T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2558 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1528 TEMEL FOTO RAFÇILIK Yazar Prof.Dr. Levend KILIÇ Editör Prof.Dr. Zeki CEYHAN ANADOLU ÜN VERS TES
Bu kitab n bas m, yay m ve sat fl haklar Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Ö retim tekni ine uygun olarak haz rlanan bu kitab n bütün haklar sakl d r. lgili kurulufltan izin almadan kitab n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay t veya baflka flekillerde ço alt lamaz, bas lamaz ve da t lamaz. Copyright 2012 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN Ö RET M TASARIM B R M Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Genel Koordinatör Yard mc s Arfl.Gör.Dr. rem Erdem Ayd n Ö retim Tasar mc s Arfl.Gör.Dr. rem Erdem Ayd n Grafik Tasar m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Ö r.gör. Nilgün Salur Dil Yaz m Dan flman Okt. Kevser Candemir fiekil-çizim Burhan Bilgiç Foto raflar Prof.Dr. Levend K l ç Kitap Koordinasyon Birimi Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Dizgi Aç kö retim Fakültesi Dizgi Ekibi Temel Foto rafç l k ISBN 978-975-06-1227-5 1. Bask Bu kitap ANADOLU ÜN VERS TES Web-Ofset Tesislerinde 16.200 adet bas lm flt r. ESK fieh R, Haziran 2012
çindekiler iii çindekiler Önsöz... vii Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi... 2 FOTO RAF NED R?... 3 FOTO RAFIN BULUNUfiU... 5 FOTO RAFIN BEL RLEY C ÖZELL KLER... 14 FOTO RAFIN TEKN K SÜREC... 18 IfiIK... 23 YÜZEY ÜZER NDE GÖRÜNTÜ... 26 FOTO RAF MAK NES... 29 35 mm. Foto raf Makineleri... 34 35 mm. Sabit Objektifli Foto raf Makineleri... 34 35 mm. Tek Objektifli Refleks Foto raf Makineleri... 34 Telemetreli Foto raf Makineleri... 36 Roll Film Foto raf Makineleri... 40 Yaprak Film Foto raf Makineleri... 40 Özet... 42 Kendimizi S nayal m... 43 Okuma Parças..... 44 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 44 Baflvurulabilecek Kaynaklar... 44 S ra Sizde Yan t Anahtar... 45 Seçilmifl Foto raflar... 46 Pozlama ve Kontrol Sistemleri... 62 POZLAMA KAVRAMI... 63 D YAFRAM S STEM... 67 ÖRTÜCÜ S STEM... 70 D YAFRAM - ÖRTÜCÜ L fik S... 75 POZLAMA Ç N IfiIK ÖLÇÜMÜ... 78 NETLEME S STEM... 81 Refleks Netleme Sistemi... 83 Telemetre Netleme Sistemi... 84 Otomatik Netleme Sistemi... 85 ALAN DER NL... 86 1. ÜN TE 2. ÜN TE
iv çindekiler ÖRTÜCÜ HIZI VE NETL K... 89 Özet... 93 Kendimizi S nayal m... 94 Okuma Parças..... 95 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 95 Baflvurulabilecek Kaynaklar... 95 S ra Sizde Yan t Anahtar... 96 Seçilmifl Foto raflar... 97 3. ÜN TE 4. ÜN TE Objektifler ve Görüntü Esteti i... 106 OPT K YOLUYLA YÜZEY ÜZER NDE GÖRÜNTÜ... 107 OBJEKT F N TASARIMI VE YAPISI... 111 NORMAL OBJEKT FLER... 114 GEN fi AÇILI OBJEKT FLER... 117 TELE OBJEKT FLER... 118 ZOOM OBJEKT FLER... 120 GÖRÜNTÜYÜ KONTROL ETMEK... 121 Teknik Süreç... 122 IfiIK VE AYDINLATMA... 124 Ayd nlatma Teknikleri... 126 GÖRMEK... 131 KONU... 135 Özet... 138 Kendimizi S nayal m... 139 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 139 Okuma Parças..... 140 Seçilmifl Foto raflar... 141 Foto raf Filmleri... 154 IfiI A DUYARLI YÜZEY... 155 F LM HIZI VE F LM KONTRASTLI I... 157 S YAH-BEYAZ F LMLER... 160 Boyutlar na Göre Filmler... 161 H zlar na Göre Filmler... 163 Renk Duyarl l klar na Göre Filmler... 164 RENKL FOTO RAFÇILIK... 165 Renk... 165
çindekiler v Renk Is s... 166 RENKL F LMLER... 167 Renkli Negatif Filmler... 168 Renkli Saydam Filmler... 170 Özet... 172 Kendimizi S nayal m... 173 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 173 Yararlan lan Kaynaklar... 173 Seçilmifl Foto raflar... 174 Siyah-Beyaz Foto rafç l kta Karanl k Oda Çal flmalar...180 S YAH-BEYAZ NEGAT F F LM BANYOSU... 181 S YAH-BEYAZ FOTO RAF KÂ IDINA BASKI... 185 Agrandisör... 187 Siyah-Beyaz Foto raf Kâ tlar... 188 Kontak Bask... 189 Özet... 192 Kendimizi S nayal m... 193 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 193 Seçilmifl Foto raflar... 194 Filtreler, Yard mc Malzemeler, Genel Uyar lar... 200 F LTRELER... 201 Siyah-Beyaz Foto rafç l kta Kullan lan Filtreler... 203 Yo unluk Filtreleri... 205 Polarize Filtreler... 205 Filtre Faktörleri... 205 Renkli Foto rafç l kta Kullan lan Filtreler... 206 YARDIMCI MALZEMELER... 207 Makro Çekim Malzemeleri... 207 Objektif Gölgelikleri... 208 Netleme Camlar ve Bakaç Pencereleri... 209 Üçayaklar... 209 Tafl ma Çantalar... 210 GENEL UYARILAR... 211 Foto raf Makinesi Nas l Tutulur... 211 Film Seçimi... 213 5. ÜN TE 6. ÜN TE
vi çindekiler Son Bir Uyar... 215 Özet... 216 Kendimizi S nayal m... 217 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 217 Seçilmifl Foto raflar... 218 Sözlük... 224 Dizin... 231
Önsöz vii Önsöz Foto raf n giderek yayg nlaflt bir dönemde yafl yoruz. Bu anlamda geliflen yeni teknolojiler yoluyla foto raf yaflam n her alan nda yer al yor. Bu süreç içinde foto raf ö renmek isteyenler için yap lan kitaplar n önemi de art yor. Biz de Temel Foto rafç l k kitab nda bu amaca yönelik Foto raf n temel bilgilerini bu kitap içinde bulacaks n z. Temel Foto rafç l k kitab Prof. Dr. Levend K l ç taraf ndan sizler için kaleme al nm flt r. Hocam z kitab n bu yeni bas m n hem içerik hem de düzenleme olarak yeniden yap land rm flt r. Bu yap içinde foto rafç l kla ilgili teknik bilgileri görsel anlat mlarla birlikte göreceksiniz. Ünite sonlar nda yer alan Seçilmifl Foto raflar bölümlerinde ise yine Prof. Dr. Levend K l ç taraf ndan çekilmifl olan foto raflar proje kapsam nda göreceksiniz. Sizler de bu yaklafl mlardan hareket ederek kendi projelerinizi haz rlayabilirsiniz. Bu kitab n temel amac foto rafç l meslek olarak seçmek isteyenlere foto raf n kendine özgü temel bilgilerini iletmektir. Bu kitab okurken, ileri teknolojilerin temel bilgileri gerektirdi i durumunu unutmay n z. Günümüzde say sal teknoloji, foto raf n temel yap s n oluflturmaktad r. Say sal foto rafç l da baflar l bir flekilde gerçeklefltirebilmek için bu kitap içinde yer alan temel bilgiler vazgeçilmezdir. Bu kitab n ortaya ç kmas nda yazar m z olan Prof. Dr. Levend K l ç a ve kitap içindeki çizimleri gerçeklefltiren Burhan Bilgiç e teflekkür ederim. Temel Foto rafç l k kitab ndaki bilgilerin sizleri gelifltirece ini umuyorum. Eskiflehir, May s 2012 Editör Prof. Dr. Zeki Ceyhan
