200901721 RUHSAT NOLU KALKER OCAĞI PROJE TANITIM DOSYASI KIRKLARELİ İLİ PINARHİSAR İLÇESİ

SAN. VE TİC. A.Ş. 200901721 RUHSAT NOLU KALKER OCAĞI PROJE TANITIM DOSYASI KIRKLARELİ İLİ PINARHİSAR İLÇESİ Bahçelievler Mah. 52. Sok. (Eski 6. Sok) No: 15/4 ÇANKAYA / ANKARA TEL : + 90 312 223 36 00 FAKS : + 90 312 223 31 32 web : www.ankatekmuhendislik.com.tr e-posta : info@ankatekmuhendislik.com.tr MAYIS - 2013

PROJENİN SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) LİMAK BATI ÇİMENTO SAN. VE TİC. A.Ş. Kırklareli Cad. Camiikebir Mah. 39300 Pınarhisar/KIRKLARELİ TEL. : 0 288 615 15 12 FAKS : 0 288 615 22 57 200901721 RUHSAT NOLU KALKER OCAĞI Yatırım Tutarı = 300.000 TL KIRKLARELİ İLİ, PINARHİSAR İLÇESİ Proje Alanı Koordinatları PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE Koordinat Sırası Sağa Yukarı Enlem - Boylam Datum Ed-50 WGS-84 Türü UTM Coğrafik DOM 27 --- ZON 35 --- Ölçek 6 Derecelik --- Nokta Sağa (Y) Yukarı(X) Enlem Boylam 1. Nokta 542002 4611245 41,650215 27,503832 2. Nokta 542838 4610781 41,645991 27,513838 3. Nokta 542800 4610600 41,644363 27,513369 4. Nokta 541795 4611103 41,648947 27,501336 Alan 20,79 ha. PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) PTD RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI PTD HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI PTD SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan ÇED Yönetmeliği EK- 2 (Değişik R.G 30.06.2011 27980 ne göre) Madde 49 Madencilik Projeleri, a bendi Madenlerin Çıkarılması (EK-1 de yer almayanlar) - Kalker Üretimi ANKATEK ÇEVRE MAD. MÜH. MÜŞ. TURZ. TAAH. VE TİC. LTD. ŞTİ. Bahçelievler Mah. 52. Sok. (Eski 6. Sok) No: 15/4 Çankaya/ANKARA TEL : 0 312 223 36 00 (pbx) FAKS : 0 312 223 31 32 03.05.2013

SAN. VE TİC. A.Ş. İÇİNDEKİLER Sayfa No İÇİNDEKİLER... 1 TABLOLAR DİZİNİ:... 3 ŞEKİLLER DİZİNİ:... 4 EKLER LİSTESİ :... 5 PROJE SAHİBİNİN ADI, ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI:... 6 PROJENİN ADI:... 6 PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN ADI, MEVKİİ:... 6 PROJENİN TANIMI VE GAYESİ:... 6 A) TANIMI... 6 B) GAYESİ... 8 DOSYAYI HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN/KURULUŞUN ADI, ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI:... 8 DOSYANIN HAZIRLANIŞ TARİHİ:... 8 I. PROJENİN ÖZELLİKLERİ... 9 I.A ) PROJENİN İŞ AKIM ŞEMASI, KAPASİTESİ, KAPLADIĞI ALAN, TEKNOLOJİSİ, ÇALIŞACAK PERSONEL SAYISI... 9 I.a.1 ) Projenin İş Akım Şeması... 9 I.a.2 ) Kapasitesi... 10 I.a.3 ) Kapladığı Alan... 10 I.a.4 ) Teknolojisi... 11 I.a.5 ) Çalışacak Personel Sayısı... 17 I.B ) DOĞAL KAYNAKLARIN KULLANIMI (ARAZİ KULLANIMI, SU KULLANIMI, KULLANILAN ENERJİ TÜRÜ VB.)... 17 I.b.1 ) Arazi Kullanımı... 17 I.b.2 ) Su Kullanımı... 18 I.b.3 ) Kullanılan Enerji Türü... 18 I.C ) ATIK ÜRETİMİ MİKTARI ( KATI, SIVI, GAZ VB. ) VE ATIKLARIN KİMYASAL, FİZİKSEL VE BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ... 19 I.c.1 ) Katı Atıklar... 19 I.c.2 ) Sıvı Atıklar... 20 I.c.3 ) Gaz Atıklar... 20 I.Ç ) KULLANILAN TEKNOLOJİ VE MALZEMELERDEN KAYNAKLANABİLECEK KAZA RİSKİ... 49 I.D ) PROJENİN MUHTEMEL ÇEVRESEL ETKİLERİNE KARŞI ALINACAK TEDBİRLER... 51 I.d.1 ) Katı Atıkların Bertarafı... 51 I.d.2 ) Sıvı Atıkların Bertarafı... 52 I.d.3 ) Gaz Atıklar ile İlgili Alınacak Tedbirler... 52 I.d.4 ) Flora ve Fauna ya olabilecek etkiler... 56 I.d.5 ) Sahada Yapılacak Rehabilitasyon Çalışmaları (Arazi Islahı)... 57 II. PROJENİN YERİ... 58 II.A ) MEVCUT ARAZİ KULLANIMI VE KALİTESİ (TARIM ALANI, ORMAN ALANI, PLANLI ALAN, SU YÜZEYİ VB. )... 58 II.B ) EK V DEKİ DUYARLI YÖRELER LİSTESİ DİKKATE ALINARAK; SULAK ALANLAR, KIYI KESİMLERİ, DAĞLIK VE ORMANLIK ALANLAR, TARIM ALANLARI, MİLLİ PARKLAR, ÖZEL KORUMA ALANLARI, NÜFUSÇA YOĞUN ALANLAR, TARİHSEL, KÜLTÜREL, ARKEOLOJİK VE BENZERİ ÖNEMİ OLAN ALANLAR, EROZYON ALANLARI, HEYELAN ALANLARI, AĞAÇLANDIRILMIŞ ALANLAR, POTANSİYEL EROZYON VE AĞAÇLANDIRMA 1

SAN. VE TİC. A.Ş. ALANLARI İLE 16/12/1960 TARİHLİ VE 167 SAYILI YERALTI SULARI HAKKINDA KANUN GEREĞİNCE KORUNMASI GEREKEN AKİFERLER... 59 1. Ülkemiz Mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar:... 62 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar:... 64 3. Korunması gereken alanlar:... 65 FLORA - FAUNA... 66 III. PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ... 82 SONUÇLAR... 83 2

SAN. VE TİC. A.Ş. TABLOLAR DİZİNİ: Sayfa No Tablo 1. Çalışma Süreleri ve Üretim Miktarları... 10 Tablo 2. 200901721 Ruhsat Nolu Saha Sınır Koordinatları... 11 Tablo 3. Proje Alanı Sınır Koordinatları... 11 Tablo 4. Patlatma Yönteminin Teknik Özellikleri ve Patlatma Sayısı Bilgileri... 14 Tablo 5. nda Yapılacak Patlatmada Kullanılacak Patlayıcı Madde Miktarları... 14 Tablo 6. Üretim İle İlgili Bilgiler... 20 Tablo 7. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri... 21 Tablo 8. Etkin Baca Yüksekliğine Göre F, f, G, g Parametrelerinin Belirlenmesi... 23 Tablo 9. Yayılma Sınıflarının Tespiti Şeması... 23 Tablo 10. Rüzgâr Hızları Tespiti... 24 Tablo 11. Yayılma Sınıfları... 24 Tablo 12. Yayılma Sınıfları Ve U h Değerleri... 24 Tablo 13. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 )-üretim... 26 Tablo 14. Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m 2 -saat)-üretim... 26 Tablo 15. Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu... 28 Tablo 16. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 )-Patlatma... 30 Tablo 17. Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m 2 -saat)-patlatma... 30 Tablo 18. Endüstriyel Tesisler için Çevresel Gürültü Sınır Değerleri... 33 Tablo 19. Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyesine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü Seviyeleri... 34 Tablo 20. Proje Alanında Kullanılacak Makine Ekipmanların Motor Güçleri... 34 Tablo 21. Proje Alanında Muhtemel Gürültü Kaynakları Ve Ses Gücü Düzeyleri... 35 Tablo 22. Gürültü Kaynaklarının Frekanslara Göre Ses Basınç Düzeyleri... 38 Tablo 23. Mesafelere Göre 4 Frekansta Hesaplanan Atmosferik Yutum Değerleri... 39 Tablo 24. Mesafelere Göre Gürültü Kaynaklarına Ait Net Ses Basınç Düzeyleri... 40 Tablo 25. A Ağırlıklama Grafiği Düzeltme Faktörleri... 40 Tablo 26. Mesafelere Göre Gürültü Kaynaklarına Ait Gürültü Düzeyleri... 41 Tablo 27. Mesafelere Göre Gürültü Kaynaklarına Ait Toplam Gürültü Düzeyleri... 41 Tablo 28. Mesafelere Göre Üretim Faaliyetleri Sırasında Oluşacak Gündüz Gürültü Düzeyi... 42 Tablo 29. Mesafelere Göre Üretim Faaliyetleri Sırasında Oluşacak Akşam Gürültü Düzeyi*... 42 Tablo 30. Mesafelere Göre Üretim Çalışmalarından Kaynaklanan L gag Değerleri... 42 Tablo 31. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri (W = 52,30 kg)... 46 Tablo 32. Bina temeli titreşim hızı (Vo) değerlerine bağlı olarak patlatma nedeniyle hasar görebilecek bina türleri (Forssbland,1981)... 47 Tablo 33. Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Yapının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri... 48 Tablo 34. Patlatma yapılan kaya türü ve bina temeli altındaki kayaç türüne bağlı olarak değişim gösteren K katsayısı asgari ve azami değerleri(armac Printing Company)... 48 Tablo 35. Üretimde Oluşacak Toz Emisyon Debisi Ve Alınacak Önlemler... 53 Tablo 36. Kırklareli İli nde Bulunan Taşınmaz Kültür Varlıkları ve Sit Alanları... 63 Tablo 37. Bölgeye Ait Flora Listesi... 71 3

