Hiperemezis Gravidarum Tanısı Alan Gebelerin Sosyal Destek Düzeyinin Belirlenmesi

Araştırma/Research Article TAF Prev Med Bull 2010; 9(5):463-470 Hiperemezis Gravidarum Tanısı Alan Gebelerin Sosyal Destek Düzeyinin Belirlenmesi [Investigation the Perceived Social Support Levels of Pregnants with Hyperemesis Gravidarum] ÖZET AMAÇ: Sosyal destek kişinin fiziksel ve psikolojik sağlığının sürdürülmesinde önemlidir. Bu nedenle, bu araştırma hiperemezis gravidarum tanısı alan gebelerde sosyal destek düzeyini belirlemek amacıyla yapıldı. YÖNTEM: Araştırmanın evrenini, bir devlet ve bir üniversite hastanesinde kadın doğum kliniğinde yatan, hiperemezis gravidarum tanısı alan gebeler, örneklem grubunu ise rastgele örnekleme yöntemi ile seçilen 119 gebe oluşturdu. Veriler; Kişisel Bilgi Formu ve Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği kullanılarak toplandı. Elde edilen veriler SPSS programında analiz edildi. BULGULAR: Çalışmada gebelerin %71,4 ünün 20-29 yaş grubunda olduğu, %65,6 sının ilköğretim mezunu olduğu bulunmuştur. Gebelerin çok boyutlu algılanan sosyal destek puan ortalamasının 60,87±13,04 olduğu bulunmuştur. Gebelerin çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin özel insan alt boyutu toplam puan ortalaması, aile ve arkadaş alt boyutları toplam puan ortalamasından yüksek bulunmuştur. SONUÇ: Çalışmaya alınan gebelerin sosyal destek düzeyinin iyi olduğu belirlenmiştir. SUMMARY AIM: Social support is important that person s physical and psychological health in maintaining. Therefore, this research was performed to determine the level of social support in pregnant women diagnosed with hyperemesis gravidarum. METHOD: The study consisted of pregnant women with diagnosis of hyperemezis gravidarum in Obstetric Department of one state hospital and one university hospital. The sample group consisted of a random sample of 119 pregnant women. Data were collected with a questionnaire to determine the pregnants descriptive and obstetrics characteristics and The Multidimensional Scale of Perceived Social Support. The data were analyzed with SPSS. RESULTS: 71.4% of the pregnant women were in the 20-29 age group, 65.6% of them was graduated of primary school. The avarege of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support Scale of the pregnant women was 60.87±13.04. Multidimensional scale of perceived social support of pregnant, total average score of special human subdimension were higher than the average of family and friend subscale scores. CONCLUSION: The pregnant women who were taken for this study, social support level was found well. Funda Özdemir 1, Serkan Bodur 2, Evşen Nazik 3, Hakan Nazik 3, Ayla Kanbur 4 1 Çukurova Üniversitesi Adana Sağlık Yüksekokulu, Adana. 2 Mareşal Çakmak Asker Hastanesi, 3 Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, 4 Pasinler Devlet Hastanesi, Erzurum. Anahtar Kelimeler: Hiperemezis Gravidarum, Sosyal Destek. Key Words: Hyperemezis Gravidarum, Social Support. Sorumlu yazar/ Corresponding author: Evşen Nazik Çukurova Üniversitesi Adana Sağlık Yüksekokulu, Adana, Türkiye. enazik@cu.edu.tr GİRİŞ Bulantı ve kusma gebeliğin erken dönemlerinde ortaya çıkan, gebe kadınların yaklaşık %50-80 inde görülen en yaygın ve önemli semptomlardan biridir (1-3). Bulantı ve kusma şikayetleri genellikle 5. gebelik haftasında başlar, 7 ile 9 haftalar arasında en üst seviyeye çıkar ve 16. haftanın sonuna doğru kaybolur veya azalır. Gebelerin yaklaşık %9 unda ise semptomlar 20.gebelik haftasına kadar devam