduğu 214 yıl sonu enflasyon hedefi için ciddi bir risk oluşturmaktadır.. ÜFE & TÜFE (%) % 16 % 14 % 12 % 1 % 8 % 6 % 4 % 2 % Kaynak: TÜİK Tüketici Güveni Tüketici Güven Endeksi, tüketicilerin gelecek 12 aylık süreçte genel ekonomik görünüm, hane halkı finansal durumu ve işsizlik oranlarına ilişkin beklentilerini ölçmektedir. Yerel seçimlerin neden olduğu artan sosyal gerilimle birlikte endeks Ekim 212 den beri en düşük seviyeye gerilemiş ve Şubat 214 için 69.2 olarak ölçülmüştür. Seçim sürecinin sona ermesi ile birlikte 214 Nisan ayında 78.5 seviyesine yükselen endeksin, 213 Temmuz ayındaki seviyelere ulaştığı görülmüştür. Endeksin yükseliş eğilimini sürdürürken, yılın ikinci yarısı gerçekleştirilecek olan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin etkisiyle dalgalı bir görünüme sahip olacağı öngörülmektedir. % 8 % 6 % 4 %5,3 %3,1 %2,7 %2,9 %4,5 %4,3 %4,4 %4,3 % 2 %1,5 %1,3 % 1Ç 211 2Ç 211 3Ç 211 4Ç 211 1Ç 212 2Ç 212 3Ç 212 4Ç 212 1Ç 213 2Ç 213 3Ç 213 4Ç 213 1Ç 214 Haz-1 Ağu-1 Eki-1 Ara-1 Şub-11 Nis-11 Haz-11 Ağu-11 Eki-11 Ara-11 Şub-12 Nis-12 Haz-12 Ağu-12 Eki-12 Ara-12 Şub-13 Nis-13 Haz-13 Ağu-13 Eki-13 Ara-13 Şub-14 Nis-14 Haz-14 TÜFE(Yıllık) ÜFE(Yıllık) Kaynak: TÜİK
On Point Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 6 Perakende Pazarı Görünümü Bu bölümde Türkiye perakende pazarındaki arz ve talep eğilimleri incelenecektir. Talep Türkiye deki siyasi istikrara ilişkin 214 yılında var olan iki seçim olumsuz bir görünüm oluştursa da, Türkiye nin büyüme performansı ve Alışveriş Merkezi Endeksi sonuçları perakende talebi bakımından pozitif bir görünüm sergilemektedir. İç politikadaki gelişmeler, Ortadoğu bölgesinde yayılmakta olan huzursuzluk ile birlikte değerlendirildiğinde, yerel ve uluslararası perakende talebinin pozitif görünümü kısa vadede zarar görme potansiyeline sahiptir. Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği tarafından yayınlanan Alışveriş Merkezi Endeksi, ciro değerlerinde 214 ün ilk 5 aylık döneminin ortalaması olan 143 puanla, 213 yılının aynı döneminin 137 puanlık performansına göre bir artış olduğunu işaret etmektedir. İki dönemin ziyaretçi sayısı göstergelerinin karşılaştırması, ciro endeksi kıyaslamasının sonuçlarına paraleldir. 214 yılının başlarında yürürlüğe giren kredi kartı taksit sayılarına sınırlama getiren düzenlemeye rağmen, alışveriş merkezi satış rakamlarında olumsuz bir etki gözlemlenmemiştir.. Türkiye nin güçlü nüfus yapısı ve alım gücünde beklenen artış, perakende talebi beklentilerini orta ve uzun vadede olumlu yönde etkileyen başlıca faktörler arasında yer almaktadır. Oxford Economic projeksiyonuna göre, Türkiye 214 ve 216 yılları arasında %2.4 lük perakende satış büyüme oranına ulaşacaktır. Perakendedeki genel büyüme eğiliminin yanı sıra, hazır giyim, yiyecek & içecek, hobi & hediyelik eşya sektörleri özelinde yatay bir çizgide seyir eden ilerleme eğilimi, kişisel bakım & aksesuar, mobilya, kültür/sanat/eğlence sektörleri özelinde ise yukarı yönlü bir ivme kazanmıştır.. Büyüme potansiyelinin farkındalığı ile uluslararası yatırımlar devam etmektedir. Avrupa nın en büyük outlet zinciri McArthurGlen, FİBA Holding ile ortaklık anlaşması imzalamış ve bu girişimin ilk adımı olarak İstanbul da iki tane outlet merkezi geliştirileceği açıklanmıştır. Kişisel bilgisayar ve tüketici elektroniği markası Apple Türkiye pazarına Nisan 214 itibariyle Zorlu Alışveriş Merkezi ile giriş yapmıştır.. Carpisa, Fauchon, Hamley's, Crate & Barrel, Pandora 1Y 214 içinde Türkiye pazarına ilk defa giriş yapmış olan uluslararası markalar arasında yer almaktadırlar. Sıradışı bir durum olarak kozmetik sektöründen bir marka Türkiye pazarından bu dönemde çıkma kararı almıştır.. LCW, Koton, Simit Sarayı, Ramsey, Desa, Derimod, Paşabahçe, Damat/Tween gibi bazı Türk markaları dış pazarlarda yeni fırsatlar için arayışlarına ve agresif büyüme stratejilerini takip etmeye devam etmektedirler.. 214 yılının ilk yarısında, perakende pazarının uluslararası ve yerli perakendecilerin Türkiye genelindeki büyüme hedefleri bakımından oldukça aktif bir görüntü sergilediği gözlemlenmiştir ve söz konusu eğilimin önümüzdeki dönemde de devam etmesi beklenmektedir. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) tarafından gerçekleştirilen Perakende Güven Endeksi (TEPE) araştırmasına göre, TEPE değeri Haziran 214 için -11.6 puan olarak ölçülürken, 214 yılının ilk altı ayının ortalaması -6.6 seviyesinde gerçekleşerek, 21 yılından bu yana yılın ilk yarısındaki en düşük değerini almıştır. Önümüzdeki döneme yönelik perakende sektörü sipariş, istihdam ve satış beklentilerinde ciddi bir düşüşün yaşandığı görülmektedir. Perakende Güven Endeksi (TEPE) 15 1 5-5 -1-15 -2 Şub 13 Mar 13 Nis 13 May 13 Haz 13 Tem 13 Ağu 13 Eyl 13 Eki 13 Kas 13 Ara 13 Oca 14 Şub 14 Mar 14 Nis 14 May 14 Haz 14 Mevsimsellikten Arındırılmamış Seri Mevsimsellikten Arındırılmış Seri Perakende Arzı 1Y 214 itibariyle, Türkiye deki alışveriş merkezlerinin toplam kiralanabilir alanı (TKA), 213 yıl sonuna kıyasla 223, m² artış göstererek 336 merkezde 9.7 milyon m² ye ulaşmıştır. Mayıs 214 itibariyle, alışveriş merkezi olma özelliğini kaybeden birimlerin alışveriş merkezi veri tabanından çıkarılmasıyla yapılan düzeltme nedeniyle, Türkiye deki toplam alışveriş merkezi sayısı 353 ten 336 ya düşmüştür. Bölgesel merkezler TKA stokunun %38.6 sı ile pazardaki en büyük paya sahip olan alışveriş merkezi türü konumundadır. %22.2 lik oran ile mahalle merkezler, %2.9 luk oran ile üst bölgesel merkezler ve %16.4 lük oran ile outlet merkezler Apple Mağazası, Zorlu Center