SAN. VE TİC. A.Ş. Tablo 38. Proje Alanı ve Çevresi İki Yaşamlı Türler... 77 Tablo 39. Proje Alanı ve Çevresi Sürüngen Türleri... 78 Tablo 40. Proje Alanı ve Çevresindeki Kuş Türleri... 79 Tablo 41. Proje Alanı ve Çevresindeki Memeli Türleri... 80 ŞEKİLLER DİZİNİ: Sayfa No Şekil 1. Proje İş Akım Şeması...9 Şekil 2. Patlatma Tasarımı ve Geometrisi... 16 Şekil 3. Proje Alanını Gösterir Arazi Örtüsü Haritası... 17 Şekil 4. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 )... 27 Şekil 5. Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m 2 -saat)... 27 Şekil 6. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 )-Patlatma... 31 Şekil 7. Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m 2 -saat)-patlatma... 31 Şekil 8. Kalker Ocağında Üretim Faaliyetleri Sırasında Oluşacak Lgündüz ve Lakşam Gürültü Dağılım Grafiği... 43 Şekil 9. Kalker Ocağında Üretim Faaliyetleri Sırasında Oluşacak Lgag Gürültü Dağılım Grafiği... 43 Şekil 10. Patlatma Sonucu Oluşan Titreşim ve Hava Şoku... 45 Şekil 11. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri... 47 Şekil 12. Acil Müdahale Planı... 50 Şekil 13. Proje Alanının Sulama Alanlarına Göre Konumunu Gösterir Uydu Görüntüsü.. 60 Şekil 14. 2012-2013 Kırklareli İli Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası (http://www.milliparklar.gov.tr)... 61 Şekil 15. Türkiye nin Flora Bölgeleri ve Grid Kareleme Sistemi (Davis - 1971)... 67 Şekil 16. Proje Alanı Vejetasyon Yapısını Gösterir Fotoğraf... 68 4

SAN. VE TİC. A.Ş. EKLER LİSTESİ : EK - 1 EK - 2 EK - 3 EK - 4 EK - 5 EK - 6.A EK - 6.B EK - 7 EK 8 EK 9 EK - 10 EK - 11 EK - 12 EK - 13 EK - 14 200901721 Nolu Sahaya Ait İşletme Ruhsatı 200901721 Nolu Sahaya Ait Arazi Etüt Tutanağı 200901721 Nolu Ruhsat Sahasını Gösterir Yer Bulduru Haritası 1/25.000 Ölçekli Ruhsat Sahası ve Proje Alanını Gösterir Topografik Harita 200901721 Nolu Ruhsat Sahasını ve Proje Alanını Gösterir 1/10.000 Ölçekli Vaziyet Planı Proje Alanı ve Çevresine Ait Jeolojik Bilgi 1/10.000 Ölçekli Ruhsat Sahası ve Civarını Gösterir Jeoloji Haritası 200901721 Nolu Ruhsat Sahasını Gösterir Kırklareli İli Deprem Haritası Kırklareli İli Meteorolojik Verileri 200901721 Nolu Sahaya Ait Üretim Termin Planı ve Kesiti 200901721 Nolu Sahaya Ait Son Durum İmalat Planı ve Kesiti Sahaya Ait Fotoğraflar 200901721 Nolu Sahayı Gösterir Uydu Görüntüsü 200901721 Nolu Sahayı ve Proje Alanını Gösterir 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve Plan Açıklama Raporu 200901721 Nolu Sahaya Ait Doğaya Yeniden Kazandırma Planı 5

SAN. VE TİC. A.Ş. Proje Sahibinin Adı, Adresi, Telefon ve Faks Numaraları: Proje Sahibinin Adı : LİMAK BATI ÇİMENTO SAN. VE TİC. A.Ş. Proje Sahibinin Adresi : Kırklareli Cad. Camiikebir Mah. 39300 PINARHİSAR/KIRKLARELİ Proje Sahibinin Telefon Numarası : 0 288 615 15 12 Proje Sahibinin Faks Numarası : 0 288 615 22 57 Projenin Adı: 200901721 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı Proje İçin Seçilen Yerin Adı, Mevkii: İli : Kırklareli İlçesi : Pınarhisar PROJENİN TANIMI VE GAYESİ: a) Tanımı Proje konusu faaliyet Kırklareli İli, Pınarhisar İlçesi civarında 1/25.000 ölçekli E19 d1 paftasında yer alan 200901721 ruhsat nolu 99,94 hektarlık sahanın 20,79 hektarlık kısmında yapılacak kalker ocağı işletmeciliğidir. 200901721 nolu 99,94 hektarlık II.A grubu işletme ruhsatı 17.05.2011 tarihinde Limak Batı Çimento San. ve Tic. A. Ş. adına Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenmiştir (Bkz. EK 1). Bu proje tanıtım dosyası, 200901721 nolu sahanın 20,79 hektarlık kısmında belirlenen proje alanında yapılacak kalker ocağı işletmeciliğinin 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan ÇED Yönetmeliği gereğince çevreye olabilecek etkilerini incelemek üzere hazırlanmıştır. Söz konusu saha için 22.02.2013 tarihinde arazi etüdü yapılmış olup tutanağı ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 2). Sahada kalker üretimi açık işletme yöntemi ile basamaklarda delme-patlatma yapılarak ve taşeron bir firma tarafından gerçekleştirilecektir. Üretimin gerçekleştirileceği proje alanında, kalker cevherleşmesi yüzeyde gözlenmekte olup cevher üzerinde sıyrılabilir nitelikte üst örtü tabakası mevcut değildir. Üretim faaliyetleri öncesinde alanda üst örtü tabakası dekapajı yapılmayacak olup doğrudan üretim faaliyetlerine geçilecektir. Delme-patlatma ile gevşetilen kalker cevheri iş makineleri ile kamyonlara yüklenerek, alana yaklaşık 1,5 km mesafede bulunan firmaya ait çimento fabrikasının konkasör tesisine nakledilecektir. Sahadan üretilecek kalker madeni, çimento fabrikasında hammadde olarak kullanılacaktır. Ayrıca talep doğrultusunda piyasaya satışı da yapılacaktır. 6

SAN. VE TİC. A.Ş. Kalker Madeni Genel Tanımı: Genel olarak, kimyasal bileşiminde en az % 90 oranında CaCO 3 (kalsiyum karbonat) içeren kayaçlara kalker ya da kireçtaşı adı verilmektedir. Ayrıca mineralojik bileşiminde en az % 90 kalsit minerali bulunan kayaçlar da kireçtaşı olarak adlandırılmaktadır. Kireçtaşı saf halde kalsit ve çok az miktarda aragonit kristallerinden oluşur. Kalsit ve aragonit kalsiyum karbonatın iki ayrı kristal şekli olup teorik olarak % 56 CaO ve % 44 CO 2 içerir. Ancak doğada hiçbir zaman saf olarak bulunmaz. İkincil derecede değişik madde bileşiklerin içinde yer alması nedeniyle orijinal halde sarı, kahverengi ve siyah renklerde de görülebilmektedir. Kireçtaşının özgül ağırlığı 2,5 2,7 gr/cm 3 arasındadır. Kireçtaşının sertlik derecesi 3, kabarma katsayısı 1,6 dır. Kırılma dayanımı (basma dayanımı) 1.900 kg/cm 2, kırılma indeksi 60 kg/cm 2, elastisite modülü 2.100 kg/mm 2, genleşme katsayısı 0,00022, 1santigrad derece (100 150 derece için) reaksiyon ısısı 426 kcal/gr mol (25 santigrad derece) dir. Ruhsat sahası ve çevresinde bulunan kireçtaşları kirli beyaz-bej renklidir. Sahadaki kalker cevherinin yoğunluğu ortalama 2,5 gr/cm 3 olarak kabul edilmiştir. Üretim faaliyetlerinin gerçekleştirileceği proje alanı, Limak Batı Çimento San. ve Tic. A. Ş. ye ait çimento fabrikasının 1,5 km kuzeyinde yer almaktadır. Sahaya ulaşım çimento fabrikası üzerinden açılacak bağlantı yolu ile sağlanacaktır. Limak Batı Çimento San. ve Tic. A. Ş. ye ait çimento fabrikası Eski İstanbul-Kırklareli yolunun 30. km.sinde bulunmaktadır. Üretilen malzeme proje alanından çimento fabrikasının konkasör ünitesine nakledilecek olup, nakliye işlemleri açılacak olan yaklaşık 1,5 km uzunluğunda stabilize toprak yol ile sağlanacaktır. Ocak bağlantı yolunun (stabilize yolun) gerektiğinde bakım ve onarımı firma tarafından yapılacaktır. Proje alanına ulaşımı sağlayan yol güzergahı ekler bölümünde sunulan yerbulduru haritasında gösterilmiştir (Bkz. EK 3). Çimento fabrikasına nakliye işlemlerinin gerçekleştirileceği güzergah ulaşım güzergahıyla aynı olup, söz konusu yol güzergâhı ekler bölümünde sunulan topografik harita üzerinde gösterilmiştir (Bkz. EK 4). Proje alanına en yakın yerleşim birimi, alanın kuş uçuşu yaklaşık 1,4 km güneydoğusunda yer alan Pınarhisar İlçesi ne bağlı Camiikebir Mahallesi dir. Ayrıca proje alanının kuş uçuşu yaklaşık 1,6 km güneyinde Pınarhisar İlçesi ne bağlı meskun mahaller ile 1,5 km kuzeybatısında Kaynarca Beldesi ne bağlı meskun mahal bulunmaktadır. Proje kapsamında etki alanı incelemesinde, alanın 1,4 km güneydoğusunda bulunan Camiikebir Mahallesi nin uzaklığı dikkate alınmıştır. 200901721 ruhsat no lu sahanın çevresinde ruhsat sahibi firmaya ait kalker sahaları bulunmaktadır. Bu sahalardan 34240 ve 50150 ruhsat no lu sahalarda üretim faaliyetlerinde bulunulmakta olup, 200901722 ruhsat no lu saha projeye konu saha ile birlikte ÇED sürecindedir. Söz konusu 200901721 ve 200901722 no lu sahalarda 34240 ve 50150 no lu sahaların devamı niteliğinde üretim faaliyetlerinde bulunulacaktır. 7