1TEMEL FOTO RAFÇILIK Amaçlar m z Foto raf n toplumsal yaflam içindeki yerini ay rt etmek. Foto raf n belirleyici özelliklerini saptamak. Ifl k ve yüzey üzerindeki görüntüyü aç klamak. Foto raf makinesinin bulunuflunu ve temel ö elerini aç klamak. Anahtar Kavramlar Görüntü Ortam Resmetmek Ço alt m Teknolojisi Foto raf Karesi Gizli Görüntü Analog Say sal Ifl n Ifl n Yans mas Ifl n Yay lmas Ifl n K r lmas Karanl k Kutu (Camera Obscura) Refleks Sistem SLR Telemetre çerik Haritas Temel Foto rafç l k Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi Foto raf Nedir? Foto raf n Bulunuflu Foto raf n Belirleyici Özellikleri Foto raf n Teknik Süreci Ifl k Yüzey Üzerinde Görüntü Foto raf Makinesi
Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi FOTO RAF NED R? AMAÇ 1 Foto raf n toplumsal yaflam içindeki yerini ay rt etmek. Günümüz insan n n toplumsal yaflam içinde vazgeçemeyece i olgulardan bir tanesi foto raft r. Bu ça n insan do du u günden bafllayarak foto rafla iç içedir. Foto raf bilmeyen, tan mayan bir insana rastlamak neredeyse imkâns zd r. Foto raf denildi inde, anlafl lan fley ikiboyutlu bir ka t üzerindeki resimlerdir. Ça m - z n insan günlük yaflam nda uyan k kald zaman diliminde, her gün onlarca foto raf görmektedir. Bir deyifle göre, ça m z insan foto raflarla kuflat lm fl bir yaflam sürmektedir. Foto raf n insan yaflam n kuflatacak flekilde girmifl olmas n n baz nedenleri vard r. Foto raf n, foto raf makinesi gibi kolay kullan labilir bir ayg tla üretilir olmas çok önemlidir. Foto raf makinesini kullanan her insan foto raf üretebilmektedir. Bu ayg t kullanabilmek için ileri düzeyde bir e itime ihtiyaç yoktur. Neredeyse her yafl grubundaki insan bu ayg t kullanarak üretim yapabilir. Bu nedenle, foto raf bulunuflundan beri insanlar n ilgisini çekmifltir. Foto raf makinesiyle insanlar, gördükleri ve yaflad klar olaylar, durumlar belgelemeye yönelmifllerdir. Foto raf makinesinin çevremizde gördüklerimizi sanki gözlerimizle görüyormufl gibi kaydetmesi de, foto raf insan gözünün bir uzant s flekline getirmifltir. nsanlar gördükleri olaylar ve durumlar baflka insanlara foto raf yoluyla iletmeye yönelmifllerdir. Foto raf n ya l boya resim gibi tek olmamas, seri ve kolay bir flekilde ço alt labilmesi insanlar, foto raf bir kitle iletiflim arac olarak kullanmaya yöneltmifltir. Öte yandan foto raf n kendine özgü resmetme tekni ini keflfedenler de foto raf sanat n ortam nda kullanmaya yönelmifllerdir. Günümüz insan için foto raf denildi inde; belgelemek, insan gözünün uzant s flekline gelmifl bir kitle iletiflim arac ve foto raf sanat ad alt nda bir sanat alan anlafl l r. Bir vesikal k foto raf, mutlu bir ân n; bir evlenme törenin foto raf, ilkokula bafllad m z ilk günü gösteren bir foto raf, 19 A ustos depreminde çekilmifl bir foto raf, podyumda yürüyen bir mankenin foto raf, Amazon ormanlar nda a aç katliam n gösteren bir foto raf vb Bu foto raflar n hepsi belgedir. Konular, çekim amaçlar farkl olabilir, ancak ortak özellikleri belge olmalar d r. Her foto raf, çekildi i durum ve olayla ilgili bir belgedir. Foto raf teknolojisinin de iflip geliflmesine ra men foto raf n belge olma özelli i de iflmemifltir. Kitle letiflim Arac : Kitlesel iletiflim yapmak için kullan lan iletiflim araçlar. Televizyon, radyo, gazete, sinema, duvar panolar gibi.
4 Temel Foto rafç l k Foto raf, teknolojisi gere i insan gözünün bir tür uzant s gibi davran r. Baflka bir deyiflle, foto raf görme organ m z n fiziksel olarak ulaflamad yerlere ulafl r, bu nedenle görme organ m z n uzant s gibidir. Kilometrelerce uza m zda duran bir da n zirvesindeki bir da c y, foto raf makinesiyle sanki çok yak n nda görüyormufl gibi resmedebiliriz. Fiziksel olarak çok uza nda oldu umuz durum ve olaylar foto raf yoluyla sanki yan ndaym fl gibi resmedebiliriz. Siyah-beyaz foto rafta grinin ton de erlerini görmek önemlidir. Yirminci yüzy ldan bu yana insan yaflam na giren belirleyici olgulardan biri de, insanlar n kendi yak n çevresi d fl ndaki olay ve durumlar sanki kendi yak - n ndaym fl gibi alg lar hâle gelmesidir. 1700 lü y llarda Avrupa da yaflayan bir kifli için Asya daki bir olay n etkisi, 2000 y l ndaki insandan çok farkl d r. Bunu etkileyen birçok olgu vard r; ancak en belirleyici olan uza m zdaki olay ve durumlar foto raf arac l yla sanki gözümüzün önündeymifl gibi alg lamakt r. Foto raf böylesi bir sürecin temel belirleyicisi olmufltur. Hatta foto raf bu tür olay ve durumlar tek bafl na yönlendirerek, toplumsal yaflama yön verir bir hâle gelmifltir. Foto raf n bu durumu yaz ya benzer; yaz, iyi insanlar n elinde sevgiye ve bar fla hizmet ederken kötü amaçl insanlar n elinde savafla ve korkuya hizmet eder durumdad r. 1 Foto raf n günümüz insan n n yaflam ndaki yerini hangi bafll klar alt nda toplayabiliriz? D KKAT D KKAT
1. Ünite - Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi FOTO RAFIN BULUNUfiU Tarihsel olarak bak ld nda foto raf sözcü ü ilk kez ngiliz Sir John F. W. Herschel (1792-1871) taraf ndan 1840 y l nda kullan lm flt r. Sir John, yak n arkadafl olan ngiliz bilim adam William Henry Fox Talbot un (1800-1877) uygulad yeni yöntemle, yüzey üzerinde elde etti i görüntüye foto raf ad n vermifltir. Yunanca photos fl k ve graphos çizmek sözcüklerinden oluflan Photography ngilizce de foto raf karfl l olarak kullan l r. Yani foto raf ngilizce bir sözcüktür, kökeni ise Yunanca d r. Foto raf fl a duyarl bir yüzey olan film üzerine foto raf makinesi arac l yla nesnelerin görüntüsünü kaydetmektir. Basit bir büyüteci elinize al n, bilgisayar ekran n z n önüne do ru tutun ve büyütecin arkas na ekrana paralel konumda bir beyaz kâ t yerlefltirin. S ras yla önde bilgisayar ekran, büyüteç ve arkas nda da beyaz bir kâ t. fiimdi odan z n fl n kapat n. Bilgisayar ekran n n yüzeyine gelen fl k dalgalar mercekte topland ktan sonra, merce i geçerek ilerler ve ilk karfl laflt klar beyaz yüzey yani kâ t üzerinde ekran n bafl afla ve sa -sol ters görüntüsünü oluflturur. Beyaz kâ t üzerindeki bu fley bir tür resimdir; ancak çizerek, boyayarak ya da bask yoluyla yap lan bir resim de ildir. Bu fl k ve optik yoluyla yüzey üzerinde ortaya ç kan resme görüntü denir. Foto raf makinesinin yapt fley film yüzeyi üzerinde (film fl a karfl duyarl - d r) görüntü oluflturmakt r. Foto raf n bir resmetme tekni i olarak bulunufluyla ilgili olarak iki temel tarihsel geliflme vard r. Birincisi, yüzey üzerinde hayali görüntünün