On Point Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 7 TKA stoku içerisinde en yüksek paylara sahip diğer önemli alışveriş merkezi türleri olarak sıralanmaktadır. Alışveriş Merkezi Dağılımı: Birim & TKA Aktif İnşaat Halinde* Toplam İstanbul Birim 99 34 133 TKA (m²) 3,692,116 1,318,56 5,1,676 Ankara Birim 34 7 41 TKA (m²) 1,35,166 234,942 1,54,18 Birim 23 41 244 Diğer Şehirler TKA (m²) 4,72,61 1,173,37 5,893,98 Türkiye Birim 336 82 418 TKA (m²) 9,717,343 2,726,539 12,443,882 *217 sonu itibariyle tamamlanması beklenen 154, m² Mall of İstanbul ve 8, m² Akasya Acıbadem 214 yılının ilk yarısında üst bölgesel merkez türünde İstanbul da faaliyete geçen başlıca alışveriş merkezleridir. 4, m² Canpark Ümraniye bu dönemde açılışı yapılan bir diğer alışveriş merkezidir.. Erzurum da 66, m² Palerium, Diyarbakır da 66, m² Ceylan Karavil Park, Tokat ta 28, m² Novada, Kırıkkale de 26, m² Podium ve Fethiye de 2, m² Erasta son altı ay içinde diğer şehirlerde tamamlanan önemli projeler olarak öne çıkmaktadır. 1Y 214 tarihi itibariyle inşaat halinde olan ve 217 yıl sonuna kadar tamamlanması beklenen alışveriş merkezi TKA sı, 82 alışveriş merkezinde 2.7 milyon m² olarak hesaplanmaktadır. İnşaat halindeki projelerin tamamlanması ile birlikte toplam alışveriş merkezi arzının 418 alışveriş merkezinde 12.4 milyon m² ye ulaşacağı öngörülmektedir.. İstanbul da inşaat halinde olan toplam arz, Türkiye deki inşaat halindeki TKA stokunun yaklaşık olarak %5 sini oluşturmaktadır. Gelecek üç yıl içinde tamamlanması planlanan inşaat halindeki stok İstanbul dışında, Ankara, İzmir, Afyon, Bursa, Adana, Bolu, Isparta, Diyarbakır ve Kocaeli gibi şehirleri kapsamaktadır. Bursa da 74,25m² Mobilya Kent, Erzurum da 65, m² MNG Alışveriş Merkezi, Kocaeli de 62, m² Symbol 262 ve 62, m² 41 Burda İstanbul dışında inşaat halinde olan arzın önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Diğer Şehirlerdeki Başlıca Projeler - Gelecek Arz Alışveriş Merkezi Lokasyon TKA (m²) Planlanan Açılış Tarihi Mobilya Kent Bursa 74,25 214 Isparta (Kül. & Tic. Merkezi) Isparta 6, 214 Forum Diyarbakir Diyarbakır 43,4 214 Park Vera Ankara 4, 214 Symbol 262 Kocaeli 62, 215 41 Burda Kocaeli 62, 215 Podium AVM Ankara 61,5 215 Point Bornova* İzmir 52, 215 Park Afyon Afyon 42, 215 One Tower Ankara 35, 215 14 Burda* Bolu 35, 215 MNG Erzurum AVM Erzurum 65, 216 Forum Adana Adana 45, 216 *JLL tarafından hizmet verilen Kira Görünümü 214 yılının ilk yarısında tamamlanan inşaat halindeki proje stokuna rağmen, birincil alışveriş merkezleri için güçlü perakendeci talebi birincil kira oranlarını arttırmaya devam etmektedir. 212 yılı sonunda EUR 8 m²/ay olarak belirlenen ölçülen birincil kira seviyesi, 213 yıl sonu ve 1Y 214 için sırasıyla EUR 85 m²/ay ve EUR 9 m²/ay seviyelerine ulaşmıştır. İnşaat halindeki stok, 15, m² Emaar Square ve 9, m² Metropol İstanbul gibi üst bölgesel merkezleri kapsamaktadır. İstanbuldaki Başlıca Projeler - Gelecek Arz Alışveriş Merkezi Lokasyon TKA (m²) Planlanan Açılış Tarihi Özdilek AVM* Levent 45, 214 Viaport Venezia Küçükköy 71, 215 Skyland Seyrantepe 7, 215 Atlas AVM Sultanbeyli 55, 215 Akasya Park Ümraniye Ümraniye 52,24 215 Emaar Square* Libadiye 15, 216 Metropol İstanbul Ataşehir 9, 216 Vadistanbul* Ayazağa 72, 216 İstanbul Finans Merkezi* Ataşehir 92, 218 *JLL tarafından hizmet verilen 35, m² nin üzerinde TKA ya sahip alışveriş merkezleri dikkate alınmıştır. Özdilek AVM
