1-İşletmenin teşkilat yapısı ÜNİTE - 4 İŞLETMELERİN TEŞKİLAT YAPISI 2-Yetki, yetki devri ve sorumluluk 3-Aşırı ve eksik örgütlenme 4-Teşkilat şemaları
Bu üniteye neden çalışmalıyız.! Bir işletmede teşkilatlanmanın yararlarını kavrayacak Teşkilat şemalarını hazırlarken dikkat edilecek hususları sıralayacak İşletmedeki organizasyon kapsamını kavrayacak İşletmede teşkilat şemasının kapsamını kavrayacak İşletmelerde teşkilat şemalarının önemini ve yararlarını kavrayacaksınız
Belirli bir amacın gerçekleştirilmesi için kişilerin, iş bölümü anlayışı içinde koordine edildiği yapıya teşkilat denir. İşletmelerde teşkilatlanma ise işletmenin amacına ulaşabilmesi için gerekli olan araç ve imkanları bir düzende toplamaktır. Bu nedenle teşkilat bir amaç değil, amaçların gerçekleşmesi için bir araçtır.
Teşkilatlanmanın Yararları Görev ve sorumlulukları iyi bir biçimde dağıtılması ve belirtilmesi ancak iyi bir teşkilatlanma sayesinde sağlanabilir. Alt düzey personel ile üst düzey personel arasındaki ilişkiler teşkilat şemalarında açıkça görülebilir. Çalışanlar kimden emir alacaklarını ve kimlere emir vereceklerini daha iyi bilirler. Sorumlu arandığında sorumlu kişileri bulmak kolaylaşır.
Emirler alınır (Genel müdür, başkan, müsteşar, müdür, müdür yardımcıları) Üst yönetim Orta yönetim (Servis şefleri, genel sekreterler, idari amir ve yardımcıları) Bilgiler rapor edilir Alt yönetim (Kısım şefleri, posta başları, usta başı, baş kalfa)
Zaman faktörüne göre Fonksiyonla rına göre Ürettikleri mal ve hizmete göre İşletmenin sınıflandırılması; Sürece göre Bölgelerine göre Müşteri gruplarına göre
1-Fonksiyonlarına göre bölümlendirme Bu tür bölümlendirmenin önemli bir yararı, uzmanlaşmaya daha çok imkan vermesidir. Ancak, uzmanlaşmanın getirebileceği bir sakınca ise işletmenin gene amacının gözden kaçmasıdır. Fonksiyonlarına göre bölümlere ayırma Yönetim Üretim Muhasebe ve finansman Pazarlama Araştırma ve geliştirme Personel
2-Üretilen mal ve hizmete göre bölümlendirme Bu tür bölümlendirmenin en büyük yararı çalışanların bilgilerinden ve uzmanlıklarından en fazla yararlanmanın sağlanmasıdır. Sakıncası ise üretim pazarlama gibi fonksiyonların ayrı ayrı her bir mal veya hizmet bölümünde bulunmasıdır. 3-Müşteri gruplarına göre bölümlendirme Faaliyetler işletmenin ulaşmak isteyeceği müşteri kümelerine göre bölümlenir. Örneğin üretim işletmesinde hem toptancılara hem perakendecilere satış yapılıyorsa satış faaliyetleri toptancı ve perakendeci müşterilere göre bölümlendirebilir.
4-Bölgelere göre bölümlendirme Bu tür bölümlendire bölgesel çalışmanın sağlayacağı yararların veya bölgesel koşuların göz önünde bulundurulması gerektiğinde kullanılır. Örneğin otomobil üreticisi işletmelerin Marmara bölgesinde olması 5-Sürece göre bölümlendirme İşletme faaliyetleri belli bir sürece göre veya belli makinelerin çevresinde bölümlere ayrılır. Örneğin otomobil üretiminde motor bölümü, kaporta bölümü vb. 6-Zaman faktörüne göre bölümlendirme Sürekli üretimin yapıldığı işletmelerde zaman faktörüne göre bölümlendirme karşımıza çıkar. (vardiya usulü)
Yetki, yetki devri ve sorumluluk Yetki yöneticilerin yapılması gereken işler için astlarına emir verme ve astların bu emirlere uymalarını bekleme hakkıdır. Bazen iş yükü artmış olan yöneticiler, yetkilerini tam anlamıyla kullanamayacak duruma gelebilirler. Böylece yetkinin bir kısmı alt düzeydeki yöneticilere devredilebilir buna yetki devri denir. İnsanların verimli bir biçimde çalışmalarını sağlamak için çeşitli yetki biçimlerinden yararlanır. İki temel yetki biçimi vardır. Bunlar komuta ve kurmay yetkileridir.
Komuta yetkisi, örgüte çalışanlar tarafından kolaylıkla uygulanır. Bu yetki, üst ve ast sırasında doğrudan bir hat biçimindedir. Herkes kimden emir alacağını ve kime karşı sorumlu olduğunu yani amirini bilir. Kurmay durumunda olan kişilerin kullandığı yetkiye de kurmay yetki denir. Sorumluluk, bir kimsenin kendisine verilen işleri yetenekleri ölçüsünde en iyi biçimde yürütme zorunluluğudur.
Aşırı ve eksik örgütlenme Aşırı örgütlenmeye, işletme bakımından bir kural sayılmayacak bazı ilkelerin uygulanmaya çalışıldığı yerlerde rastlanır. Aşırı örgütlenme, işlemenin amacına ulaşmasını sağlayacak tedbirler alınırken serbest düşünceye yer verilmeden aşırı katı kurallar belirlenmesi rol oynar. Eksik örgütlenmenin oluşturulmasında ise denetim yetersizliği, herhangi bir fonksiyonun düşünülmemiş olması ve işletmenin bölümler arasındaki bağların gevşek olması rol oynar.
Teşkilat şeması Bir işletmede görülen başlıca önemli fonksiyonları, bunlar arsındaki karşılıklı ilişkileri ve işi yürütmekte görevli bulunanları gösteren bir şema olarak tanımlanabilir. Teşkilat şema türleri; 1- Yapısal teşkilat şeması 2- Fonksiyonel teşkilat şeması 3- Kadroları gösteren teşkilat şeması
1-Yapısal teşkilat şeması Bu tür şemalar teşkilatların dikey ve yatay kuruluşunu gösterir. Kimlerin kime bağlı olduğu ve kimden emir aldıkları bu şemalardan kolaylıkla görülebilir.
2- Fonksiyonel teşkilat şeması Fonksiyonel teşkilat şemaları aynen yapısal teşkilat şeması gibi çizilir ve hazırlanır. Ayrıca her birinin görevleri yani ne iş yaptıkları belirtilir.
3- kadroları gösteren teşkilat şeması Bu şemalarda her birimin altında çalışanların veya kadroların isimleri, unvanları belirtilir. Özellikle personel büroları ve yüksek derecedeki yöneticiler için bu tür şemalar yararlıdır.