ÇALIŞMA ORTAMI ISSN 1302-3519 İki Ayda Bir Çıkar / Sayı : 116 Her Yer Kan ve Barut Kokuyor; Gözyaşı Seer Gibi Akıyor OSTİM Patamaarının İk Düşündürdükeri İŞÇİ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİ ERGONOMİ İŞ HİJYENİ ÇEVRE TOPLUM ÖRGÜTÇÜLÜĞÜ ÇOCUK EMEĞİ KADIN SOSYAL POLİTİKA NÜFUS SOSYAL HEKİMLİK Çim Biçerken İş Güveniğini Düşün BÜYÜTEÇ : Öğrenci Sağığı Rüya Gibi Bir Başarı Öyküsü İşyeri Şiddeti ve Taciz : Bir Avrupa Fotoğrafı e-oyama Youya İşçi Sağığı İş Güveniğinde Katıım Bir Yazı Yarışması Duyurusu : 1. Topumsa Sorumuuğumuz Yazı Yarışması www.fisek.org.tr Seyyar Zımpara Taşı İe Taşama Yapıması Çaışan Çocukara Vefa Borcu nuzu Ödemek İster misiniz? ıı Y. 29 Yıı n ü ü n ın 19. s ü t n nsti rtamı E ek O Fiş ışma Ça
Çocuk Haber Her Yer Kan ve Barut Kokuyor; Gözyaşı Seer Gibi Akıyor Çocukar, dünyamızın geeceği, umudu... Onarı çok seviyoruz. Nereden bei? Diin kemiği yok derer. İşte bu da, onun söyediği yaanardan... Dünya uçuruma gidiyor. En güvende oanar bie, yarın ne oacak bei deği. Savaş rüzgararı sınır tanımıyor. Mutuuk türküerinin söyendiği, güze müzikere çocukarın neşe içinde oynadığı doğaar, bir anda gökten yağan bombaara cehenneme dönüşebiiyor. Çocuk Hakarı ve Geip Geçen 2010 2010 yıı, 12 Ocakta Haiti de yakaşık 230 bin kişinin hayatını kaybettiği ve ardından Şii de meydana geen deprem ve onun yo açtığı feaketere başadı. Mart ayında BM İnsan Hakarı Konseyi nde, bu yıki Çocuk Hakarı Günü nün teması cinse şiddet oarak kabu edidi. BM İnsan Hakarı Konseyi nin, Çocuk Hakar Komitesi (CRC) bünyesinde bir şikayet mekanizması ouşturacak oan, yeni Opsiyone Protoko tasarısına başanmasına izin vermesiye beraber, çocuk hakarı büyük bir güç adı. Nisan ayında İzanda da patayan Eyfyaayökü (Eyjafjaajöku) yanar dağının ouşturduğu toz ve kü buutu Avrupa yı da etkisi atına adı. O bögedeki insan hakarının şeffafığından ve beirsiziğinden kaygı duyan Asyaı Kadın ve Çocukar Komisyonu (ASEAN s Women and Chidren s Commission), bögedeki insan hakarının savunuması gündemiye topandı, Aynı ay içerisinde, kötü başayan yı Vatikan için daha da kötü odu. Katoik Kisesi nde çocukara yöneik cinse istismarın boyutarı ortaya çıktı ve 2 kişi tutukandı. Ası igi çekici oan ise, BM Çocuk Hakarı Komitesine konuya cevaben ancak 13 yı gecikmei oarak bir rapor sunumasıydı. 29 Nisan da dünyanın ik Çocuk Büyük Eçiiği ve aynı zamanda Makedonya nın ik uusararsı sivi topum örgütü oan MEGJASHİ, 18 inci kuruuş yıdönümünü kutadı. Megjashi, 2010 yıı içerisinde çocukarın hakarı ve bu hakarın suistimai ie igii 3 adet e-mektup yayınadı. Bu mektuparda çeşiti konu başıkarına değinierek, konuara igii detayı bigi veridi. Megjashi aynı ay içerisinde, özeike Türkiye de de çok aışık oduğumuz bir konuya dikkati çekti: Çocukarın poitik amaçar ve gösterier için manipüe edimesi. Herhangi bir poitikacının, parti başkanın, beediye başkanının bir yeri ziyaretinde özeike oku ve işgünü omayan tati günerinde çocukarın onarı karşıamaarı için sokakara dökümesi büyük tartışmaara yoaçtı. Megjashi nin bu konuya dikkat çekmesi üzerine Makedonya da eğitimden sorumu bakanık araştırma ve soruşturma başattı. Megjashi, çocukarın poitik amaçara aet edimesinin eğitim ikeerine ters düştüğünü savunarak tepki gösterdi (Megjashi, 2010). * Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gönüüsü Dereyen: Emirai KARADOĞAN* Mayıs ayına, Beçika nın kız çocukarının başarını kapatması yasakayan ve çocuk hakarını provoke eden düşünceerin ve topu hareketerin ortaya çıkması damgasını vurdu. 25 Mayısta CRC nin her iki Opsiyone Protokoünün Gene/uusararası onayı için kürese bir kampanya başatıdı. Ek bir geişme oarak, siahı çatışmaarda çocukarı kuanarak hak ihaaerinde buunan ükeer ve asi gruparın da bir istesini de içeren kürese bir rapor yayınadı. Aynı dönemerde, Tayand da iki ayık bir erteemenin ardından siyasi protestoar doruk noktasına uaştı. Her iki taraftan da çocukarın işkenceye maruz kadıkarına yöneik iddaar öne sürüdü. Resim www.bhagas.bogspot.com, adresinden aınmıştır. Haziran ayı, çocukarın da yer adığı ev hizmetçierinin hakarını koruyacak oan yeni bir kürese aracın ( BM sözeşmesi, Protokoü vb) doğumunu müjdeedi. Uusararası Çaışma Örgütü (ILO), Cenova da görüşmeerin ik raundu için, hükümeter, işveren ve çaışanara görüştü. 2010 un en popüer oayarından birisi de G.Afrika da yapıan Dünya Futbo Turnuvası ydı. Ancak CRIN farkı bir çerçevede kendi öz turnuvasını düzenedi ve ükeeri çocuk hakarı bağamında eksenden kayma düzeyerine göre sıraadı. Özeike çocuk hak ihaari nedeniye Kuzey Kore ve Gana turnuvanın en atında yer aırken; CRIN Amerika Bireşik Deveteri nin (ABD) de bunardan çok uzak omadığını beirtti; çünkü ABD, Dünayada Çocuk Hakarı Sözeşmesi ni (CRC) onayamayan iki ükeden birisiydi. Çocukarın everinde de dahi omak üzere her türü bedeni cezaandırmayı yasakayan ik üke oan Tunus, Temmuz ayının çocuk hakarı açısından yıdızıydı. Kenya ufak bir farka hemen arkasındaydı. Ağustos ayında Bireşmiş Mieter, okuarda çocukarın medeni ve siyasi hakarının nası sağanacağı ie igii oarak hükumetere danışmanık yaptı. Değerendirme şuan hazır durumda; ama ne yazık ki, ne öğren- 2 ÇALIŞMA ORTAMI
Çocuk Haber cierin ne de STÖ ere katıım fırsatı bie tanımadan hazıranmış. Bu fırsat 2011 de yakaanabiir mi sorusu sorumaya başandı. Ekim ayında CRIN, çocukara yöneik, öüm cezası, ömür boyu hapis ve fiziki şiddeti de içeren insanık dışı uyguamaarı yasakayan için bir kampanya başattı. Ekim ayında ayrıca, Kamboçya da BM ajansarıya da iişkisi oan ve çocukara yöneik şiddetin oduğu ve gün yüzüne çıkarıdığı ikinci bir kuruuş tespit edidi. Diğer yandan aynı ay içerisinde, Avrupa Konseyi Roman vatandaşara yöneik ayrımcıığın arttığı bu yı, Fransa ya AB nin serbest Doaşım Özgürüğü direktifine aykırı davranışına yöneik oarak uyarıda buundu. Kasım ayında, uzun zamandır bekeyen, Avrupa Çocuk- Dostu Adaet Yönetmeiği sonunda onayandı. Şii de 69 gün sonra maden göçüğünden kurtuan madencier ükenin karanık yüzünün bir aydınığı niteiğinde odu. Buna karşın ükede çocukarın da içinde yer adığı ve kendi toprakarında yaşam hakarını savunan Mapuça (1) yeri hakı, anti-terörist yasaarca suçandı / tutukandı. Mapuça arın hikayesi, Amerika Kıtası Komisyonu nun (Inter-American Comission) bu yı gündeme getirdiği konuardan birisiydi. Amerika Kıtası Komisyonu aynı bağamda, Peru da çocukarın uusa siahı kuvveter ve terörist bir grup oarak kabu edien Parayan Patika (Shining Path) tarafından siah atına aıması ve Meksika resmi kurumarı kayıtarınca da ortaya konan çocukarın istismarı ve ortadan kayboması gibi gündemere