oluflturulmas. kincisi ise yüzey üzerinde gerçek görüntünün elde edilmesidir. nsano lu tarihin ilk günlerinden beri yüzey üzerinde çeflitli görüntüler görmüfltür. Örne in, bir çukur içinde biriken suyun yüzeyindeki yans malar ya da cam, parlak metal gibi yüzeyler üzerindeki yans malar. Bir di eri de gölgelerdir. Elimizi fl n geldi i yönden beyaz bir duvar n üzerine yöneltirsek, elimizin gölgesini duvarda görürüz. Yans malar ve gölgeler yüzey üzerinde ortaya ç kan bir tür resimdir. Bunlar yüzey üzerinde kal c de ildir, geçicidir yani hayalidir. Gözle görülür, ancak elle tutulamaz bu yönüyle gerçek de illerdir. Yans malar n ve gölgelerin ortaya ç kabilmesi için üç temel ö e gerekir: Nesne, yüzey ve belirleyici olarak fl k. SIRA Yani S ZDE bir nesnenin bir yüzey üzerinde yans ma ya da gölgesinin oluflabilmesi için bir fl k kayna ve bir yüzey gereklidir. Yans malar ve gölgeleri yüzey üzerinde bir tür resim olarak düflünürsek, bunlar n ortaya ç k fl geleneksel resmetme tekniklerinden farkl d r. Yani yans malar ve gölgeler; çizerek, boyayarak ya da kaz yarak oluflturulmufl resimler de ildir. Yans malar ve gölgeler fl k yoluyla yüzey üzerinde elde edilen resimlerdir. nsano lu tarihin ilk günlerinden bu yana yüzey üzerine resmetmifltir. D KKAT Bu ifli yaparken farkl teknikler uygulam flt r. Birincisi, çizerek resmetmektir. kincisi boyayarak, üçüncüsü ise kaz yarak resmetmektir. Bunlar geleneksel resmetme teknikleridir. 5 Foto raf: Yunanca Photos fl k ve Graphos çizmek sözcüklerinin birleflmesinden oluflan terim. Optik ve kimyasal süreçleri kullanarak yüzey üzerinde kal c görüntü elde etme. ngilizce Photography sözcü ünün karfl l d r. Görüntü: Üçboyutlu nesnelerin, fl k yoluyla yüzey üzerinde elde edilen ikiboyutlu sureti. D KKAT nsano lu do ada keflfetti i yans malar ve gölgeleri yüzey üzerinde kal c duruma getirmeye u raflm flt r. nsano lunun bu çabalar iki temel do rultuda AMAÇLARIMIZgeliflmifltir. AMAÇLARIMIZ lki yüzey üzerinde fl k yoluyla elde edilen görüntülerin fizik bilimindeki geliflmeler ve optik kullan larak nitelikli duruma getirilmesidir. kincisi ise optik arac l yla elde edilen görüntüleri kimya biliminin yard m yla yüzey üzerinde kal c hâle getiril- mesidir. Yarat c insanlar n yapt klar bu çabalar ve gerçeklefltirdikleri bulufllar birbi- TELEV ZYON TELEV ZYON
6 Temel Foto rafç l k NICÉPHORE NIÉPCE. Le Gras da Pencereden Görünüm. 1827. D KKAT Helyografi. 20.3x16.5 cm lk foto raf olarak kabul edilen helyografi. D KKAT AMAÇLARIMIZ ri ard na eklenerek optik yoluyla yüzey üzerinde elde edilen görüntülerin fl a duyarl bir yüzey AMAÇLARIMIZ üzerine kaydedilmesini sa lam flt r. flte bu foto raf n bulunufludur. TELEV ZYON Ortam: Bilgi ya da düflünceyi tafl yan araç. Kitle iletiflimi için kullan lan araçlara verilen ad; televizyon, radyo, gazete, gibi. ngilizce medium karfl l olarak kullan l r, ço ulu media. Foto raf n bulunufluyla ilgili bir süreci detayl olarak bu program içinde yer alan Foto raf Tarihi kitab n zdan okuyunuz. Yeniden TELEV ZYON foto raf nedir sorusuna dönelim. ster iletiflim arac, isterse sanat n nesnesi olarak düflünelim; foto raf bir ortam d r. Ortam ngilizce de medium karfl l olarak kullan l r. Tarihsel olarak foto raf n farkl ortamlar için üç kez bulunuflu söz konusudur. Birinci bulunuflu yüzey üzerinde resmetme tekni i olarak bulunufludur. Bu bulufl 1827 y l nda Joseph Nicéphore Niépce (1765-1833) taraf ndan yap lm flt r. LOUIS JACQUES MANDE DAGUERRE. Tap nak Bulvar ndan Görünüm. Paris. 1833 ya da 1839. Dagerreyotip.
D KKAT D KKAT 1. Ünite - Foto raf, Ifl kla Resmetmek AMAÇLARIMIZ ve Foto raf Makinesi 7 AMAÇLARIMIZ Foto raf n resmetme tekni i 1827 ye tarihlenir, ancak Torino Örtüsü K olarak T A Padland r lan kumafl örtü üzerindeki resim tart flmal bir konudur. Bu konuyla ilgili olarak Levend K l ç, Foto raf ve Sineman n Toplumsal Tarihi, Dost Yay nlar, 2008, s. 73 e bak n z. TELEV ZYON Foto raf n ikinci kez bulunuflu ise bu resmetme tekni inin ço altma teknolojisi olarak bulunufludur. Negatif film yüzeyine bir görüntünün kaydedilmesi, yeni bir bulufltur. Bu flekilde foto raf art k kaydetti i görüntüyü ço altarak yayan bir ortam olmufltur. Bu bulufl 1841 y l nda William Henry Fox Talbot (1800-1877) taraf ndan yap lm flt r. Foto raf n üçüncü bulunuflu ise sanat olarak, sanat n ortam nda bulunufludur. Bu yeni resmetme ve ço altma tekni inin kendine özgü özelliklerini kullanarak; David Octavius Hill (1802-1870), Robert Adamson (1821-1848), G.F.T. Nadar (1820-1910), Oskar Gustave Rejlander (1813-1875), Julia Margaret Cameron (1815-1879) gibi duyarl kifliler 1845 y l ndan itibaren, foto raf sanat n ortam na sokmufllard r. Sözün özü fludur: Foto raf denildi inde fl k ve optik yoluyla fl a duyarl yüzey üzerine görüntü oluflturmaktan söz edilir. Bu bir tür resmetmedir; kalem, boya ya da bask tekni i kullan lmadan fl k, optik ve duyarl yüzey kullan larak resmetmedir. Bu anlamda foto raf, yeni bir resmetme tekni idir. Foto raf yeni bir teknik kullanarak yüzey üzerine resmeder. Bu noktada kar flt r lmamas gereken önemli nokta fludur: Foto raf yeni bir resmetme tekni idir, ancak bu resmetme tekni inin farkl yöntemleri vard r. Örne in; siyah-beyaz foto rafç l k, renkli foto rafç l k ve say sal foto rafç l k foto raf n resmetme tekni inin kullan ld farkl yöntemlerdir. TELEV ZYON Resmetmek: Bir tekni i kullanarak yüzey üzerinde nesnelerin resmini oluflturmak. Teknik: Bir sanat, bilim, meslek dal nda kullan lan yöntemlerin hepsi. Yeni bir resmetme tekni i olarak foto raf denildi inde anlafl lmas gereken olgular nelerdir? 2 Tablo 1.1 Foto raf n Bulunuflu Resmetme Tekni i Olarak Foto raf Ço altma Teknolojisi Olarak Foto raf Sanat n Ortam nda D KKAT Foto raf D KKAT 1260-1390 Torino Örtüsü (tart flmal ). 1827 J. Nicéphore Niepce, foto raf buldu. 1837 L. J. Mande Daguerre, foto raf n resmetme tekni inin yeni bir yöntemi olan Dagerreyotipe i buldu. AMAÇLARIMIZ 1841W. H. Fox Talbot, negatif AMAÇLARIMIZ görüntüyü ve negatif ço alt m yap m yöntemini buldu. 1845 Davis O. Hill ve Robert Adamson, nitelikli portreler çektiler. 1855 Roger Fenton, K r m Savafl nda belgesel foto raf ilk örneklerini verdi. Nadar, foto raf farkl TELEV ZYON alanlarda kulland. TELEV ZYON 1857-58 Oskar G. Rejlander, Henry P. Robinson, foto raf sanat n ortam na soktular. 1865 Julia M. Cameron, dramatik portreler çekti.