SAN. VE TİC. A.Ş. Proje alanında henüz üretime yönelik herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Sahada üretim faaliyetleri açık işletme yöntemi ile basamaklarda delme-patlatma yapılarak gerçekleştirilecektir. Proje alanında kalker cevherinin kalınlığı yer yer değişmekle birlikte ortalama 40 metre olarak belirlenmiştir. Sahadaki kalker cevherinin yayılımı ve ortalama kalınlığı göz önünde tutularak, çalışılması planlanan kısımlarda görünür rezerv miktarı yaklaşık olarak 16.632.000 ton olarak belirlenmiştir. Proje alanından yılda 750.000 ton (300.000 m 3 ) kalker cevheri üretimi yapılması planlanmaktadır. İşletme ruhsat süresi 10 yıl olup, 10 yılsonunda temdidi yapılarak üretim çalışmalarına devam edilebilecektir. 10 yıl içerisinde üretilecek malzeme miktarı yaklaşık olarak 7.500.000 ton dur. Ruhsat sahası ve proje alanı sınırları 1/25.000 ölçekli topografik harita üzerinde gösterilmiştir (Bkz. EK 4). b) Gayesi Proje alanında kalker cevheri üretimi yapılacaktır. Proje alanında üretilen kalkerin öncelikle alana 1,5 km mesafede yer alan firmaya ait çimento fabrikasında kullanılması planlanmakla beraber kalkerin arz talep durumuna göre piyasaya satışı yapılabilecektir. Proje alanında yapılacak çalışmalar doğrultusunda üretilecek kalkerin çimento sanayinde ve dolayısı ile inşaat sektöründe değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Böylelikle cevherin hem inşaat sektörüne hem de ülke ekonomisine katkısı sağlanacaktır. Yukarıda tanımlanan işin çevre üzerine etkilerini araştırmak ve olumsuz etkileri en aza indirmenin teknik koşullarını sağlamak projenin başlıca amacıdır. Dosyayı Hazırlayan Çalışma Grubunun/Kuruluşun Adı, Adresi, Telefon ve Faks Numaraları: Dosyayı Hazırlayan Kuruluşun, Adı : Ankatek Çevre Madencilik Mühendislik Müş. Tur. Taah. ve Tic. Ltd. Şti. Adresi : Bahçelievler Mah. 52 Sok.(Eski 6. Sok) No: 15/4 Çankaya/ANKARA Telefon No : 0 312 223 36 00 (Pbx) Faks No : 0 312 223 31 32 Dosyanın Hazırlanış Tarihi: Mayıs 2013 8

SAN. VE TİC. A.Ş. I. PROJENİN ÖZELLİKLERİ I.a ) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı I.a.1 ) Projenin İş Akım Şeması 200901721 nolu sahanın 20,79 hektarlık kısmında kalker cevheri üretimi yapılması planlanmaktadır. Sahada üretim faaliyetleri açık işletme yöntemi ile basamaklarda delme-patlatma yapılarak gerçekleştirilecektir. Üretimdeki önemli adımlar aşağıda verilen iş akım şemasında gösterilmektedir. ÜRETİM (Delme-Patlatma ile Üretim) (Toz ve Gürültü) YÜKLEME (İş Makineleri ile Kamyonlara Yükleme) (Toz ve Gürültü) NAKİL (Cevherin Kamyonlarla Çimento Fabrikası Konkasör Tesis Alanına Nakli) (Toz ve Gürültü) Şekil 1. Proje İş Akım Şeması Üretim Sahada kalker üretimi açık işletme yöntemi ile basamaklarda delme-patlatma yapılarak gerçekleştirilecektir. Üretimin gerçekleştirileceği proje alanında, kalker cevherleşmesi yüzeyde gözlenmekte olup cevher üzerinde sıyrılabilir nitelikte üst örtü tabakası mevcut değildir. Üretim faaliyetleri öncesinde alanda üst örtü tabakası dekapajı yapılmayacak olup doğrudan üretim faaliyetlerine geçilecektir. Proje alanında kalker cevherinin kalınlığı yer yer değişmekle birlikte ortalama 40 metre civarındadır. Topografik yapı ve cevher kalınlığının değişimi dikkate alınarak proje alanında toplamda 3 basamak oluşturulabileceği öngörülmektedir. Basamak genişliklerinin iş makinelerinin rahatlıkla hareket edebileceği genişlikte ve basamak yüksekliklerinin de kepçe bom yüksekliğini geçmeyecek şekilde olmasına özen gösterilecektir. Sahada nihai durumda basamak yüksekliklerinin 10 m, basamak genişliklerinin ise 7 m civarında olması öngörülmektedir. Ayrıca nihai durumda sahada genel şev açısının 60 dereceyi ve basamak şev açısının 75-80 dereceyi geçmemesine özen gösterilecektir. 9

SAN. VE TİC. A.Ş. Yükleme Cevher patlatma ve kazı işlemleri yapıldıktan sonra iş makinesi ile kamyonlara yüklenecektir. Nakil Sahadan üretimi planlanan kalker cevheri, kamyonlar vasıtasıyla firmaya ait çimento fabrikasının konkasör tesisine nakledilecektir. I.a.2 ) Kapasitesi Proje alanında kalker cevheri geniş bir yayılım göstermektedir. Proje alanında planlanan üretim miktarları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Tablo 1. Çalışma Süreleri ve Üretim Miktarları Çalışma Süreleri Yılda Çalışılacak Gün Sayısı Vardiya Sayısı Günlük Çalışma Süresi Üretim Miktarları Yıllık Üretim Günlük üretim (ortalama) Saatlik üretim (ortalama) 330 gün/yıl 2 vardiya/gün 16 saat/gün 750.000 ton/yıl 2.273 ton/gün 142 ton/saat Proje alanında kalker cevherinin kalınlığı yer yer değişmekle birlikte ortalama 40 metre olarak belirlenmiştir. Sahadaki kalker cevherinin yayılımı ve ortalama kalınlığı göz önünde tutularak, çalışılması planlanan kısımlarda görünür rezerv miktarı yaklaşık olarak 16.632.000 ton olarak belirlenmiştir. Proje alanından yılda 750.000 ton (300.000 m 3 ) kalker cevheri üretimi yapılması planlanmaktadır. Rezerv durumu göz önüne alınarak işletmenin ömrü 23 yıldır. İşletme ruhsat süresi 10 yıl olduğundan, 10 yıl içerisinde üretilecek malzeme miktarı yaklaşık olarak 7.500.000 ton dur. Günün ekonomik koşulları ve rezerv durumu göz önüne alınarak ruhsat süresi sonunda temdit (süre uzatımı) taleplerinde bulunulacaktır. Böylece temdit ruhsat dönemlerinde de proje alanında faaliyetlere devam edilecektir. I.a.3 ) Kapladığı Alan Kırklareli İli, Pınarhisar İlçesi civarında yer alan 200901721 ruhsat nolu sahanın 20,79 hektarlık kısmı kalker ocağı işletmeciliği için kullanılacaktır. Söz konusu ruhsatlı saha ve proje alanı 1/25.000 ölçekli E19 d1 paftasında yer almaktadır. Ruhsat sahası ve proje alanı sınır koordinatları UTM ve coğrafi olmak üzere aşağıdaki tablolarda verilmiştir. 10

SAN. VE TİC. A.Ş. Tablo 2. 200901721 Ruhsat Nolu Saha Sınır Koordinatları UTM (6 derecelik) Coğrafi Koordinat Noktaları Sağa (Y) Yukarı (X) Enlem Boylam 1. Nokta 542002 4611245 41,650215 27,503832 2. Nokta 544250 4610000 41,638880 27,530735 3. Nokta 544194 4609627 41,635524 27,530035 4. Nokta 542690 4610150 41,640316 27,512016 5. Nokta 542761 4610320 41,641843 27,512880 6. Nokta 542800 4610600 41,644363 27,513369 7. Nokta 541795 4611103 41,648947 27,501336 Alan 99,94 ha. Tablo 3. Proje Alanı Sınır Koordinatları UTM (6 derecelik) Coğrafi Koordinat Noktaları Sağa (Y) Yukarı (X) Enlem Boylam 1. Nokta 542002 4611245 41,650215 27,503832 2. Nokta 542838 4610781 41,645991 27,513838 3. Nokta 542800 4610600 41,644363 27,513369 4. Nokta 541795 4611103 41,648947 27,501336 Alan 20,79 ha. I.a.4 ) Teknolojisi Proje konusu faaliyet Kırklareli İli, Pınarhisar İlçesi civarında 1/25.000 ölçekli E19 d1 paftasında yer alan 200901721 ruhsat nolu 99,94 hektarlık sahanın 20,79 hektarlık kısmında yapılacak kalker ocağı işletmeciliğidir. Sahada 24.06.2010 tarih ve 27621 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 5995 sayılı Kanunla Değişik 3213 sayılı Maden Kanunu na ve ilgili yönetmeliklere uygun olarak üretim faaliyetlerinde bulunulacaktır. Üretim Yöntemi: Kalker madeni işletmeciliğinin basit açık işletme yöntemlerinden bir farkı yoktur. Üretim teknolojisi bu tür madenler için sık olarak kullanılan açık işletme yöntemi olup, kalker üretimi topografik yapıya uygun olarak basamaklarda delme patlatma yapılarak gerçekleştirilecektir. Proje alanında kalker cevherinin kalınlığı yer yer değişmekle birlikte ortalama 40 metre civarındadır. Proje alanı içerisinde cevher kalınlığı fazla olduğundan, cevher basamaklar halinde ocaktan alınacaktır. Basamak yüksekliklerinin nihai durumda 10 metreyi aşmayacak şekilde olmasına dikkat edilecektir. Üretim sırasında 1 adet delici makine, 2 adet yükleyici, 1 arazöz ve 5 adet kamyon kullanılacaktır. 11

