KÜRESELLEŞME STRATEJİLERİ İÇERİSİNDE TÜRKİYE SÜT SEKTÖRÜ NE YAPACAK? 11 HAZİRAN 2015 / İZMİR
Dünyada ve Türkiye de Çiğ Süt Üretim Değeri Kaynak: IDF, SETBİR Dünya da 183,5 milyar $ Türkiye de 8 milyar $ Türkiye'de Hayvansal Üretim Değeri Canlı Hayvan Hayvansal Ürünler Toplam 2012 63,5 milyar TL 49,3 milyar TL 112,8 milyar TL 2014 62,5 milyar TL 44,3 milyar TL 106,8 milyar TL Kaynak: TUİK
ÜLKEMİZDE KAYITLI SÜT SANAYİ Gıda Sanayi üretim değeri içinde payı: %15 Faaliyet gösteren işletme sayısı: 1700 Çalışan sayısı: 34.000 Satış cirosu: 13 milyar TL Üretim değeri: 12 milyar TL Katma değer: 1,6 milyar TL Kaynak: TGDF 2013 Envanteri
ÜLKEMİZDE SÜT ÜRETİMİ 2013 18 milyon 223 bin ton 2014 18 milyon 499 bin ton (%1,5 artış) 16 milyon 867 bin ton inek sütü (%91,2) 1 milyon 113 bin ton koyun sütü (%6) 463 bin ton keçi sütü (%2,5) 54 bin ton manda sütü (%0,3)
Kaynak: TÜİK
Üretilen inek sütü miktarı (milyon ton) 2010: 12,4 2011: 13,8 2012: 16,0 2013: 16,7 2014: 16,9 Sanayiye giden inek sütü miktarı (milyon ton) 2010: 6,7 (%54) 2011: 7,1 (%51) 2012: 7,9 (%49) 2013: 7,9 (%47) 2014: 8,6 (%51)
ÜLKEMİZDE SANAYİİDEN GEÇEN SÜT ORANI AB Ülkelerinde; Sanayiden Geçen Süt Ortalama: % 95 Ülkemizde; Sanayiden Geçen Süt: %51
ÜLKEMİZDE SÜT ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ (Ton) 2015 2012 2013 2014 (İLK 3 AY) Toplanan inek sütü 7 932 485 7 938 510 8 625 743 2 213 234 İçme sütü 1 250 168 1 298 059 1 310 534 381 102 Kaymak 25 395 29 291 31 290 7 890 Koyulaştırılmış (Konsantre) süt 3 947 4 741 4 705 1 632 Süttozu 82 292 78 877 111 079 27 873 Tereyağı 38 128 41 515 45 817 12 618 İnek peyniri 539 409 574 138 603 547 155 793 Koyun, keçi, manda veya karışık sütlerden elde edilen peynirler 24 781 26 128 29 303 7 705 Yoğurt 1 052 657 1 081 409 1 101 253 259 465 Ayran 508 444 560 101 598 877 94 356 Kaynak: TÜİK
ÜLKEMİZDE KİŞİ BAŞINA SÜT ÜRÜNLERİ TÜKETİMİ (kg/kişi) 2009 2010 2011 2012 2013 2014/a İçme Sütü 15,78 15,43 16,22 17,16 17,55 17,96 Peynir 3,51 6,23 6,63 7,12 7,45 7,79 Süttozu 0,87 1,00 0,80 0,94 0,84 0,80 Yoğurt 10,60 12,20 13,37 13,84 14,04 14,25 Ayran 3,88 5,34 6,10 6,68 7,25 7,86 Tereyağı 0,59 0,60 0,59 0,70 0,78 0,90 a/tahmin Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, TEPGE Hesapları
ÜLKEMİZDE SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ 400.000,000 350.000,000 300.000,000 250.000,000 200.000,000 150.000,000 İHRACAT DOLAR İTHALAT DOLAR 100.000,000 50.000,000 0,000 2010 2011 2012 2013 2014 120.000,000 100.000,000 80.000,000 60.000,000 40.000,000 İHRACAT DOLAR İTHALAT DOLAR 20.000,000 Kaynak: TÜİK 0,000 2014 (3 ay) 2015 (3 ay)