topandı. için açıkamarda buunmayı ve böye durumarda seserini yüksetmeerine yöneik destek sağamayı amaçıyor (CRINMAIL, 2011). Uruguay: Kanuna itiafı oan çocukar için oan uyarı arttırıdı. Dünya İşkenceyi Öneme Örgütü,Uruguay Devet Başkanı Mr.Jose Muica ya kanuna itiafı çocukarın durumu hakkında endişeerini ifade eden açık bir mektup yayınadı. İşkenceyi önemeye, ortadan kaybomaara, yargısız infazara yöneik STÖ erin bir araya gediği, dünyanın en geniş uusararası ietişim ağı oan SOS ie koordinei bir şekide çaışan, Dünya İşkenceyi Öneme Örgütü (OMCT), Uruguay daki çocuk hak ihaeri ie igii oarak iki konu üzerindeki endişeerini die getirdi. Mektupta, Uruguay ın gene anamda çocuk hak ihaerini önemeye yöneik iyi bir işbirikçi oduğu vurguanarak, son dönemerdeki kanuni uyguamaarın, çocuk ve ergenerin özgürükerini iha ederek, daha da kötü hae getirdiği vurguanmıştır. Resim www. miiyet.com.tr. adresinden aınmıştır Resim, www.nesinozgurogu.com, adresinden aınmıştır. Kasıma beraber, 148 ükenin insan hakarı kayıtarı, Gene Periyodik Yeniden Gözden geçirme (Universa Periyodic Review) kapsamında değerendiridi. CRIN bu amaça tüm raporardaki çocuk hakarını gözden geçiren ve STÖ erin BM İnsan Hakarı Komisyonu nun yeni mekanızmasını nası kuandıkarını değerendiren bir anaiz yapmaya başadı. Kasım ayında ayrıca, Avrupa Konseyi, Temmuz ayında yürürüğe giren, Çocukarın Cinse Sömürü ve Cinse İstitismara Karşı Korunmasına Yöneik Sözeşme sine desteği arttırmak için, cinse şiddete karşı bir kampanya başattı. Underwear Rue kampanyası ie çocukarın başkaarı tarafından bedenen dokunumasını engemek İki konuya Başkanın dikkatini çekmeye çaışan OMCT, ik oarak, çocukarın cezai ehiyet yaşını ve verien ceza hükümerini eeştiriyor. Bu bağamda, ceza yaşının 18 den 16 ya indirimesi, cezaarın da 5 ia 10 yı arasında değişmesi nedeniye çocukarın özgürükerinin kısıtandığı beirtiirken; bu durumun BM nin igii Çocuk Hakarı Sözeşmeeşmesi nin 37b maddesine de aykırı oduğuna dikkat çekimiştir. İgii maddede çocukarın özgürükerinin kısıtanmasının son çare oarak düşünümesi gerektiği; ancak bu durumda dahi oabiecek en kısa sürenin omasına dikkat edimesi gerektiği hükme bağanmıştır. Bu bağamda Uruguay ın uusararası hükümeri de çiğnemekte oduğu die getirimiştir. İkinci oarak, Uruguay da çocukarın ve ergenerin artan oranda istismara maruz kadıkarını gösteren oayarın artışına dikkat çekimiştir. OMCT, özeike kız çocukarına yöneik tecavüz ve istismararın arttığı yönündeki endişeeri die getirimiştir. Bu amaça Başkandan ÇALIŞMA ORTAMI 3
Çocuk Haber yetkisini kuanarak bu oayarın engeenmesine yöneik önemerin aınması istenmiştir. Ayrıca bu tür sadırıara uğrayan kurnbanarın topuma yeniden kazandırımaarı için gereki çaışmaarın ve rehabiitasyon hizmeterinin verimesinin gerekiiği de mektupta die getirien konuar arasındadır. Sonuç oarak, die getiren bu iki önemi konuya igii önemerin aınması ve Uruguay daki çocukarın ve ergenerin güvenik, korunma, ve hakarının güvence atına aınmasına yöneik etkii çaışmaarın geciktirimeden yerine getirimesi ve BM in igii mekanızmaarına uyumunun sağanması gerektiği die getirierek mektup sonandırımıştır (CRINMAIL,2010) Dünyadan Kısaca: Yemen de, çok küçükken işenen cinayet suçamasıya hakkında idam cezası buunan Muhammad Samoum un cezasının infazı, durdurudu. UNICEF ve Anrupa Biriği desteki Çocuk Hakarı Kuaisyonu Organizasyonu nun yargıamanın adi yapımadığı, gereki savunmanın yapıamadığı ve Muhammad ın yaşının yanış tespit edidiği gerekçesiye, Adaet Bakanığı ve Yüksek Mahkemeye uyguadığı baskı sonucu, idamı durdurudu. Bu aynı zamanda benzer durumda oan ve idamı bekeyen on çocuk suçuyu da etkiyecektir. UNI- CEF ve Kuaisyon, Yemen Hükümetini, çocukarın ya da herhangi bir kişinin, 18 yaşın atında işediği cinayet suçundan doayı idama cezaandırımasını kati şekide engeeyecek/ortadadan kadırıacak düzenemeeri yapması için zoruyor. Yemen hükumetine, Yemen in taraf oduğu BM ve diğer Uusararası sözeşmeerin hükümeri hatıratıdı. UNICEF raporuna göre son beş yıda 14 çocuk suçu idam edimiş; Mohammad ın da içerinde buunduğu 11 çocuk idam aşamasında ve 84 çocuk da öüm cezası riski atına buunmaktadır. Nepa de hazıranan yeni kanun tasağı eğer onayanırsa, çocukarın yurttaşık hakarına erişimini kısıtayacak, hatta bir çok çoğunu vatansız bırakacak. Tasarıya göre, anne ve babanın yani ikisinin de Nepa vatandaşı odukarını ispatamaarı durumunda doğan çocuk Nepa vatandaşığına geçiriecek, hak edecek. Aternatif oarak, bir yeri bir de yabancı ebevener Nepa vatandaşığı için başvuru yapabiecek; ancak bu çifterde de 15 yıdır evi ve Nepa de yaşamış omaarı şartı aranacak. Hindistanın Dehi eyaeti hükümeti, eski çocuk işçierin kurtarımaarı ve korunmaarına yöneik gereki düzenemeeri yapmadığı için eeştiridi. Çocuk Hakarının Korunması Uusa Komisyonu nun (The Nationa Comission For Protection of Chidren s Rights -NCPCR) raporuna göre, çocukarın rehabiite edimeeri, igii otoriteer tarafından ciddi bir şekide ee aınmadı. Son günerde, İngitere de iki çocuğun anneeri ie birikte göz atında tutmaarına yöneik bir vaka ie igii verien bir karar, yüksek mahkemece hukuka aykırı buundu. Mahkemece çocukarın göz atına aınmadan önce, 1-11 yaş arası çocukarın refah ihtiyaçarının etkii bir şekide göz önünde tutumadığına hükmetti. 11 yaş post-travmatik stres bozukuğunun ortaya çıktığı yaş oarak görüüyor. Bu dava çocuk gözatı vakakarının İngitere deki boyutunu da orta koydu: 2009 yıında İngitere de 1085 çocuk ve her biri 158 gün göz atında tutudu (CRINMAIL, 2011a) Dipnot (1) Orta ve Güney Şii nin ve Güney Arjantin in gerçek Kızıderii sakineri. Kaynakar: CRINMAIL, (2011), Chidren s rights round-up 2010, CRINMAIL 1207 http://www.crin.org/emai/crinmai_detai_ popup.asp?crinmaiid=3447 CRINMAIL, (2011a), Latest News and Reports, CRINMAIL 1209 http://www.crin.org/emai/crinmai _detai _ p o p u p. asp?crinmaiid=3467 CRINMAIL, (2010), Uruguay: Aarm raised for chidren in confict with the aw, CRINMAIL 1195 http://www.crin.org/ emai/crinmai_detai_popup.asp?crinmaiid=3398 Megjashi, (2010), Students were paced randomy on the streets whie Topi visits Tetovo newsetter 38, http://www.chidrensembassy.org.mk Resim, www.sdpatform.com, adresinden aınmıştır. Çocukarın Bedense Cezaandırımaarının Sona Erdiriimesi Kürese İnisiyatifi ve İsveç Çocukarı Kurtarın Örgütü birikte çocukarın evde, okuda, bakım hizmeteri esnasında vb. maruz kadıkarı hertürü bedense cezaandırmaarın hukuki yönüye nası mücadee edieceğine yöneik strateji, yönetmeik ve tavsiyeeri içereren yeni bir rehber yayımadı. Ne yapımaı? 1. Taşanacak yere uzanan bir (korkuuku) çaışma patformu veya merdiven kuanımaıdır. 2. Taşanacak yer, oabidiğince göz hizasından daha aşağıda kamaıdır. 3. İşçi göz koruyucusu ve yüz siperiği, kaynakçı ediveni kuan(dırı)maıdır. 4. İşçi kaynak ve kesme işerinin tehikeeri ve bunara karşı aınacak önemer konusunda iş sağığı ve güveniği eğitimi amaıdır. 5. İşyeri yönetimi kesinike şekideki bir durumda çaışmaya izin vermemeidir. 6. Taşama yapıan yere 11 m ik bir mesafe içerisinde yanıcı ve parayıcı bir madde omamaıdır. İKİ DAKİKA DÜŞÜN > Sayfa 23 ün yanıtı 4 ÇALIŞMA ORTAMI