SAN. VE TİC. A.Ş. Proje alanında kalker cevherinin üzerinde sıyrılabilir nitelikte üst örtü tabakası bulunmamaktadır. Dolayısıyla alanda dekapaj yapılmadan doğrudan cevher üretimine geçilecektir. Patlayıcı madde kullanılarak yerinden sökülen cevher, iş makineleri ile kamyonlara yüklenerek nakledilecektir. Üretimde kullanılacak patlayıcı miktarı, üretim durumu, delici makinelerin özellikleri ve oluşturulan basamak düzenine göre belirlenecektir. Patlatma işlemleri ehil kişiler tarafından ve gerekli tüm önlemler alınarak, 24.12.1973 tarih ve 14752 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan, Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzük e uygun olarak yapılacaktır. Patlatma Tekniği Sahadaki cevher sert bir yapı gösterdiğinden üretim faaliyetleri delme-patlatma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilecektir. Patlatmalar yetkili firmalarla anlaşılarak onlar tarafından gerçekleştirilecektir. Patlatma işlemlerinde dikkat edilecek unsurlar; Faaliyet alanı çevresindeki atımlardan etkilenebilecek yakın çevredeki yerleşim birimlerine patlatmaların yapılacağı tarih ve saat bildirilecektir. Ateşleme sahasına yetkililerden başkası kesinlikle girmeyecektir. Patlamayan delikler içindeki patlayıcı madde gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra etkisiz hale getirilecektir. Patlayıcı malzemelerin patlatma yapılacak alana getirilmesinde bu iş için yetişmiş ehliyetli personel görevlendirilecektir. Patlatma işlemi ateşleme ehliyetine sahip kişilerce yapılacaktır. Dinamit ve kapsüllerin ayrı ayrı taşınmasına özen gösterilecektir. Ateşleme yapıldıktan sonra bölgenin sorumlu nezaretçisi gerekli kontrolü yapacak ve iş makinelerini tehlikeye sokacak bloklar, basamak şevinde askıda kalmış ise önlemi alınacaktır. Bu üretim yönteminde, iki sıra olarak tanımlanan delikler delindikten sonra ateşleme yapılarak bir patlatmada ortalama 22.500 ton malzeme gevşetilecektir. Yılda sahadan 750.000 ton malzeme söküleceğinden yılda 33 patlatma yapılması öngörülmektedir. (1) Deliklerin delinmesi: Sert blokların gevşetilmesinde işin ilk aşamasını patlatma deliklerinin delinmesi işlemi oluşturmaktadır. Ocak üretiminde delik dizaynı belirlendikten sonra, delik çapı, delikler arası mesafe ve delik boyları hesaplanır. Pnömatik deliciler vasıtasıyla delme işlemi gerçekleştirilir. Deliklerin delinmesi sırasında toz ve gürültü kaynağı oluşacaktır. Her patlatma grubu 2 sıradan teşekkül edecek olup, sıralar arası mesafe 3 m olarak ayarlanacaktır. Her sırada delikler arası mesafe 3 metre olacaktır. Delik boyları 11 m ve 12

SAN. VE TİC. A.Ş. delik çapları 102 mm civarında olacaktır. 2 sıra halinde delinecek delik sayısı toplam 100 olup bir sırada 50 adet delik delinecektir. Günlük üretim (Ortalama) = 750.000 ton/yıl 330 gün/yıl = 2.273 ton/gün Bir Yılda Yapılacak Patlatma Sayısı = 33 Bir patlatma için delinecek delik sayısı = 100 Adet (ortalama) Bir yılda delinecek delik sayısı = 3.300 Adet (ortalama) Bir delikten alınacak malzeme miktarı = 225 Ton (ortalama) (2) Deliklere patlayıcının doldurularak patlatmanın yapılması: Patlatma delikleri oluşturulduktan sonra, deliklerin patlayıcı ile doldurulması işlemi gerçekleştirilecektir. Ortalama 11 m. derinliğinde açılacak patlatma deliklerine, kapsül, yemleyici, çoğunlukla anfo, gerek duyulduğu takdirde emulite 150 kullanılacak ve sıkılama malzemesi yerleştirildikten sonra ateşleme işlemi yapılacaktır. Ateşlemede elektriksiz kapsül sistemi kullanılacaktır. Bu sistemde tüm delikler tek tek patlatılarak delikler arasında gecikme verilecektir. Ateşleme düzeni, çevresel etkileri azaltmak ve iş güvenliğini artırmak amacıyla elektriğe duyarsız gecikmeli kapsül sistemi (25-500 ms gecikmeli) kullanılarak yapılacaktır. ANFO kullanılması durumunda her delikte 2 kapsül yemleyici kapsüle duyarlı patlayıcı madde (dinamit) kullanılacak, deliklerde 3 m sıkılama payı bırakılacaktır. Her delik için 1 kg yemleyici dinamit kullanılacaktır. Her patlatmada bir delik için kullanılacak ANFO miktarı yaklaşık 52,30 kg olacaktır. Dolayısıyla bir patlatmada toplam 5.230 kg ANFO kullanımı ile sahada yılda toplam 172.590 kg patlayıcı madde kullanılacaktır. (0,102 / 2) 2 * π * 8 m * 0,8 gr/cm 3 = 52,30 kg Sahada kullanılacak patlayıcılara ilişkin yıllık miktarlar aşağıda hesaplandığı gibidir. Yılda kullanılacak ANFO miktarı: 52,30 kg * 100 * 33 = 172.590 kg/yıl Yılda kullanılacak olan dinamit miktarı: 1 kg * 100 * 33 = 3.300 kg / yıl Yılda kullanılacak olan kapsül adedi: 2* 100 * 33 = 6.600 adet/yıl Ayrıca iki sıra için sıralar arası gecikmede yıllık 212 adet gecikme aralıklı kapsül ihtiyacı olacaktır. Patlayıcı maddelerin kullanımlarında, taşıma ve depolanmalarında "Tekel dışı bırakılan patlayıcı maddelerle av malzemesi ve benzerlerinin üretimi, ithali, taşınması, saklanması, depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve 13

SAN. VE TİC. A.Ş. esasları"na ilişkin 29.09.1987 tarih ve 19589 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 87/12028 karar sayılı Tüzük hükümlerine uygun şekilde çalışılacaktır. Ruhsat sahasında kullanılması planlanan patlatma paternine yönelik açıklamalar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Tablo 4. Patlatma Yönteminin Teknik Özellikleri ve Patlatma Sayısı Bilgileri Patlatma Sayısı Bilgileri Her Bir Patlatmada Açılacak Delik Sayısı 100 Yılda Delinecek Toplam Delik Sayısı 3.300 Her Delik Başına Elde Edilecek Malzeme Miktarı 225 ton Her Patlatma Başına Elde Edilecek Malzeme Miktarı 22.500 ton Yapılacak Patlatma Aralığı (Kaç Günde Bir) 10 günde bir patlatma Bir Yılda Yapılacak Patlatma Sayısı 33 Patlatma Paterni Teknik Özellikleri Delik Çapı (mm) 102 Delik Başına Patlayıcı Madde Miktarı (kg) 52,30 Sıra Sayısı 2 Sıralar Arası Mesafe Ort. (m) 3 Delikler Arası Mesafe Ort. (m) 3 Delik Boyu Ort. (m) 11 Şarj Boyu (m) 8 Sıkılama Boyu Ort. (m) 3 Gecikmeli patlatma sisteminde, alanda kullanılacak tahmini yıllık patlayıcı miktarları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Tablo 5. nda Yapılacak Patlatmada Kullanılacak Patlayıcı Madde Miktarları İhtiyaç Duyulan Patlatma Miktarları Anfo Dinamit Kapsül Delik Başına 52,30 kg 1 kg 2 adet Patlatma Başına 5.230 kg 100 kg 200 adet Bir Yılda 172.590 kg 3.300 kg 6.600 adet + 212 adet 14

SAN. VE TİC. A.Ş. Kullanılması Planlanan Patlayıcı Maddelerin Teknik Bilgileri Ateşleme : Elektriksiz Kapsül Sistemi Gecikme : Yüzey gecikmesi = 25 ms 42 ms Delik içi gecikme = 475 ms Sıralar arası gecikme = 42 ms Yemleme : Kapsüle Duyarlı Patlayıcı Madde (Dinamit) Kartuş Boyutları = 50 x 225 mm Kartuş Ağırlığı = 500 gr 1000 gr Yoğunluk = 1,2 gr/cm 3 Şarj : ANFO Yoğunluk = 0,8 gr/cm 3 15

SAN. VE TİC. A.Ş. Şekil 2. Patlatma Tasarımı ve Geometrisi 16

I.a.5 ) Çalışacak Personel Sayısı Proje alanında üretim faaliyetleri taşeron firma tarafından yapılacak olup personel gideri de taşeron firma tarafından karşılanacaktır. Sahada 1 teknik nezaretçi (maden mühendisi), 4 operatör, 1 yağcı, 1 delici operatörü ve 10 kamyon şoförü görev alacak olup, üretimde toplam 17 personel çalışacaktır. Sahada üretim sırasında çalışacak personelin sosyal ihtiyaçları, alana yaklaşık 1,5 km uzaklıkta bulunan ruhsat sahibi firmaya ait çimento fabrikasından karşılanacaktır. I.b ) Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü Vb.) I.b.1 ) Arazi Kullanımı Proje alanında işletme faaliyet dönemlerinde kalker üretimi yapılacaktır. 200901721 nolu sahaya ait 1/10.000 ölçekli vaziyet planı ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 5). Proje alanı Milli Savunma Bakanlığı na tahsisli hazine arazisi niteliğindedir. Söz konusu alanda üretim faaliyetlerine başlamadan önce kalker işletmeciliği için Milli Savunma Bakanlığı ndan gerekli izin alınacaktır. Proje alanı ve çevresini gösterir 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 13). T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Arazi İzleme Sistemi, Arazi Örtüsü Veritabanına göre proje alanı seyrek bitki alanları kapsamında kalmaktadır. Proje alanını gösterir arazi örtüsü haritası aşağıda verilmiştir. Seyrek Bitki Alanları Maden Çıkarım Sahaları Endüstriyel ve Ticari Bölgeler (Kaynak: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Arazi İzleme Sistemi-aris.ormansu.gov.tr) Şekil 3. Proje Alanını Gösterir Arazi Örtüsü Haritası 17

