İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 1 İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları İbrahim Üstünalp Mersin Üniversitesi
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 2 Özet Bu çalışma İngilizce öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının belirlenmesini amaçlamaktadır. Bu amaçla öğrencilerin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının; adayların cinsiyetleri, mezun oldukları lise türü, ÖSS de tercih sıraları, kaçıncı sınıfta oldukları, öğrenim türü ve ailelerinde öğretmen olup olmamasına göre farklılık gösterip göstermediği sorularına yanıt aranmıştır. Veriler 2011 Aralık ayında Mersin Üniversitesi İngilizce Öğretmenliğinde eğitim gören 262 gönüllü öğrenciden toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak Erkuş ve arkadaşları (2000) tarafından geliştiren Öğretmenliğe İlişkin Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Yapılan normal dağılım analizleri sonucu, veriler parametrik olamayan araştırma desenleri ile analiz edilmiştir. Araştırmada sadece cinsiyet açısından gruplar arasında fark bulunurken, diğer değişkenlerde anlamlı bir fark bulunmamıştır. Anahtar sözcükler: Öğretmenlik mesleği, tutum, İngilizce öğretmenliği
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 3 İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları Eğitim sisteminin temel taşlarından biri olan öğretmen, öğretim sürecinin planlanması, uygun yöntem, teknik ve araç-gereçlerin etkin kullanılması, öğrencilerle etkileşim halinde bulunarak öğretim sürecini değerlendirme gibi pek çok aşamanın başarılı bir biçimde gerçekleştirilmesinde büyük rol oynamaktadır (Çetinkaya, 2009: 299). Dolayısı ile eğitim-öğretimin tüm aşamalarının başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesinde büyük rolü olan öğretmenin mesleğine ilişkin tutumları, eğitim-öğretimin kalitesi açısından hayati önem taşımaktadır ve de araştırılıp betimlenmesi bu sürece olumlu etki edecektir. Bu araştırma İngilizce öğretmen adaylarının genel olarak öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları betimlemeyi amaçlarken, öğretmenlik mesleğine olan tutumlarının, Cinsiyet Mezun olunan lise türü Eğitim görülen sınıf düzeyi Ailede öğretmen olup olmaması ÖSS tercih sırası Öğrenim türü değişkenlerine göre anlamlı bir fark gösterip göstermediğini araştırmaktadır. Yöntem Araştırma modeli Araştırmanın amacı var olan bir durumu ortaya koymak olduğundan araştırma modellerinden betimsel-tarama modeli kullanılmıştır. Bu yönteme bağlı kalınarak araştırma grubunun öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları belirlenmiştir.
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 4 Katılımcılar Tablo 1. Cinsiyet * sinif * ogrenim Crosstabulation ÖĞRENİM SINIF hazirlik birinci ikinci üçüncü dördüncü Total birinci cinsiyet erkek 16 4 4 9 8 41 kız 26 20 22 12 15 95 ikinci cinsiyet Toplam 42 24 26 21 23 136 erkek 12 3 4 6 7 32 kız 37 20 14 10 15 96 Toplam 49 23 18 16 22 128 Tablo 1 de katılımcıların sayıları ve betimsel özellikleri gösterilmiştir. Araştırmanın katılımcılarını 2011 Güz döneminde Mersin Üniversitesi İngilizce Öğretmenliği Bölümü nün birinci ve ikinci öğreniminde tüm sınıf seviyelerinde eğitim gören 73 erkek ve 191 kız olmak üzere toplam 262 öğrenci oluşturmaktadır. Bunların 136 sı birinci öğrenimken, 128 si ikinci öğrenimdir. Veri toplama aracı Araştırmada veri toplama aracı olarak Erkuş ve arkadaşları (2000) tarafından geliştirilen Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutum Ölçeği kullanılmıştır. 22 maddeden oluşan ölçeğin 10 maddesi olumlu, kalan 12 maddesi ise olumsuzdur. Tutumlar, tamamen uygun, uygun, kararsızım, uygun değil ve hiç uygun değil şeklinde beşli Likert tipinde derecelendirilmiştir. Bu dereceye göre olumlu maddeler sırası ile 5,4,3,2,1 şeklinde puanlanırken, olumsuz maddeler için tam tersi puanlama uygulanmıştır. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 22, en yüksek puan ise 110 dur. Ölçeğin güvenirlik kat sayısı 0.99 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca ölçeğin giriş kısmına kişisel bilgileri belirlemek amacı ile kısa bir sormaca eklenmiştir.