Yaşam OSTİM Patamaarının İk Düşündürdükeri (*) Şubat 2011 tarihinde Ostim de (Ankara) meydana geen ardarda iki patama yanızca öen ve yaraananarın aieerin- 3 de derin izer bırakmadı; topumu da derinden sarstı. Bazıarı bu sarsıntıarın şiddetini azatmak için hafifetici! söyemere yönedier. Çünkü korkuarı, tepkinin artması ve hakın gaeyana gemesiydi. Şöye dedier : Vadesi gemiş. Aah yarattı, Aah adı. Öümün önüne kimse geçemez. Aah onarı sevdiği için erken adı. Gerçek oan dünyaya gittier. Oana öene çare buunmaz. Oacağı varmış. Yaşasaydı beki daha büyük acıar çekecekti. Aahın işine karışımaz; öüm Aahın emri. Burada ömese başka yerde öecektı. Anımıza ne yazıdıysa, o our. Kader. Bu koroya bazı üst düzey yöneticier de katıdıar. Korkuarı, sorumuuğu üzererinde kamasıydı. Çünkü her kazadan sonra, cezasız kamayacağı, son oacağı vb sözer vermişerdi. Hiçbiri de gerçekeşmemişti. En iyisi mistisizme yönemek ve müsekkin (yani uyuşturucu) vermekti. Biz de, gençerin ne düşündükerini merak ettik. Ank.Üniv. Siyasa Bigier Fakütesi Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri öğrencierine sorduk. Onarın, Ostim deki kazaarı duydukarında ik oarak ne düşündükerini sorduk. Yanıtar, hiç de yukarıdaki tutucu koro ie uyumu değidi. Düşünen, sorumuuk duyan genç bireyer oması sevindirici ve umutandırıcıydı. Büşra Tunçe, Ükemiz diğer ükeere orana iş kazaarının daha çok oduğu ve kazaar sonucunda öümerin meydana gediği ükeer arasında, ne yazık ki, ön sıraarda yer amaktadır. Bunun bir çok nedeni osa da bence en önemisi denetimsizik. diyor. Bir başka genç, bu sözere isyan ediyor: İnsanarın ardından hep sopaya gezimez ki. Kendieri, sorumuukarını biip, ona göre davranması gerekir. Bence eksik oan sorumuuk. diye düşüncesini ietiyor. Hamza Bozer hemen ekiyor : Patamaarı duyunca, ükemizde insana verien değerin ne kadar at düzeyerde oduğu akıma gedi. Sonra habererin içeriğinde, yıardır yapımayan denetimer, sorumuarın suçu birbirerinin üzerine atması, ouşabiecek yeni patama oasııkarını da duyunca, bunar insan oamaz dedim kendi kendime. İbrahim Bircan, Ostim de meydana geen kazaardan sonra, herkesin denetimsizikten yakındığını söyüyor; o kadar. İşyeri denetiminden, tüperin denetimine, insanarın komşuarını denetemekten, kendierini denetemeye kadar bir çok denetim mekanizması oduğu düşünüürse, demek ki kimse görevini yapmamış. A.Kadir, Haberi ik okuduğumda iş güveniği önemeri aınmadığı için gerçekeşmiş oduğundan emindim. diyor. Ekiyor: Yetkiierin önemerin arttırıacağı biçimindeki açıkamaarı karşısında, neden daha önce arttırmadınız, madem arttırabiiyordunuz? Sorusu benim gibi herkesin akına gemiştir. Ostim den biz sorumu değiiz, denetim aanımız dışında şekinde açıkama yapan beediye başkanının ne sıfata orada oduğunu, oayı duyup meraka oay yerine geen yurttaşardan farkını anamaya çaıştım. Bir öğrenci, Ostim deki patamaarı duyunca, akıma ik oarak iş müfettişi oma isteğimi yeniden düşünmem gerektiği gedi. Çünkü iş müfettişi oarak, önemeri adıramayacağım, * Bu yazıya katkıarından ötürü Ankara Üniversitesi Siyasa Bigier Fakütesi Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri öğrencierine teşekkür ederiz uyarıara karşın amamakta direnen işveren karşısında yapabiecekerimin ne kadar sınırı oduğunu düşündüm. Zaman zaman ortaya çıkabiecek riskere karşı önem aınmamasına göz yummak zorunda mı kaacaktım? Ben raporumu yazdım, görevimi yaptım rahatığı, beni gerçekten rahatatacak mıydı? Bütün bunar benim kendimi özdeşeştirdiğim dürüstük kimiğiye zıtaşmıyacak mıydı? Esra Asan da şöye yanıtıyor sorumuzu : İşin ası bu patamaar bende çok şaşkınık yaratmadı ve ik oarak o işçierin aiesini düşündüm. Ardından bu oayın sorumuarına bir şey oup omayacağını. Giden geri gemeyecek ebette, bir insan canının karşıığı nası veriebiir ki?! Ama mutaka bir bahaneeri vardır; ya da öenerin vadesi yetmiştir. Günümüzde ne yazık ki, canı pahasına çaışmak zorunda oanarın var ouşu ve eden bir şey gemeyişinin yarattığı garipik hissi. Oaydan sonra orada Hiçbir şey omamış gibi çaışma yaşamına devam eden işçier... Muhammed Çetin, kazaarı duyunca ik akına geeneri şöye sıraayor : Üzüntü ve kızgınık bir arada insanın akına geiyor. Sonrasında akı ön pana geçiyor; patamaya neyin neden oduğunu düşünüyorsunuz. Sonuçta nedeni bumakta zoranmıyorsunuz. Yine birieri, bazı şeyeri oması gerektiği gibi yapmamış. Bir sürü insan, bazı insanarın küçük ekonomik ve siyasi çıkararı için acı çekiyor; bu oayarın, umursamadan geçidiği için bir kez daha kahrouyorsunuz. Bir başkası atııyor : Bu çağda bu büyük bir utanç. Ostim e mutaka bir utanç müzesi kurumaı. BİR BROŞÜRÜN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ 1. Üzerinde basım tarihi yok, ama Ostim'deki patamaarı miat oarak kabu edersek, bundan önce basımış ve Ostim'de dağıtımış. 2. Yangın, parama ve patamaara hiç değinimemiş ve herhangi bir önem önerimemiş. 3. Çaışanar için hazıranmış; çaıştıranar hiç düşünümemiş. Oysa ki, topu önemeri ancak işverener adırabiirer. İşçier ne kadar biinçi osaar da, tek başarına yanızca bireyse önemeri aabiirer; bunu da ancak işverenin bigisi ve onayı öçüsünde yapabiirer.o hade hedef kite yanış seçimiş. 4. Broşürde, ucuz atatıan oay dan gene güvenik uyguamaarına; eektriki cihazarda çaışırken uyuması gereken kuraardan, kişise korunmaya kadar çeşiti konuardan resimere söz edimiş. Ancak bu konuda, işçi ve işverene kimin yo göstereceğine hiç değinimemiş. Sanki bu broşürü okuyan her şeyi yapabiecek güce erişecekmiş gibi. İşçi- işveren, üretime kiitenmişken, üretim körüğü ne düşmeyen ve işçi sağığı iş güveniği konusunda görevendirimiş bir persone gereksinmesinden hiç sözedimemiştir (Yasaardan deği, gereksinmeerden söz ediyoruz). 5. Bu özeikeri ie broşür, yanızca kamuoyu duyarıığını arttırmaya yöneik bir çaba dışında, Ostim'deki patamaarı önemekten uzak bir eğitim materyaidir. 6. Nitekim, patama öncesi yayınanan bu broşür, Ostim'e can kaybı ve kötü şöhret gemesine engee oamamıştır. ÇALIŞMA ORTAMI 5