Üretim faaliyetlerinin gerçekleştirileceği proje alanı, Limak Batı Çimento San. ve Tic. A. Ş. ye ait çimento fabrikasının 1,5 km kuzeyinde yer almaktadır. Sahaya ulaşım çimento fabrikası üzerinden açılacak bağlantı yolu ile sağlanacaktır. Limak Batı Çimento San. ve Tic. A. Ş. ye ait çimento fabrikası Eski İstanbul-Kırklareli yolunun 30. km.sinde bulunmaktadır. Üretilen malzeme proje alanından çimento fabrikasının konkasör ünitesine nakledilecek olup, nakliye işlemleri açılacak olan yaklaşık 1,5 km uzunluğunda stabilize toprak yol ile sağlanacaktır. Ocak bağlantı yolunun (stabilize yolun) gerektiğinde bakım ve onarımı firma tarafından yapılacaktır. Proje alanına ulaşımı sağlayan yol güzergahı ekler bölümünde sunulan yerbulduru haritasında gösterilmiştir (Bkz. EK 3). Çimento fabrikasına nakliye işlemlerinin gerçekleştirileceği güzergah ulaşım güzergahıyla aynı olup, söz konusu yol güzergâhı ekler bölümünde sunulan topografik harita üzerinde gösterilmiştir (Bkz. EK 4). I.b.2 ) Su Kullanımı İşletme faaliyetleri sırasında personelin sosyal ihtiyaçları için içme ve kullanma suyuna ve tozlanmaya karşı kullanılmak üzere suya ihtiyaç vardır. Proje alanında üretim sırasında doğrudan bir su ihtiyacı bulunmamaktadır. Personelin içme suyu piyasadan ambalajlı olarak temin edilecektir. Yolların sulanması için ihtiyaç duyulacak su ve personel kullanma suyu ise firmaya ait çimento fabrikasından taşıma yolu ile temin edilecektir. Personelin içme ve kullanma suyu olarak tüketeceği su için 17.02.2005 tarih ve 25730 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Proje alanında üretim esnasında 17 kişinin çalışması planlanmaktadır. Çalışan personelin sosyal amaçlı su gereksinimi ortalama 182 lt/gün (TUİK Belediye İstatistikleri 2010 yılı ortalama verisi) kabul edildiğinde ve 17 personel üzerinden hesaplamalar yapıldığında; Günlük Su İhtiyacı = Personel Sayısı * Günlük Ortalama Su Gereksinimi Günlük Su ihtiyacı = 17 Kişi * 182 lt/gün = 3.094 lt/gün = 3,09 m 3 /gün dür Proje alanında üretim prosesinde su kullanımı olmamakla beraber sadece ocak içi ve stabilize bağlantı yollarında toz çıkışını önlemek amacıyla mevsime ve buharlaşma hızına bağlı olarak su ile spreyleme yapılacaktır. Yolların sulanması işlemi arazöz ile günde 3 kez yapılacaktır. Buna göre günlük toplam 30 ton su kullanımı hesaplanmıştır. Toz çıkışını önlemek için kullanılan su, buharlaşma ile bertaraf olacağından bu kullanımdan kaynaklı bir atık su söz konusu değildir. I.b.3 ) Kullanılan Enerji Türü Sahada istihsal faaliyetleri esnasında elektrik ihtiyacı yoktur. Sahada üretim esnasında çalışacak iş makineleri ve araçlar için motorin kullanılacaktır. Elektriğe gereksinim duyulduğu takdirde seyyar bir jeneratör kullanılarak bu ihtiyaç giderilecektir. 18

I.c ) Atık Üretimi Miktarı ( Katı, Sıvı, Gaz Vb. ) Ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel Ve Biyolojik Özellikleri İşletmede atık su ve toprak kirliliğine neden olabilecek bir çalışma söz konusu değildir. Ancak işletme sırasında toz ve gürültü kirliliği ile çalışacak personelin sosyal ihtiyaçlarından kaynaklanan evsel nitelikli atık su ve evsel nitelikli katı atık söz konusu olacaktır. I.c.1 ) Katı Atıklar Projeye konu olan 200901721 ruhsat nolu saha içerisinde belirlenen proje alanında toplam 17 personel çalıştırılması planlanmaktadır. Evsel Nitelikli Katı Atıklar: Sahada meydana gelecek olan katı atıklar az miktarda oluşan evsel nitelikli katı atıklar olacaktır. 2010 yılı T.U.İ.K. Belediye İstatistikleri verilerine göre, kişi başına günde atılacak evsel atık miktarı 1,14 kg/kişi-gün olarak kabul edilmektedir. Bu değer kullanılarak çalışacak personelden kaynaklanan toplam evsel nitelikli katı atık miktarları aşağıda hesaplanmıştır. 1,14 kg/kişi/gün * 17 kişi = 19,38 kg/gün dür. İşletmede çıkan katı atıklar, evsel nitelikli ve geri kazanılabilir nitelikte olan kağıtkağıt ürünleri ile plastik atıklardır. Faaliyet süresince çıkacak evsel nitelikli atıkların toplanması, depolanması ve bertarafı konusunda 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (KAKY) hükümlerine uyulacaktır. Oluşması muhtemel geri kazanılabilir nitelikli atıkların bertarafı söz konusu olduğunda 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nin hükümlerine uyulacaktır. Tehlikeli Atıklar ve Atık Yağlar: Ocakta çalışacak iş makineleri ve araçlar ile nakliye araçlarının bakım onarımları, yağ değişimlerinin ocak alanı dışında yetkili servis istasyonlarında yapılması sağlanacaktır. Ancak ocak sahasında bakım-onarım ve yağ değişimlerinin yapılması zorunlu olduğu durumlarda, oluşması muhtemel atık yağların ve kontamine atıkların bertarafı 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine ve ayrıca 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyularak yapılacaktır. 19

I.c.2 ) Sıvı Atıklar İşletme faaliyetleri sırasında personelin sosyal ihtiyaçları için içme ve kullanma suyuna ve nakliye işlemleri sırasında tozlanmaya karşı kullanılmak üzere suya ihtiyaç vardır. Proje alanında üretim sırasında doğrudan su ihtiyacı yoktur. Proje alanında kullanım durumlarına göre ihtiyaç duyulacak su miktarları Bölüm I.b.2 de hesaplanmış olup, aşağıda özetlenmiştir; Personel Kullanımı = 3,09 m 3 Yolların sulanması = 30 m 3 Bütün kullanımlar göz önüne alındığında işletmede günlük toplam su ihtiyacı; 3,09 m 3 + 30 m 3 = 33,09 m 3 tür. Toz çıkışını önlemek için yollarda kullanılması planlanan su, buharlaşma ile bertaraf olacağından bu kullanımdan kaynaklı bir atık su söz konusu değildir. Üretim faaliyetleri sırasında sahada çalışan personel, ihtiyaçlarını alana yaklaşık 1,5 km mesafede bulunan firmaya ait çimento fabrikasından karşılayacaktır. Dolayısıyla sahada personelden kaynaklı evsel nitelikli atık su oluşumu söz konusu değildir. I.c.3 ) Gaz Atıklar I.c.3.1 ) TOZ Sahada üretim ve nakliye çalışmaları sırasında toz ve gürültü meydana gelecektir. Üretim Sırasında Oluşacak Toz Miktarı ; Proje alanındaki üretim aşamalarında; patlatma, yükleme ve nakliye faaliyetleri esnasında toz yayılımı olacaktır. Sahada bulunan cevher açık işletme yöntemi ile basamaklarda delme-patlatma yapılarak gerçekleştirilecektir. Proje alanında gerçekleştirilmesi planlanan üretime yönelik bilgiler aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Tablo 6. Üretim İle İlgili Bilgiler Yılda Çalışılacak Gün Sayısı Günde Çalışılacak Saat Personel sayısı Vardiya sayısı Yıllık üretim miktarı Günlük üretim miktarı (ortalama) Kamyon sayısı Sefer sayısı 330 Gün 16 Saat 17 Kişi 2 Vardiya 750.000 Ton 2.273 Ton 5 Adet 15 Sefer Proje alanında gerçekleştirilecek işlemlerden kaynaklanan toz emisyonu kütlesel debisi, 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği EK 12 d.1 Maddesi gereği, EK 20

12 Tablo 12.6 da yer alan emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanmıştır. Hesaplamalarda kullanılan emisyon faktörleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 7. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri Kaynaklar Emisyon Faktörleri Kontrolsüz Kontrollü Patlatma (kg/ton) 0,08 --- Yükleme/Boşaltma (kg/ton) 0,010 0,005 Nakliye (gidiş-dönüş toplam mesafesi) (kg/km/araç) 0,7 0,35 Proje alanında patlatma hariç yapılacak üretim faaliyetleri sırasında (yükleme ve nakliye) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği EK 1 de belirtilen önlemler alınacak olduğundan, yönetmelik EK 12 d.2 maddesine istinaden bu işlemlerden kaynaklanan toz emisyonu kütlesel debileri yukarıdaki tabloda sunulan kontrollü emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanmıştır. Hesaplamalar aşağıda açıklanmıştır. 1. Delme - patlatma esnasında oluşacak toz: Delik delme işleminde kullanılacak makine hidrolik delicidir. Patlatma sırasında oluşan tozlanmayı azaltmak için patlatma öncesi ocak aynasının üstü ve aynanın önü arazöz ile tamamen sulanarak ince taneli partiküllerin birbirine yapışması sağlandığından meydana gelen toz miktarı kontrolsüz patlatmaya oranla yaklaşık % 40 50 oranında azalmaktadır. Bu sebeple toz oranını daha aza indirgemek için ocak aynasının üstünde ve önünde spreyleme yapılacaktır. Delme-patlatma ile üretilecek malzeme miktarı Delme-patlatmada emisyon faktörü Toplam toz miktarı Patlatma işlemi için çalışma süresi Toplam emisyon debisi = 750.000 ton /yıl = 0,08 kg/ton = 60.000 kg = 330 gün, günde 16 saat = (1/330) x (1/16 saat) x 60.000 kg = 11,36 kg/saat Patlatma sırasında oluşacak toz miktarı 11,36 kg/saat tir. Bu hesaplanan miktar Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 2 Tablo 2.1 de belirtilen 1,0 kg/saat lik sınır değerinin üstünde kaldığından modelleme çalışması yapılmıştır. 2. Malzemenin ocaktan kamyona yüklenmesi esnasında oluşacak toz: Nakliye için kullanılacak kamyonlara aks yüküne göre yükleme yapılacaktır. Kamyonların yük kapasitesi yaklaşık 30 ton kabul edilmiştir. Yükleme işleminde oluşacak tozlanmaya karşı önlem olarak yüklemenin savurma yapılmadan ve yavaş yavaş yapılmasına dikkat edilecektir. Malzemenin yüklenmesi sırasında oluşacak toz miktarı aşağıda hesaplandığı gibidir. 21