eder (4,5). Hiperemezis gravidarum ise kilo kaybına (vücut ağırlığının %5 i) yol açacak düzeyde aşırı bulantı, kusma, dehidratasyon, ketozis, elektrolit ve asit-baz dengesizliği ile seyreden, %0,3-2 gebede görülen erken gebelik bulantı ve kusmasının ağır formudur (6-8). Kusmalarla ekstrasellüler sıvı kaybı sonucu kanda hipovolemi ve hemokonsantrasyon başlar. Hemotokrit yükselir, idrar miktarı azalır. Dışarıdan beslenemediğinden depo enerji kaynaklarını yakan organizmada hızla kilo kaybı gelişir. Glikojen depoları tükendikçe yağ depoları kullanılmaya başlanır. Yağ metabolizmasının ürünü olan keton cisimleri açığa çıkar. Açlık asidozu meydana gelir. Açığa çıkan potasyum oligüri nedeniyle atılamadığından ileri vakalarda hiperpotasemi nedenli genel adinami, apati, patolojik EKG bulguları görülür. Karaciğer fonksiyonlarındaki bozukluğa bağlı olarak transaminazlar artar, hipoproteinemi özellikle hipoalbuminemi görülür. Billirubin yükselmesiyle ikter izlenir. Böbrek fonksiyonlarında bozulma sonucu www.korhek.org 463

olarak kanda ürik asit, BUN, kreatinin yüksektir (9-11). Gebelikte bulantı kusma ile ilgili pek çok araştırma yapılmasına rağmen, nedeni hala tam olarak açıklanamamıştır. Bulantı ve kusmaya tiroid bezi hastalıkları, anormal beta-hcg seviyeleri, karaciğer hastalıkları, otonomik disfonksiyon ve psikolojik rahatsızlıklar neden olabileceği gibi parite, anne yaşı, eğitimi, gebeliğin planlı olup olmadığı ve sosyal destek eksikliğinin de neden olabileceği ileri sürülmüştür (2,3,12,13). Sosyal destek fiziksel ve ruhsal çok sayıda hastalığın ortaya çıkışı, gidişi ve süresi üzerinde etkili olmaktadır. Stres yaratan yaşam olaylarının algılanmasının önemini azaltarak ve bireyin emosyonel gerginliğinin üstesinden gelmesine yardım ederek tampon rolü oynamaktadır. Literatürde bulantı kusma ile sosyal destek arasında negatif ilişki saptanmıştır (14-16). Yapılan çalışmalarda sosyal destek eksikliği olan kadınlarda gebeliğe adaptasyonda olumsuzluklar ve psikososyal sorunlar saptanmıştır (14-19). Ayrıca bulantı ve kusma gebe kadının hem fiziksel hem de emosyonel durumunu, yaşam kalitesini, aile ilişkilerini etkileyebildiği gibi fetüs üzerine de olumsuz etkiler yapabilmektedir (1,20-22). Bu etkiler gebe kadının anneliğe uyumunu bozabilir. Sosyal destek gebelikte bulantı kusması olan gebe kadınlarda maternal psikososyal adaptasyonu etkileyen önemli bir faktör olabilir (23). Bu nedenle sağlık profesyonelleri gebe kadınlara bütüncül bir yaklaşımla yaşam kalitesini yükselterek etkili ve uygun bakımı sağlamak için bulantı kusma ve sosyal destek arasındaki ilişkiyi belirlemelidir. Çalışmaların çoğu gebe kadınlarda bulantı kusma sıklığı, tedavisi, baş etme yöntemleri gibi konular üzerine odaklanmıştır. Sosyal desteğin gebelikteki bulantı kusma üzerine olan etkisi çok az çalışılmıştır. Bu nedenle çalışmamızda hiperemezis gravidarum tanısı alan gebelerde sosyal destek düzeyini belirlemeyi amaçladık. formu ve çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Kişisel bilgi formu gebelerin tanıtıcı özelliklerini, obstetrik öykülerini içeren toplam 12 sorudan oluşmuştur. Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği (multidimensional scale of perceived social support- MSPSS ) 1988 yılında Zimet ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş, 1995 de Eker ve Arkar tarafından Türkçe ye uyarlanmıştır (24). Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği 12 maddeden oluşan bir ölçektir. Her biri dört maddeden oluşan, desteğin kaynağına ilişkin 3 grubu içerir. Bunlar; aile (3, 4,8 ve 11.maddeler), arkadaşlar (6,7,9 ve 12.maddeler) ve özel bir insandır (1,2,5 ve 10.maddeler). Her bir madde 1 7 arasında puanlanmıştır. Her alt ölçekteki dört maddenin puanlarının toplanması ile alt ölçek puanı elde edilmiş ve bütün alt ölçek puanlarının toplanması ile de ölçeğin toplam puanı elde edilmiştir. Ölçeğin tamamından alınabilecek en düşük puan 12 ve en yüksek puan 84 dür. Elde edilen puanın yüksek olması algılanan sosyal desteğin yüksek olduğunu ifade etmektedir, düşük puanlar ise desteğin algılanmadığını ya da destekten yoksun olduğunu belirtmektedir. Eker ve arkadaşları ölçeğin toplam Cronbach alfa katsayısını 0.89, alt boyut Cronbach alfa katsayısını aile için 0.85, arkadaş için 0.88, özel insan için 0.92 olarak bulmuştur. Bu araştırmada toplam Cronbach alfa katsayısı 0.89, alt boyut Cronbach alfa katsayısını aile için 0.84, arkadaş için 0.90, özel insan için 0.78 olarak bulunmuştur. Araştırma verileri toplanmadan önce hastanelerden resmi izin alınmıştır. Ayrıca gebelere araştırmanın amacı açıklanmış, bilgilerin gizli tutulacağı söylenmiş ve gönüllü olanlar çalışmaya alınmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS 10,0 istatistik paket programında değerlendirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesine yüzdelik oranlar, aritmetik ortalama ve standart sapma, kruskal wallis varyans analizi, Man Whitney U testi ve t testi kullanılmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Tanımlayıcı nitelikte yapılan bu araştırma, Erzurum da üniversite hastanesinin kadın hastalıkları ve doğum kliniği ve Sağlık Bakanlığı Kadın-Doğum Hastanesinde yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Eylül 2008- Ekim 2009 tarihleri arasında çalışmanın yapıldığı hastanelerin obstetri kliniğinde yatan, hiperemezis gravidarum tanısı alan gebeler oluşturmuştur. Örneklem grubunu ise belirtilen tarihler arasında olasılıksız örneklem yöntemiyle rastlantısal olarak seçilen 119 gebe oluşturmuştur. Araştırmanın verileri, araştırmacılar tarafından literatür bilgileri kullanılarak hazırlanan kişisel bilgi BULGULAR Araştırma kapsamına alınan gebelerin %71,4 ünün 20-29 yaş grubunda olduğu, %65,6 sının ilköğretim mezunu olduğu, %95 inin çalışmadığı bulunmuştur. Gebelerin %63,9 unun çekirdek ailede yaşadığı saptanmıştır (Tablo-1). Gebelerin aylık gelirinin ortalama 955,88±460,16 TL olduğu saptanmıştır. Gebelerin obstetrik özellikleri incelendiğinde, %73,1 inin 12.gebelik haftası ve aşağı olduğu, %47,1 inin ilk gebeliği olduğu, %54 ünün gebelikleri arasında 24 aydan daha fazla süre olduğu, %84,9 unun bu gebeliğini istediği, %69,7 sinin 1-2 kez antenatal kontrole gittiği saptanmıştır (Tablo-2). 464 www.korhek.org

Tablo 1. Gebelerin tanıtıcı özellikleri. Tanıtıcı özellikler (n=119) n % Yaş 19 yaş ve altı 20-24 yaş 25-29 yaş 30 yaş ve üzeri Eğitim Düzeyi Okur yazar değil İlköğretim mezunu Lise mezunu Üniversite mezunu Çalışma Durumu Çalışan Çalışmayan Eşin Çalışma Durumu Çalışan Çalışmayan Aile Tipi Çekirdek Aile Geniş Aile 13 42 43 21 10 78 25 6 6 113 112 7 76 43 10,9 35,3 36,1 17,6 8,4 65,6 21,0 5,0 5,0 95,0 94,1 5,9 63,9 36,1 Tablo 2. Gebelerin obstetrik özelliklerine göre dağılımı. Obstetrik Özellikler n % Gebelik Haftası 12 hafta ve aşağı 13 hafta ve üzeri Kaçıncı Gebelik 1 2 3 4 ve üzeri Bu gebelik ile önceki gebelik arasındaki süre (n= 63) 24 aydan az 24 ay üzeri Bu gebeliği isteme durumu İsteyen İstemeyen Antenatal kontrole gitme sıklığı 1-2 kez 3-4 kez 87 32 56 22 20 21 29 34 101 18 83 36 73,1 26,9 47,1 