İş Sağığı Güveniği Çim Biçerken İş Güveniğini Düşün Mustafa TAŞYÜREK* (mustafatasyurek@fisek.org.tr) İşyererinin bahçeerinde, yeşi aanarında, oto yo veya şehir içi yo kenararında, hatta oturduğumuz siteerin bahçeerinde çim veya çit biçme makinaarı ie çaışan işçieri görürüz. Son zamanarda sık kuanıan refektörü yeekeri ie hemen farkediirer. Özeike bahar ayarında bu kişierin çaışmaarı daha da yoğunaşır. Bunar çaışırken ortaığı hoş bir çim kokusu da kapar. Şehirerde görüntü oarak çoğunuka daha yaşıca insanar bu işeri yapar. Bazen çaışıan sahanın bir yerinde etiketsiz, işaretsiz (benzin) bidonarı ya da metreerce ayak atında doaşan uzatma kaboarını gözümüze takıır. İşyererinde ya da beediyeerde çoğunuka bu işeri at-işveren personei yapar. Bahçei siteerde ise kapıcıara faza mesai ya da ek ücret karşıığı çim biçme işerinin yaptırıdığına tanık ouruz. Çim biçenerin, makinaarının çıkardığı aşırı gürütüye karşı kuak koruyucusu, göze- yüze çarpan otara karşı gözük veya yüz siperiği kuananara da ara sıra denk geiriz. Nedense bunarı görünce benim akıma Ağır ve Tehikei İşer (Yönetmeiği) geir. Acaba bu işer ağır ve tehikei işerden mi diye. Bu yönetmeiğe bakıdığında çim ve/veya çit biçme ie igii veya bahçıvanık ie igii doğrudan bir düzeneme sanırım görümez. Ancak; Ağır ve Tehikei İşere Ait Çizege Ek-1(sıra 29 da ) Muharrik kuvvete çaışan her türü bıçakar ve testereer ie kesici, yontucu, soyucu, deici makinaar ve hızarara yapıan işer e yer verimektedir. Buradan yoa çıkarak ağır ve tehikei işer kapsamındadır denebiir(mi?). Çim ve çit biçme makinaarının hemen hemen hepsi (civar binaarda uykuda oanarı uyandıracak kadar) yüksek düzeyde gürütü (ve titreşim) ie çaıştığı, operatörün yüz ve gözü dahi çim, ot parçaarı veya çaışıan zeminde buunan diğer mazemeeri (atıkarı) fırattığı, işçierin de bazen gözerini kısarak işerini tamamamaya çaıştığı, akaryakıt ie çaışan makinaarın egzostarından dumanar yayıdığı görüür. Bakarsınız bazıarı işine ara verir ; duran, bıçakar arasına sıkışan mazemeyi temizemeye veya kazara kestiği uzatma kabosunu onarmaya çaışır. Bu durumda sıkışan mazemenin aınması ie aniden dönmeye baş- * Kim. Müh., İş Sağığı+İşetme Yönetimi Biim Uzmanı Çaışma Bakanığı Eski İş Güveniği Müfettişi (1978-1985) İş Güveniği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikaı) Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Denetim Kuruu Üyesi 6 ÇALIŞMA ORTAMI
İş Sağığı Güveniği ayan bıçakara eini, parmakarını ciddi biçimde parçaattırır ya da ektrik akımına kapıarak yaraanır!. Bu tür kazaarı duyar veya basından okuruz. Ne yapmaı Bize hoş daha yaşanıası bir ortam hazırayanarın sağıkarı ve güvenikeri zarar görmemeidir. Bunun için: Makinanın üzerindeki etiketer- işareter dikkate okunmaı ve bunarda yazıan bigier uyguanmaı, Çaışma aanında insanarın ve hayvanarın buunmasına izin verimemei, Çim biçme makinasının erişkin omayan ve deneyimsiz kişierce kuanımasına izin verimemei ve bedenen yorgun ve ako, iaç veya hap etkisindeyken kuanımamaı, Motor çaışırken eer ya da ayakar makinenin üstüne ya da atına konumamaı, Tabanı kaymayan iş güveniği ayakkabıarı giyimei, Kuanıırken koruyucu gözük ya da çaışanın gözerini koruyacak başıkar kuanımaı, Isak ve kaygan kesimerde kesim yapımamaı: makinanın sapı sıkıca tutumaı, koşumamaı, Yokuş aşağı ya da yokuş yukarı kesim yapımamaı. Daima enemesine kesim yapımaı, Egzos gazının birikerek yangın çıkarabieceği yererde makina bırakımamaı, Arka refektör daima yerinde omaı, makina torbasız kuanımamaı, Bir yere çarpıdığında makina durdurumaı ve bir hasar oup omadığına bakımaı, varsa, tamir ettirmeden çaıştırımamaı, Çaıştırırken çim biçme makinesine doğru eğimemei; açıkta kaan bıçak çevreye zarar verebiir. Motor çaışırken makinenin önünde durumamaı (Birisi aniden kazara vitese takabiir), Yoardan geçerken motor durdurumaıdır. Çim biçme makinasını bir kesim aanından diğer bir kesim aanına taşırken şunara dikkat edimeidir: Güvenik aksamının çaıştığından ve doğru takıdığından emin omadan makina çaıştırımamaı, Karbüratör dışında motor (ç)aışırken ayar yapımamaı, Çaışan ya da motoru haen sıcak oan makinaara yakıt konumamaı, Makinayı bırakırken motorun durduğundan ve kesici aksamın dönmediğinden emin ounmaı, Makinayı sakamak üzere kadırmadan önce soğuması bekenimei, Makinanın sürat kou değiştirimemei ya da oynanmamaı, Benzin çok parayıcı, koay yanıcı bir maddeddir. Dikkati ounmaı, Torbayı çıkartıp boşatma deiğini temizerken makina durdurumaı, Yakıt özeike bu iş için kuanıan (güvenik) kaparda depoanmaı, Dodurma işemi özeike açık havaarda yapımaı ve bu sırada sigara içimemei, Dengeyi korumak için hasarı bıçakarı (maden evhaarı) ya da civataarı birikte değiştirimei, Yakıt deposunun boşatımasının gerektiği haerde işem açık havada yapımaı, Kuanım öncesinde, daima görse oarak bıçağı deneteyip, bıçak ve kesim aygıtının eskimemiş ve hasar görmemiş omasına dikkat edimei, Çim biçme makinası motor çaışırken kesinike kadırımamaı, Çim biçme makinasını kuanırken emniyet açısndan her zaman için gereki koruyucu giysier giyimeidir. Koruyucu giysierin kuanımı yaraanma riskini ortadan kadırmaz. Fakat bir kaza hainde yaraanmanın etkisini azatırar. Son önerier Tüm çim biçme makinası ve motoru tırpanar çaışanarının (ağır ve tehikei işer yönetmeiğine uygun) işe giriş ve periyodik sağık muayeneeri omaıdır. İşitme testeri (periyodik oarak) yaptırımaı, akciğer grafieri ve sounum fonksiyon testeri adırımaıdır. Çaışırken iş güveniği botu/ayakkabısı, kuak koruyucusu, göz koruyucusu ve yüz siperiki baret, bahçıvan tuumu gibi iş ebiseeri ve ediven gibi kişise koruyucu donanımarını kesinike kuanmaıdırar. İş ekipmanını kuanmadan önce imaatçı tarafından Türkçe oarak sağanması gereken e kitabını çok iyi bir şekide okunmaıdır. Güveni kuanımı, oası arıza çeşiteri ve bunarın güveni giderimesi konusunda yetkii kişierden eğitim aınmaıdır. Makinaarın bakım,onarım ve arızaarını gidermek eğitimi ve yetkii kişierin, eektrik işeri de eektrikçierin görevi oduğu da unutumamaıdır. ÇALIŞMA ORTAMI 7