.273ton /16saat * 0,005 kg / ton 2 0,71 kg/saat 2. Malzemenin tesise nakli esnasında oluşacak toz: Proje alanında yılda 330 gün, günde 16 saat, iki vardiya çalışılarak gerçekleştirilecek üretim sonucunda yılda 750.000 ton/yıl kalker cevheri çıkarılması planlanmaktadır. Sahadan istihsal edilen cevherin tamamı çimento fabrikasının konkasör tesisine nakledilecektir. Ocak alanından çimento fabrikasına ortalama yol mesafesi 1,5 km civarındadır. Nakliye yolunun tamamı stabilize-toprak yol niteliğinde olup her seferde gidiş geliş toplam 3 km.lik toprak yol kullanılacaktır. Günlük üretimi gerçekleştirilecek yaklaşık 2.273 ton malzeme için 5 adet kamyon ile 15 sefer yapılması planlanmaktadır. Toz Emisyon Debisi =0,35kg/km.sefer * 5 kamyon * (15sefer/16saat) * 3 km=4,92 kg/saat Üretim faaliyetleri sırasında meydana gelebilecek olan toplam toz miktarı; 0,71 kg/saat + 4,92 kg/saat = 5,63 kg/saat Üretim sırasında sürekli olarak meydana gelebilecek olan toz debisi 5,63 kg/saat tir. Bu değer, 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 2 Tablo 2.1 de belirtilen 1,0 kg/saat lik sınır değerinin üzerinde olmasından dolayı toz modellemesi yapılması gereklidir. Patlatma ve Üretim Faaliyetleri Sırasında Oluşan Toz Miktarının Modellemesi : Toz modellemesinde Çevre Mevzuatı formül- II kullanılmıştır. Formul II 6 2 2 2 x 2 10 Q y ( z h) ( z h) 2 V di 1 h Ci ( x, y, z) * *exp * exp *exp * * U 2 2 2 *exp 3600* 2 h * y * z y z z U 2 2 2 2 h z( ) 2 z ( ) 0 ( ) : x yönünde integrasyon değişkeni x,y,z : Tepe noktasında kartezyen koordinatlar y : yatay (0) z (x. yayılma yönünde ve bu yayılma yönüne dik durumlarda) : dikey ( Havada asılı partiküllerde 2, çöken tozlarda 0 alınmıştır) C(x,y,z) : Tepe noktasında herhangi bir yayılma durumu için hava kirlenmesine katkı Q Z değeri (mg/m 3 ). (1µg = 0,001 mg dir) : Emisyon kaynağından çıkan emisyonların kütlesel debisi : Tepe noktasının zeminden yüksekliği (m) (Havada asılı partiküllerde 2, çöken tozlarda 0 alınmıştır) 22

U h : Rüzgar hızı (m/s) y F * x f g z G * x yatay ve dikey yayılma parametreleri (m) Çöken Toz miktarı Hesabı: 4 d ( x, y) 3600 Vdi * Ci ( x, y,0) (Çevre Mevzuatı Formül III ) i 1 d(x,y) = (mg/m 2 -saat) Etkin baca yüksekliği 50 m. nin altında ise; Tablo 8. Etkin Baca Yüksekliğine Göre F, f, G, g Parametrelerinin Belirlenmesi Yayılma Sınıfı F f G g A(Çok Kararsız) 1,503 0,833 0,151 1,219 B (Kararsız) 0,876 0,823 0,127 1,108 C/I (Nötral) 0,659 0,807 0,165 0,996 C/II (Nötral) 0,640 0,784 0,215 0,885 D (Kararlı) 0,801 0,754 0,264 0,774 E (Çok Kararlı) 1,294 0,718 0,241 0,662 Tablo 9. Yayılma Sınıflarının Tespiti Şeması (Sekiz Saatlik Toplam Bulutluluk Oranları) Gündüz saatleri (güneş ışıması altında) Yer Rüzgâr hızı (m/sn) Kapalılık Durumu (0/8-2/8) Bulutlu (3/8-5/8) Bulutlu (6/8-8/8) Bulutlu 1 ve daha küçük B B B 1,5-2,0 B B C/I 2,5-3,0 B B C/I 3,5-4,0 B C/I C/II 4,5 ve daha büyük C/I C/II C/II Yayılma sınıfının tespiti, mevcut meteorolojik veriler ve günlük havanın kapalılık durumu göz önüne alınarak yapılır. Meteorolojik verilere göre Kırklareli İli nde on saat üzerinden yıllık kapalılık durumu ortalama 4,9 dur. Ancak yapılacak toz yayılım hesabında Tablo 9 verileri kullanılacağı için Kırklareli İli nde sekiz saat üzerinden yıllık kapalılık durumu ortalama 3,9 olarak alınmıştır. 23

Tablo 10. Rüzgâr Hızları Tespiti U a (m/sn) U R (m/sn) 1,4 ve daha küçük 1 1,5-1,8 1,5 1,9-2,3 2 2,4-3,8 3 3,9-5,4 4,5 5,5-6,9 6 7-8,4 7,5 8,5-10 9 10'dan büyük 12 Rüzgar Hızı (U h ) Değerinin hesaplanması U h =U r (h/ Za ) M formülü kullanılır. z a = Metre birimiyle verilen anemometrenin zeminden yüksekliği (10 m) h = Etkin baca yüksekliği (20 m) M için ise aşağıdaki değerler alınır. Tablo 11. Yayılma Sınıfları Yayılma sınıfı M A (Çok kararsız) 0,09 B (Kararsız) 0,20 C/I (Nötral) 0,22 C/II (Nötral) 0,28 D (Kararlı) 0,37 E (Çok kararlı) 0,42 Tablo 12. Yayılma Sınıfları Ve U h Değerleri U a U R Yön (m/sn) (m/sn) (m/sn) Yayılma sınıfı N 2,0 2,0 2,30 B NNE 2,5 3,0 3,45 B NE 2,2 2,0 2,30 B ENE 2,4 3,0 3,45 B E 1,6 1,5 1,72 B ESE 1,8 1,5 1,72 B SE 1,4 1,0 1,15 B SSE 2,1 2,0 2,30 B S 2,0 2,0 2,30 B SSW 3,0 3,0 3,45 B SW 2,1 2,0 2,30 B WSW 1,9 2,0 2,30 B W 1,8 1,5 1,72 B WNW 2,3 2,0 2,30 B NW 1,7 1,5 1,72 B NNW 2,5 3,0 3,45 B U h 24

Hesaplamalar sonucunda yönlere göre yayılma sınıfları Kırklareli İli meteorolojik verileri göz önüne alınarak hesaplanmıştır. Kırklareli İli Meteorolojik Verileri ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. EK 8). Üretim Faaliyetleri Toz Yayılım Hesapları ; Q = 5,63 kg/saat Üretim sırasında meydana gelen toplam toz % 20 si 10µ dan küçük partiküllerden oluşturmaktadır. Dolayısıyla tozun % 20 si havada asılı partiküllerden, % 80 i çöken partiküllerden oluşturmaktadır. Havada asılı partiküller için C (x,y,z) Q = 1,126 kg h = 20 m. z = 2 m. V di = 0,07 m/s (10µ dan küçük partiküller için) (edinilen tecrübelere göre) olarak alınmıştır. Çöken toz miktarı için (di) Q = 4,504 kg h = 20 m. z = 0 V di = 0,7 m/s (10µ dan büyük partiküller için) (edinilen tecrübelere göre) olarak alınmıştır. 25