8 Temel Foto rafç l k DAVID OCTAVIUS HILL ve ROBERT ADAMSON. Newhavenl Bal kç Kad nlar. 1845. Kalotip Negatiften Klorür Kapl Kâ da Bask. NADAR. Pierrot Dinliyor, 1855. Gümüfl jelatin bask.
1. Ünite - Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi 9 OSKAR G. REJLANDER. Hayat n ki Yolu. 1857. Birlefltirilmifl albümin bask. OSKAR G. REJLANDER. Hayat n ki Yolu. 1857. Birlefltirilmifl albümin bask.
10 Temel Foto rafç l k NADAR. Sarah Bernhardt. y. 1864. Gümüfl jelatin bask. JULIA MARGARET CAMERON. Esin Perisinin F s lday fl. 1865. Platinum bask.
1. Ünite - Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi 11 JULIA MARGARET CAMERON. Ça r rsan Gelirim. 1867. Albümin bask.
12 Temel Foto rafç l k MATTEW BRADY. Ressam Miner Kilbourne Türk K yafeti çinde. 1846. Dagerreyotip.
1. Ünite - Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi 13 ÇEKEN B L NM YOR. Ayakkab Ba layan K z. y. 1850 ler Dagerreyotip.
14 Temel Foto rafç l k Ço alt m Teknolojisi: As l kopya ile ayn özellikleri tafl yan yeni bir kopyay tek ifllemde ço altmay sa layan teknolojik süreç. FOTO RAFIN BEL RLEY C ÖZELL KLER AMAÇ 2 Foto raf n belirleyici özelliklerini saptamak. Foto raf, ilk bulundu u günden beri bir ço alt m teknolojisi dir. Bunun anlam fludur: Foto raf çeken kifli, insanlar n ve nesnelerin görüntülerini ka t üzerinde yeniden üreterek ço alt r. Her foto raf, o foto rafa konu olan nesnenin görüntüsünün yeniden üretilerek ço alt lmas d r. Foto raf n teknolojisi de iflmesine ve geliflmesine ra men ço altma arac olma özelli i de iflmemifltir. Foto raf n bir di er özelli i de yaflam içinden bir an çekip alarak sonsuzlaflt rmas d r. Foto raf için an ebedilefltirdi i söylenir. Her foto raf, yaflan lan bir an yüzey üzerinde sonsuzlaflt r r. Foto raf çeken her kifli, yüzey üzerine bir nesne ya da insan kaydederken ayn zamanda o nesne ya da insan n yüzey üzerine bir an n kaydederek sonsuzlaflt r r. Bir foto rafta gördüklerimiz, o foto raf çeken kiflinin seçtikleridir. Foto raf çeken kifli çevremizde gördüklerimiz içinden bir bölümünü seçer, ay r r ve o seçti i fleyin foto raf n çeker. Her foto raf yaflam içinde seçilen detay temsil eder. Bu anlamda, her foto raf çeken kifli yaflam içinde belli bir detay seçip ay r r. Akan giden yaflam içinden bir an, foto raf n tekni iyle, saniyenin çok küçük bir diliminde sabitlefltirmek mümkündür. Mutlu bir arkadafl ortam nda, coflku an nda çekilmifl bir foto raf ya da yo un bir trafik ak fl nda caddeden karfl ya geçmeye çal flan iki insan n foto raf. Buna benzer onlarca foto raf düflünebiliriz, hepsinin ortak özelli i, yaflamdan belli bir detay alarak bir an içinde kaydetmektir. Foto raf, mekân ve zaman farkl laflt r r. Bir nesnenin foto raf n çeken kifli bilerek ya da bilmeyerek nesneyi farkl bir mekan boyutuyla sunar. Örne in, aras nda çok uzakl k bulunan iki bina foto raf çekildi inde, sanki yan yanaym fl gibi görülebilir. Bir foto raf içinde yer alan her nesne, çok özel durumlar d fl nda, fiziksel gerçe inden farkl olarak görülür. Bir olay ya da durumun foto raf çekildi inde o olay ya da durum içindeki canl ve cans z nesneler fiziksel gerçeklerinden farkl olarak foto rafta ortaya ç kar. Foto raf, mekân farkl laflt rmakla birlikte zaman da farkl laflt r r. Bir foto rafa bak ld nda hissedilen zaman, o foto raf n çekildi i zaman de il, foto raf çekenin hissetti i zamand r. Örne in, hareket hâlindeki bir soka n ö len saatinde k rm z filtre kullan larak çekilen siyah-beyaz bir foto raf, gece ay fl nda çekilmifl gibi resmedilebilir. Foto raf n tekni i saat zaman n yönlendirmeye uygundur. D KKAT Her foto raf D KKAT için geçerli olan belirleyici özellikler flunlard r: As l nesnenin yüzey üzerinde yeniden üretilerek ço alt lmas d r. Foto raf SIRA bir an S ZDE tesbit eder. Foto raf yaflamdan seçilen bir detayd r. Foto raf mekan ve zaman farkl laflt rmakt r. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ Günümüz insan çeflitli kayg larla foto raf çeker. Hangi amaca yönelik olarak çekilirse çekilsin her foto raf için de iflmeyen yarg fludur: yi foto raf ya da kötü foto raf. Bu K nedenle, T A P her foto raf n öncelikle iyi foto raf olmas gerekir. yi bir foto raf elde edebilmek için üç temel ö e vard r. Bunlar teknik, fl k ve görmektir. Bunlar bir üçgenin köfleleri olarak görebiliriz. Köfleleri teknik, fl k, görmek olan TELEV ZYON üçgenin ortas nda TELEV ZYON ise konu yer al r.
1. Ünite - Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi 15 Her foto raf çeken kifli ilk önce tekniklerle karfl lafl r; çünkü foto raf, bir ayg tla Teknik gerçeklefltirilir. Foto raf çekmek in- san elinin de il, foto raf makinesinin ürünüdür. Foto raf makinesiyle bafllayan teknik süreç, karanl k oda araçlar yla birlikte genifl ve detayl bir teknik süreci içerir. Konu Foto raf tekni i birbirini izleyen ve birbirinden etkilenen farkl süreçleri içerir. Foto raf çekerken, foto raf makinesinin çekim dü mesine bas ld nda karmafl k ve birbirini izleyen bir süreç bafllar. Ifl k objektiften makineye girer; diyafram Ifl k Görmek aç kl nda ve örtücünün belirledi i sürede kontrol edilerek film pozlan r ya- ni foto raf çekilir. Film yüzeyindeki görüntü gözle görülmez, ancak film banyosu ve karanl k oda süreçlerinden sonra kâ t bir yüzey üzerinde foto raf olarak ortaya ç kar. Detayl bir flekilde incelendi inde foto raf n çok karmafl k bir teknik süreci oldu u görülür. Bu karmafl k teknik süreci iki temel bafll k alt nda toplamak mümkündür. Birincisi, foto raf makinesiyle do ru pozlama yani konunun üzerindeki fl n do ru yo unlukta ölçümü ve diyafram-örtücü sistemine uyarlanmas d r. Bu flekilde do ru pozlanm fl görüntü elde edilir. kincisi ise bu görüntünün yani film yüzeyindeki görüntünün foto raf kart na aktar lmas sürecidir. fiekil 1.1 Foto raf Ortaya Ç kartan Temel Ö eler LOUIS-ADOLPHE HUMBER de MOLARD. Tutuklu y. 1848. Dagerreyotip.