ÜLKEMİZDE SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ İhracat yaptığımız başlıca ülkeler: Türk Cumhuriyetleri ve Ortadoğu ülkeleri En büyük ihracat kalemlerimiz: Peynir, peyniraltı suyu tozu, dondurma İthalat yaptığımız başlıca ülkeler: Avustralya, Yeni Zelanda, ABD, KKTC ve AB ülkeleri En büyük ithalat kalemlerimiz: Tereyağı ve peynir
DÜNYADA SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ ANA İHRACATÇI ÜLKELERİ TAM YAĞLI SÜTTOZU İHRACATÇILARI: Yeni Zelanda, AB, Arjantin, Avustralya YAĞSIZ SÜTTOZU İHRACATÇILARI: ABD, AB, Yeni Zelanda, Avustralya TEREYAĞI İHRACATÇILARI: Yeni Zelanda, AB, ABD, Belarus, Avustralya PEYNİR İHRACATÇILARI: AB, ABD, Yeni Zelanda, Avustralya, Belarus Kaynak: FAO Gıda Öngörüleri, 2014
DÜNYADA TOPLAM SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ İHRACATI 2012 2013 2014 MİKTAR (Milyon Ton) 11,5 11,9 12,9 DOLAR (Milyar Dolar) 40,3 47,2 51,5 Kaynak: www.clal.it
DÜNYADA SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ İHRACATI PAZAR PAYLARI Kaynak: www.clal.it
DÜNYADA SÜT ÜRETİM VE SÜT ÜRÜNLERİ İHRACAT PAYLARI Kaynak: www.clal.it
ÜLKEMİZDE ÇİĞ SÜT FİYAT DEĞİŞİMİ 1,200 TL Ülkemizde Çiğ Süt Yıllık Ortalama Fiyatı 1,000 TL 0,800 TL 0,600 TL 0,400 TL Ülkemizde Çiğ Süt Yıllık Ortalama Fiyatı 0,200 TL 0,000 TL 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Kaynak: SETBİR
Kaynak: AB Komisyonu AB de ÇİĞ SÜT FİYAT DEĞİŞİMİ
BAZI ÜLKELERDE ÇİĞ SÜT FİYAT DEĞİŞİMİ 2012 2013 2015 2014(4 aylık) ALMANYA 31,78 37,51 37,55 29,9 İTALYA 38,47 40,83 41,92 36,5 FRANSA 31,43 34,39 36,54 30,71 ABD - 33,22 39,79 33,38 YENİ ZELANDA - 34,54 32,58 25,12 TÜRKİYE 35,66 37,18 37,70 39,66 Fiyatlar EURO/KG olup, vergi hariçtir. Almanya :%4 yağ - %3,4 protein İtalya : %3,7 yağ - %3,25 protein Fransa : %3,8 yağ, - %3,2 protein ABD: %3,7 yağ Türkiye: min. Yağ %3,5 min. Protein %2,8 Kaynak: AB Komisyonu
RUSYA SÜT SEKTÖRÜ Rusya nın çiğ süt üretimi: 30 milyon ton Rusya da çiğ süt fiyatı: 2014 yılında ortalama 38,76 Euro/100 kg iken 2015 yılının ilk dört ayında ortalama 32,40 Euro/100 kg olmuştur. Kaynak: www.clal.it
Kaynak: www.clal.it RUSYA PEYNİR İTHALATI
Kaynak: www.clal.it RUSYA TEREYAĞI İTHALATI
Kaynak: www.clal.it RUSYA YAĞSIZ SÜTTOZU İTHALATI
KÜRESELLEŞME Küreselleşme, ülkeler arasındaki iktisadi, sosyal ve siyasal ilişkilerin gelişmesi, farklı toplum ve kültürlerin inanç ve beklentilerinin daha iyi tanınması, uluslararası ilişkilerinin yoğunlaşması gibi birbiriyle bağlantılı konuları içeren bir kavramdır.