Tablo 13. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 )-üretim Yön Hava U h 100 192 250 500 750 1000 1250 1400 N B 2,30 52,21 26,91 17,23 4,62 2,08 1,18 0,76 0,61 NNE B 3,45 31,21 17,09 11,11 3,06 1,39 0,79 0,51 0,41 NE B 2,30 52,21 26,91 17,23 4,62 2,08 1,18 0,76 0,61 ENE B 3,45 31,21 17,09 11,11 3,06 1,39 0,79 0,51 0,41 E B 1,72 77,07 37,38 23,57 6,17 2,75 1,55 1,00 0,80 ESE B 1,72 77,07 37,38 23,57 6,17 2,75 1,55 1,00 0,80 SE B 1,15 138,73 59,57 36,43 9,06 3,97 2,22 1,42 1,14 SSE B 2,30 52,21 26,91 17,23 4,62 2,08 1,18 0,76 0,61 S B 2,30 52,21 26,91 17,23 4,62 2,08 1,18 0,76 0,61 SSW B 3,45 31,21 17,09 11,11 3,06 1,39 0,79 0,51 0,41 SW B 2,30 52,21 26,91 17,23 4,62 2,08 1,18 0,76 0,61 WSW B 2,30 52,21 26,91 17,23 4,62 2,08 1,18 0,76 0,61 W B 1,72 77,07 37,38 23,57 6,17 2,75 1,55 1,00 0,80 WNW B 2,30 52,21 26,91 17,23 4,62 2,08 1,18 0,76 0,61 NW B 1,72 77,07 37,38 23,57 6,17 2,75 1,55 1,00 0,80 NNW B 3,45 31,21 17,09 11,11 3,06 1,39 0,79 0,51 0,41 Tablo 14. Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m 2 -saat)-üretim Yön Hava U h 100 150 250 500 750 1000 1250 1400 N B 2,30 51,58 13,33 4,55 1,94 1,37 1,09 0,92 0,85 NNE B 3,45 33,76 8,77 3,01 1,29 0,91 0,73 0,61 0,56 NE B 2,30 51,58 13,33 4,55 1,94 1,37 1,09 0,92 0,85 ENE B 3,45 33,76 8,77 3,01 1,29 0,91 0,73 0,61 0,56 E B 1,72 70,07 17,99 6,11 2,60 1,82 1,46 1,23 1,13 ESE B 1,72 70,07 17,99 6,11 2,60 1,82 1,46 1,23 1,13 SE B 1,15 109,07 27,65 9,30 3,92 2,75 2,19 1,85 1,70 SSE B 2,30 51,58 13,33 4,55 1,94 1,37 1,09 0,92 0,85 S B 2,30 51,58 13,33 4,55 1,94 1,37 1,09 0,92 0,85 SSW B 3,45 33,76 8,77 3,01 1,29 0,91 0,73 0,61 0,56 SW B 2,30 51,58 13,33 4,55 1,94 1,37 1,09 0,92 0,85 WSW B 2,30 51,58 13,33 4,55 1,94 1,37 1,09 0,92 0,85 W B 1,72 70,07 17,99 6,11 2,60 1,82 1,46 1,23 1,13 WNW B 2,30 51,58 13,33 4,55 1,94 1,37 1,09 0,92 0,85 NW B 1,72 70,07 17,99 6,11 2,60 1,82 1,46 1,23 1,13 NNW B 3,45 33,76 8,77 3,01 1,29 0,91 0,73 0,61 0,56 26

Şekil 4. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 ) Şekil 5. Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m 2 -saat) 27

Faaliyet sırasında yayılan havada asılı partikül madde (pm) ve çöken toz konsantrasyonları için 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 2 Tablo 2.2 de uzun vadeli ve kısa vadeli sınır değerler ve bunların kademeli azaltım değerleri verilmiştir. Uzun vadeli ve kısa vadeli sınır değerler ile 2013 yılı azaltılmış değerler aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 15. Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu Parametre Süre Sınır değer 2013 Havada Asılı Partikül Madde KVS 300 100 (PM 10) (µg/m 3 ) UVS 150 60 Çöken toz (mg/m 2 gün) KVS 650 390 UVS 350 210 Proje alanında yapılacak üretim sonucu oluşacak tozun emisyon debisi 5,63 kg/saat olup, bu toz emisyonunu oluşturacak kaynakların hepsinin aynı anda olduğu varsayılarak yapılmıştır. Bu durum model çalışmalarında bir zorunluluk olmasına rağmen pratikte böyle bir durum söz konusu değildir. Yapılan modelleme çalışması sonucu elde edilen sonuçlar tüm yönlere göre değerlendirildiğinde havada asılı partikül madde konsantrasyonunun 192 m mesafede Tablo 15 te verilen sınır değerlerin altında kalacağı görülmektedir. Çöken toz konsantrasyonunun ise tüm yönlerde 100 m mesafeden daha önce yönetmelikte verilen sınır değerlerin altında kalacağı ortaya çıkmaktadır. Proje alanının kuş uçuşu yaklaşık 1.400 m güneydoğusunda Camiikebir Mahallesi bulunmaktadır. Toz yayılım hesapları Camiikebir Mahallesi ne göre yapılmıştır. Hesaplanan toz konsantrasyonları rüzgar yönlerine göre incelendiğinde, güneydoğu yönünde havada asılı partikül madde konsantrasyonu 192 m mesafede ve çöken toz konsantrasyonu ise 100 m mesafeden daha önce yönetmelikte verilen UVS ve KVS değerlerinin altında kalmaktadır. Dolayısıyla en yakın yerleşim biriminin üretim faaliyetleri sırasında oluşacak tozlanmadan etkilenmesi söz konusu değildir. Faaliyet süresince 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen UVS ve KVS değerleri aşılmayacak ve yönetmelik EK 1 c, d, e bentlerinde belirtilen esaslara uyulacaktır. Proje alanında gerçekleştirilecek ocak üretimi ve malzeme nakli esnasında oluşacak tozlanmanın emisyon debisi alınacak önlemler sayesinde daha düşük mertebelere indirilmiş olacaktır. Proje alanında oluşabilecek toz emisyonlarının asgariye indirilmesi için savurma yapmadan yükleme yapılacaktır. Stabilize yolda kamyonlara hız sınırı getirilmesi ve yolların düzenli olarak sulanması ile tozlanma asgariye indirilecektir. Ayrıca kamyonların üzeri branda ile kapatılacaktır. 28

Patlatma Sırasında Oluşacak Toz Yayılım Hesapları; Q = 11,36 kg/saat Üretim sırasında meydana gelen toplam toz % 20 si 10µ dan küçük partiküllerden oluşturmaktadır. Dolayısıyla tozun % 20 si havada asılı partiküllerden, % 80 i çöken partiküllerden oluşturmaktadır. Havada asılı partiküller için C (x,y,z) Q = 2.272 kg h = 20 m. z = 2 m. V di = 0,07 m/s (10µ dan küçük partiküller için) (edinilen tecrübelere göre) olarak alınmıştır. Çöken toz miktarı için (di) Q = 9,088 kg h = 20 m. z = 0 V di = 0,7 m/s (10µ dan büyük partiküller için) (edinilen tecrübelere göre) olarak alınmıştır. 29

Tablo 16. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 )-Patlatma Yön Hava U h 100 150 278 500 750 1000 1250 1400 N B 2,30 105,34 77,23 28,69 9,33 4,19 2,38 1,53 1,23 NNE B 3,45 62,97 48,16 18,60 6,17 2,80 1,59 1,03 0,83 NE B 2,30 105,34 77,23 28,69 9,33 4,19 2,38 1,53 1,23 ENE B 3,45 62,97 48,16 18,60 6,17 2,80 1,59 1,03 0,83 E B 1,72 155,52 109,29 39,05 12,44 5,55 3,13 2,01 1,61 ESE B 1,72 155,52 109,29 39,05 12,44 5,55 3,13 2,01 1,61 SE B 1,15 279,92 180,75 59,74 18,28 8,01 4,48 2,87 2,29 SSE B 2,30 105,34 77,23 28,69 9,33 4,19 2,38 1,53 1,23 S B 2,30 105,34 77,23 28,69 9,33 4,19 2,38 1,53 1,23 SSW B 3,45 62,97 48,16 18,60 6,17 2,80 1,59 1,03 0,83 SW B 2,30 105,34 77,23 28,69 9,33 4,19 2,38 1,53 1,23 WSW B 2,30 105,34 77,23 28,69 9,33 4,19 2,38 1,53 1,23 W B 1,72 155,52 109,29 39,05 12,44 5,55 3,13 2,01 1,61 WNW B 2,30 105,34 77,23 28,69 9,33 4,19 2,38 1,53 1,23 NW B 1,72 155,52 109,29 39,05 12,44 5,55 3,13 2,01 1,61 NNW B 3,45 62,97 48,16 18,60 6,17 2,80 1,59 1,03 0,83 Tablo 17. Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m 2 -saat)-patlatma Yön Hava U h 100 150 250 500 750 1000 1250 1400 N B 2,30 104,09 26,89 9,18 3,92 2,75 2,20 1,86 1,71 NNE B 3,45 68,11 17,71 6,08 2,60 1,83 1,47 1,24 1,14 NE B 2,30 104,09 26,89 9,18 3,92 2,75 2,20 1,86 1,71 ENE B 3,45 68,11 17,71 6,08 2,60 1,83 1,47 1,24 1,14 E B 1,72 141,38 36,29 12,33 5,24 3,68 2,94 2,48 2,28 ESE B 1,72 141,38 36,29 12,33 5,24 3,68 2,94 2,48 2,28 SE B 1,15 220,07 55,79 18,76 7,91 5,54 4,42 3,73 3,42 SSE B 2,30 104,09 26,89 9,18 3,92 2,75 2,20 1,86 1,71 S B 2,30 104,09 26,89 9,18 3,92 2,75 2,20 1,86 1,71 SSW B 3,45 68,11 17,71 6,08 2,60 1,83 1,47 1,24 1,14 SW B 2,30 104,09 26,89 9,18 3,92 2,75 2,20 1,86 1,71 WSW B 2,30 104,09 26,89 9,18 3,92 2,75 2,20 1,86 1,71 W B 1,72 141,38 36,29 12,33 5,24 3,68 2,94 2,48 2,28 WNW B 2,30 104,09 26,89 9,18 3,92 2,75 2,20 1,86 1,71 NW B 1,72 141,38 36,29 12,33 5,24 3,68 2,94 2,48 2,28 NNW B 3,45 68,11 17,71 6,08 2,60 1,83 1,47 1,24 1,14 30

Şekil 6. Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 )-Patlatma Şekil 7. Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m 2 -saat)-patlatma 31