16 Temel Foto rafç l k D KKAT Foto raf n teknik D KKAT süreci tek tek halkalardan oluflan bir zincire benzer. Bu zincirin bir halkas oynat ld nda di er halkalar da bu hareketten etkilenir. Foto raf n fl kla resmetmek oldu unu söylemifltik. Ifl k, foto raf n yap sal ö esidir. Foto raf n tekni i fl kla çal fl r. Ifl k olmaks z n foto raf olamaz. Bir nesnenin foto raf n çekebilmek için o nesnenin üzerinde fl k olmas gerekir. Nesnenin AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ üzerindeki fl k, o nesnenin foto raf n n çekilmesini sa lar. Bu fl k, do al fl k yani günefl fl ya da bir ayd nlatma kayna ndan gelen fl k olabilir. Nas l ki, çevremizdeki K nesneleri T A P görebilmek için fl k gerekli ise foto raf çekebilmek için de fl k gerekir. Foto rafç l kta iki tür fl k söz konusudur. Birincisi nesneyi ayd nlatan, nesnenin TELEV ZYON görülebilir TELEV ZYON olmas n sa layan, d fl fl kt r. Bir nesnenin foto raf n n çekilebilmesi D fl Ifl k: Günefl baflta olmak için de teknik olarak d fl fl k gereklidir. D fl fl k yani günefl fl ya da ayd nlatma üzere foto raf makinesinin kayna sadece nesnenin görülebilir olmas n sa lamaz. Ayn zamanda nesnenin önündeki ayd nlatma kaynaklar. görsel olarak alg lanmas yla ilgili ipuçlar n verir. Nesnenin yüzeyinin parlak ya da mat oluflu, renginin aç kl ya da koyulu u gibi birçok görsel ipucunu d fl fl n ç Ifl k: Foto raf kâ d na sa lad ayd nlatma verir. kinci fl k türü ise iç fl kt r. ç fl k, negatif film üzerindeki görüntünün, foto raf kâ d na dönüfltürülmesi aflamas nda agrandisör ayg t n- negatif görüntüyü pozlayan agrandisör ayg t n n fl. da kullan lan fl kt r. Bu flekilde, fl k kullan larak çekilen negatif film yeniden fl k düzenlemesiyle pozitif foto rafa dönüflür. Bu süreç içinde yeniden fl k düzenlemesi, yani fl k yoluyla yap lan bir düzenleme söz konusudur. yi bir foto raf elde edebilmek için üç temel ö eden söz etmifltik. Teknik ve fl - aç klad k. Üçüncü ö e ise görmektir. Kitab n zdan bu sat rlar okurken, pence- NADAR. Foto rafç n n Efli. 1853. Kolodyum negatiften gümüfl jelatin bask.
1. Ünite - Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi renizden d flar ya bak n; gördü ünüz fleyleri zihninizde tutun. Aradan iki-üç saat geçtikten sonra yeniden pencereden ayn manzaraya bak n. lk bakt n zda gördü ünüz belli nesnelerin ikinci bak fl n zda görsel olarak nas l bir de iflime u rad n fark etmeye çal fl n. flte bu fark etti iniz fley görmektir. nsano lu, gözleri aç k kald süre içinde sürekli bakar; ancak her bakt fleyi görür mü? Evet, bakmak ile görmek aras nda büyük fark vard r. Bu anlamda; bakmak de il, bakan bir kiflinin ne gördü ü önemlidir. Bakmak fiziksel bir eylemdir. Görmek ise kültürel bir olgudur. Fiziksel olarak insanlar ayn göz yap s na sahip olsalar da, bir nesneye gözlerini çevirdiklerinde gördükleri fleyler farkl d r. Bu nedenle, yeniden vurgulamak gerekirse, görmek kültürel bir olgudur. 17 Ifl k, foto raf n resmetme tekni i için temel belirleyici ö e olmas yla birlikte D KKATgörsel alg lamay da yönlendirir. D KKAT Foto raf çeken kifli, foto raf n tekni ini bilerek fl yo urur. Yani nesnenin içinde bulundu u fl, tekni i kullanarak duyarl yüzeye aktar r. Bunu yaparken neyi gördü ü çok önemlidir. Foto raf makinesini, s radan bir AMAÇLARIMIZ insan gözü sadece AMAÇLARIMIZ bir konuya bakmak için kullanabilir. Bu durumda çekilen foto raf, sadece o durumu tesbit etmenin ötesine geçemez. Foto raf makinesinin yönlendirdi i olay ya da durumda kendine özgü bir fleyi görebilmesi önemlidir. Birçok K Tkez A Pdenemesini yapm fl oldu um bir uygulamay sizlerle paylaflmak isterim. Bir stüdyo ortam nda, on farkl foto rafç, bunlar n foto raf makineleri ve objektifleri ayn d r. Konu ise stüdyo ortam nda ayd nlatmas yap lm fl, bir vitrin mankenidir. TELEV ZYON On foto rafç ; konu, objektif, çekim konumu ayn olmak flart yla yirmi adet foto raf TELEV ZYON çekiyorlar. Teknik, fl k ve görmek nas l bir süreç içinde birleflir? SIRA S ZDE 3 D KKAT D KKAT AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ TELEV ZYON ROGER TELEV ZYON FENTON. Ölümün Vadideki Gölgesi. 1855. Klorür Kapl Kâ t Bask.
18 Temel Foto rafç l k D KKAT Foto raflar bas l p masa üzerine konuldu unda, yüzlerce foto raf içinde ayn foto raf n SIRA bir benzeri S ZDE ortaya ç km yor. Birbirine yaklaflan foto raflar olabiliyor, ancak ayn s n bulmak neredeyse imkâns z bir durumdur. Bunun nedeni fludur: Birçok foto rafç ayn optik düzenlemeye, belirli bir konuya bakm fl olsa da, her birinin gördü ü di erinden farkl d r. Foto rafç aç s ndan bakmay yönlendiren, foto raf makinesinin optik sistemidir. Görmeyi yönlendiren ise foto rafç n n kendisidir. Bakmak ve görmek D KKAT konusundan hareket ederek foto rafç l kta çok s k kar flt r lan bir durumu aç klamak gerekir: Görüfl aç s denildi inde, bir insan n çevresinde net olarak görebildi i aç SIRA anlafl lmal d r. S ZDE Bak fl aç s denildi inde ise bir objektifin görebildi i aç anlafl lmal d r. Yani insan gözü görür, objektif ise optik yoluyla bakar. AMAÇLARIMIZ Foto raf Karesi: Film AMAÇLARIMIZ yüzeyindeki ya da say sal teknolojide sensör üzerindeki her bir görüntü. Bir di er anlam, objektiften bakaca yans yan görüntünün alan. TELEV ZYON Gizli Görüntü: Foto rafik duyarkatta, pozlama sonunda oluflan, ancak gözle görülemeyen görüntü. Duyarkat (film) üzerindeki gizli görüntü, gelifltirme banyosunda gerçek görüntüye dönüflür. fiekil 1.2 Foto raf n Teknik Süreci Foto rafç l k aç s ndan görmek denildi inde anlaml bir göz anlafl l r. Yani bir olay ya da duruma yöneldi inde, optik yoluyla tasarlayabilen bir göz demektir. Foto rafç gözünü görebilecek flekilde terbiye etmelidir. Foto raf makinesiyle bir konuya yönelen kifli, her bir foto raf karesini gördü ü fleylerle doldurur. Bu ressa- m n bofl bir tuvale resim yapmas na benzer. Görmek, fiziksel bir süreç sonucunda ortaya ç kmas na karfl n tamamen zihinsel bir süreçtir. TELEV ZYON FOTO RAFIN TEKN K SÜREC Foto raf n teknik süreci denildi inde anlafl lmas gereken fley; foto raf makinesiyle bir konunun foto raf n çekilmesi, bu flekilde optik yoluyla görüntüsünün yüzey üzerine kaydedilmesi, yüzey üzerine kaydedilen bu görüntünün, gerçek bir resim olarak yüzey üzerinde ortaya ç kmas d r. Bu anlamda iki tane temel süreç söz konusudur: lki foto raf makinesi arac l yla bir konunun foto raf n n çekimidir. kincisi ise foto raf makinesinde bir yüzey üzerine kaydedilen ve gözle görülemeyen bu gizli görüntünün gerçek gözle görülebilir bir resim hâline dönüfltürülmesidir. Bu iki aflamal süreç foto raf n temel sürecidir. Bir konunun foto raf makinesiyle ve optik yoluyla yüzey üzerine kaydedilmesi fizik bilimiyle ilgili- KONU FOTO RAF MAK NASI G ZL GÖRÜNTÜ
