Kronik böbrek hastalığı adeta bir salgın halini almıģ olan önemli bir halk sağlığı sorunudur. Basit ve ucuz bazı testlerle erken saptandığında önlenebilir veya ilerlemesi geciktirilebilir olmasına karģın, farkındalığının ve erken tanısının düģük olması çoğu olguda buna olanak vermemektedir. Yüksek morbidite ve mortalite oranları ve kötü yaģam kalitesi ile hasta sağlığını, uygulanması gereken yüksek maliyetli tedaviler ile de sağlık bütçesini ciddi biçimde tehdit etmektedir.
Milyon nüfüs baģına hasta sayısı 1 9 8 74 756 819 7 6 5 4 314 395 432 446 491 578 3 2 1 19 1996 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Türk Nefroloji Derneği Böbrek Kayıt Sistemi Verileri
(%) 4 35 3 27,3 27,7 3,7 32,7 25 22,8 2 15 1 5 13,6 1997 23 25 27 28 29 Türk Nefroloji Derneği Böbrek Kayıt Sistemi Verileri
24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 12 1 8 6 4 2 T.C. Sağlık Bakanlığı Verileri
1.5 MĠLYAR $ 2 1 5 3 MĠLYAR $
Son Dönem Böbrek Yetmezliği Kronik Böbrek Hastalığı Erken Evre Böbrek Yetersizliği? CREDIT
BĠRĠNCĠL AMAÇ 18 yaģ üzerindeki bireylerde kronik böbrek hastalığı prevalansını ülke genelinde ve cins, yaģ, yerleģim yeri ve coğrafi bölge gibi alt gruplarda belirlemek. ĠKĠNCĠL AMAÇ Kronik böbrek hastalığına eģlik eden hipertansiyon, diyabet, obezite, metabolik sendrom, dislipidemi ve hiperürisemi sıklıklarını saptamak.
Küme örneklem yöntemi ile seçilen 18 yaģ üzeri 1.748 birey çalıģmaya alındı. Farklı düzeylerde tabakalar (bölge, il, kent/kır) ve kotalar (yaģ grupları, haneden alınan birey sayısı) uygulandı. Üç büyük il (Ġstanbul, Ankara, Ġzmir) dıģında her coğrafi bölgeden 2-5 il çalıģmaya alındı. ÇalıĢma toplam 23 ilde gerçekleģtirildi.
452 966 646 91 273 676 975
Ayrıntılı tıbbi anket Vücut ağırlığı Uzunluk Bel ve kalça çevresi Kan basıncı ölçümü (iki ölçümün ortalaması) 12 saatlik açlık sonrası kan ve idrar örneği Tam idrar analizi Ġdrarda albümin ve kreatinin Serum kreatinin GFH (kısa MDRD ve Cockroft-Gault) Açlık plazma glukozu Lipid paneli (Total, LDL ve HDL kolesterol, trigliserid) Serum ürik asit
KRONĠK BÖBREK HASTALIĞI Glomerüler filtrasyon hızı <6 ml/dk/1.73 m 2 (Kısa MDRD veya Cockcroft-Gault ) Mikroalbüminüri/albüminüri varlığı (3-3 mg/gr - >3 mg/gr) DĠYABETES MELLĠTUS Tanı almıģ olma Açlık plazma glukozu 126 mg/dl HĠPERTANSĠYON Tanı almıģ olma Kan basıncı >14/9 mmhg
55,7 44,3 Kadın Erkek
127 573 Denek sayısı 1594 192 1816 2196 254 3 25 2 15 1 5 19-29 3-39 4-49 5-59 6-69 7-79 8