On Point Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 8 Birincil Kira (EUR / m 2 / ay) 95 9 85 8 9 Cadde Perakende Pazarı 213 yıl sonuna kıyasla, 214 ün ilk yarısındaki cadde perakende pazarına yönelik perakendeci talebi Bağdat Caddesi ve İstiklal Caddesi ne yönelik olarak artarken, Nişantaşı Bölgesi için talepte değişiklik görülmemiştir.. 75 7 65 27 28 29 21 211 212 213 1Y 214 Perakende Yoğunluğu 214 yılının ilk yarısında Türkiye deki perakende yoğunluğunun, 213 yıl sonunda 126 m² olan 1, kişi başına düşen kiralanabilir alana göre küçük bir artış göstererek, 127 m² ye yükseldiği görülmektedir. 1Y 214 itibariyle İstanbul, 1, kişi başına düşen 261 m² TKA ile Türkiye de perakende yoğunluğu bakımından bir kez daha ilk sırayı almıştır. İnşaat halindeki projelerin tamamlanmasıyla, İstanbul un yoğunluk sıralamasındaki pozisyonunun güçlendiği gözlemlenmektedir. 217 sonuna kadar tamamlanması beklenen perakende arzı ile birlikte, İstanbul un perakende yoğunluğu en yüksek şehir olmaya devam etmesi öngörülürken, Ankara ve Bolu nun öne çıkan diğer şehirler olması beklenmektedir. Yoğunluk tablosunda yer almayan Isparta, Erzurum ve Kocaeli gibi şehirlerin de tamamlanması beklenen arzla birlikte perakende yoğunluğu bakımından üst sıralarda olacağı öngörülmektedir. Perakende Yoğunluğu ( 1, kişi başına düşen m² ) 213 Sonu 2Ç 214 217 Sonu İstanbul 253 261 319 Ankara 272 259 283 Karabük 215 21 26 Muğla 148 17 179 Kırıkkale 75 17 172 Bolu 18 159 266 Eskişehir 154 154 145 Antalya 16 152 136 Bursa 147 147 19 Gaziantep 142 142 138 Türkiye 126 127 153 Eski binaların renovasyon süreci ile kentsel dönüşüm projeleri, özellikle Bağdat Caddesi ve Nişantaşı nda uygun arzın geçici olarak sınırlanmasına neden olmaktadır. Buna rağmen, yenilenen arzla birlikte cadde perakende pazarı arzının kalitesi artacak ve perakendeci ihtiyaçlarına uzun vadede daha iyi cevap verebilecektir. İstiklal Caddesi nde H&M, Bağdat Caddesi nde Hello Kittty ve Leman Kültür 1Ç 214 ün tamamlanan kiralama işlemleri arasında öne çıkmaktadır. İstiklal H&M, markanın Türkiye pazarındaki ilk cadde mağazasıdır. Nespresso ikinci cadde mağazasını Bağdat Caddesi nde açacaktır. Mücevher markası Pandora, Bağdat Caddesi ve Nişantaşı bölgesinde açılan iki yeni mağazasının yanı sıra 214 yılının ikinci yarısı itibariyle İstiklal Caddesi nde bir mağaza daha açacaktır. İstiklal Caddesi nde Koton, Bağdat Caddesi nde Home Store, Nişantaşı nda Jo Malone ve Armani 2Ç 214 te tamamlanmış yeni kiralama işlemleridir. İstiklal Caddesi ve Bağdat Caddesi nde birincil kiralar 1Ç 214 için EUR 225 m²/ay olarak ölçülmüştür ve 213 yıl sonuna kıyasla kira seviyelerinde herhangi bir değişim gözlemlenmemiştir. Nişantaşı bölgesindeki birincil kira oranları da değişiklik göstermemiş ve 1Ç 214 için, 213 yıl sonunda olduğu gibi EUR 2 m²/ay seviyesinde sabit kalmıştır. 2Ç 214 itibariyle, İstiklal Caddesi ve Bağdat Caddesi nde birincil kiralar EUR 24 m²/ay seviyesine ulaşırken, Nişantaşı bölgesinde EUR 2 m²/ay olan kira seviyelerinde değişiklik görülmemiştir.. İstiklal Caddesi
On Point Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 9 Ofis Pazarı Görünümü Bu bölümde, talep, arz ve son eğilimler açısından en gelişmiş ve en çok tercih edilen ofis pazarı olan İstanbul incelenecektir. Talep Yaklaşık 3.6 milyon m² lik A sınıfı ofis stokuna sahip olan İstanbul, Türkiye nin en gelişmiş ve aktif ofis pazarı olmaya devam etmektedir. İstanbul, ülkeye giriş yapmak isteyen yatırımcılar ve ofis kullanıcıları için listenin başında yer almakta ve pazar büyümeye devam etmektedir. Örneğin, uluslararası bir kuruluş Avrupa ve Orta Asya genel merkezlerini kısa süre önce Merkezi İş Alanı na (MİA) taşıma kararı almıştır. 214 yılının ilk yarı yılında MİA da Levent, MİA dışı Avrupa da Kağıthane ve Seyrantepe, Asya yakasında Ümraniye, Ataşehir, Kozyatağı, Küçükyalı, Maltepe ve Kartal yerel ve uluslararası ofis kullanıcıları tarafından en çok tercih edilen bölgeler olarak öne çıkmaktadır.. 214 yılının ilk yarısı itibariyle tamamlanan yeni A sınıfı ofis arzına rağmen, MİA için hala güçlü olan ofis kullanıcısı talebine bağlı olarak birincil kira oranının dengeli pazar koşullarını yansıtarak EUR 35 m²/ay seviyesinde sabit kaldığı görülmektedir. Gelecek dönemde birincil kira oranında artış beklenmemektedir. Birincil Kira Oranı (EUR / m 2 / ay) 39 37 35 33 31 29 27 25 1Ç 29 2Ç 29 3Ç 29 4Ç 29 1Ç 21 2Ç 21 3Ç 21 4Ç 21 1Ç 211 2Ç 211 Günümüz çalışma koşullarında artan çalışan hareketliliğine bağlı olarak, ofis alanlarının verimli kullanımı ve esnek çalışma 3Ç 211 koşullarına ilişkin bazı çözümler gündeme gelmiştir. Geçmişte home ofis uygulamaları çalışanların verimliliğini ve memnuniyetini arttırmak için uygun bir çözüm olarak algılanırken, ortaya çıkan sonuçlar, çalışanlar arasındaki işbirliği ve bağlılık ile ilgili olumsuz etkisi olduğunu göstermektedir. Örneğin, Yahoo home ofis uygulamasını söz konusu deneyime dayandırarak sonlandırmış ve çalışanların ofis ortamında yarattığı katma değerin daha fazla olduğu görüldüğü için ofise geri dönüş sürecini başlatmıştır. 4Ç 211 1Ç 212 2Ç 212 3Ç 212 4Ç 212 1Ç 213 2Ç 213 3Ç 213 4Ç 213 1Ç 214 2Ç 214 Türkiye deki ofis kullanıcıları, dünyadaki değişen eğilimlerle uyumlu şekilde, çalışma alanı stratejilerini oluştururken çalışanlarını odak olarak kabul etmektedir. Yer seçimi konusunda çalışan verimliliği ile ofis alanlarının verimli kullanımı birlikte değerlendirilerek karar verilmektedir. Günümüz eğilimleri, işbirliği ve konsantrasyon kavramlarının çalışanların verimliliği için ayrılmaz bir ikili olarak ön plana çıktığını göstermektedir. Ofislerde çalışanların kullandığı özel alanlar azalırken; kullanıcı dostu, yüksek teknoloji ile desteklenmiş toplantı odaları ve kafeteryalarla, çalışanların bir araya gelerek iletişim ve işbirlikleri geliştirebilecekleri ya da konsantrasyon isteyen işlerde yalnız kalabilecekleri alanların oranında artış olduğu gözlemlenmektedir.. 