1. Ünite - Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi dir. kinci aflama olan foto raf makinesinde bir yüzey (film) üzerine kaydedilen hayali görüntünün gerçek görüntüye dönüfltürülmesi ise kimya bilimiyle ilgili süreçleri içerir. Günümüzde yani XXI. yüzy lda foto raf teknolojisinin ulaflt düzey düflünüldü ünde, foto rafç l n temel teknolojisiyle ilgili ayr mlar da de iflmifltir. 1900 lü y llar n son çeyre inden itibaren film kullanarak çekim yapan foto raf makineleri ve karanl k oda süreciyle elde edilen foto rafç l k sürecinin yerine say sal foto rafç l k geliflerek yayg nlaflm flt r. Say sal foto rafç l kla birlikte, film ve karanl k oda süreci ortadan kalkm flt r. Bu anlamda tarihsel olarak foto rafç l n teknik süreci denildi inde iki önemli dönemden söz etmek gerekir: Film dönemi ve say sal (digital) dönem. Foto rafç l k do rudan teknoloji yoluyla bir resmetme tekni idir. Bu nedenle teknolojik düzenlemeleri, teknolojilere ba l olarak ortaya ç kan farkl sistemleri ve bu sistemle özdeflleflen dönemleri çok iyi tan mlamak ve bilmek gerekir. Teknolojiye ba l olarak süreçler ve elde edilen sonuçlar de iflir. E er birbirinden farkl iki teknolojik dönem söz konusu ise bunlar n aç kl kla tan mlanm fl olmas gerekir. Baflka bir alandan bir örnek vermek gerekirse, el marifetiyle ocak üstünde yemek yapmak ile ayn malzemeleri kullanarak ileri mutfak teknolojileriyle yemek yapmak ayr m ndan söz ediyoruz. ki durumda da yemek elde edilir, ancak uygulanan sistem tamamen birbirinden farkl d r. Bu iki farkl sistem, kendine özgü farkl teknolojileri de gerektirmektedir. Say sal Foto raf: Say sal yani dijital teknoloji kullan larak yap lan foto rafç l n genel ad. Teknoloji: Belli bir teknik alanda, bilimsel ilkelere dayanan tutarl bilgi ve uygulamalar. 19 Sistem: De iflik SIRA ö elerden S ZDE oluflan ve belli bir ifllevi yerine getiren düzenek. Kullan lan teknolojiye ba l olarak, günümüzde iki farkl foto rafç l k D KKAT söz konusudur. Bu D KKAT anlamda foto rafç l n iki farkl dönemi vard r. Foto raf makinelerinde duyarl yüzey olarak filmin kullan ld teknoloji ve bu teknolojinin gerektirdi i süreçlerin yer ald foto rafç l k, Film Dönemi olarak adland r l r. Foto raf makinelerinde duyarl yüzey olarak sa- y sal sensörlerin kullan ld ve say sal teknolojinin gerektirdi i süreçlerin yer ald foto rafç l k, Say sal Dönem olarak adland r l r. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ TELEV ZYON TELEV ZYON F LM BANYOSU KART BASKISI S YAH-BEYAZ FOTO RAF
20 Temel Foto rafç l k Analog: Bir ayg t ya da sistemle iliflkili olarak bilgilerin, verilerin fiziksel temsilleriyle ilgilidir. Kayna ndaki biçimiyle, yani sürekli ve kesintisiz olarak kaydedilebilen, saklanabilen ve iletilebilen bilgi ve veri. Say sal: Verilerin say larla ayr lan sinyaller fleklinde gösterilmesi. Ifl k ya da ses dalgalar n n say larla basamaklanm fl veriler olarak temsili. Örne in; kayna ndan ç kan bir sesin kesintisiz olarak ilerleyen verilerin, ikili say larla tan mlanarak kaydedilmesi. Pozlama: Ifl a karfl duyarl malzemenin fl ktan etkilenmesi. Foto rafç l k film teknolojisini kullanarak 1800 lü y llar n ortas ndan itibaren geliflerek yay lm flt r. Foto raf makinesiyle görüntü film yüzeyi üzerine fizik bilimi kurallar na göre kaydedilir. Daha sonra bu film karanl k oda sürecinde kimyasal ifllemlerden geçirilerek ka t yüzey üzerinde gerçek bir resim hâline dönüflür. Say - sal foto rafç l kta ise (1900 lü y llar n son çeyre inde yayg nlaflmaya bafllam flt r) foto raf makinesi, film döneminde oldu u gibi kullan l r, ancak film yoktur. Filmin yerini say sal teknolojinin fl a duyarl hücreleri alm flt r. Karanl k oda süreci oldu- u gibi ortadan kalkm flt r. Foto rafç l kta film ve say sal foto rafç l k denildi inde, asl nda iki farkl teknolojik süreçten söz edilmektedir. Önce foto raf n yeni teknolojisi olan say saldan bafllayal m. Say sal yani digital demek; verilerin, örne in foto raf makinesine giren fl n; farkl bir sistemle ifllenmesi anlafl lmaktad r. Bu noktada flunu sormak gerekir: Verileri örne in foto raf makinesine giren fl, say sal sistem d fl nda ifllemek mümkün müdür? Bu anlamda, Analog ve Say sal ad yla bilinen iki farkl veri iflleme sisteminden söz etmek gerekir. Analog denildi inde; sürekli ve kesintisiz olan, basamakl ve kesintili olmayan veri anlafl l r. Örne in, do ada hareket hâlinde olan fl k ve ses dalgalar sürekli ve kesintisizdir. Yani fl k ve ses dalgalar n n kayna ndan ç k fl ç k fl biçimiyle kesintisizdir. Say sal denildi inde ise; basamaklara ayr labilen, boy s ras na sokulabilen veri anlafl l r. Örne in, do ada kayna ndan ç kan fl k ve ses dalgalar n n (0) - (1) say lar yla ya da Evet-Hay r olarak basamaklara bölerek temsil etmektir. Analog ve say sal ayr m n basit bir örnek üzerinde görelim. Karfl m zdaki bir nesnenin fl - n n ölçümünü düflünelim. Analog fl k ölçümünde, nesneden gelen fl nlar bir süreklilik içinde fl kölçere ulafl r ve fl nlar fl kölçerde geldi i flekliyle ifllenir. Say sal fl k ölçümünde ise nesneden gelen fl nlar n kayna ndan ç kt flekliyle de il, rakamlara dönüfltürülerek ifllenir. Analog sistemde fl nlar nitelik, say sal sistemde nicelik olarak yap land r l r. Sonuç olarak belirtmek gerekirse, foto rafç l kta filmden yola ç kan sistem ve teknolojik sürecin hakim oldu u bir dönem söz konusudur. Bunun ard ndan gelen de say sal sisteme özgü teknolojik süreçlerin hakim oldu u dönemdir. Bu iki farkl teknolojik sistemden yola ç karak foto rafç l k, analog ve say sal foto rafç - l k olarak dönemlere ayr lmaktad r. Öte yandan görüntünün üzerine kaydedildi i malzeme aç s ndan bak ld nda da filmi temel alarak foto rafç l dönemlere ay rmak mümkündür. Biz foto rafç l Film Dönemi ve Say sal Dönem olarak ele alarak inceleyece iz. Bu ayr mdan yola ç karak, örne in film foto raf makineleri ve say sal foto raf makineleri diye s n flama yapaca z. Temel foto rafç l k denildi inde de anlafl lmas gereken, film teknolojisiyle ilgili süreçlerdir. Bu kitapta da film sisteminin kullan ld foto rafç l k ele al nacakt r. Temel foto rafç l n teknik süreci; foto raf çekimi ve çekimi yap lan filmin karanl k oda sürecinde kâ t yüzey üzerinde foto raf olarak ortaya ç kart lmas ndan oluflur. Bu süreç fiekil 1.2 de görülmektedir. Foto raf çekilecek konunun üzerinden gelen fl k dalgalar, foto raf makinesinin objektifinde toplan r. Objektiften foto raf makinesinin içine giren fl k dalgalar hem netlik hem de pozlama aç s ndan kontrol edilir. Yani netleme ve pozlama sistemleriyle film yüzeyi üzerindeki görüntünün netli i ve ton de erleri düzenlenir. Bu flekilde çekim ifllemi sonucunda, foto raf makinesinin içinde yer alan film yüzeyi üzerinde foto raf çekilecek konunun görüntüsü kaydedilir. Çekim ifllemi sonucunda, film yüzeyine görüntü kaydedilir. Bu gözle görülemeyen gizli görüntüdür.