Büyüteç: Öğrenci Sağığı Bu sayımızda,çok önemi bir sosya hekimik sorunu oan öğrenci sağığı konusuna dikkat çekmek istiyoruz. Yaşama ve öğrenim koşuarı, yanızca üniversite ya da ik öğretim öğrencierinde deği, tüm öğrencierde büyük yaraar açar. Koruyucu hekimiği,yanızca bedense sağığı korumak oarak agıamıyoruz. Koruyucu hekimik, aynı zamanda, ruhsa ve sosya yönden iyiik haini de kapsar. Yazararımız bu yakaşıma, çocukarın ve gençerin yaşama ve öğrenim koşuarını irdeemeye çaıştıar. Öğrenci gençiğin sorunarını irdeeme çabasına girdier. Bu çaışmaarın bir başangıç omasını ve bu aanda daha derin ve daha geniş çapta araştırmaara, karar aıcıara yo göstermeerini diiyoruz. Karar ama konumunda oan yetişkinerden de, bu araştırmaar ve gençiğin istemeri doğrutusunda, onarın, yaşama ve öğrenim koşuarını geiştirmek için var güçeriye çaışmaarını bekiyoruz. Üniversite Öğrencierinin Yaşama ve Öğrenim Koşuarı (1) İş Kur istatistikerine baktığımızda işsiz kamamanın younun üniversiteden geçtiği görümektedir. Çünkü, üniversiteyi bitirmemiş kızarın %70 i, erkekerin %30-40 ı çaışma yaşamının dışında kamaktadır. Buna karşın, üniversiteyi bitirenerde bu oran neredeyse yarı yarıya farkıdır. Üniversiteye geene kadar öğrencierin çektikeri zorukar bir çok araştırmaya konu omuş ve bizim çaışmamızın dışındadır. Burada önemi oan bin bir emek ve zoruka üniversiteye geen ve istihdam edime oasıığını yükseten gençerin, eşit koşuarda yarışmaarını sağamak ve yetierini en etkin düzeyde geiştirmeerinin sağanmasıdır. Bu süreçte yeni yeni yetierini keşfetmeerinin ve bunu işemeerinin sağanması da yer amaktadır. Bu açıdan bakıdığında, üniversite öğrencierinin yetiştirimesi süreci, bireyse kazanımar ve hedefer içermeke birikte, kesinike topumsa bir süreçtir ve topum yararına büyük kazanımar getirmektedir. Topumun bu süreçteki aksakıkara ve öğrencierin yaşama-öğrenim koşuarındaki kötüükere kayıtsız kaması birkaç yönden topuma zarar vermektedir : (1) Öğrencierin niteikse geişmeerinde eksikiker kabarmaktadır. (2) Öğrencier, bu süreçte tek başarına ayakta durdukarını sanmakta, topumsa katkıyı fark edememekte; kazanımarını da bireyse oarak değerendirmeeri gerektiği sonucuna varmaktadırar. (3) Öğrenim sürecinde topuma karşııkı sorumuuk payaşımının yok omasına bağı oarak beyin göçü fikri egemenik kazanabimektedir. Bu topumun dinamizminin yitirimesidir. Zararı, paraya öçüemez. Topumun bu süreçteki aksakıkara ve öğrencierin yaşama-öğrenim koşuarındaki kötüükere kayıtsız kaması birkaç yönden öğrenciere zarar vermektedir : (1) Koşuarını geiştirmek için ücreti bir işte çaışmak zorunda kamaktadırar. Geir ede etmeye ayrıan zaman, onun hem dinenmesinden, yeni yetierini (1) Bu araştırmada buguarımızın istatistik değerendirmeerini biinçi oarak yapmadık. Çünkü evren seçiminden, örnekeme seçimine oradan da öçüm araıkarına kadar sorunu oan bir araştırmada yersiz oacaktır. Bu araştırmanın amacı, yanızca betimeyici omak ve daha kapsamı ve biimse bir araştırmaya oan gereksinmeyi göstermektir. * Prof.Dr., Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gene Yönetmeni ve Ankara Üniversitesi Siyasa Bigier Fakütesi Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü - İş Hukuku ve Sosya Güvenik Anabiim Daı Öğretim Üyesi A.Gürhan FİŞEK* fark etmesinden; hem de derserine yeteri zamanı ayırmasından çamaktadır. (2) Sosya ve psikoojik sorunar içerisine itimekte ve bu da bir yandan ruh sağığını bozarken, öte yandan da eğitim performansını oumsuz yönde etkiemektedir. Bu süreçte sağık yoksunuğundan, yitip giden öğrencier omaktadır. (3) Gerek arkadaşarıya ve gerekse öğretmeneriye etkieşmesi için kaçınımaz oan oku ortamından uzak kaabimekte ve devamsızık yapmaktadır. (4) Farkı ve sınırı arkadaşıkar geiştirmektedir. Yöntem : Öğrenci sağığı üzerine hazıradığımız 16 soruuk açık uçu anket formu aracıığı ie üniversiteerin rastgee seçtiğimiz sosya biim öğrencierinin okuduğu sınıfardaki tüm öğrencierin deneyimerini öğrenmeye giriştik. Daha sonra verien yanıtarı sınıfandırarak, çoktan seçmei hae getirdik ve igii kutuara yereştirdik. En sonunda uaştığımız anket formu (çoktan seçmei) ekte gösterimektedir. Araştırmamıza 113 öğrenci katıdı. Bunarın 56 sı kadın, 57 si erkekti. Yaşarı 19-22 arasındaydı. Öğrenci sağığını değerendirebimek için, Yaşam Düzeyi Bireşik Gösterge Puanı adıya bir değişken ouşturduk. Bu puanı ouşturan göstergeer şunardı : 1. Barınma 2. Besenme 3. Temizik 4. Kaabaık ortamar 5. Stres 6. Eğitim gördüğü yerin koşuarı. Her bir göstergeyi oumu, ıımı, kötü omak üzere üç kümeye ayırarak puanadık. Düşük puanar iyi, yüksek puanar kötü yaşam koşuarını anatmaktadır. Bu verieri hem tek tek, hem de bireşik bir gösterge oarak, değerendirmemizde kuandık. Bazı soruara doyurucu ya da yeteri sayıda yanıt amamış omamız doayısıya onarı, anket formunda beirtmiş omamıza karşın, değerendirme dışı bıraktık. Buguar ve Değerendirme : Okurun kendi özgün değerendirmesini yapabimesi ve tanımayıcı oma çabasından taboarı oabidiğince ayrıntıı vermeye çaıştık. Yaşam düzeyi puanarı üç kümede topanmıştır : 6-10 arası : 43 11-14 arası : 51 15-18 arası : 17 8 ÇALIŞMA ORTAMI
Büyüteç Yaşam düzeyi puanının, orta diimde yer aması, öğrenci başarısının da düşmesine yo açmaktadır. Bu aynı zamanda, öğrencinin kendi sorunarına gömümesine yo açmakta ve geişmesini oumsuz etkiemektedir. Öğrenci başarısını etkieyen önemi etmenerden biri de oku dışı zamanarda çaışması dır. Tıpkı çocuk işçiik ogusundan oduğu gibi, gencin öğrenimini oumsuz etkieyen her çaışma zararıdır. Ama unutumamaıdır ki, genci yoksunuk içine iten yaşam koşuarı da, hem onun öğrenimini etkiemektedir; hem de yarınını. Öğrencierin oku dışı zamanarda çaışması, beş kümede topanabiir : 1. Çaışmıyor : 84 2. Arada sırada çaışıyor : 6 3. Yaz ayarında çaışıyor : 8 4. Yanızca hafta sonarında çaışıyor : 6 5. Yaz kış her gün çaışıyor : 9 Bu sıraamada risk, at basamakara doğru indikçe artmaktadır. Bu açıdan bakıdığında, öğrencierin % 8 i önceiki oarak igienimesi gereken risk grubunu ouşturmaktadırar. Bu öğrencier, aynı zamanda yaşam düzeyi puanı açısından bakıdığında da, yine oumsuz konumda buunmaktadırar. Yaşam düzeyi bireşik gösterge puanı ie öğrencierin çaışma durumu eşeştiridiğinde, şu tabo ortaya çıkmaktadır (TABLO 1). Burada da görüdüğü gibi yaşam düzeyi puanı oumu oanarın %81 i, ıımı oanarın %73 ü ve kötü oanarın %60 ı çaışmamaktadır. Bu karşın yaz-kış her gün çaışanarın yaşam düzeyi kümeerine göre dökümü, ters yöne dönmektedir (oumuarda %8, ıımıarda %6 ve kötüerde %13). TABLO 1 Yaşam Düzeyi Bireşik Gösterge Puanı ie Ücret Karşıığı Çaışmak Zorunda Kamak Arasındaki İişki Çaışma Durumu Yaşam Düzeyi Puanı 6-10 11-14 15-18 TOPLAM Çaışmıyor 29 46 9 84 Yaz ayarında çaışıyor 2 5 1 8 Yaz-kış her gün çaışıyor 3 4 2 9 Hafta ve yaz tatierinde 2 4 0 6 çaışıyor Arada sırada çaışıyor 0 4 3 7 TOPLAM 36 63 15 114 Çaışmak zorunda oanarın, bireşik yaşam düzeyi puan arı arasında derin farkııkar buunmaktadır. Çaışmayanarın %34 ü yüksek yaşam düzeyi diimindeyken; çaışanarın ancak %20 si yüksek zaman diiminde yer aabimektedir. Tam tersine, çaışmayanarın, % 11 i en düşük yaşam düzeyi diiminde yer aırken; çaışanardan bu diimde yer aanarın oranı %20 