28,4 71,6 Kent Kır
(%) 14 12 1 11,4 8,9 1,2 8 Kadın 6 4 Erkek Genel 2 2,1 1,8 2 Mikroalbüminüri Makroalbüminüri
(%) 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 18,4 15,7 12,8 Kadın Erkek Genel
(%) 6 54,7 5 4 3 32,7 41,3 2 1 1 8,5 12,6 18,2 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7-79 8
(%) 18 16 15,2 p=.42 16,8 14 12 1 8 6 4 2 Kent Kır
(%) 25 2 19,6 18,7 16,2 15 13,8 11,7 12,6 14 1 5 Marmara Ege Karadeniz Akdeniz Ġç Anadolu Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu
(%) 6 5 5,43 5,15 4,67 4 3 2 1,27,15 Evre 1 Evre 2 Evre 3 Evre 4 Evre 5
ABD - 22 TÜRKĠYE - 29 GFH <15 ml/dk/1.73 m 2 GFH 15-29 ml/dk/1.73 m 2 GFH 3-59 ml/dk/1.73 m 2 GFH 6-89 ml/dk/1.73 m 2 GFH >9 ml/dk/1.73 m 2 3. hasta 69.815 (%.15) 4. hasta 125.667 (%.27) 7.6. hasta 2.173.577 (% 4.67) 5.3. hasta 2.396.985 (% 5.15) 5.9. hasta 2.527.37 (% 5.43) 18 yaģın üstündeki popülasyon: 46.543.49
TÜRKĠYE NĠN BÜYÜK SORUNU ERĠġKĠNLERDE KRONĠK BÖBREK HASTALIĞI PREVALANSI % 15.7 TÜRKĠYE DE 7.317.315 ERĠġKĠN KRONĠK BÖBREK HASTASI TÜRKĠYE DE 2.369.59 ERĠġKĠNDE EVRE 3-5 KRONĠK BÖBREK HASTASI VAR HER 6-7 ERĠġKĠNDEN BĠRĠSĠ KRONĠK BÖBREK HASTASI
(%) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 7,2 5,6 3,9 Kadın Erkek Toplam
(%) 1 8 84 39,3 6,7 6 4 Ġlaç alıyor Ġlaç almıyor 2 13 OAD Ġnsülin OAD+Ġns 3
(%) 6 5 48,6 4 36,4 3 2 14,9 1 <12 12-125 126 Açlık plazma glukozu (mg/dl)
Plazma glukoz düzeyi (mg/dl) 1 9 94,5 92,4 93,5 8 7 6 5 Kadın Erkek Toplam
Plazma glukoz düzeyi (mg/dl) 82,7 87,2 96,2 14,9 113,2 19,1 13,6 12 1 8 6 4 2 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7-79 8
(%) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 76,6 14,9 8,6 <12 12-125 126 Plazma glukoz düzeyi
(%) 18 16 14 12 1 8 6 4 2 p<.1 14,3 12,7 1,9 Kadın Erkek Genel
Diyabetik hasta sayısı (milyon) Türkiye de diyabet prevalansı (%) 35 3 25 2 15 1 135 DÜNYA 154 3 8 7 6 5 4 3 2 5,2 TÜRKĠYE 5,6 7,2 5 1 1995 2 225 1995 2 225 King H, et al. Diabetes Care 1998;21:1414-1431
(%) 16 14 12 1 8 6 4 2 7,2 12,7 22 29 Satman I, et al. Diabetes Care 22;25:1551-6
(%) 4 35 3 p<.1 33 34,6 29,6 25 23,7 2 15 12,5 1 5 3,4 5,5 <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7-79 8
(%) 18 16 14 14,1 14 13,3 13,9 12 1 1,1 1,4 9,5 8 6 4 2 Marmara Ege Akdeniz Ġç Anadolu Karadeniz Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu
(%) 35 3 25 2 15 1 5 Marmara Ege Akdeniz Ġç Anadolu Karadeniz Doğu Anadolu <3 3-39 4-49 5-59 6-69 7 Güneydoğu Anadolu