214 yılının ilk yarısında, kurumsal firmalar tarafından en çok tercih edilen ofisler en fazla ortalama kat büyüklüğüne sahip olanlar ile 1, m² den büyük kiralanabilir alana sahip ofis alanları olmuştur. Ayrıca gelişen verimlilik ve yüksek konfor standartlarına yönelik talebin, gerçekleşen ofis kiralama işlemlerini şekillendirdiği görülmektedir. Bu kapsamda, dikey olarak tasarlanmış ofislerle kıyaslandığında, aynı orandaki kiralanabilir alanda daha fazla çalışanın yerleştirilmesine olanak tanıyan ve böylece ofis alanlarının daha verimli kullanılmasını sağlayan yatay-açık ofislerin, 214 yılının ilk yarısında daha çok tercih edildiği ortaya çıkmaktadır. Ofis kullanıcılarına perakende alanı, restoran, kültürel aktivite ve spor kulüpleri gibi olanaklar sunan prestijli ofis binalarının, 214 yılının ilk yarısında çok yoğun talep gördükleri gözlemlenmiştir. Bu nedenle, farklı ihtiyaçları olan daha geniş ofis kullanıcılarına talep yaratılabilmesi için yeni ofis projelerinde ek hizmet alanlarına yer verilmektedir. Boşluk Oranı MİA daki boşluk oranı, tamamlanan projelere bağlı olarak ilk yarı yılda %12.6 ya yükselmiştir. 5, m² TKA ya sahip Kristal Kule, 37, m² TKA ya sahip River Plaza ve 12, m² TKA ya sahip Astoria Podyum un da dahil olduğu 135, m² lik ofis stoku 214 yılının ilk yarısında pazara sunulmuştur.
On Point Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 1 Boşluk Oranı(%), MİA % 16 % 14 % 12 % 1 Kiralama İşlem Hacmi ( m² ) 3, 25, 2, 241,189 196,752 % 8 % 6 % 4 % 2 15, 1, 5, 33,347 65,45 137,544 112, 111,495 44,584 85,486 % 1Ç 21 2Ç 21 3Ç 21 4Ç 21 1Ç 211 2Ç 211 3Ç 211 4Ç 211 1Ç 212 2Ç 212 3Ç 212 4Ç 212 1Ç 213 2Ç 213 3Ç 213 4Ç 213 1Ç 214 2Ç 214 27 Sonu 28 Sonu 29 Sonu 21 Sonu 211 Sonu 212 Sonu 213 Sonu 1Ç 213 1Ç 214 Kiralama İşlemleri 1Ç 213 ve 1Ç 214 dönemleri karşılaştığında 44, m² den 85, m² ye çıkan A sınıfı ofis kiralama işlem hacmi, 1Ç 214 te A sınıfı ofis kiralamaları bakımından önemli bir artış göstermiştir. 213 yılındaki eğilimle benzer bir şekilde, 1Y 214 te Asya Yakası nda Ümraniye ve MİA da Levent yoğun talep görmeye devam etmişlerdir. Özellikle finansal kuruluşlarfinans kuruluşları MİA da konumlanmayı tercih etmektedirler. Önümüzdeki 12 ay boyunca, Levent, Ataşehir ve Kozyatağı nın İstanbul da en çok tercih edilen ofis alt pazarları olması beklenmektedir.. Asya Yakası nda Kadıköy-Kartal metro hattının açılması ile birlikte bölgenin ulaşılabilirliğinin artmasıyla, birçok yerel ve uluslararası şirketin Asya Yakası na taşındığı ve bölgenin cazibesinin önemli ölçüde arttığı görülmektedir. Ayrıca Asya Yakası, yüksek kaliteye sahip ofis stokunun göreceli olarak daha düşük kira seviyeleri ile sunulmasından dolayı da tercih edilmektedir. Üretim alanlarına yakınlık, Asya Yakası na taşınmayı tercih eden şirketler açısından önemli bir faktör olarak öne çıkmaktadır.. MİA da ise, yüksek kira bedellerine karşı yetersiz ve bina yaşı nedeniyle daha niteliksiz bina özelliklerine sahip ofislerden, aynı bölgede pazara yeni giren nitelikli ofis binalarına taşınma gibi bir pazar eğilimi oluştuğu gözlemlenmektedir. Özellikle finans, sigortacılık ve bankacılık sektörleri MİA da konumlanmayı tercih etmektedir.. 1Ç 214 döneminde gerçekleşen toplam kiralama işleminin %92 gibi önemli çoğunluğunun MİA da gerçekleşmiş olması, İstanbul ofis pazarında bölgeye olan yüksek talebin göstergesi olarak ortaya çıkmaktadır.. 214 yılının birinci yarısında gerçekleşen başlıca kiralama işlemleri arasında; 6, m² alanın Denizbank tarafından Esentepe de, 4,2 m² alanın AIG tarafından Maslak ta, 3,9 m² alanın MSD ve 1,9 m² alanın Multi Development Qubicon tarafından Levent te, 3, m² alanın Delloite tarafından Maslak ta, 2,5 m² alanın Cargill ve 2,6 m² alanın Daikin tarafından Ataşehir de kiralanması işlemleri yer almaktadır. Alt Pazarlara Göre Kiralama İşlem Hacmi ( m² ) 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, 1Ç 214 78,385 7,54 8,961 MİA Avrupa Mevcut Arz ve Geliştirme Pazarı 1,517 MİA Dışı 1Ç 213 1Ç 214 28,83 Asya 5,584 1Y 214 itibariyle, İstanbul daki mevcut A sınıfı ofis stoku 213 yıl sonu ile kıyaslandığında, 22, m² lik bir artış göstererek, 3.6 milyon m² ye ulaşmıştır. Asya Yakası nda bazı binaların yaşlarına bağlı olarak niteliklerini kaybetmelerine nedeniyle A sınıfı ofis stokundan çıkarılması ve MİA da tamamlanan yeni projeler dolayısıyla Asya Yakası nın payı %38 den %35 e düşmüştür. MİA, 214 yılının birinci yarısında %34 lük pay ile neredeyse Asya nın seviyesine ulaşmıştır.