dir. Yaşam düzey puanı cinser arasında farkıık göstermektedir. Erkekerin % 38 i oumu koşuarda yaşadıkarını söyerken, kadınarda bu oran %50 ye çıkmaktadır. Erkekerde yaşam koşuarı göstergesi, daha çok ıımı diimde topanmaktadır (% 47). Her bir yaşam göstergesine tek tek baktığımızda ede ettiğimiz sonuçar şöye : Öğrencierin barınma koşuarında zoruk vardır. Öğrencierin %39 u zoruk oduğunu söyemiş; bunara ek oarak %19 u zoruk oduğunu ama büyütmemek gerektiğini beirtmiştir. Aieerinin yanında kaan %47 ik öğrenci diiminde, zoruk oduğunu söyeyenerin oranı %28 e, bunu büyütmemek gerektiğini söyeyenerin oranı %11 e düşmektedir. Yaşam göstergeeri puanı daha oumu oanarın (6-10) çokuka aiesiye birikte yaşıyor oması (%18) da önemi bir yo göstericidir (Oumu yaşam göstergesi beirtenerin üçte ikisi aiesiye yaşamaktadır). Demek ki, öğrenci sağığı için atıması gereken adımar düşünüürken, bu çözümün dışındaki her bir çözüm girişimi, yaşam göstergeeri bakımından gözden geçirimek zorundadır. Öğrencierin besenme koşuarında yetersizik vardır. Öğrencierin %22 si besenmesini bozuk, % 38 i orta-karar (ıımı) oarak tanımamıştır. Barınma koşuarı gibi, besenme durumu da, oku başarısıya doğrudan iişkisi kuruması gereken göstergeerdendir. Öğrencierin, aiesiye birikte kaanarın ancak %... nin ıımı ya da yetersiz besenmeden sözediyor oması; öğrencierin bu sorunu aşmak için ancak kent dışındaki aieerinin yanına gitmeyi bekemeeri gerektiğini bize düşündürmektedir. Bununsa nefis köretme anamında bir katkı dışında, öğrencinin yaşamına ve oku başarısına bir etkisi oamayacağı açıktır. Bir başka göstergemiz oan temizik ise, öğrencierin üzerinde çok durdukarı ve kendierini çözmeye zorunu hissettikeri sorunardandır. Verien yanıtara göre, öğrencierin %57 si içinde buundukarı ortamın temiziğini çok iyi oarak niteemiştir; ıımı diyener %26 ve kötü diyener ise %9 dur. Kaabaık ortamar öğrencieri etkiemektedir. Kaabaıkardan etkienmediğini söyeyen 29 öğrencinin, bütün içindeki payı 28 dir. Buna karşıık ıımı etkienener %41 ve çok etkienener % 31 ik paya daha geniş bir öğrenci topuuuğunu igiendirmektedir. Stres ise öğrencierinin yaşamının neredeyse ayrımaz bir parçasıdır. Stres içerisinde omayanarın, bütün içindeki payı ancak% 8 dir. Var ama ara sıra diyener, %54 ve aşırı stresteyim diyenerin oranı ise %39 dur. Stresin önemi göstergeerinden biri de, yaşamsa işevere ne öçüde etki ettiği konusudur. Anketi yanıtayan öğrencierimizin, ancak %35 i uyku düzeninin doğa ritminde oduğunu söyemiştir. Bu da diğer oumsuzukara, stres varığının da, koşut bir giriş gösterdiğini ortaya koymaktadır. Stres ie uyku durumu arasında bağ oup omadığı da araştırımıştır. Stres ie uyku düzeni arasında bağ vardır. Stresi omadığını beirtener arasında uyku sorunu yaşayan ancak üçte birdir. Buna karşın, ara-sıra stres içine girdiğini söyeyener. ÇALIŞMA ORTAMI 9
Büyüteç TABLO 2-B Öğrencierin, Yaşam Düzeyi Değerendirmeerine Teme Oan Göstergeerin Dökümü Gösterge Değerendirimesi Oumu Iımı Kötü Topam Stres 9 61 44 (% 93) 113 Uyku düzeninin bozuk oduğunu söyeyener tüm araştırma topumu üzerindeki oranı % 28 dir. Hem uyku düzeni bozuk hem de aşırı stres içerisinde oduğunu söyeyenerin tüm araştırma topumundaki payı % 18 ve uyku düzeni bozuk oanar içerisindeki payı ise, %63 tür. Bu verier, stres ie uyku düzeni arasındaki, bekenen iişkiyi doğruamaktadır. Örgün öğrenimden bekenen, öğrencinin, zamanının büyük böümünü okuda sınıfarda geçirmiş omasıdır. Bazı üniversiteerde devam zorunuuğunun omaması, ya da öğrencierde derse katımama aışkanığının yereşmiş oması, eğitim ortamarının değerendirimesinde, çoğunuğun büyük bir kaybının omamış omasına yo açmaktadır. Ama öğrenciere sorduğumuzda, ancak dörtte bir, eğitim ortamarından hoşnut oduğu söyeyebimektedir. Buna karşın, çok iyi omasa da yeteri görenerin oranı %61 dir. Bu saptama, neyse ki, bu konuda kaygıarımızı azatmaktadır. Öğrencierin, sağık hizmeterinden ne öçüde yararandıkarını ortaya koyarken, ne yazık ki, öğrencierde koruyucu hekimik biinci nin ouşmamış oduğunu da birikte saptamaktayız. Çünkü sağık hizmeterinden yararanıp yararanamadıkarı yönündeki soruyu, buna, yanızca hastaandıkarında hatıradıkarı bir iyieşme aracı oarak başvurdukarını söyemektedirer. Bu anamda, soruyu oumu yanıtayanarın oranı %80 e yakındır. Son bir yı içerisinde, üç günden faza okua gidemeyecek öçüde hasta oan ya da kaza geçiren erin sayısı ise yanızca 9 dur. Topararsak, öğrencierin yaşama ve çaışma koşuarı konusunda ipuçarı veren buguarı bir tabo hainde göreim. TABLO 2-A Öğrencierin, Yaşam Düzeyi Değerendirmeerine Teme Oan Göstergeerin Dökümü Eğitim Ortamı 28 Kaabaık ortam 32 Uyku Düzeni 40 Besenme 45 Barınma 42 Temizik 64 Sağığa Erişim 84 69 16 (% 75) 48 33 (% 72) 41 32 (% 65) 43 25 (% 60) 21 43 (% 60) 29 10 (% 35) 14 8 (% 21) 113 113 113 113 107 113 106 Öğrencierin yaşama ve öğrenim düzeyini beireyen göstergeere tek tek bakıdığında öne çıkan iki ogu, barınma sorunu ve stres tir. Stres ie uyku düzeninin yakından igii oduğu düşünüürse, soruşturmamıza katıanarın %28 inin uyku düzenindeki bozukuktan söz etmiş oması da çok anamıdır. Diğer bir oumsuzuk ise, kaabaık ortamarın öğrencier üzerindeki oumsuz etkisidir. Yanıtarın değerendirimesinde, ıımı+oumsuz arı birikte ee adı- Değerendirimesi Gösterge Topam Oumu Iımı Kötü Barınma 42 21 43 (% 40) 107 Stres 9 61 44 (% 39) 113 Kaabaık ortam 32 48 33 (% 29) 113 Uyku Düzeni 40 41 32 (% 28) 113 Besenme 45 43 25 (% 22) 113 Eğitim Ortamı 28 69 16 (% 14) 113 Temizik 64 29 10 (% 9) 113 Sağığa Erişim 84 14 8 (% 8) 106 10 ÇALIŞMA ORTAMI
ğımızda bu sıraamaya ekenener eğitim ortamı ve besenme oamaktadır. Buna karşın hastaandıkarında sağık hizmeterine erişimden, temizikteki yetersizikere yakınmaar sınırıdır. Öğrenciere, öğrenci sağığının geiştirimesi ie igii önerieri soruduğunda, öğrencierin beşte biri sağık hizmeteri aanında önerier getirmektedir. Bu soruya verien yanıtarın tümünü bir arada görmek istersek, aşağıdaki taboya göz atmamız gerekecektir: TABLO 3 Öğrencierin, Öğrenci Sağığının Geiştirimesi ie İgii Önerierinin Yaşam Düzeyi Bireşik Gösterge Puanına Göre Dökümü Öğrenci Önerieri Yaşam Düzeyi Puanı 6-10 11-14 15-18 Büyüteç Topam Besenme 7 8 2 17 Barınma 3 8 6 17 Sağık 10 11 1 22 Ders dışı Sosya 1 4 0 5 Etkiniker Öğrenim Gördüğü 2 2 4 8 Mekan Stresin Azatıması 6 7 1 14 Öğrencinin Bir İşte 7 4 1 12 Çaışmak Zorunda Kaması Eğitim Reformu 2 0 1 3 Diğer 2 3 1 6 Yanıtsız 3 4 0 7 Topam 43 51 17 111 Sorunun ası sahibinin ürettiği çözümer hem gündeik tir ve hem de omazsa omazarı içermektedir. Yukarıdaki öneriere bu göze bakmaıdır. Gerçekten