(%) 16 14 12 1 8 13,1 p=.36 11,5 6 4 2 Kent Kır
(%) 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 p=.5 p<.1 14,3 14,3 11,9 8,6 Kent Kır Kadın Erkek
(%) 6 5 4 3 52,3 47,7 2 1 Var Ailede diyabet öyküsü Yok
Hematüri sıklığı (%) Lökositüri sıklığı (%) HEMATÜRĠ LÖKOSĠTÜRĠ 7 6 p=.2 2 p<.1 5 5,2 15 16,4 4 3 3,5 1 11,5 2 5 1 Var Yok Var Yok
(%) Diyabetik Diyabetik Değil P Albüminüri (mg/gr) 74.1 29.7 <.1 25 2 19,7 p<.1 15 1 5 8,7 5,3 1,6 Mikroalbüminüri DM var Makroalbüminüri DM yok
(%) 25 2 18,8 15 12,4 1 5 8,5 Mikroalbüminüri 6 1,6 1,9 Makroalbüminüri <12 12-125 126
Kreatinin yüksekliği (%) Diyabetik Diyabetik Değil P Serum kreatinin (mg/dl).94 ±.44.88 ±.26 <.1 3 2,5 2,6 p<.1 Erkeklerde Kadınlarda >1.5 mg/dl >1.4 mg/dl 2 1,5 1,5 DM var,5 DM yok
Serum kreatinin (mg/dl) 1,9,88 p<.1,92 p=.9,95,8,7,6,5 <12 12-125 126
GFH <9 ml/dk (%) GFH <6 ml/dk (%) Diyabetik Diyabetik Değil P GFH-MDRD (ml/dk) 82. ± 19.4 94. ± 2.9 <.1 8 7 6 5 4 3 2 1 66 p<.1 44,3 14 12 1 8 6 4 2 11,1 p<.1 3,2 DM var DM yok DM var DM yok
GFH <6 ml/dk (%) 12 1 8 9,6 6 6,8 4 2 3,2 <12 12-125 126
KBH (%) 35 3 25 32,4 p<.1 2 15 13 1 5 DM Var DM Yok
KBH prevalansı 35 3 3,5 25 2 19,7 15 12,8 1 5 <12 12-125 126 Plazma glukoz düzeyi (mg/dl)
Diyabet prevalansı (%) 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 45,5 4,9 32,1 32,3 26,6 16,4 1,1 Evre Evre 1 Evre 2 Evre 3 Evre 4 Evre 5 KBH
Plazma glukoz düzeyi (mg/dl) 12 1 19,8 p<.1 8 9,9 6 4 2 KBH var KBH yok
Optimal Normal Yüksek-normal Evre 1 HT Evre 2 HT Evre 3 HT Plazma glukoz (mg/dl) Plazma glukoz (mg/dl) 84,5 87,4 98,9 13,9 15,7 19,6 12 1 15,4 p<.1 12 1 8 p<.1 8 87,6 6 6 4 4 2 2 HT var HT yok
Hipertansiyon (%) Diyabet (%) Diyabetik Diyabetik Değil P Sistolik KB (mmhg) 139.8 ± 2.7 127.8 ± 17.5 <.1 Diyastolik KB (mmhg) 86.8 ± 12.5 8.8 ± 11.5 <.1 8 p<.1 3 p<.1 6 66,3 25 2 25,5 4 15 2 27,7 1 5 6,2 DM var DM yok HT var HT yok
(%) 35 3 25 22,8 25,5 3,8 2 16,8 15 1 5 4,5 6,7 Optimal Normal Yüksek-normal Evre 1 HT Evre 2 HT Evre 3 HT
Sistolik KB (mmhg) 25, 2, 15, 1, r=.199 p<.1 5, 2 4 6 8 Plazma glukoz düzeyi (mg/dl)
Diyabetik Diyabetik Değil P Ağırlık (kg) 76.6 ± 14.3 71.5 ± 13,5 <.1 Uzunluk (cm) 163.7 ± 8.2 165.8 ± 8.8 <.1 Vücut kitle indeksi (kg/m 2 ) 28.6 ± 5. 26. ± 4.6 <.1 Bel çevresi (cm) 94.8 ± 15.3 88.2 ± 14.4 <.1 Kalça çevresi (cm) 19.8 ± 11.6 15.6 ± 11.1 <.1
(%) 25 2 15 p<.1 13,9 22 1 7 5 <25 25-29.9 3 Vücut kitle indeksi (kg/m 2 )