On Point Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 11 Levent te 5, m² lik Kristal Kule ile 37, m² lik River Plaza, Esentepe de 12, m² lik Astoria Podyum ve Maslak ta 3,m² lik Orjin Maslak 1Y 214 içinde MİA da tamamlanan başlıca ofis projeleridir. Kağıthane de 5, m² lik Nef Kağıthane 3 MİA dışı Avrupa da tamamlanan en büyük proje olurken, Pendik te 21, m² lik Varyap Plaza Asya Yakası nda faaliyete geçen en yüksek kiralanabilir alana sahip ofis projesi olmuştur. Mevcut A Tipi Ofis Arzı Alt Pazar TKA (m²) (') MİA 1,269 Avrupa MİA Dışı 1,114 Asya 1,279 Toplam 3,661, 1Y 214 Geliştirme Pazarı İstanbul da 217 yıl sonuna kadar tamamlanacak olan yaklaşık 2.7 milyon m² lik halihazırda inşaat halinde ofis stoku bulunmaktadır. Alt pazarlar bakımından Asya Yakası, yeni projelerin %63 üne denk gelen 1.7 milyon m² lik toplam kiralanabilir alan ile inşaat halindeki stokun büyük çoğunluğuna ev sahipliği yapmaktadır. Asya Yakası nın payı, İstanbul Finans Merkezi inşaatına bağlı olarak önemli ölçüde artmıştır. MİA dışı Avrupa sadece %19 luk bir payla Asya Yakası nı takip etmektedir. Toplam stokun %17 sini temsil eden 461, m² lik inşaat halindeki proje ile MİA, üç bölge arasında en düşük paya sahiptir. İnşaat halindeki arzın tamamlanması ile toplam A sınıfı ofis arzının 217 yıl sonunda 6.3 milyon m² ye ulaşması beklenmektedir. Gelecek A Tipi Ofis Arzı Alt Pazar TKA (m²) (') MİA da Levent ve Maslak, MİA dışı Avrupa da Kağıthane ve Seyrantepe, Asya da ise Ümraniye mevcut A sınıfı ofis arzları ile dikkat çekmektedirler. İnşaat halindeki stok bakımından, MİA da Mecidiyeköy, MİA dışı Avrupa da Seyrantepe ve Asya da Ataşehir söz konusu arzın önemli bir kısmına ev sahipliği yapmaktadır. Ataşehir de yaklaşık 1 milyon m² lik İstanbul Finans Merkezi, 72, m² lik Nidakule, 55, m² Palladium Tower ve 43, m² Rönesans Tower; Seyrantepe de 18, m² lik Vadistanbul ve 9, m² lik Skyland Ümraniye; 217 yılı sonuna kadar tamamlanması beklenen başlıca inşaat halindeki projeler arasındadır. Levent te bulunan 5, m² Levent 199 projesinin ise 3Ç 214' te açılması beklenmektedir. İstanbul Finans Merkezinin tamamlanması ile birlikte Asya Yakası ndaki A sınıfı ofis stokunda önemli bir artış olacaktır. İstanbul Finans Merkezi nin başlıca ofis kullanıcıları genel müdürlüklerini Ankara dan İstanbul a taşıyan kamu bankaları olacaktır, ancak proje diğer kurumsal ve bireysel ofis kullanıcılarının da merkezde konumlanmasına olanak sağlayacaktır. Levent 199 Avrupa Asya Toplam MİA MİA Dışı 461 513 1,683 2,658 *217 sonu itibariyle tamamlanması beklenen, 1Y 214
On Point Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 12 Loj st k Pazarı Görünümü Nisan 214 te yayınladığımız Avrupa Lojistik ve Sanayi Eğilimleri Kullanıcı Araştırması raporuna göre, Türkiye EMEA Bölgesi nde (Avrupa, Orta Doğu ve Afrika) gelişmiş Batı Avrupa pazarları araştırmanın dışında bırakıldığında, Rusya dan sonra ikinci en fazla büyüyen lojistik ve endüstriyel pazar olmuştur. Türkiye lojistik ve endüstriyel pazarlarının önümüzdeki beş yıl için büyüme beklentileri sırasıyla %48 ve %26 dır. Göreceli ekonomik büyüme, gelişen ulaşım altyapısı ve büyüyen orta sınıf Türkiye nin sıralamadaki yerini yükselten faktörler olmuştur. EMEA Bölges inde En Fazla Büyüyen Pazarlar Rusya Lojistik %64 Türkiye Endüstriyel %41 Lojistik %48 Endüstriyel %26 Polonya Lojistik %43 Endüstriyel %24 Talep Birincil lojistik pazarları olan İstanbul ve Kocaeli bölgelerinin önemi, A sınıfı lojistik arzına olan büyüyen talep ile birlikte 1Y 214 te daha da artmıştır. İlk yarıyıl boyunca en çok tercih edilen lojistik alt pazarları Avrupa Yakası nda Hadımköy ve Esenyurt, Asya Yakası nda ise Tuzla ve Kocaeli nde Gebze olmuştur ve bu pazarlara yönelik talebin önümüzdeki on iki ay boyunca da devam etmesi beklenmektedir. Aşağıdaki harita lojistik ve lojistikle ilgili hizmetleri sağlayacak alanlar olarak tasarlanan lojistik köyler ile Marmara Bölgesi ve çevresinde büyümekte olan lojistik alt pazarlarını göstermektedir. Türkiye de Büyüyen Lojistik Alt Pazarları Araştırmaya göre, önümüzdeki beş yıl boyunca lojistik pazarını yönlendirmesi beklenen üç ana eğilim; e-ticaret ve çok kanallı perakendecilik, yeni gelişen pazarlar ve yeni teknoloji