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 5 Veri toplama süreci Veri toplama amacı ile öncelikle ilgili anabilim dalından gerekli izin alınmıştır. Veriler 2011 Aralık ayının ikinci haftasında toplanmıştır. Ölçekler, araştırmacı tarafından araştırmaya katılmaya gönüllü öğrencilere 15 dakikalık süre içerisinde uygulanmıştır. Veri analizi Toplanan veriler SPPS programının 17. sürümü ile analiz edilmiştir. Programa girilen verilerin öncelikle normal dağılıp dağılmadığı analiz edilmiştir. Parametrik testlerin normal dağılım sayıltısı (Büyüköztürk, 2007) karşılanamadığından, tüm araştırma sorularının analizi parametrik olmayan araştırma desenleri kullanılarak yapılmıştır. Bulgular İngilizce öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları Araştırmada öncelikle örneklemdeki tüm İngilizce öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutum puanlarından yola çıkılarak betimsel istatistik analizi yapılmıştır ve tüm öğrencilerin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları Tablo 2 de gösterilmiştir. Tablo 2. Tüm öğrencilerin öğretmenlik mesleğine karşı tutumları Aritmetik Standart Öğrenci En Düşük En Yüksek Ortalama Sapma sayısı (N) Puan Puan ( X ) (SS) Toplam 264 34 106 88,51 14,23 Tablo 2 deki veriler göz önünde bulundurulursa öğrencilerin mesleğe yönelik tutumları yüksektir. Kullanılan ölçekten alınabilecek en düşük puan 22 ve en yüksek puanın 110 dur. Bu çalışmada alınan en düşük puan 34 tür. Katılımcıların ortalama puanı ( X =88,51) ölçeğin ortalama puanından (( X =69) Çetinkaya, 2009: 301) daha yüksektir. Bu sonuca
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 6 dayanarak öğrencilerin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının yüksek olduğu söylenebilir. Cinsiyet değişkeni ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum Öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum puanları, cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermekte midir? sorusu için bağımsız ölçümler için Mann Whitney U testi uygulanmıştır. Analiz sonuçları Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3. Öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumların cinsiyete göre U-testi sonucu Cinsiyet n Sıra Ortalaması Sıra Toplamı Kız 191 144.24 27549.50 4729.500.000 Erkek 73 101.79 7430.50 *p<.05 U p Tablo 3 te gösterilen veriler ele alındığında, öğrencilerin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır, U=4729.500, p<.05. Sıra ortalamaları dikkate alındığında kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının daha olumlu olduğu söylenebilir. Ancak bu fark erkek katılımcıların sayısının kız katılımcıların sayısından çok düşük olduğu için bulunduğu da söylenebilir. Bu veri, kız ve erkek katılımcıların sayısının birbirlerine daha yakın olduğu yeni bir araştırmanın gerekliliğini ortaya koymaktadır. Lise türü ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum puanları, mezun oldukları lise türüne göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? sorusu için önce betimsel istatistik analizi, daha sonra da ilişkisiz ölçümler için Kruskall Wallis H-Testi yapılmıştır. Analiz sonuçları Tablo 4 ve Tablo 5 te gösterilmiştir.
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 7 Tablo 4. Öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum puanlarının mezun olunan lise türüne göre betimsel istatistikleri ( X, S). Lise Türü n X S Fen Lisesi 2 76.82 7.82 Anadolu Öğretmen Lisesi 32 90.20 2.09 Anadolu Lisesi 91 87.65 1.63 Düz/Süper Lise 135 89.11 1.17 Diğer 4 80.00 9.62 Tablo 4 teki verilere bakarak, öğretmen lisesi mezunlarının en yüksek ortalamaya ( X =90.20) sahip olduğu görülmektedir. İkinci sırada düz/süper lise mezunları ( X =89.11), onu takiben anadolu lisesi mezunları ( X =87.65) gelmektedir. Ancak bu farkın anlamlı olmadığı Tablo 5 teki veriler incelendiğinde anlaşılmaktadır. Tablo 5. Öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumların mezun olunan liseye göre Kruskall Wallis Testi sonuçları Lise Türü n Sıra sd X 2 Anlamlı p Ortalama Fark Fen Lisesi 2 58.00 4 3.37.49 Anadolu Öğretmen 32 137.55 - Lisesi Anadolu Lisesi 91 130.25 Düz/Süper Lise 135 135.10 Diğer 4 92.63 Tablo 5 te verilen Kruskall Wallis testi sonuçlarına bakılarak, öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumun mezun olunan lise türüne göre anlamlı bir farklılık göstermediği anlaşılmaktadır, X 2 (sd=4, n=262)=3.37, p>.05. Bu bulgu mezun olunan lise türünün öğretmenlik mesleğine ilişkin tutuma farklı etkilerinin olmadığını göstermektedir.