de, besenme, barınma ve sağık öğrencierin de söyediği ve benim de payaştığım gibi, işte bu iki ögeyi içinde taşımaktadır. Önerierde ve uyguamada bu üç ogu üzerinde inata ve kararııka duruması zorunudur. Öğrenci sağığında çıkış you buradadır. Ama bir yandan ankete katıan öğrencierin söyedikeri bir yandan da gözemerimiz, bu üç göstergede de öğrencierin bir geriye gidiş yaşadıkarını ortaya koymaktadır. Değerendirme ve Önerier : Yetişkinerden bekediğimiz tek şey empati. Kendierini bizim yerimize koysunar. diye başayan bir değerendirmeye kuak vereim. Çünkü suyun başını yetişkiner tutmuş. Karararı veren onar, topumu yönendiren ve yöneten onar. Doayısıya ükenin geeceği ve gençerin sorunarının çözümü onarın einde. Üniversiteye uaşmış bir genç ne ister? Eş, iş, aş diye özeteyeceğimiz üçü hedef, yanızca bireyse bir kurtuuş çabası değidir. Her gencin payaşması doayısıya, bu hedef topumsa bir karakter de taşımaktadır. Eş ve iş geeceği temsi ederken, aş bugünün sorunudur. Yaptığımız soruşturmanın, öğrencierin yaşamarındaki oumsuzukarda en büyük payı, stres amaktadır. Bugüne (barınma, eğitim ortamı, kaabaıkar) ve yarına (işsizik) iişkin kaygıarın, bu stresin kaynağını ouşturduğunu görmekteyiz. Kaygı ve korku, hem kişinin öğrenme ve geişme sürecini etkier; hem de sağıkı kararar vermesini engeer. Oysa ki, gençerin öğrenim-geişim düzeyeri ie bugünden verecekeri kararar, onarı, bir yaşam boyu etkieyecektir. Bundan daha büyük bir sorumuuk ve doayısıya stres kaynağı düşünüebiir mi? İşte tam bu noktada yetişkinere düşen, gençerin yerine kararar vermek ve yönetmeye çaışmak deği; kendi karararını sağıkı bir biçimde verebimeeri için, gençerin, kaygı ve korkuarını ortadan kadırmaktır. Barınma-besenme koşuarının düzetimesi, eğitim ortamarının geiştirimesi ve sessiz aanar yaratıması o kadar zor mu? Kendinden başkasını düşünmeyen, çıkar hesaparını hep önde tutanar için zor deği, ama gereksiz. Bizim böye yetişkinere işimiz yok. Ükenin geeceğini düşünen ve insan hakarına saygıı insanar oarak, yapmamız gereken bu oumsuzukara dur demek ve durumu oumuya çevirmektir. Zor Durumda Kaan Üniversite Öğrencieri Özem BAK, Gudauryen MANAKHMYET, Emre PARLAK, Sabriye TAMOL, Ömer YELLİ* Zor durum değişken bir kavramdır. Herkes için aynı anamı taşımadığı gibi, herkesin zorukar karşısındaki davranışı da aynı omuyor. Üniversite öğrencierine yöneik uyguadığımız soruşturmaarda, bir yandan okuarında tutun uğraşı veren öğrencierin bir yandan da öğrenim-dışı etmenere yüzyüze oan mücadeeerine açıkık getirmeye çaıştık. Öğrencierin kendi sorunarına yakaşımarı... Her şeyden önce, sosya güvenik diyebieceğimiz şemsiyenin çok dar ve öğrencierin zor durumarını kapsamaktan çok uzak oduğunu gördük. Çünkü, sosya güveniğin, yanızca hastaanıdığında aka gemesi ve herkesi kapsamaması kanıksanmıştır. Sosya güvenikten öğrencierin bekentisi soruduğun- * Ankara Üniversitesi Siyasa Bigier Fakütesi Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Öğrencieri da, 58 öğrenciden, 37 si hastaandığında tedavi isteğini die getirmiştir. Sosya devet oanakarının sunuması bekentisini die getiren ise, yanızca 8 öğrencidir. Oağan gidişi içerisindeki bir yaşantı, insanın tek başına ayakta durabieceğini düşündürebiir. Ama insanın gücünü aşan, tek başına kadıramayacağı durumar vardır. Öye ki, yanız omadığını bimek bie, bazen büyük bir destektir. Agıar ve direnç, kişiye göre değiştiği gibi, yaşa göre de değişikik gösterebiir. Biz 19-22 yaş diimindeki üniversite öğrencierine büyütecimizi yereştirdik. Görüşüen her on öğrenciden 9 u zor durum yaşadığını söyedi. Tanımadıkarı zorukar şunardı : Aiesinden uzak omak Okuda derserinde sorun yaşamak Ekonomik sıkıntnıar Kız arkadaş buamamak Zor duruma karşıaştıkarında soğukkanı davranıp ÇALIŞMA ORTAMI 11
Büyüteç davranmadıkarını sorduk. Bu soruya verien yanıt, kişinin karakterine, deneyimerine, yaşadığı yöreye göre değişmektedir. Ancak, ekonomik sıkıntıarın daha büyük paniğe neden oduğu da sıkıka görümektedir. Zor durumda kaanarın, yanarında omasını istedikeri dört şeyin ne oduğunu sorduğumuzda, ortaya çıkan sonuç şöye : Arkadaş, aie, para, teefon. Zor duruma karşıaştıkarında kime başvurdukarını sorduk. Verien yanıtar arasında aie sine başvurma başta gemektedir. Bunun nedeni, öğrenci omaarının yanında, haa geenekçi topumun özeikerini taşımaarından kaynakanmaktadır. Zor durumda kaan kişier, geneike, hemen sevdikeri, güvendikeri insanarı aramaya koyuurar. Onarın sesini duymak bie insanarı biraz osun rahatatır. Özeike bu insanarın verecekeri önerier, odukça önemsenmektedir. Ama yine de, zor durumdan nası çıkacakarına, öğrencier, kendieri karar vermek istiyor; yaşamarına karışımasını istemiyorar. Düşünerek çıkış you buup, doğru adımarı atabiiriz düşüncesi yaygın. Buna karşın sosya güvenik sisteminden öğrencierin yeterince haberdar omadıkarı da soruşturmada ortaya çıkmaktadır. Doayısıya, aie sinden başka, başvuracak bir seçenek de bimemektedir. Sosya güvenik bir ütuf oarak görüürken; bir insan hakkı oduğu gözardı ediiyor. Gözardı edien bir başka ogu da nimet-küfet dengesi... Öğrenciere, sosya güvenik sisteminde oumu ve oumsuz budukarı sorumuştur. Oumu buunanar şöye sıraanmaktadır : 18 yaşına kadar herkesin muayene oabime oanağı Tedavi hizmeterine koay erişim Öze hastaneerde muayene oanağı İaçarını her eczaneden aabime koayığı. Oumsuzukara geince : Emekiik sistemi ve emekiik yaşı Sosya güveniği omayanarın durumu Bazı iaçarın SGK tarafından karşıanmaması Devet hastaneerindeki yetersiziker Eczaneerde ödenen hasta muayene ücreteri. Öğrencierin, sosya güvenik ede ettikeri her oumuuğun (nimet), mutaka bir karşıığı oacağını ve bir oumsuzuka (küfet) dengeenmesi gerektiğini düşünmemeeri şaşırtıcı. Yine şaşırtıcı oan, sağık konusundaki istemerin, hep hastaandıktan sonraki evreye yönemiş oması. Hastaıkardan korunmanın oanakı oduğunu düşünen yok gibi. Benzer bir şekide, sosya güveniğin yanızca yoksu, muhtaç oanarı igiendirdiğini sanıyor. Bu dikkat çekici bir noktadır. Türkiye de öğrenimerini sürdüren yabancı öğrenciere geince... Evinden uzakta omak... Aynı ükede oduğun zaman bie çekimez oan bu ogu, yabancı bir ükeden gediğin zaman daha ağır geiyor. Onun için, Türkiye de okuyan yabancı öğrenciere zor durumda kadığınız zaman... diye başayan bir soru sormak anamsız geiyor; çünkü onar her zaman zor durumda. Ama onarın sorunarını anamaya çaışmak ve zor durumarda nası çözüm yöntemeri ürettikerini öğrenmek o derece anamı... Zor durumda kaınca neer yaparsınız? sorusunu yanıtayan 18-24 yaşarı arasındaki 20 yabancı öğrenci, şu ükeerden gemişerdi : Azerbaycan, Bangadeş, Moğoistan, Arnavutuk, Güney Kore, Türkmenistan, Amanya, Makedonya, Uganda, Afganistan ve Irak. Bu öğrencier Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve ODTÜ ye dağımışardı. Soruşturmaya yanıt veren 20 yabancı öğrencinin 6 sı yurtta 14 ü arkadaşarıya birikte evde kamaktaydı. Evde kaanarın üçte biri, yangın ve hırsızıkara karşı önem amışardı. Bu öğrencierin 10 u bursu okumakta, 7 si aiesinden katkı amakta, 3 ü ise çaışarak (1 i geçmişteki çaışmasından edindiği birikime) geçimini sağamaktadır. Bunara ek oarak 2 öğrenci de ek geir ede edebimek için çaışmaktadır. Yabancı öğrencierin tümü, kamu sağık oanakarından karşııksız yararanabimekteydier; ama son iki ay içerisinde ayık 100 TL gibi bizim için büyük bir miktarda katkı payı uyguaması getiridiğini üzüerek görmekteyiz. Kendi ükeerindeki sosya güvenik uyguamaarıya Türkiye deki karşıaştırıdığında, ikinciyi daha ieride buanarın sayısı 6/20 dir. Buna karşın, Türkiye deki sosya güveniği yeteri buanarın sayısı da 6/20 dir. Yabancı öğrencierin, Türkiye deki Sosya Güvenik Kurumu hakkında bigieri azdır. Bunarın yarısından azının sağık hizmeterinden hoşnut odukarı görümüştür. Hastaandıkarında, pek çoğu, ik başvurabiecekeri bir yakınarı omadığını, çevreerinde iaç topadıkarını ya da eczaneye başvurdukarını söyemektedirer. Çaışan bireyer, sosya güvenceerinin omadığı, başarına geebiecek kaza ve tehikeden korunmak için önem aamadıkarını beirtmektedirer. Sonuç oarak... Öğrencierin sosya güvenik agıarı ie bugün zor karşısında yaşadıkarı arasında yakın bir igi vardır. Kendierine bu iişkinin gösterimesi, değişimin kendierine bağı oduğu ve kimsenin tek başına ayakta kaamayacağının anatıması gerekir. Yoksa yaşadıkarı yaşama ve öğrenim koşuarını bie irdeeyemeyen, çıkış yoarını göremeyen bir öğrenci gençik, ieride de bu aymazığı sürdürecekerdir. Zararı hepimize... 12 ÇALIŞMA ORTAMI
Büyüteç İköğretimde Seçeneksizerin Seçeneği Yatıı İköğretim Böge Okuarına Köy Enstitüeri Penceresinden Bakmak Umur AŞKIN Giriş Günümüzde birçok ükenin, eğitim sistemerinde bireyse ve topumsa düzemde yansımaarını buan sorunarı buunmaktadır. Kişiiğinin ouşması; topumunun bir üyesi oarak sosyaeşme, sınırarın dışına çıkmaya yo açacak düşünce ve davranış değişikiğinin yaratıması ve üretici bireyer oarak yetiştirime bu noktada sekteye uğramaktadır. Eğitimin ekonomik geişmeye zemin hazırama, topumsa barış ve adaeti sağama işeveri de tam oarak yerine ge(e)memektedir. Bu noktadan bakıdığında, eğer gerçekten isteniyorsa yoksuuğun ve bigisiziğin yok edimesinde eğitim poitikaarı, önemi sosya poitika uyguamaarı oarak beirmektedir. Üke kakınmasındaki yaşamsa öneminin farkına varıması ie birikte, eğitimin beiri topumsa sınıfar ve grupar için ayrıcaık omaktan çıkartııp tüm yurttaşara yaygınaştırıması için çeşiti uyguamaar gerçekeştirimiştir. Bununa birikte, örgün eğitime erişimde sıkıntıar yaşayan topumsa grupar omuştur. Günümüzde de omaktadır. Şöye ki, kırsa bögeerde yaşayanar örgün eğitim hakkından yararanma noktasında da eşitsiz konumdadırar. İköğretime (teme eğitime) erişimde, yaşanan sıkıntı, sağıkı bir yaşam hakkına erişimin önünde de engedir. Kırsa bögeerde iköğretime erişimde yaşanan eşitsiziğini gidermek için geiştirien uyguamaardan biri oan Yatıı İköğretim Böge Okuarı (YİBO ar) bu çaışmanın teme igisidir. Eğitime erişimin ne öçüde yaşama geçiridiği, geçirebidiği, YİBO ardaki öğrencierin yaşama ve öğrenim koşuarı odağa aınarak irdeenmeidir. Eşitsiziği gidermeye yöneik bir kamu hizmeti, güçendirici bir sosya poitika seçeneği oan YİBO ar çağdaş dünyanın gereksinim duyduğu bigi ve becerieri ne öçüde sunmaktadır? Bu tür sorguamaar, mümkünse, aynı/benzer kesimeri hedefeyerek oumu sonuçara uaşmış, beiri bir fesefesi oan başarıı deneyimer ie karşıaştırarak yapımaıdır. Sorunarın anamandırıması ve çözüme kavuşturuması bu deneyimer ışığında koayaşır. Hakı, kütüre, topumsa, sanatsa ve ekonomik oarak geiştirme ve uusa değereri çağdaş yöntemere işeyip zengineştirme gibi bir fesefesi oan Köy Enstitüsü deneyimi, YİBO ara sosya poitika yakaşımı çerçevesinde karşıaştırmaı bir bakış açısı geiştirmemize yardım eder. YİBO arın, eğitim hakkından yararanma noktasında beiri sınırııkar çerçevesinde sağadığı eşitik, çocukarın yaşama ve öğrenim koşuarı ie birikte irdeendiğinde eğitimin yarararı noktasında sorunarı buunmaktadır. YİBO ara bu bağamda bakımaıdır: YİBO ar, sosya, ekonomik ve kütüre bakımdan yeni bir yaşam seviyesine taşıyacak çağdaş bigi ve beceriere donatma görevini yerine getirebimekte midir? YİBO ar, yaşanıası bir geecek umudu ortaya çıkartabimekte midir? YİBO ar, çocukarın yaşamarında karşıaşacakarı güçükerin üstesinden geebiecek yetieri sağayabimekte midir? YİBO ar, sosya adaet ikesine göre eşitikçi ve özgüreştirici bir eğitim oanağı sunmakta mıdır? soruarına yanıt ya da yanıtar aranmaktadır. İköğretimde Seçeneksizerin Seçeneği: Yatıı İköğretim Böge Okuarı Nüfusun azığı, yereşim yererinin dağınıkığı, everişsiz ikim ve coğrafi koşuarı bu bögeerde yaşayan çocukarın eğitim gereksiniminin yatııık temeinde giderimesini gerektirmiştir. YİBO ar, Türkiye nin şartarının, gereksinmeerin zoraması sonucu ortaya çıkan bir gerçektir. Seçeneksizerin seçeneğine yöneik sosya poitika uyguaması omuştur, omaktadır. YİBO arda, barınma, yiyecek, giyecek, ders kitabı, araç ve gereçeri ve diğer giderer devet tarafından karşıanmaktadır. Bu ekonomik destek, eğitim sürecinden kopmaarın yoğun oduğu bögeerdeki çocukara fırsat ve oanak sunarak eğitim sürecine katımaarına ve sürdürmeerine oumu katkı yapmaktadır. YİBO ar, sosyoekonomik durumarı düşük aieerin çocukarı için fırsat ve oanak eşitiği sağama noktasında önemi bir kurumsa yapı durumuna gemiştir. Bununa birikte, temede yatıı omaarından ve eğitimin özgüreştirici kazanımarını eşitemeye yöneik somut poitikaarın uyguan(a)mamasından kaynakanan çeşiti yapısa zorukar, eğitim gören çocukarın yaşama ve öğrenim koşuarında sorunarı da ortaya çıkarmaktadır. Yatıı İköğretim Böge Okuarının Sorunarı YİBO arın varoan, geişen ve geiştirien bir fesefesi var mıdır? sorunun yanıtı aksakıkarı ve nedenerini anamamızı koayaştırır. Geinen noktada YİBO ar, eğitimin gerçek hedef ve amaçarına erişimi sosya devet anayışı ikeeri ve kakınma panarı çerçevesinde sağamaktan daha çok Dünya Bankası ve Avrupa Biriği gibi çevreerin yönendirmeeri çerçevesinde işev görecek şekide geişim göstermektedir. 40 yıı aşan uyguamaya karşın YİBO ar sorunarı odağa aan bir eğitim fesefesi ve bakış açısı geiştiri(e)memiştir. Sorunar deneme-yanıma yöntemi ie çözümektedir. ÇALIŞMA ORTAMI 13