uygulamalarıdır. Bu beş yılda özellikle e-ticaret gelişmeyi tetikleyen başlıca eğilim olarak öne çıkacaktır. Araştırma aynı zamanda tedarik zincirlerinin en büyük probleminin artan ulaşım maliyetleri olduğunu ve buna bağlı olarak çok fonksiyonlu ulaşım merkezleri yakınında konumlanmanın öneminin arttığını vurgulamaktadır.. Tesis büyüklüğü açısından 3, m² ile 5, m² arasında alan sağlayan binalar, Türkiye lojistik pazarı kiralama işlemleri eğilimleri ile uyumlu olarak en fazla tercih edilen tesis türü olmuşlardır. Sürdürülebilirlik açısından ise, pazarda şu anda yüksek sürdürebilirlik standartlarının belirlendiği ve yeni geliştirilen projelerin rekabetçi olmak için bu sürdürülebilirlik standartlarını benimsemeleri gerekeceği vurgulanmaktadır. Günümüzde ısıtma enerjisi tasarrufu hali hazırda büyük ölçüde uygulanmaktadır ve elektrik enerjisi tasarrufu önümüzdeki üç yıl boyunca yükselen eğilim olacaktır. Dış Ticaret ve Deniz Yolları Komşu Ülkelerle Karayolu ve Raylı Sistemlerle Dış Ticaret Havayolu Taşımacılığı Endüstriyel üretimdeki artış ve e-ticaretin büyümesi lojistik pazarına olan talebi arttırmaktadır. Konsolidasyon ve kurum içi lojistik çözümlerinin sonucu olarak, lojistik tesislerinin boyutlarındaki artış İstanbul ve Kocaeli lojistik pazarını şekillendiren başlıca eğilimler olmuştur. 5, m² ile 1, m² arasında değişen küçük tesisler ve 2, m² ile 4, m² arasında değişen büyük dağıtım merkezleri 1Y 214 te en çok talep edilen lojistik tesisleri olmuşlardır. Önümüzdeki on iki ay boyunca 5, m² ile 15, m² arasındaki lojistik tesislerinin tercih edilmesi beklenmektedir.. Pazardaki kullanılabilir stoka ve kur dalgalanmalarına rağmen, lojistik sektörü birincil kira değerleri 1Y 214 te USD 7 m²/ay seviyesinde sabit kalmıştır. Lojistik pazarına olan talep güçlü olmaya devam ederek birincil kiraları dengede tutmuştur. 1Ç 29 ve 1Y 214 arasındaki birincil kira seviyesi değişimi sonraki sayfadaki grafikte gösterilmektedir. TCDD Lojistik Köyleri Transit ticaret/taşımacılık Yurt İçi Ticaret Transfer Merkezleri Yurt İçi Lojistik Merkez Projeleri BALO-Büyük Anadolu Lojistik Organizasyonlar Aksı İstanbul-Kars-Tiflis Bakü Projesi
On Point Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 13 Birincil Kira (USD / m² / ay) $7. $6.9 $6.8 $6.7 $6.6 $6.5 $6.4 $6.3 $6.2 1Ç 29 Kiralama İşlemleri 1Y 214 te gerçekleşen kiralama işlem hacmi, 1Y 213 e kıyasla %29 luk bir artış göstermiştir. Eğer 2Y 214 te benzer işlem hacmine erişilmesi halinde, 214 yılının kiralama işlemleri açısından, 21 yılından beri en aktif yıl olarak ölçülen 213 ü geçme ihtimali bulunmaktadır. Kiralama İşlemleri ( m² ) 6, 5, 4, 3, 2Ç 29 3Ç 29 4Ç 29 1Ç 21 2Ç 21 3Ç 21 4Ç 21 1Ç 211 2Ç 211 3Ç 211 4Ç 211 1Ç 212 2Ç 212 3Ç 212 4Ç 212 1Ç 213 2Ç 213 3Ç 213 4Ç 213 1Ç 214 2Ç 214 Arz 1Y 214 te, İstanbul ve Kocaeli bölgeleri yeni ulaşım projeleri ile ulaşılabilirliklerinin artmasıyla, Türkiye nin en çok tercih edilen lojistik pazarları olma özelliklerini korumuşlardır. 3. Köprü ve bağlantı yollarının tamamlanması ile Gebze-Hadımköy aksının daha da güçlenmesi beklenmektedir. Gebze nin aynı zamanda mevcut durumda planlanmakta olan liman projesi ile lojistik altyapısı açısından daha da önem kazanacağı öngörülmektedir. Ek olarak, Ro-Ro taşımacılığına hizmet ederek kargo taşımacılığında küresel lider olmayı hedefleyen Limankent Projesi, 3. Havaalanı na komşu olacak şekilde planlanmaktadır. Limankent Projesi nin 218 yılında tamamlanması beklenirken, 3. Köprü nün teslim tarihi ise 215 olarak beklenmektedir.. 2Y 213 itibariyle 7 milyon m² olan İstanbul ve Kocaeli bölgesindeki toplam lojistik arzının, 1Y 214 e 7.6 milyon m² ye ulaştığı ve Türkiye deki toplam lojistik arzının %4 ını oluşturduğu görülmektedir. 1Y 214 te lojistik arzının alt bölge dağılımı ise az oranda bir değişim göstermiştir. İstanbul un Avrupa Yakası ndaki payı %39 dan %4 a yükselirken; İstanbul Asya Yakası nın payı %24 ten %23 e, Kocaeli nin payı ise %37 den %36 ya düşmüştür. İnşaat halinde olan 563, m² stokun %51 i ise Asya Yakası nda bulunmaktadır. İnşaat halinde olan arza ek olarak, 217 yıl sonunda tamamlanması beklenen yaklaşık 2.5 milyon m² planlanan arz bulunduğu tahmin edilmektedir.. 