1. Ünite - Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi 21 Çekim sonras ndaki iki aflama, karanl k oda süreci diye adland r lan film banyosu ve foto raf kart na bask aflamas d r. Çekimi yap lm fl olan filmdeki gizli görüntünün, gerçek görüntüye dönüfltürülmesi film banyosu sürecinde gerçekleflir. Bundan dolay film yüzeyi üzerinde gerçek görüntünün (bu negatif bir görüntüdür) foto raf kâ d na pozitif olarak bas lmas süreci olan, foto raf kâ d na bask aflamas yer al r. Bu süreç sonunda iki tane temel ç kt söz konusudur. Birincisi negatif film, ikincisi son ç kt olarak foto raf kâ d na bas m yap lm fl foto raft r. leri teknik süreç iyi foto raf elde etmenin yolu mudur? 4 D KKAT D KKAT AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ TELEV ZYON TELEV ZYON ALBERT SOUTHWORTH ve JOSIAH HAWES. y. 1850. Dagerreyotip.
22 Temel Foto rafç l k Kitab m z n bundan sonraki ünitelerinde foto rafç l n teknik süreciyle ilgili bilgileri s ras yla göreceksiniz. Bu aflamada yani girifl düzeyinde teknik süreci genel hatlar yla bir kez s ralamak istiyoruz. Bu ba lamda flu bafll klardan söz etmek gerekir. Netleme sistemi Diyafram ve örtücü sistemleri Alan derinli i Pozlama Duyarl yüzey Ifl k ölçümü Konu belirleme Netleme Sistemi: Foto raf makinelerinde teknik aç dan do ru görüntü elde etmek objektif yoluyla gerçekleflir. Objektifin sa lad görüntünün öncelikle net olmas gerekir. Farkl uzakl ktaki nesnelere bakt m zda görme sistemimiz bu nesnelerin net görülmesini sa lar. Önümüzdeki nesneler hareket halinde bile olsa görme sistemimiz bunlar net olarak görür. Yani de iflen uzakl a göre netlemeyi sa lar. Foto raf makinesinin önünde farkl uzakl kta duran nesnelerin film yüzeyi üzerinde net görülmesini objektif gerçeklefltirir. Bunu yaparken objektifin içindeki optik sistem film yüzeyine göre uzaklafl r ya da yak nlafl r. Film yüzeyinden uzaklaflt nda yak ndaki nesneleri, yak nlaflt nda ise uzaktaki nesnelerin net görülmesini sa lar. Diyafram ve Örtücü Sistemleri: Diyafram n küçülen-büyüyen delik fleklinde bir aç kl k olarak fl a duyarl film yüzeyine düflen fl n miktar n belirler. Örtücü sistemi ise diyafram yoluyla gelen fl n hangi süre ile film yüzeyine ulaflaca n belirler. Diyafram aç kl f harfiyle rakam olarak belirlenir. Örne in, f 2.8, f 5.6, f 22 gibi. Diyafram de erleri rakam olarak küçüldü ünde aç kl k olarak büyür. Rakam olarak büyüdü ünde ise aç kl k olarak küçülür. Do al olarak diyafram de erleri rakam olarak büyüdü ünde geçirdi i fl k miktar azal r. Örtücü sistemi belirlenen zaman aral - na göre aç l p kapan r. Örtücü sistemi göreli olarak uzun süre aç k kald nda, foto raf makinesi önündeki hareketli nesnelerin net olarak, pozlanmas sa lanamaz. Hareketli nesnelerin görüntüsü blur olarak adland r lan titrek flekilde kaydedilir. Alan Derinli i: Belirlenen diyafram de erine göre kaydedilen görüntünün alan derinli i ortaya ç kar. Netlenen nesnenin önünde ve arkas na belli bir alan n net görülmesini sa lar. Diyafram de erleri rakam olarak yükseldi inde bu alan genifller, rakam olarak azald nda ise bu alan da daral r. Pozlama: Ifl a duyarl yüzey olan filmin (say sal teknolojide alg lay c ) diyafram ve örtücü sistemleri yoluyla do ru bir flekilde fl ktan etkilenmesidir. Foto raf çekilen nesnenin içinde bulundu u fl k konumuna göre diyafram ve örtücü de- erleri belirleyerek görüntünün film yüzeyine kaydedilmesini sa lamakt r. Duyarl Yüzey: Foto raf makineleri aç s ndan duyarl düzey film ya da alg lay - c lard r. Bu yüzeylerin fl a duyarl l önceleri ASA ve DIN olarak günümüzde ise ISO de eriyle belirlenir. ISO de eri yükseldikçe duyarl yüzeyin fl a karfl olan duyarl l artar. Yani yüksek fl k ortamlar nda düflük ISO de eri, az fl k ortamlar nda ise yüksek ISO de eri olan duyarl yüzeyler tercih edilir. Ifl k Ölçümü: Foto raf çekerken ortam n fl k koflullar ayd nl k ve karanl k alanlar n farkl ya da uyumu do ru bir flekilde ölçülerek, diyafram ve örtücü sistemlerine uygulanmas gerekir. Bunu sa lamak için farkl ölçüm yöntemleriyle ortam fl k ölçümü yap labilir. Günümüzdeki foto raf makinelerinde bu ölçüm yöntemleri yer almaktad r. Bu anlamda, noktasal, ve genel, ortalama vb. fl k ölçümü yap labilir. Yani ortam n dar bir alan n, geneli ya da ortalamas fleklinde fl k ölçümü yap labilir. Konu Belirleme: Bu aflamaya kadar sözünü etti imiz bafll klar, teknik süreçlerle ilgilidir. Bu nedenle de bilimsel do rular konular n anlafl labilmesi ve uygulanabilmesi için kaç n lmazd r. Hangi konunun foto raf n n çekilmesi söz konusu ol-
1. Ünite - Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi 23 du unda ise bilimsel do rulardan söz etmek mümkün de ildir. Yazarlar yaflam n içindeki her konuyu, roman, fliir, öykü fleklinde kaleme alabilirler. Ayn flekilde foto rafç için de durum farkl de ildir. Tabii ki foto raf n da belli alanlar söz konusudur. Bu alanlar, teknik konularda oldu u gibi bir s n rlama söz konusu olamaz. Bu anlamda foto rafç, foto raf n tekni inin ve görsel esteti in sa lad olanaklar kullanarak özgür olarak davran r. IfiIK AMAÇ 3 Ifl k ve yüzey üzerindeki görüntüyü aç klamak. nsano lunun yarad l fl ndan bafllayarak do ada iç içe oldu u temel yap tafllar ; toprak, su, hava ve fl kt r. Toprak, su ve hava gibi insano lu fl kla da hep ilgilenmifltir. Önceleri fl ktan korkmufl, giderek fl tan d kça fl yönlendirmeye yönelmifltir. nsan n görme duyusu, yaflam n sürdürmesi için çok önemlidir. Görme duyusu, fl kla birlikte vard r. Ifl k, görmeyle ilgili konular n temelini oluflturur. En basit flekliyle, fl k varsa görme vard r; fl k yoksa görme de yoktur. Görme duyu organ m z n çal flmas n sa layan fl k, ses gibi bir kaynaktan dalga fleklinde yay lan enerjidir. Bir kaynaktan, örne in güneflten, ç kan fl k, fl n ad verilen do ru çizgiler üzerinde yol al r. Ifl k ile fl n kar flt rmamak gerekir. Ifl n, fl - n yay lma durumudur. Daha basit bir flekilde aç klamak gerekirse, hareket eden yani ilerleyerek yay lan fl k dalgalar na, fl k fl n ya da fl n denilmektedir. Ifl k için elektromanyetik fl n m diyebiliriz. Elektromanyetik fl n m, dalga