KÜRESELLEŞME Küreselleşme her işletmenin üzerinde etkisi bulunan ana yönlendiricilerden biridir. Ticaret pazarlarının uluslararası boyut kazanması işletmeleri etkilemekte ve yönlendirmektedir. Küreselleşme olgusu, teknolojide yaşanan hızlı gelişim ve buna bağlı olarak değişen rekabet ortamı gibi faktörler, işletmeleri farklı stratejiler uygulamaya zorlamıştır.
KÜRESELLEŞME Küreselleşme teknolojik gelişme ile daha da hızlanmaktadır. Özellikle elektronik ve bilgi teknolojilerindeki yenilikler dünyayı hızla küçültmektedir. Dijital teknolojiler neredeyse tüm endüstrileri yeni bir rekabet anlayışına zorlamaktadır.
DÜNYADA SÜT SEKTÖRÜNDE KÜRESEL EĞİLİMLER Küreselleşmeye uyum sağlamak için: Küresel süt pazarında rekabet edebilmek için stratejik programlar geliştirilmeli ve tanımlanmalı Hem yurtiçinde hem de dünyada rekabet gücünü artırıcı aktiviteler belirlenmeli Dünya çapında tüketicilerin ihtiyaçlarını etkili şekilde karşılamak, süt ürünleri için küresel talepteki beklenen açığını kapatmak gerekmektedir.
DÜNYADA SÜT SEKTÖRÜNDE KÜRESEL EĞİLİMLER Küreselleşme ile birlikte ülkemiz süt sektörünün geleceği için rekabetçilik ve sürdürülebilirlik kavramları ön plana çıkmakta, iklim değişikliği, gıda fiyatlarındaki değişim, artan nüfus ve uluslararası organizasyonların etkinliğinin artması sektöre yön veren temel faktörler olmaktadır.
DÜNYADA SÜT SEKTÖRÜNDE KÜRESEL EĞİLİMLER 1 Sağlık ve Zindelik Ca ya da kalp sağlığını destekleyen Omega3 katkılı sütler gibi zenginleştirilmiş ürünlere olan eğilim 2 Hızlı tempolu yaşamı kolaylaştırma Uzun ömürlü sıvı süt ürünlerinin tüketilmesi 3 Yaşamın tadını çıkarma Aromalı sütlerin tüketimi 4 Tasarruf etme Tüketicilerin satın alma davranışları değişiyor
DÜNYADA SÜT SEKTÖRÜNDE KÜRESEL EĞİLİMLER Çevre Performansının Artan Önemi Özellikle süt endüstrisi çevreye karşı daha fazla duyarlılık geliştirmektedir. Perakende sektörü de tüketicileri çevrenin korunmasını desteklemeye teşvik etmektedir. Küresel süt endüstrisi iklim değişikliklerine karşı da duyarlılık göstermektedir.
DÜNYADA SÜT SEKTÖRÜNDE KÜRESEL EĞİLİMLER Dünyada süt sektörünün küreselleşmesinin yanı sıra ülkemize olan yatırım imkanları da gün geçtikçe cazip hale gelmektedir. Geçtiğimiz son 5 yılda dünyadaki büyük firmaların ülkemizdeki fırsatları ve olanakları görerek yatırımlarını ülkemize ve ülkemizdeki firmalara yapmaları bu yüzdendir.