18,5 16,8 17,6 46,0 54,0 84,9 15,1 69,7 30,3 Tablo 3. Gebelerin çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinden aldıkları puan ortalamaları. Ölçek Özel insan toplam puanı Aile toplam puanı Arkadaş toplam puanı Sosyal destek toplam puanı Alt ve Üst Değerler İşaretlenen alt ve üst değerler 4-28 10-28 23,25±4,45 4-28 4-28 21,56±5,14 4-28 4-28 16,06±6,28 12-84 26-84 60,87±13,04 Gebelerin çok boyutlu algılanan sosyal destek puan ortalamalası 60,87±13,04 ve sosyal desteğin alt boyutları olan özel insandan algılanan sosyal destek puan ortalaması 23,25±4,45, aileden algılanan sosyal destek puan ortalaması 21,56±5,14 ve arkadaştan algılanan sosyal destek puan ortalaması 16,06±6,28 olarak bulunmuştur (Tablo-3). Gebelerin sosyodemografik özellikleri ile MSPSS den aldıkları puanlar incelendiğinde; 19 yaş ve altında olan gebelerin aileden algılanan sosyal destek puan ortalamasının 22,62±4,21, arkadaştan algılanan sosyal destek puan ortalamasının 14,31±5,81, özel insandan algılanan sosyal destek puan ortalamasının 24,38±5,04 olduğu, 30 yaş ve üzerindekilerin aileden 19,24±6,20, arkadaştan 17,10±6,28, özel insandan 22,05±4,33 puan aldıkları saptanmıştır. Gebelerin yaşı ile sosyal destek ölçeği alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (sırasıyla KW=6.095, Sd=3, ; KW=6.095, Sd=3, ; KW=7.28, Sd=3, ). Okuryazar olan gebelerin aileden algılanan sosyal destek puan ortalamasının 16,50±5,32, arkadaştan algılanan sosyal destek puan ortalamasının12,20±6,41, özel insandan algılanan sosyal destek puan ortalamasının 17,80±5,63 olduğu, üniversite mezunlarının aileden 24,33±6,50, arkadaştan 21,33±5,32, özel insandan 24,67±3,78 puan aldıkları saptanmıştır. Gebelerin eğitim düzeyi ile sosyal destek ölçeği alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır (sırasıyla KW=12.78, Sd=3, p<0.01; KW=8.95, Sd=3, ; KW=10.91, Sd=3, ). Çekirdek ailede yaşayan gebelerin aileden algılanan sosyal destek puan ortalamasının 22,14±4,96, arkadaştan 17,50±5,88, özel insandan 23,88±3,75 puan aldıkları saptanmıştır. www.korhek.org 465

Tablo 4. Gebelerin sosyodemografik özelliklerine göre mspss den aldıkları puanların karşılaştırılması Sosyal Destek Ölçeği Alt Boyutları Sosyo-demografik Özellikler Yaş Aile Arkadaş Özel İnsan 19 yaş ve altı 20-24 yaş 25-29 yaş 30 yaş ve üzeri ve Sd Eğitim Düzeyi 22.62±4.21 22.52±4.25 21.44±5.43 19.24±6.20 KW= 6.095 Sd= 3 14.31±5.81 16.67±5.99 15.49±6.73 17.10±6.28 KW = 6.095 Sd= 3 24.38±5.04 24.14±4.39 22,63±4.27 22.05±4.33 KW= 7.28 Sd= 3 Okur yazar İlköğretim mezunu Lise mezunu Üniversite mezunu ve Sd Çalışma Durumu 16.50±5.32 21.70±4.91 22.52±4.45 24.33±6.50 KW= 12.78 Sd= 3 p<0.01 12.20±6.41 15.86±5.98 16.96±6.60 21.33±5.32 KW= 8.95 Sd= 3 17.80±5.63 23.54±4.10 24.20±3.77 24.67±3.78 KW= 10.91 Sd= 3 Çalışan Çalışmayan Eşin Çalışma Durumu 23.00± 6.42 21.48±5.09 MWU: 266.000 22.33±4.08 15.72±6.21 MWU: 127.000 25.17±3.37 23.15±4.48 MWU: 243.000 Çalışan Çalışmayan Aile Tipi 21.50 ±5.14 22.57±5.50 MWU: 328.500 p> 0.05 16.09±6.28 15.43±6.78 MWU: 372.500 p< 0.05 23.31±4.31 22.29±6.58 MWU:388.000 p> 0.05 Çekirdek aile Geniş aile Aylık Gelir 22.14±4.96 20.53±5.37 MWU: 1372.500 p> 0.05 17.50±5.88 13.51±6.21 MWU: 1035.500 p< 0.01 23.88±3.75 22.14±5.33 MWU:1348.000 p> 0.05 500 TL ve altı 501-1000 TL 1001-1500 TL 1501 ve üzeri ve Sd 22.60±4.75 21.02±5.53 22.12±3.52 21.63±7.37 KW= 1.428 Sd= 3 14.15± 7.55 15.28±5.45 18.85±5.99 18.13±7.71 KW= 8.40 Sd= 3 21.70±5.10 23.09±4.67 24.08±3.26 25.75±2.96 KW= 5.58 Sd=3 Aile tipi ile sadece arkadaştan algılanan sosyal destek puanı arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır (MWU:1035.500, p<0.01) (Tablo-4). Gebelerin obstetrik özelliklerine göre MSPSS den aldıkları puanlar karşılaştırıldığında; gebelik haftası 12 hafta ve daha az olanların aileden algılanan sosyal destek puan ortalamasının 21,22±5,54, arkadaştan 15,46±5,90, özel insandan 23,38±4,36 puan aldıkları saptanmıştır. 466 www.korhek.org