fleklinde yay lan bir enerjidir. Bu dalgalar n, dalga boyu fl n niteli ini ortaya ç kart r. Dalga boyunun ölçü birimi nanometre (nm) dir. nsanlar n gördü ü fl k elektromanyetik tayf içinde beyaz fl k olarak adland r lan bir bölümdür. Oysa fl k çok genifl bir elektromanyetik tayf içerir. Beyaz fl k elektromanyetik tayf n 400 nm (mor) ile 700 nm (k rm - z ) aras ndaki bölümdür. Elektromanyetik tayf içinde; gamma, x, morötesi (ultraviolet), k z lötesi (infrared) gibi insan gözüyle görülemeyen farkl dalga boylar nda fl klar da vard r. Dalga Boyu Ifl k konusuyla ilgili olarak fl n, dalga boyu, eletromanyetik tayf gibi genel bilgiler fl n fiziksel yap s yla ilgili bilgilerdir. Foto rafç l kta, yani fl kla resmetmek de bu bilgiler üzerine yap land r l r. Ünlü bir söz vard r: Kandiller söndü ünde bütün kediler gri görülür. Bu sözün teknik anlam fludur: Ifl k nesneleri fizik ve varolufllar n n alg lanmas n sa lar. Ifl k güç olarak azald nda nesnelerin renkleri yok olur. Hatta fl k giderek azal p yok oldu unda nesneler de görülemez. Demek ki fl n teknik bir özellik olarak gücü önemli bir olgudur. Ifl n gücü bir teknik özellik olarak bilinmeden, bu özelli inin oluflturdu u etkiler de anlafl lamaz. Çevrenizdeki nesnelere bak n z fl k de- iflti inde nesnelerin alg lanmas da de iflir. Ifl n: Hareket hâlindeki fl k. Hareket eden, yani ilerleyerek yay lan fl k dalgalar. Dalga Boyu: Hareket halinde yay lan fl n iki tepe noktas aras ndaki uzakl k. fiekil 1.3 Dalga Boyu Dalga fleklinde yay lan fl n bu hareketi s ras nda iki tepe noktas aras ndaki uzakl a dalga boyu denir. Oturdu unuz evinizin her hangi bir penceresinden foto raf çekilecek bir ortam belirleyin. Bu ortam n bir gün içinde sabah n erken saatlerinde bafllayarak gün karar ncaya kadar her saat bir foto raf n çekiniz. Bu çekimi yaparken, foto raf makinesini üçayak üzerine koyunuz ve objektifinizin aç s n de ifltirmeyiniz. Sadece pozlamay ortama göre düzenleyiniz. Elde etti iniz 8-10 foto raf yana koyunuz. Bu foto raflarda yüzey ve fl n de- iflmesiyle ortaya ç kard farkl etkiyi göreceksiniz.
24 Temel Foto rafç l k fiekil 1.4 Görülebilir Beyaz Ifl k Tayf Beyaz günefl fl cam prizmadan geçirildi inde k rm z dan bafllayarak mora kadar renkler s ras yla görülür. beyaz fl k k rm z turuncu sar prizma yeflil çivit mavi mor D KKAT nsan gözünün D KKAT gördü ü beyaz fl k k r ld zaman çeflitli renklere ayr l r. Günefl fl karanl k bir odada prizmadan geçirildi inde, prizmadan geçen beyaz fl k; mor, çivit mavi, yeflil, sar, turuncu ve k rm z renkli fl nlara ayr l r. flte bu renkli fl n demetine tayf ad verilir. Bu deneyi ilk kez 1666 y l nda Isaac Newton (1643-1727) yapm flt r. AMAÇLARIMIZ Çevremizi kuflatm fl olan fl k dalgalar, bofllukta düz olarak ilerler. Bir nesneye çarpan fl k dalgalar, nesnenin yap s na ba l olarak ilerleyiflini yans yarak, ya- AMAÇLARIMIZ y larak ve k r larak sürdürür. Ifl k bir nesneye çarpt nda o nesneyi geçemez ise yönü de iflerek K T ilerler. A P Yani fl k nesneye çarpar ve nesnenin yüzeyinden yans yarak yoluna devam eder. Buna fl n yans mas denir. Çevremizdeki nesnelerin yüzeyleri farkl farkl d r. Baz lar parlak, baz lar da matt r. Farkl yüzey yap lar ve TELEV ZYON ton de erleri TELEV ZYON nedeniyle nesneler, üstüne düflen fl farkl miktarlarda yans t r. Örne in, bir vitrin cam üstüne düflen fl parlatarak yans t r. Yar parlak bir yüzeye düflen fl k ve yans yan fl k ayn d r. Koyu renkli ve mat bir duvara düflen fl k, azalarak yans r. Yani nesnenin üstüne düflen fl n yans mas do rudan nesnenin yüzeyi ile ilgilidir. Nesnenin üzerinde bulunan fl k, foto rafç l k aç s ndan ne flekilde de erlendirilir? MAKALE 5 MAKALE Ifl k dalgalar, yar fleffaf malzemelerden geçince bütün yönlere yay larak ilerler. Buna yay lma denir. Ifl k dalgalar, cam ya da su gibi yar geçirgen bir yüzeyle karfl laflt nda, yüzeyi geçen fl k dalgalar do rultusunu de ifltirerek ilerler. Buna k - r lma denir. Hareket hâlindeki fl n bir yüzeyi geçtikten sonra yönünü de ifltirmesine k r lma denir. Ifl n k r lmas konusuyla ilgili en bilinen örnek; yar m su dolu barda a doldurulmufl su ile havan n s n r n oluflturdu u yüzey de bir kafl n k r lm fl gibi görülmesidir. D KKAT D KKAT Ifl n temel nitelikleriyle ilgili bilgileri flu bafll klar alt nda özetleyebiliriz: Ifl k bir SIRA kaynaktan S ZDE yay lan enerjidir. Ifl k hareket halindedir. Ifl k dalgalar düz olarak hareket eder. AMAÇLARIMIZ Hareket AMAÇLARIMIZ halindeki fl k karfl laflt yüzeye ba l olarak; yans yarak, yay larak ya da k r larak ilerler. TELEV ZYON TELEV ZYON
1. Ünite - Foto raf, Ifl kla Resmetmek ve Foto raf Makinesi 25 nsanlar n renklerine göre ay r ma u ramas toplumsal yaflam n önemli sorunlar ndan biridir. Foto rafç bu konuya baflka nesneler yoluyla gönderme yap yor. Foto raf çekerken nesnenin ya da konunun üzerindeki fl k önemlidir. Unutmay n, bir nesnenin üzerine düflen fl kla yans yan fl n miktar farkl olabilir. Mat bir nesne fl emerken parlak yüzeyli bir nesne ise güçlendirerek yans tabilir. Çevremizdeki farkl farkl nesneleri düflünelim. Günefl fl klar pencere cam ndan odam za girer. Ayn cam yerine buzlu cam oldu unda ise günefl fl n n az bir bölümü odam za ulafl r. Buzlu cam günefl fl n n büyük bir bölümünü yans tarak yayar. Bir su birikintisine düflen günefl fl n n çok az bir bölümü su içinde ilerler bir bölümü ise yans r. Koyu bir duvar n üzerine düflen fl n büyük bölümü duvar taraf ndan emilir. Duvardan hiç fl k yans maz. Bu konu, koyu renk kadife bir yüzey için de ayn d r. Kadife gelen fl neredeyse oldu u gibi emer ve fl n yans - mas söz konusu de ildir. Ifl k sadece nesnelerin fiziksel olarak alg lamalar n sa lamaz, rengin kayna da fl kt r. nsan gözünün gördü ü beyaz fl k, farkl renkteki fl klar n birleflmesinden oluflur. Beyaz fl k prizmadan geçirildi inde bir tarafta k rm z di er tarafta ise mavi-mor yer al r. Beyaz fl n içindeki uzun dalga boyundaki fl k rm z olarak, k sa dalga boyundaki fl mavi-mor olarak alg lar z. Renkli bir nesne, üzerine düflen beyaz fl n kendi rengini içeren dalga boyundaki fl yans t r di erlerini