Türkiye ye yatırım yapmak için birçok neden sayılabilir ancak bunların arasında en önemli 10 tanesine bakacak olursak; 1. Sürekli gelişen ve büyüyen ekonomi 2. Türkiye nin genç ve dinamik bir genç nüfusa sahip olması 3. Nitelikli ve rekabetçi işgücüne sahip olması 4. Liberal ve yeniliklere açık bir yatırım ortamına sahip olması 5. Altyapı 6. Türkiye nin stratejik öneme sahip konumu 7. Ülkemizin Avrupa nın enerji koridoru ve terminali olması 8. Düşük vergiler ve teşvik olanakları 9. AB ile 1996 dan beri var olan Gümrük Birliği 10. Büyük bir iç pazara sahip olması Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, 2013
ÜLKEMİZ GIDA SEKTÖRÜ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER GÜÇLÜ NOKTALAR: Genç ve artan nüfusuyla, Türkiye de hem üretim hem de tüketim artış göstermektedir. Türkiye gıda endüstrisi, ülkedeki mevcut tarımsal ürün çeşitliliği sebebiyle önemli ihracat fırsatlarına sahiptir. Gelişen bir ülke olarak, tüketici harcamalarını da pozitif yönde etkileyecek olan kişi başı GSYİH da gelecek yıllarda artış beklenmektedir. Sanayide işlenen ürünlerin sayı ve çeşidinin artıyor olması ve ihracattaki gelişim önemlidir. Kaynak: Deloitte Türkiye Gıda Sektörü Raporu, 2010 10. Kalkınma Planı Gıda Ürünleri Güvenilirliği Raporu, 2014
ÜLKEMİZ GIDA SEKTÖRÜ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER FIRSATLAR: İlgi düzeyi yüksek genç nüfusun yeni marka ve ürünlere açık olması, Turizm sektöründeki büyümenin yiyecek ve içecek sektöründeki tüketimi de artırması, Henüz pazarın olgunluğa ulaşmaması sebebiyle yeni ürünlerin Türkiye ye girebilme fırsatlarının olması, Tarımsal üretim potansiyeli, gelişen yeni teknolojilerin ülkemize getirilebilmesi, Çevre ülke ve bölgelerde potansiyel ihracat pazarlarının bulunması. Kaynak: Deloitte Türkiye Gıda Sektörü Raporu, 2010 10. Kalkınma Planı Gıda Ürünleri Güvenilirliği Raporu, 2014
ÜLKEMİZ GIDA SEKTÖRÜ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER ZAYIF NOKTALAR: Küresel ekonomik krizden etkilenen değişken ekonomik ortam tüketici harcamalarını engelleyebilmekte, Doğal, beşeri ve mali kaynakların verimli ve etkin kullanılamaması Kayıtdışılık, üretimdeki sorunlar, hammadde sorunları, Nitelikli işgücü yetersizliği, Lojistik, pazarlama ve markalaşma sorunları, Kamu yapılanmasından kaynaklanan sorunlar Kanak: Deloitte Türkiye Gıda Sektörü Raporu, 2010 10. Kalkınma Planı Gıda Ürünleri Güvenilirliği Raporu, 2014
ÜLKEMİZ GIDA SEKTÖRÜ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER TEHDİTLER Tarımda istikrarsız mevzuat ortamının gıda sektörünü de etkilemesi, Yüksek enerji ve ham madde maliyetlerinin yiyecek ve içecek üreticilerinin performanslarını olumsuz etkilemesi, Küresel kriz, bilgi kirliliği, Ulaştırma ve lojistik altyapı eksiklikleri, Enerji fiyatlarında istikrarsızlık, Yeni teknoloji, yeni gıda ve biyoteknoloji alanında araştırma ve uygulamada eksiklikler. Kanak: Deloitte Türkiye Gıda Sektörü Raporu, 2010 10. Kalkınma Planı Gıda Ürünleri Güvenilirliği Raporu, 2014
ÜLKEMİZDE SÜT SANAYİCİSİNİN SORUNLARI Türkiye de süt ve süt ürünleri sanayi, ham madde temininden pazarlamaya dek pek çok sorununun yaşandığı bir yapıya sahiptir Bir tarafta AB standardında üretim yapan ve en gelişmiş teknolojileri kullanan modern tesisler, diğer taraftan hiçbir hijyenik koşula uymadan, ilkel yöntemlerle üretim yapmaya devam ederek insan sağlığını ciddi olarak tehdit eden kayıt dışı mandıralar tam bir çelişki oluşturmaktadır.