Tablo 5. Gebelerin obstetrik özelliklerine göre mspss den aldıkları puanların karşılaştırılması. Sosyal Destek Ölçeği Alt Boyutları Obstetrik Aile Arkadaş Özel İnsan Özellikler Gebelik haftası 12 hafta ve aşağı 13 hafta ve üzeri Kaçıncı gebelik 21,22±5,54 22,50±3,79 MWU:1288.000 15,46±5,90 17,69±7,05 MWU:1063.000 23,38±4,36 22,91±4,72 MWU:1328.000 1 2 3 4 ve üzeri ve Sd Bu gebelik ile önceki gebelik arasındaki süre (n= 63) 22,00±4,85 22,14±4,87 21,75±5,40 19,61±5,83 KW= 4.674, Sd=3 16,82±5,80 16,68±7,89 13,85±5,85 15,48±5,90 KW= 4.962, Sd=3 23,88±4,31 22,45±4,73 23,50±4,33 22,19±4,59 KW=3.720, Sd=3 24 aydan az 24 ay ve üzeri ve df Bu gebeliği isteme durumu 20,72± 5,40 21,56±5,46 t=-28.935, df=62 p<0.001 13,59±6,51 16,91±6,46 t=-16.809, df= 62 p<0.001 22,69±5,02 22,71±4,13 t=-36.898, df=62 p<0.001 İsteyen İstemeyen Antenatal kontrole gitme sıklığı 21,76±5,14 20,44±5,19 MWU: 757.500 16,67±6,39 12,61±4,27 MWU: 556.000 p<0.01 23,52±4,48 21,72±4,06 MWU: 645.000 1-2 kez 3-4 kez 21,04±4,97 22,78±5,41 MWU: 1150.500 14,96±6,33 18,58±5,45 MWU: 977.500 p<0.01 22,71±4,65 24,50±3,69 MWU: 1167.500 p=0.05 Gebelik haftası ile aileden ve özel insandan algılanan sosyal destek puan ortalamaları arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (MWU:1288.000, ; MWU:1328.000, ). Bunun yanı sıra arkadaştan algılanan sosyal destek puan ortalamaları arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır (MWU:1063.000, ). İlk gebeliği olanların aileden algılanan sosyal destek puan ortalamasının 21,22±5,54, arkadaştan 15,46±5,90, özel insandan 23,38±4,36 puan aldıkları saptanmıştır (Tablo-5). Kaçıncı gebelik olduğu ile sosyal destek ölçeği alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (KW= 4.674, Sd=3, ; KW=4.962, Sd=3, ; KW=3.720, Sd=3, ). Bu gebeliği ile önceki gebeliği sosyal destek puan ortalamasının 22,69±5,02 olduğu saptanmıştır. Gebelik arası süre ile sosyal destek ölçeği alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır (t=-28.935, df=62, p<0.001; t=- 16.809, df=62, p<0.001; t=-36.898, df=62, p<0.001) www.korhek.org 467

TARTIŞMA Sosyal destek kişinin fiziksel ve ruhsal sağlığının sürdürülmesinde önemlidir. Destekleyici sistemlerin varlığı kendini iyi hissetme duygularını, kişisel denetimi ve pozitif duygulanımı kuvvetlendirerek gebeliğe bağlı değişikliklerin daha az stresli olarak algılanmasına yardımcı olur (25,26). Bu nedenle sağlık çalışanlarının hastaların sosyal desteklerinin ne düzeyde olduğunu bilmeleri önemlidir. Araştırma kapsamına alınan gebelerin sosyal destek düzeyinin iyi olduğu saptanmıştır. Ancak çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin alt boyutlarından olan özel insandan algılanan sosyal destek puan ortalaması, aile ve arkadaştan algılanan sosyal destek puan ortalamasından daha yüksek bulunmuştur. Bu sonuç, gebelerin tamamının özel insan olarak eşlerini belirtmelerinden dolayı kaynaklanmış olabilir. Chou ve arkadaşlarının çalışmasında da bulantı kusması olan gebe kadınlar, bu dönemde sosyal desteğe daha fazla ihtiyaçlarının olduğunu ve bu desteğin en önemli kaynağının eşleri olduğunu ifade etmişlerdir. Eşlerinden