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 8 ÖSS deki tercih sırası ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum puanları ÖSS deki tercih sırasına göre farklılık göstermekte midir? sorusuna cevap verebilmek için öncelikle öğrencilerin tercihleri 1-5 arası ve 6-üstü olmak üzere iki gruba ayrılmış, daha sonra da bağımsız ölçümler için Mann Whitney U testi uygulanmıştır. Analiz sonuçları Tablo 6 da gösterilmiştir. Tablo 6. Öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumların ÖSS tercih sırasına göre U-testi sonucu Tercih Sırası n Sıra Ortalaması Sıra Toplamı 1-5 198 119.41 23644.00 3943.00.325 6-üstü 44 130.89 5759.00 U p Tablo 6 da verilen bilgiler, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarıyla ÖSS deki tercih sıraları arasında anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir, U=3943.00, p>.05. Buna bağlı olarak öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumların, ÖSS deki tercih sırasından etkilenmediği söylenebilir. Ailede öğretmen bulunması ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları, ailelerinde öğretmen olup olmamasına göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? sorusuna cevap verebilmek için bağımsız gruplar için Mann Whitney U testi analizi yapılmıştır. Analiz sonuçları Tablo 7 de gösterilmiştir.
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 9 Tablo 7. Öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumların ailede öğretmen bulunup bulunmamasına göre U-testi sonucu Ailede Sıra Sıra n Öğretmen Ortalaması Toplamı U p Var 111 138.36 15358.00 7508.00.175 Yok 150 125.55 18833.00 Yukarda tablolaştırılan verilere dayanarak, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının, ailelerinde öğretmen olup olmamasına göre anlamlı bir fark göstermediği sonucu çıkmaktadır, U=7508.00, p>.05. Bu bulgudan yola çıkarak ailede öğretmen olup olmamasının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları anlamlı bir şekilde farklılaştırmadığı görünmektedir. Sınıf düzeyleri ve öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları, sınıf düzeylerine göre anlamlı bir fark göstermekte midir? sorusuna cevap bulabilmek için betimsel istatistik ve ilişkisiz ölçümler için Kruskal Wallis H-Testi analizi yapılmıştır. Bulgular Tablo 8 ve Tablo 9 da gösterilmiştir. Tablo 8. Öğretmenlik mesleğine ilişkin tutum puanlarının sınıf düzeyine göre betimsel istatistikleri ( X Sınıf Düzeyi, S). n Hazırlık 91 88.44 1.65 Birinci 47 85.94 2.22 İkinci 44 92.11 1.68 Üçüncü 37 88.22 2.45 Dördüncü 45 88.05 1.72 X S Tablo 8 de verilen bilgiler gösteriyor ki ikinci sınıfların en yüksek ortalamaya ( X =92.11) sahiptir. İkinci sırada ise hazırlık sınıfı ( X =88.44), onları takiben ise üçüncü
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 10 sınıflar ( X =88.22) gelmektedir. Ancak Tablo 9 da verilen bulgular bu farklılaşmanın anlamlı olmadığını göstermektedir. Tablo 9. Öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumların sınıf düzeyine göre Kruskall Wallis Testi sonuçları Sınıf Düzeyi n Sıra Ortalama sd X 2 p Anlamlı Fark Hazırlık 91 136.11 4 4.705.319 Birinci 47 119.27 - İkinci 44 149.64 Üçüncü 37 132.95 Dördüncü 45 121.90 Yukardaki tabloda sunulan bilgiler, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının sınıf düzeylerinden anlamlı bir şekilde etkilenmediklerini göstermektedir, X 2 (sd=4, n=264)=4.705, p>.05. Diğer bir deyişle, öğretmen adaylarının eğitim gördükleri sınıf düzeyi, öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarını etkilememektedir. Tartışma, Sonuç ve Öneriler Araştırmanın amacı İngilizce öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine iliştin tutumlarını belirlemektir. Buna göre katılımcıları oluşturan öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının yüksek olduğu belirlenmiştir. Benzer araştırmalar yapan Çetinkaya (2009), Semerci ve Semerci (2004), Akbulut ve Karakuş (2011) ve Gültekin (2006) öğretmen adayları ile yaptıkları çalışmalarında öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumların genel olarak olumlu olduğu sonucuna ulaşmıştır. Bu bulgulara dayanarak öğretmenlik mesleğinin olumlu değerlendirilen bir meslek olduğu ve mesleki doyumun sağlanabileceği bir iş kolu olduğu söylenebilir (Çetinkaya, 2009). Araştırmada cinsiyet değişkeni incelendiğinde, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterdiği saptanmıştır.