ÜLKEMİZDE SÜT SANAYİCİSİNİN SORUNLARI Üretilen sütün düşük verimi ve kalitesi Üreticinin eğitimsizliği Üretim sistemindeki yapılanma Küçük ölçekli, modern üretim yöntemlerinden yoksun aile işletmeleri Hayvan hastalıkları Yüksek maliyet ve dünya fiyatlarının üzerinde kalan fiyatlar
AB üyelik sürecinin devam ettiği günümüzde halen, kayıtlı ve modern işletmelerin en büyük rakibi ne yazık ki merdiven altı üretimdir. Yüksek teknoloji ile güvenilir üretim yapan ve her aşamasında denetlenen firmalar ile sağlık koşulları bilinmeyen ve denetlenmeyen firmaların aynı pazarda yer almaları haksız rekabeti de beraberinde getirmektedir.
AB ülkelerinde sanayici, neredeyse kapısına kadar gelen kaliteli ve analizi yapılmış sütü alırken, Türkiye deki süt sanayicisi, aynı hijyen, kalite ve protein değerindeki sütü alabilmek için köy köy dolaşmak, bir nakliye filosu kurmak ve bu şekilde topladığı sütün analizini yapmak zorunda kalmaktadır.
FAO raporlarına göre, AB de süt toplama maliyeti % 5 iken bu oran bizde % 20 lere kadar çıkmaktadır. Bu durum, hem ülke içinde merdiven altı üretimle hem de dış pazarlarda gelişmiş ülkelerle rekabet edebilirliği gün geçtikçe zorlaştırmaktadır.
Sağlıklı, kaliteli ve sürekli hammadde temini süt sanayinin en büyük sorunlarından biridir. En temel sorunlarımızdan birisi sektörümüzün üretimini, rekabet gücünü arttıracak kaliteli, sürekli, bol, rekabetçi fiyatlarla standart hammaddeye erişebilmektir.
İşletmelerin (çiftlik) büyük oranda küçük ölçekli ve dağınık olmaları (Ülkemizde süt sığırcılığı işletmelerinin %76 sı 10 başın altındadır), teknoloji kullanımını, yeterli veterinerlik ve eğitim hizmetlerinin ulaştırılmasını dolayısıyla hijyenik ve kaliteli hammadde üretimini zorlaştırmakta ve denetimi ise neredeyse imkansız kılmaktadır.
Gelişmiş ülkelerde birim maliyet düşerken, bizde küçük işletmeler nedeniyle, teknoloji kullanılamamakta, hayvanların doğum ve yetiştirilme koşulları kontrol edilememekte, verimsizlik ve yüksek maliyetler ortaya çıkmaktadır.
Mevcut yapısal normlar üreticinin karlılığını düşürürken tüketicinin uygun fiyatlı ve kaliteli süt ve süt ürünleri tüketebilmesini de engellemektedir.
SÜT ve SÜT ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNDE YAŞANAN SIKINTILARA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
TÜRKİYE DE SEKTÖRÜN SORUNLARINI ÇÖZMEYE YÖNELİK Uzun vadeyi içine alan, sürdürülebilir bir hayvancılık politikası geliştirilmeli ve kararlılıkla uygulanmalıdır. Süt üretiminin kalitesinde ve miktarında yaşanan dalgalanmalar ve istikrarsızlık önlenmelidir. Kayıt ve kontrol dışı üretim ve satış ile bunların yol açtığı haksız rekabet koşulları ortadan kaldırılmalıdır.
Çiğ süt toplama & lojistik hizmetleri ile analiz yapacak özel laboratuvar yatırımları desteklenmelidir. Çiftlik, kullanılan yem,aşı,ilaç, toprağın kalitesi vb. denetlenmelidir. Açıkta süt satışını önlemeye yönelik kampanyalar tertip edilmelidir.
TEŞEKKÜR EDERİM Zeki Ilgaz SETBİR Yönetim Kurulu Başkanı