sonra ise annelerini belirtmişlerdir (15). Çalışmada gebelerin yaşları ile sosyal destek puan ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı bulunmuştur. Chou ve arkadaşlarının çalışmasında da bulantı kusması olan gebelerin yaşı ile sosyal destek arasında ilişki bulunamamıştır (27). Gebelerin yaşları ilerledikçe aileden ve özel insandan algıladıkları sosyal destek puanlarının azaldığı, arkadaştan algılanan sosyal destek puanının arttığı saptanmıştır. Okanlı ve arkadaşlarının çalışmasında da gebelerin yaşları ilerledikçe aileden algıladıkları sosyal destek puanlarının azaldığı belirlenmiştir (28). Bu durum yaş ilerledikçe ailelerin sorumluluklarının artmasından ve buna bağlı olarak birbirlerine olan sosyal desteğin azalmasından kaynaklanabilir. Gebelerin, eğitim düzeyleri yükseldikçe aileden, arkadaştan ve özel insandan algıladıkları sosyal destek puanlarının yükseldiği ve eğitim düzeyi ile sosyal destek puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak önemli bir fark olduğu bulunmuştur. Elsenbruch ve arkadaşlarının çalışmasında da eğitim düzeyi yüksek olan gebelerin yüksek düzeyde sosyal desteğe sahip oldukları belirlenmiştir (29). Bu sonuç eğitim seviyesinin profesyonel boyutta destekten daha fazla yararlanmaya katkısının olabileceğini düşündürmektedir. Çalışan gebelerin sosyal destek puan ortalamalarının çalışmayanlara göre daha yüksek olduğu ve sadece arkadaştan algılanan sosyal destek puanı ile çalışma durumu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu saptanmıştır. Elsenbruch ve arkadaşlarının çalışmasında da çalışan gebelerin sosyal destek puanlarının daha yüksek olduğu saptanmıştır (29). Çalışmak kadının hem iş yükünün hem de sorumluluklarının artmasına neden olmaktadır. Bu nedenle çalışan kadınların sosyal desteğe daha fazla ihtiyacı vardır. Çalışmak arkadaşlık ilişkilerinin daha yoğun yaşanmasına neden olmaktadır. Çekirdek ailede yaşayan gebelerin sosyal destek puan ortalamalarının geniş ailede yaşayanlara göre yüksek olduğu, aile tipi ile arkadaştan algılanan sosyal destek puan ortalamaları arasında anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Okanlı ve arkadaşlarının çalışmasında da ailede birey sayısı arttıkça sosyal destek puanının azaldığı saptanmıştır (28). Geniş aile genellikle birey sayısının fazla olduğu bir aile tipidir. Ailede birey sayısının artması, aile içi bir takım sorunları beraberinde getirdiği gibi, ailenin sahip olduğu ekonomik ve duygusal desteklerin azalmasına ve sorumlulukların artmasına neden olmaktadır. Bu durum algılanan sosyal desteğin azalmasına yol açabilir. Gebelik sayısı ile sosyal destek puan ortalamaları arasındaki fark önemsizdir. Chou ve arkadaşlarının çalışması da çalışma bulgularını desteklemektedir (27). Ancak 1. ve 2. gebeliği olanların sosyal destek puanları daha yüksek bulunmuştur. İlk gebelikler hem çiftler hem de aileler için genellikle istenen ve beklenen bir durum olduğundan ve ilk gebeliklerde genellikle anne deneyimsiz olduğu için eşin ve ailelerin desteği daha fazla olabilir. Gebeliğin istenme durumu ile arkadaş ve özel insandan algılanan sosyal destek puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak önemli bir fark saptanmıştır. Gebeliğini isteyen kadınların özel insandan (eşlerinden) algılanılan sosyal destek puanı, aile ve arkadaştan algılanan sosyal destek puanından daha yüksektir. İstenilen gebelikler kadının eşiyle olan ilişkilerini olumlu yönde etkilediği için eşlerinden gerekli desteği görürler (30). Çalışmada gebeliğini istemeyen kadınların