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 11 Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterdiği Çetinkaya (2009), Üstüner, Demirtaş ve Cömert (2009), Çarpi ve Çelikkaleli (2008) ve Güneyli ve Aslan (2009) tarafından yapılan çalışmalarda da ortaya konmuştur. Ancak Semerci ve Semerci nin 2004 teki çalışması öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının cinsiyete göre farklılaşmadığı sonucunu bulmuştur. Genel olarak kız öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının erkek adaylardan yüksek olması, öğretmenliğin bir bayan mesleği olarak görülmesinden kaynaklanabilir (Çetinkaya, 2009). Araştırmada irdelenen diğer bir değişken olan mezun olunan lise türünün, öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları üzerinde farklılaştırıcı bir rol oynamadığı görülmüştür. Çetinkaya nın (2009) Türkçe öğretmen adayları üzerinde yaptığı çalışmada da öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının mezun oldukları lise türüne göre farklılık göstermediği ortaya konmuştur. Öğretmen lisesi mezunlarının daha olumlu bir tutum içerinde olması beklenirken, ortalamalar arasında büyük fark ortaya çıkmamıştır ve çıkan fark analiz sonucunun manidar olmadığı bulunmuştur. Araştırmada öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları üzerinde etkisi olmadığı bulunan diğer değişkenler ise (a) öğrencilerin sınıf düzeyleri, (b) ailelerinde öğretmen olup olmadığı, (c) ÖSS tercih sırası ve de eğitim görülen öğrenim türüdür. Araştırmacı kendi çalışmasında yukarda belirtilen değişkenlerin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları üzerinde etkisinin olmadığını bulmuştur. Üstüner, Demirtaş ve Cömer (2009) kendi araştırmalarında öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumların sınıf düzeyine anlamlı bir farklılık göstermediğini bulmuşlardır. Öte yandan Çetinkaya (2009) araştırmasında öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının ailelerinde öğretmen olup olmamasına göre anlamlı bir fark göstermediğini ortaya koymuştur. Ancak Üstüner, Demirtaş ve Cömert (2009), Çetinkaya (2009) kendi çalışmalarında öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 12 ilişkin tutumlarının ÖSS tercih sırasına göre değişiklik gösterdiğini ortaya koymuştur. Ek olarak, Üstüner, Demirtaş ve Cömert (2009) öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının eğitim görülen öğrenin türüne göre (birinci, ikinci öğrenin) anlamlı bir farklılık gösterdiğini bildirmişlerdir. Bu araştırmada sadece Mersin Üniversitesi İngilizce Öğretmenliği Bölümü öğrencilerinden veri toplanmıştır. Sayıca daha fazla katılımcıların olduğu ve de kız ve erkek katılımcı sayılarının birbirine daha yakın olduğu çalışmalarda farklı ve daha kapsamlı sonuçlar alınabilir. Kaynakça Akbulut, Ö. E., Karakuş, F. (2009). The investigation of secondary school science and mathematics pre-service teachers attitudes towards teaching profession. Educational Research and Reviews Vol. 6 (6), 489-496. Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (7. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Çarpi, B., Çelikkaleli, Ö. (2008). öğretmen adaylarının öğretmenliğe ilişkin tutum ve mesleki yeterlik inançlarının cinsiyet, program ve fakültelerine göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt: 9 Sayı: 15 Bahar 2008 s:33 53. Çetinkaya, Z. (2009). Identifying Turkish pre-service teachers attitudes toward teaching profession. Elementary Education Online, 8(2), 298-305. http://ilkogretimonline.org.tr Erkuş, A., Sanlı, N., Bağlı, M. T. & Güven, K. (2000). Öğretmenliğe ilişkin tutum ölçeği geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 25 (116), 27-32.
İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 13 Gültekin, M. (2006). The attitudes of preschool teacher candidates studying through distance education approach towards teaching profession and their perception levels of teaching competency. Turkish Online Journal of Distance Education-TOJDE,7 (3), 184-197. Güneyli, A., Aslan, C. (2009). Evaluation of Turkish prospective teachers attitudes towards teaching profession (Near East University case). Procedia Social and Behavioral Sciences 1 (2009) 313 319. Semerci, N., Semerci, Ç. (2004). Attitudes toward teaching in Turkish. Fırat University Journal of Social Science, 14(1): 137-146. Üstüner, M., Demirtaş, H., Cömert, M. (2009). The attitudes of prospective teachers towards the profession of teaching. Education and Science, 34(151): 140-155.