EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT Prof.Dr.Fadıl Özyener Fizyoloji Anabilim Dalı
Sempatik Sistem Adrenal Medulla Kas kan dolaşımı Kan basıncı Solunum sıklık ve derinliği Kalp kasılma gücü Kalp atım sayısı Karaciğer ve kas glikojenolizi Yağ dokudan lipolizi Dolaşıma glikoz ve sya salınımı
EGZERSİZDE GLİKOZ METABOLİZMASININ DÜZENLENMESİ EGZERSİZDE YAĞ METABOLİZMASININ DÜZENLENMESİ EGZERSİZDE SIVI VE ELEKTROLİT DENGESİNİN DÜZENLENMESİ
ADRENAL KORTEKS MİNERALOKORTİKOİDLER(ALDST) Na + tutulması, K + atılması GLİKOLORTİKOİDLER (KORTİZOL) GLİKONEGENEZİSİ UYARIR, GLİKOZ KULLANIMI AZALTIR SYA MOBİLİZASYONU KCde PROTEİN ANABOLİZMASINI UYARIR ANTİ ENFLAMATUAR ETKİLİDİR İMMUN REAKSİYONU ZAYIFLATIR GONADOKORTİKOİDLER
PANKREAS İNSULİN Kas ve konnektif dokuya glikoz taşınmasını artırır. Glikojenezisi uyarır. Glikoneojenezisi baskılar. GLUKAGON Glikojenolizi uyarır Plazma glikozu
Plazma glikoz seviyesi glukagon, insulin, kortizol ve katekolaminler tarafından düzenlenir.
EGZERSİZDE İNSULİN RESEPTÖR SAYISININ ARTMASI İNSULİNE DUYARLILIĞI. GLUT 4 (GLUKOZ TRANSPORTER 4) SAYISI.
Diyabetlilerde egzersiz sırasında insülin seviyesinde kendiliğinden azalma olmadığından alınan insülin miktarının düzenlenmesi gerekir İyi - kötü kontrollü diyabetlilerde egzersizin kan şekeri üzerine etkileri farklı
İyi kontrollü diyabetlilerde İnsülin düzeyi yeterlidir. Bu grupta kan şekerinde düşme riski fazladır. Kaslar dolaşımdan glikoz almaya devam eder Karaciğerde glikoz yapımı azalır Vücut ısısı arttığı için insülin absorbsiyonu artar (Enjeksiyon yeri ve zamanı önemli) Gerekli önlemler alınmazsa egzersize başlar başlamaz egzersizden hemen sonra egzersizden saatler sonra HİPOGLİSEMİ
Kötü kontrollü diyabetlilerde İnsülin eksikliği vardır. Egzersiz parodoksal olarak kan şekerini artırır. İnsülin eksikliği kasların dolaşımdan glukoz alımını bozar Stress hormonlarının artışı nedeni ile karaciğerden dolaşıma glukoz geçişi artar Lipoliz artar, serbest yağ asitlerinden keton oluşumu hızlanır Hiperglisemi ve keton oluşumu
EGZERSİZDE YAĞ METABOLİZMASININ DÜZENLENMESİ TRİGLİSERİDLER; kortizol, adrenalin, noradrenalin ve büyüme hormonun uyardığı lipaz enzimi yardımı ile serbest yağ asidi (SYA) ve gliserole dönüşür
Glukagon, adrenalin, noradrenalin ve kortizol glikojenoliz/glikoneojenezis yolu ile glikoz kullanımını etkiler. BH ve tiroid hormonları da katkı sağlar. İnsulin glikozun hücreye girişini sağlar, fakat uzun süreli egzersizlerde insülin düzeyi düşer, bu durum egzersizin doğrudan etkisi ile glikozun hücreye girişinin kolaylaşması sayesindedir. Uzun süreli egzersizde dinlenim düzeyine göre insülin daha düşük derişimlerdedir.
Karbonhidrat yedekleri zayıfladığında ve/veya egzersiz süresi yeterince uzadığında yağların oksidasyonu devreye girer ve bu süreç kortizol, adrenalin, noradrenalin ve büyüme hormonu tarafından yönlendirilir. Kortizol lipolizi hızlandırarak kana serbest yağ asidi çıkışını sağlar. Uzun süreli egzersizlerde 30-35 dak da zirveye ulaşan kortizol düzeyi azalmaya başladıktan sonra bu fizyolojik etkiyi katakolaminler ve büyüme hormonu üstlenir.
Vücut Kütle indeksi VKİ (BMI) = ağırlık (kg) boy (m) 2 <20 zayıf 20 25 normal > 25-30 kilolu >30 obez >35 morbid obez
EGZERSİZDE SIVI VE ELEKTROLİT DENGESİ ÜZERİNE HORMONLARIN ETKİLERİ
Artan kas etkinliği terleme ile su kaybına yol açar. Plazma hacminde ve böbrek kan akımında azalma görülür. Böbreklerden renin salınımında artma Angiotensin I Angiotensin II de yükselme görülür. Angiotensin II ile sürrenal bezden aldesteron salgılanması uyarılır. Aldesteron böbrek tübüllerinden Na + ve su tulumunu artırarak plazma hacmini dengelemeye çalışır.
Egzersiz ADH salınımını kuvvetle uyarır.
Egzesiz terleme ile su kaybına yol açar. Plazma hacminde azalma hemakonsantrasyon sonucu kan ozmolalitesini yükseltir. Hipotalamusu uyarılır arka hipofizden ADH salgılanır ADH böbrek tübülleri ve toplayıcı kanalların suya geçirgenliğini ve emilmesini. Plazma hacminin artışı ile ozmolalite normale döner.
DİRENÇ EGZERSİZİ VE ENDOKRİN İŞLEV
Testesteron (TST) ve BH direnç egzersizine uyumu en çok etkiler. TST, BH salınımı artırırken nöromüskuler işlevi de olumlu etkiler ve kas gücünü yükseltir. Direnç egzersizi TST ve BH salınımın sıklık ve miktarını artırarak kas büyümesi için gerekli zemini hazırlar. Katekolaminlerin etkiside KVS başta olmak üzere yine belirgindir.