sosyal destek puanları daha düşüktü. Chou ve arkadaşlarının çalışmasında da benzer bulguya rastlanılmıştır (27). Gebeliğin istenmemesi gebeliğe kadının psikososyal uyumunu olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle bulantı kusması olan bir gebenin gebeliğe uyumunu sağlam için sağlık çalışanları gebelerle bu konuda konuşmalıdır. Antenatal kontrole gitme sıklığı arttıkça sosyal desteğin arttığı ve aradaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır. Bu sonuç antenatal kontrollerde sağlık profesyonellerinin gebenin bu dönemde sosyal desteğe daha fazla ihtiyacı olduğunu açıklamalarından ve aile bireylerinin destekleyici davranışlarının değişime uğramasından kaynaklanabilir. 468 www.korhek.org

SONUÇ Çalışma sonuçları hiperemezis gravidarum tanısı alan gebelerden yaşı ileri olanların, eğitim seviyesi düşük olanların, çalışmayanların, geniş ailede yaşayanların, gebeliğini istemeyenlerin sosyal desteğe daha çok gereksinimlerinin olduğunu göstermektedir. Çalışmada gebelerin tamamının özel insan olarak eşlerini ifade etmesi, sağlık personelinden yeterli sosyal destek alamadıklarını düşündürmektedir. Hastanede yatan gebelerin aile, arkadaş, eş desteği yanı sıra sağlık profesyonellerinin desteğine de ihtiyaç duymaktadır. Bu sonuç sağlık ekibi üyelerinin gebenin fiziksel bakımının yanı sıra psikososyal bakımıyla da ilgilenmeleri gerektiğini ve yeterli desteği olmayan gebelere sağlık ekibi üyeleri tarafından destek sağlanması gerektiğini vurgulamaktadır. KAYNAKLAR 1. Lacasse A, Rey E, Ferreira E, Morin C, Bérard A. Epidemiology of nausea and vomiting of pregnancy: prevalence, severity, determinants, and the importance of race/ethnicity. BMC Pregnancy Childbirth. 2009; 2(9): 26. 2. Lacroix R, Eason E, Melzack R. Nausea and vomiting during pregnancy: a prospective study of its frequency, intensity, and patterns of change. Am J Obstet Gynecol. 2000; 182(4): 931 7. 3. Köken G, Coşar E, Şahin F, Dağıstan T, Yeşildağer E, Yılmazer M. Erken gebelikte bulantı ve kusmaya etki eden faktörler. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi. 2009; 6(2): 92-96 4. Kugahara T, Ohashi K. Characteristics of nausea and vomiting in pregnant Japanese women. Nurs Health Sci. 2006; 8(3): 179-84. 5. Chandra K, Magee L, Koren G. Discordance between physical symptoms versus perception of severity by women with nausea and vomiting in pregnancy (NVP). BMC Pregnancy and Childbirth. 2002; 2(1): 5. 6. Bailit JL. Hyperemesis gravidarium: epidemiologic findings from a large cohort. Am J Obstet Gynecol. 2005; 193(3): 811 814. 7. Furneaux EC, Langley-Evans AJ, Langley-Evans SC. Nausea and vomiting of pregnancy: endocrine basis and contribution to pregnancy outcome. Obstet Gynecol Surv. 2001; 56(12): 775-82. 8. Fell DB, Dodds L, Joseph KS, Allen VM, Butler B. Risk factors for hyperemesis gravidarum requiring hospital admission during pregnancy. Obstet Gynecol. 2006; 107(2): 277 284. 9. Carroll C. Hyperemesis gravidarum. Eds.: Rivlin ME, Martin RW: Manuel of Clinical Problems in Obstetrics and Gynecology. 5th edition. Philadelphia. Lippincott, 2000, p. 130-4. 10. Cunningham FG, Gant NF, Leveno KJ, Gilstrap LC, Hauth JC, Wenstrom KD. Williams Obstetrics. 21st edition. New York. McGraw Hill, 2001, p. 1275-6. 11. Bovone S, Pernoll M. Normal Pregnancy and Prenatal Care. Eds.: DeCherney AH, Nathan L: Current Obstetric and Gynecologic Diagnosis and Treatment 9th ed. New York. McGraw Hill, 2003, p. 195 12. Munch S, Korst LM, Hernandez GD, Romero R, Goodwin TM. Health-related quality of life in women with nausea and vomiting of pregnancy: the importance of psychosocial context. J Perinatol.2010 Apr 22. [Epub ahead of print]. 