2, 1, 21 211 212 213 1Y 213 1Y 214 Lojistik, elektronik, perakende ve tekstil firmaları 1Y 214 te kiralama işlem hacmi açısından en aktif firmalar olmuşlardır. 1Y 214 te gerçekleşen önemli kiralama işlemleri arasında 28,m² alanın Ekol Lojistik, 23,5 m² alanın Bimeks, 11,5 m² alanın Bernardo, 1, m² alanın Galata Taşımacılık ve 1, m² alanın Nextlines Tekstil tarafından kiralanması işlemleri yer almaktadır. Önemli Kiralama İşlemleri ( m² ) Şehir Bölge Kiracı Kiralanan Alan (m²) Kocaeli Çayırova Ekol 28, Kocaeli Şekerpınar Bimeks 23,5 Kocaeli Şekerpınar Bernardo 11,5 İstanbul Hadımköy Galata Taşımacılık 1, İstanbul Tuzla Nextlines Tekstil 1, İstanbul Esenyurt Ege Ulaşım 9, Kocaeli Çayırova GEFCO 9, İstanbul Hadımköy Borusan Lojistik 4,8, 1Y 214 İstanbul ve Kocaeli ndeki Başlıca Lojistik Alt Pazarları 4,, 3,5, 3,, 2,5, 2,, 1,5, 1,, 5, İstanbul Avrupa İstanbul Asya Kocaeli Mevcut Stok Gelecek Stok Boşluk Oranı,1Y 214 %14 %12 %1 %8 %6 %4 %2 %
On Point Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 14 Otel Pazarı Görünümü Son yılların gözde turizm merkezlerinden olan İstanbul un, bütün bir yıla yayılan istikrarlı otel doluluk oranları, dengeli bir şekilde iş, tatil ve firmaların çalışanlarını motive etmek için düzenledikleri ziyaretler ile desteklenmiştir. Ancak Haziran 213 ten bu yana süregelen politik ve ekonomik gelişmelere bağlı olarak turizm sektörü olumsuz olarak etkilenmiş ve talepte önemli bir düşüş yaşanmıştır. Talep Zayıflayan otel performansı trendine rağmen, yabancı ziyaretçi sayılarında artış gözlemlenmektedir. Türkiye ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı Ocak-Mayıs 214 itibariyle, 213 yılının aynı döneme kıyasla %4.1 oranında bir artışla, 1.9 milyona ulaşmıştır. İstanbul a gelen yabancı ziyaretçi sayısı da, %8 lik bir büyüme göstererek yaklaşık 4.3 milyona yükselmiştir. Türkiye ye Gelen Yabancı Ziyaretçiler Yabancı Turist Gelişleri () 4, 35, 3, 25, 2, 15, 1, 5, 26,337 27,77 28,632 Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 31,456 31,783 34,91 28 29 21 211 212 213 Ocak - Mayıs 213 1,476 1,93 Ocak - Mayıs 214 Son yıllarda, İstanbul uluslararası yolcular için önemli bir aktarma merkezi haline gelmiştir. Örneğin, İstanbul Atatürk Havalimanı, Avrupa nın üçüncü en yoğun havalimanı olma yolunda ilerlemektedir. İstanbul Atatürk Havalimanı aynı zamanda 2 yeni varış noktası ile Euro Annies 214 yarışmasında En Fazla Yeni Rotaya Sahip Havalimanı ödülünü almıştır. Ocak-Mayıs 214 itibariyle toplam yolcu sayısı ise %11 artarak, yaklaşık 22.1 milyon seviyesine ulaşmıştır. Gelen Yolcu: Sabiha Gökçen ve İstanbul Atatürk Havalimanları Yolcu Gelişleri () 6, 5, 4, 3, 2, 1, 29,813 6,517 32,144 11,19 37,395 45,92 13,125 14,686 51,298 18,522 Kaynak: Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü 19,957 6,312 29 21 211 212 213 Ocak- Mayıs 213 Sabiha Gökçen Havalimanı İstanbul Atatürk Havalimanı İstanbul Atatürk Havalimanı nın yanı sıra, İstanbul un Asya 22,8 8,615 Ocak - Mayıs 214 Yakası nda konumlanan Sabiha Gökçen Havalimanı da önemli bir büyüme eğilimi göstermiştir. Havalimanı 213 yılında 18.5 milyon yolcuya hizmet ederek, dünyanın ve Avrupa nın en hızlı büyüyen havalimanlarında biri olmuştur. Ocak-Mayıs 214 itibariyle toplam yolcu sayısı %36 artarak 8.6 milyona ulaşmıştır.. İstanbul Uluslararası Konferans ve Sergi Talebi Sayısı Etkinlik 16 14 12 1 8 6 4 2 21 211 212 213 Ocak - Mayıs 214 Kaynak: İstanbul Kongre ve Ziyaretçi Bürosu İstanbul aynı zamanda dünyanın önde gelen kongre merkezlerinden biridir. International Congress and Convention Association (ICCA) ya göre bu talepteki artış, kongre turizmi açısından Türkiye yi dünyada en çok tercih edilen 18. ülke haline getirirken, İstanbul 8. sıradadır. İstanbul Kongre ve Ziyaretçi Bürosu na göre ise 212 yılında şehir çapında 128 konferans organize edilmiş olup, bu rakam 213 yılında %14 artış göstererek 146 ya ulaşmıştır. 215* 216* Kesinleşen Kesinleşen Wyndham Grand İstanbul Levent Artan turizm talebini desteklemek için, İstanbul Büyükşehir Belediyesi geçtiğimiz yıllarda tamamlanan ve devam eden yatırımlarla şehrin altyapısını geliştirmektedir. 3. Havalimanı, 3. Köprü, İstanbul Finans Merkezi, hızlı tren ve Kuzey Marmara Otoyolu gibi projelerin ziyaretçi sayılarını olumlu yönde etkilemesi beklenmektedir.