(%) (%) OBEZĠTE ABDOMĠNAL OBEZĠTE 25 p<.1 25 p<.1 2 22 2 19,2 15 15 1 1,3 1 9,6 5 5 Obez Obez değil Obez Obez değil
Vücut kitle indeksi 6, r=.156 p<.1 5, 4, 3, 2, 1, 2 4 6 8 Plazma glukoz düzeyi
Diyabetik Diyabetik Değil P T. Kolesterol (mg/dl) 27 ± 44 187 ± 42 <.1 LDL kolesterol (mg/dl) 12 ± 36 11 ± 35 <.1 HDL kolesterol (mg/dl) 44.4 ± 13.4 45.8 ± 13. <.1 Trigliserid (mg/dl) 216 ± 15 156 ± 18 <.1
(%) 1 8 p<.1 6 4 2 p<.1 54 33,9 73,6 58,9 p<.1 56,7 5 p<.1 63,5 4,2 TK LDL HDL TG Diyabetik Diyabetik değil
Hiperürisemi (%) 25 Diyabetik Diyabetik Değil P Ürik asit (mg/dl) 4.55 ± 1.43 4.39 ± 1.36.1 2 22,3 15 18,2 1 5 DM var DM yok
Kalp hastalığı öyküsü (%) Ġnme öyküsü (%) 16 14 12 1 13,9 p<.1 1,9,8,7,6,9 p<.1 8,5 6 4 2 4,7,4,3,2,1,3 DM var DM yok DM var DM yok
Egzersiz yapma (%) 18 16 14 p=.2 15,4 12 1 12,2 8 6 4 2 DM var DM yok
OR % 95 CI P Marmara (ref. İç Anadolu) 1.74 1.42-2.12 <.1 Güneydoğu Anadolu (ref. İç Anadolu) 1.96 1.48-2.62 <.1 Kırsal yerleşim 1.23 1.6-1.42.6 Kadın cinsiyet 1.42 1.23-1.64 <.1 5-59 (ref. <3 yaş) 1.38 1.9-1.85.8 6-69 yaş (ref. <3 yaş) 2.69 2.8-3.47 <.1 7-79 yaş (ref. <3 yaş) 3.82 2.92-5.2 <.1 8 yaş (ref. <3 yaş) 5.87 3.86-8.92 <.1 Hipertansiyon 1.43 1.21-1.69 <.1 Diyabetes mellitus 1.74 1.45-2.8 <.1
OR % 95 CI P Yaş 1.56 1.51-1.6 <.1 Erkek cinsiyet.827.721-.949.7 Kırsal yerleşim.854.733-.994.41 Ailede diyabet öyküsü 1.916 1.573-2.334 <.1 Obezite 1.71 1.477-1.979 <.1
Diyabetli hasta sayısı (milyon) 4 35 3 3 366 25 2 15 135 154 171 King Wiid 1 5 1995 2 225 23 King H, et al. Diabetes Care 1998;21:1414-31 Wild S, et al. Diabetes Care 24;27:147-53
Türkiye de eriģkinlerde KBH prevalansı % 15.7 dir. Her 6-7 eriģkinden birinde KBH, her 2 eriģkinden birinde kritik GFH azalması (<6 ml/dk) vardır. KBH için en yüksek risk grubunu oluģturan diyabet prevalansı % 12.7 dir ve hızlı artıģ göstermektedir. Ülkemizde halen KBH için risk altında bulunan yaklaģık 6 milyon diyabetik bulunmaktadır. Diyabet sıklığında artıģa katkıda bulunan en önemli düzeltilebilir risk faktörü obezitedir. Sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak gibi yaģam tarzı değiģikliklerinin toplumun büyük kısmı tarafından benimsenmesi ve obezite ile savaģ toplumdaki diyabet ve KBH sıklığının kontrolüne önemli katkı sağlayacaktır.
Tip 2 DM risk azalması (%) 8 7 6 63 58 58 67 5 4 3 2 1 42 28 Malmö Da Qing DPS DPP Japonya Hindistan Olgu sayısı 181 577 522 3234 458 531 Süre (yıl) 6 6 3 3 4 3