13. Büyükkurt S, Demir SC, Özgünen FT, Cüneyt İ, Kadayıfçı O, Güzel AB. Gebelikte bulantı-kusma yakınması olan hastanın değerlendirilmesi ve tedavi seçenekleri. Türkiye Klinikleri J Gynecol Obst. 2008; 18: 106-116 14. Swallow BL, Lindow SW, Masson EA, Hay DM. Psychological health in early pregnancy: relationship with nausea and vomiting. J Obstet Gynaecol. 2004; 24(1): 28 32. 15. Chou FH, Chen CH, Kuo SH, Tzeng YL. Experience of taiwanese women living with nausea and vomiting during pregnancy. J Midwifery Womens Health. 2006, 51(5): 370-5. 16. Jesse DE, Walcott-McQuigg J, Mariella A, Swanson MS. Risk and protective factors associated with symptoms of depression in lowincome African American and Caucasian women during pregnancy. J Midwifery Womens Health. 2005; 50(5): 405 10. 17. Chou FH, Avant KC, Kuo SH, Fetzer SJ. Relationships between nausea and vomiting, perceived stress, social support, pregnancy planning and psychosocial adaptation in a sample of mothers: a questionnaire survey. Int J Nurs Stud. 2008; 45(8): 1185-91. 18. Chou FH. The adaptation to pregnancy in Taiwanese women who experience different severities of nausea and vomiting. Texas. Unpublished doctoral dissertation, University of Texas at Austin, 2001. 19. Mckee MD, Cunningham M, Jankowski KR, Zayas L. Health-related functional status in pregnancy: relationship to depression and social support in a multi-ethnic population. Obstet Gynecol. 2001; 97(6): 988-93. 20. Smith C, Crowther C, Beilby J, Dandeaux J. The impact of nausea and vomiting on women: a www.korhek.org 469

burden of early pregnancy. Aust NZJ Obstet Gynaecol. 2000; 40(4): 397-401. 21. Attard CL, Kohli MA, Coleman S, Bradley C, Hux M, Atanackovic G, et al. The burden of illness of severe nausea and vomiting of pregnancy in the United States. Am J Obstet Gynecol. 2002; 186(5 suppl): 220 7. 22. Meighan M, Wood AF. The impact of hyperemesis gravidarum on maternal role assumption. JOGNN. 2005; 34(2): 172 9. 23. Kuo SH, Wang RH, Tseng HC, Jian YS, Chou FH. A comparison of different severities of nausea and vomiting during pregnancy relative to stress, social support, and maternal adaptation. J Midwifery Womens Health. 2007; 52(1): e1 e7. 24. Eker D, Akar H. Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi. 1995; 10(34): 45-55. 25. Collins NL, Schetter D, Lobel M, Susan CM. Social support in pregnancy: Psychosocial correlates of birth outcome and postpartum depression. J Personal Soc Psychol. 1993; 65: 1243-1258. 26. Brown MA. Social support, stress, and health: A comparison of expectant mothers and fathers. Nurs Res. 1986; 35: 72 6. 27. Chou FH, Kuo SH, Wang RH. A longitudinal study of nausea and vomiting, fatigue and perceived stress in, and social support for pregnant women through the three trimesters. Kaohsiung J Med Sci. 2008; 24(6): 306-14. 28. Okanlı A, Tortumluoğlu G, Kırpınar İ. Gebe kadınların ailelerinden algıladıkları sosyal destek ile problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2003; 4: 98-105. 29. Elsenbruch S, Benson S, Rücke M, Rose M, Dudenhausen J, Pincus-Knackstedt MK, et al. Social support during pregnancy: effects on maternal depressive symptoms, smoking and pregnancy outcome. Hum. Reprod. 2007; 22(3): 869-77. 30. Charlan D, Kroelinger MA, Kathryn S. Partner support and pregnancy wantedness. Birth. 2000; 27(2): 112-119. 470 www.korhek.org