On Point Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü Temmuz 214 15 Otel Performansı İstanbul Geçmişten bu yana İstanbul otel pazarı değişken dinamiklere sahip olmuştur ve ülkenin politik gündeminden doğrudan etkilenmiştir. Son yıllarda sektörde görülen güçlü ve istikrarlı büyüme eğilimleri, Haziran 213 ten bu yana inişe geçmiştir. Bütün bunlara ek olarak, son yıllarda otel arzındaki dikkate değer artışın, otel doluluk ve performanslarını olumsuz etkilediği gözlemlenmektedir.. İstanbul Genel Set Otel Performansı Euro Bazında Otel Performansı - Genel Set 18 8% 16 ve planlanmakta olan tüm otel projeleri tamamlanırsa, İstanbul daki toplam otel arzının 216 yılsonu itibariyle %12 artması beklenmektedir.. İstanbul: Mevcut ve Gelecek Arz Oda Sayısı 6, 5, 4, 3, 2, 1, 14 12 1 6% 21 211 212 213 214 215 216 Mevcut İnşaat Halinde & Planlanan 8 6 29 21 211 212 213 Kaynak: STR Global 25 23 21 19 17 15 13 11 9 7 5 Ortalama Oda Fiyatları (EUR) Oda Başına Gelir (EUR) Doluluk Oranı (%) Mayıs 213 ile karşılaştırıldığında, İstanbul genel set otel pazarı üç performans ölçütünde de düşüş göstermiştir. Ocak-Mayıs 214 itibariyle oda başına gelir %21.1 lik bir düşüşle EUR 82.6 ya gerilerken, doluluk oranları %1.8 düşerek %62.9 seviyesine ulaşmıştır.. İstanbul Lüks Set Otel Performansı Euro Bazında Otel Performansı - Lüks Set 29 21 211 212 213 Ortalama Oda Fiyatları (EUR) Oda Başına Gelir (EUR) Doluluk Oranı (%) Kaynak: STR Global Ocak-Mayıs 213 Ocak-Mayıs 213 Ocak-Mayıs 214 Ocak-Mayıs 214 4% 1% 8% 6% 4% 2% % Geçtiğimiz yıllarda, İstanbul daki otel yatırımları oldukça aktif olmuştur. Gelişmiş ve rekabetçi pazar koşullarına bağlı olarak özellikle uluslararası otel markalarının yatırımcılar tarafından daha fazla tercih edilir hale geldiği görülmektedir. Başlıca uluslararası operatörler, üst segmenteki lüks otel markalarının yanı sıra, diğer segmentlerdeki otel markalarıyla da pazarda büyümektedirler. Buna rağmen pazarda halen marka otel kategorisinde özellikle orta ve ekonomi segmentlerinde arzın kısıtlı olduğu görülmektedir. Ek olarak, uzun süreli konaklama sağlayan otel segmentinin, İstanbul ile birlikte ikincil şehirlerde de başarılı olma potansiyelinin olduğu düşünülmektedir.. 1Y 214 deki Başlıca Hotel Açılışları Otel Oda Sayısı Lokasyon Hilton Istanbul Bomonti Hotel 829 Bomonti Radisson Blu Hotel Spa&Tuzla 249 Tuzla Radisson Blu Şişli 291 Şişli Marriott Hotel Şişli 259 Şişli Dedeman Bostancı 252 Bostancı Mercure Hotel Taksim 137 Gümüşsuyu İstanbul lüks otel pazarında ise Ocak-Mayıs 214 itibariyle oda başına gelir %2.3 düşerek EUR 129.7 seviyesine, doluluk oranları ise %11.4 düşüş yaşayarak %62.6 seviyesine gerilemiştir. Arz Mayıs 214 itibariyle, 5 yıldızlı otellerin oda sayısının, İstanbul daki toplam arz içerisinde %41 lik bir paya sahip olduğu görülmektedir. Asya Yakası ndaki oteller ise oteller ise İstanbul daki toplam arzının %12 sini temsil etmektedir. Eğer, mevcut durumda inşaat halinde. Görünüm Genel olarak 214 yılında otel performanslarında kısmi oranda düşüş yaşanması beklenmektedir. Bununla birlikte otel yatırımcı ve işletmecilerinin doluluk oranlarından ziyade, ortalama oda fiyatlarına odaklanacakları öngörülmektedir. Otel performanslarındaki düşüşe rağmen, uzun vadede Türkiye otel pazarı öngörülerinin pozitif olacağı beklenmektedir. İstanbul makro-ekonomik görünümü ümit verici olurken, yabancı ve yerli yatırımcılar yeni projelerde yer almak ve pazardaki turizm ve konaklama potansiyelinden faydalanma eğilimi beklenmektedir..
1 JLL Türkiye İstanbul MM Plaza Nispetiye Mah. Başlık Sok. No: 3 Kat 1 3434 Levent - İstanbul, Türkiye Avi Alkaş, MRICS, CSM, CMD, CLS, CRX Ülke Başkanı Tel + 9 (212) 35 882 avi.alkas@eu.jll.com Volkan Müller COO, CFO İcra Kurulu Üyesi Tel + 9 (212) 35 88 volkan.mueller@eu.jll.com Burçin Yıldıran Sezen, MRICS Yardımcı Direktör, Danışmanlık Hizmetleri Tel + 9 (212) 35 823 burcin.sezen@eu.jll.com Ece Sert Özcan Kıdemli Analist, Danışmanlık Hizmetleri Tel +9 (212) 35 874 ece.sert-ozcan@eu.jll.com Yavuz Can Parlar Analist, Danışmanlık Hizmetleri Tel + 9 (212) 35 88 yavuz.parlar@eu.jll.com İdil Hamzadi Direktör, Sermaye Piyasaları Tel + 9 (212) 35 821 idil.hamzadi@eu.jll.com Sayat Delice Direktör, Perakende Hizmetleri Tel + 9 (212) 35 881 sayat.delice@eu.jll.com Nevzat Yavan Direktör, Mülk Yönetimi Tel + 9 (212) 35 861 nevzat.yavan@eu.jll.com Ümit Kurt, MRICS Direktör, Kurumsal Çözümler Tel + 9 (212) 35 866 umit.kurt@eu.jll.com Elif İzgi Topbaş, MRICS, DipSCM Yardımcı Direktör, Danışmanlık Hizmetleri Tel + 9 (212) 35 826 elif.topbas@eu.jll.com Gün Gökkaya Yardımcı Direktör, Ofis ve Lojistik Tel + 9 (212) 35 8 57 gun.gokkaya@eu.jll.com Ayşe Nur Teker Müdür, Otel ve Ağırlama Grubu Tel + 9 (212) 35 892 aysenur.teker@eu.jll.com Türkiye Ticari Gayrimenkul Pazarı - Temmuz 214 JLL tarafından yayınlanan OnPoint raporları, gayrimenkul sektörüne dair, her yan yıldaki önemli noktalar, uzmanlaşmış araştırmalar ve yükselen trendler ile ilgili öngörüleri ortaya çıkaran bilgiler sunar. www.jll.com.tr COPYRIGHT JONES LANG LASALLE IP, INC. 214. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form or by any means without prior written consent of Jones Lang LaSalle. It is based on material that we believe to be reliable. Whilst every effort has been made to ensure its accuracy, we cannot offer any warranty that it contains no factual errors. We would like to be told of any such errors in order to correct them. Printing information: paper, inks, printing process, recycle directive.