Proje alanında yapılacak patlatma sonucu oluşacak tozun emisyon debisi 11,36 kg/saat tir. Yapılan modelleme çalışması sonucu elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde tüm yönlerde havada asılı partikül madde konsantrasyonunun 278 m mesafede yönetmelikte verilen sınır değerlerin altında kaldığı görülmektedir. Çöken toz konsantrasyonunun ise 100 m mesafeden sonra sınır değerlerin altında kalacağı ortaya çıkmaktadır. Proje alanının kuş uçuşu yaklaşık 1.400 m güneydoğusunda Camiikebir Mahallesi bulunmaktadır. Toz yayılım hesapları Camiikebir Mahallesi ne göre yapılmıştır. Hesaplanan toz konsantrasyonları rüzgar yönlerine göre incelendiğinde, güneydoğu yönünde havada asılı partikül madde konsantrasyonu 278 m mesafede ve çöken toz konsantrasyonu ise 100 m mesafeden sonra yönetmelikte verilen UVS ve KVS değerlerinin altında kalmaktadır. Dolayısıyla en yakın yerleşim biriminin patlatma faaliyetleri sırasında oluşacak tozlanmadan etkilenmesi söz konusu değildir. Ocaktaki faaliyetler esnasında, 14.09.1990 tarih ve 20635 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle İlgili Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca faaliyet sırasında 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği nin ilgili maddelerine uyulacaktır. Projeye konu faaliyet, 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin EK II, Madde 2.17 ve 2.18 kapsamında Çevre İzni alması gereken tesisler kapsamında yer almakta olup faaliyet için çevre izni alınacaktır. I.c.3.2 ) GÜRÜLTÜ Gürültü Kaynakları ve Seviyeleri; Proje alanında işletme esnasında faaliyet ünitelerinden kaynaklanacak gürültü, üretim esnasında iş makineleri ve ekipmanlarından kaynaklanacak gürültü olacaktır. İnceleme konusu olan kalker madeni çıkarım alanında gürültünün gerek ocak çevresinde gerekse burada çalışan işçi ve personele olumsuz etkisi olabilir. Sahada çalışan personelin kulak sağlığı ve konforu açısından maruz kaldıkları gürültü düzeyleri için, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan 23.12.2003 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğü giren Gürültü Yönetmeliği nin 5. maddesinde Maruziyet Sınır Değerleri ve Maruziyet Etkin Değerleri belirtilmiştir. Söz konusu yönetmeliğin 5. maddesinde çalışan personel için en yüksek maruziyet sınır değeri günde 8 saatlik çalışma süresi için 85 dba, en düşük maruziyet sınır değeri 80 dba, anlık gürültü maksimum değeri ise 140 dba olarak belirtilmiştir. Ayrıca aynı maddede, günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiği işlerde günlük maruziyet değeri yerine haftalık maruziyet sınır değeri 87 dba olarak kullanılabileceği belirtilmiştir. Verilen bu değerler gürültü seviyesi olup, dba ağırlıklı ortalama olarak ses basınç seviyesidir ve dba ortalama desibelin kısaltılmasıdır. 32

Proje alanına en yakın yerleşim birimi, alanın kuş uçuşu yaklaşık 1,4 km güneydoğusunda bulunan Camiikebir Mahallesi dir. Gürültü düzeyi dağılım hesapları 1.400 m mesafede bulunan yerleşim birimi baz alınarak yapılmıştır. 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nin EK.7 Tablo 4 te farklı yerleşim bölgelerinde Endüstriyel Tesisler için Çevresel Gürültü Sınır Değerleri verilmiştir. Bu değerler aşağıdaki tabloda sunulduğu gibidir. Tablo 18. Endüstriyel Tesisler için Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Alanlar Gürültüye hassas kullanımlardan eğitim, kültür ve sağlık alanları ile yazlık ve kamp yerlerinin yoğunluklu olduğu alanlar Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan işyerlerinin yoğun olarak bulunduğu alanlar Organize Sanayi Bölgesi veya İhtisas Sanayi Bölgesi içindeki her bir tesis için L gündüz (dba) L akşam (dba) L gece (dba) 60 55 50 65 60 55 68 63 58 70 65 60 Çalışma yapılacak sahanın bulunduğu alan, Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar kapsamında değerlendirilebilir. Tablo 18 de görüleceği üzere Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği EK 7 Tablo 4 te bu alanlar için verilen gündüz gürültü düzeyi 65 dba olarak tanımlanmıştır. Sahada yapılacak çalışmalar sırasında oluşması muhtemel gürültü seviyesinin en yakın yerleşim biriminde bu sınır değerini aşmaması gerekmektedir. Kalker üretiminin gerçekleştirileceği proje alanında işletme aşamasında 1 adet delici makine, 2 adet yükleyici, 1 adet arazöz ve 5 adet kamyon kullanılacaktır. Sahada makine-ekipmanların tamamının aynı anda kullanılması söz konusu olmamakla birlikte, en kötü durumda bütün makinelerin aynı anda çalışacağı varsayımı yapılarak gürültü düzeyleri hesaplanmıştır. Sahada oluşacak gürültünün, muhtemel gürültü kaynaklarının gürültü seviyeleri, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanıp, 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik in 5. maddesinde verilen tabloda tanımlanan motor gücü seviyelerine göre verilen formüller yardımıyla bulunmaktadır. 5. maddede sunulan tabloda belirtilen makine ekipman listesinden, bu sahada kullanılacak olan ekipman tipleri ve bunların motor güçlerine göre tanımlanan formüller ise Tablo 19 da sunulmaktadır. 33

Tablo 19. Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyesine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü Seviyeleri Müsaade Edilen Ses Gücü Seviyesi Teçhizatın Tipi Net Kurulu Güç P (kw), Uygulama Kütlesi m (kg) 03.07.2004 ten itibaren 03.01.2006 dan itibaren Tekerlekli Dozerler, Tekerlekli Yükleyiciler, Tekerlekli Kazıcı Yükleyiciler, Damperli Kamyonlar, Greyderler, Yükleyici Tipli Toprak Doldurmalı Sıkıştırıcılar P 55 104 101 P > 55 85 + 11 log P 82 + 11 log P Sahada kullanılan ekipmanların ses gücü düzeyleri, ekipmanların motor güçleri ile ilgili olup ekipmanların ses gücü düzeylerinin hesaplanabilmesi için yukarıdaki tabloda belirtilen formüller kullanılacaktır. Proje alanında üretim esnasında kullanılacak ekipmanların motor güçleri aşağıdaki tabloda ayrıntılı olarak verilmiştir. Tablo 20. Proje Alanında Kullanılacak Makine Ekipmanların Motor Güçleri Ünite Delici Makine Yükleyici Arazöz Kamyon *** 1 HP = 0,746 kw Motor Gücü 120 HP = 90 kw 219 HP = 163 kw 150 HP = 112 kw 150 HP = 112 kw Makinelerin Ses Gücü Seviyesinin Hesaplanması Tablo 19 da verilen formüller doğrultusunda her makinenin Ses Gücü Düzeyi aşağıda hesaplanmıştır. Delici Makine: Proje alanında kullanılacak delici makine motor gücü 120 HP = 90 kw tır. Tablo 20 de delici makine için verilen değerlendirme sonucu, P = 90 kw > 15 kw olduğundan L w = 82 + 11 log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; Yükleyici: L w = 82 + 11 log 90 = 104 db Proje alanında kullanılacak yükleyicinin motor gücü 219 HP = 163 kw tır. Tablo 20 de yükleyici için verilen değerlendirme sonucu, P = 119 kw > 55 kw olduğundan L w = 82 + 11 log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = 82 + 11 log 163 = 106 db 34

Arazöz: Proje alanında kullanılacak arazözün motor gücü 150 HP = 112 kw tır. Tablo 20 de arazöz için verilen değerlendirme sonucu, P = 112 kw > 55 kw olduğundan L w = 82 + 11 log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; Kamyon: L w = 82 + 11 log 112 = 105 db Proje alanında kullanılacak kamyonun motor gücü 150 HP = 112 kw tır. Tablo 20 de kamyon için verilen değerlendirme sonucu, P = 112 kw > 55 kw olduğundan L w = 82 + 11 log P formülü ses gücü hesabında kullanılmıştır; L w = 82 + 11 log 112 = 105 db Çalışılacak olan proje alanında muhtemel gürültü kaynakları ve bu kaynakların gürültü düzeyleri aşağıdaki tabloda toplu halde verilmiştir. Tablo 21. Proje Alanında Muhtemel Gürültü Kaynakları Ve Ses Gücü Düzeyleri Ünite Adet Ses Gücü Düzeyi (db) Delici Makine 1 104 Yükleyici 2 106 Arazöz 1 105 Kamyon 5 105 İşletme alanı için öngörülen gürültü kaynaklarına ait ses gücü düzeyleri Tablo 21 de sunulmuştur. Proje alanında ve çevresinde oluşması muhtemel maksimum gürültü düzeyleri hesaplanırken tüm ekipmanın aynı anda çalışacağı varsayımı yapılmış ve en kötü hal senaryosu değerlendirilmiştir. Üretim faaliyetleri sırasında oluşacak toplam gürültü düzeyleri aşağıda verilen toplam formülü kullanılarak hesaplanmıştır. L wt 10 log n i 1 10 L wi /10 Ocak faaliyetleri sırasında sahada oluşacak toplam ses gücü düzeyi; /10 106/10 105/10 Lwt 10 log 10 (2* 10 ) 10 (5* 10 L 114,69 db wt 104 105/10 Sahada makine-ekipmanın çalışmasından kaynaklanan ses gücü düzeyi 114,69 db olarak hesaplanmıştır. Proje alanında oluşacak gürültünün 1.400 m yarıçapındaki etki alanı içerisinde yayılımının hesaplanması ve ilgili yönetmelik çerçevesinde yorumlanması bu bölümün ana amacını oluşturmaktadır. ) 35

Yapılacak gürültü hesaplarında aşağıdaki formüller sırasıyla kullanılacaktır; Ses Basınç Düzeyi, L pi Q Lpi Lwi 10 log 2 4 r (Formül-1) L pi : Ses kaynağına ait ses basınç düzeyi, db L wi : Ses kaynağına ait ses gücü düzeyi, db r : Kaynaktan olan uzaklık, m Q : Yönelme Katsayısı (Serbest Alanda 1 kabul edilmiştir) Atmosferik Yutum, A atm 2 8 f * r A 7 4 10 atm,. (Formül-2) A atm : Atmosferik yutum, db f : Ses frekansı, Hz r : Kaynaktan olan uzaklık, m : Havanın bağıl nemi, % Net Ses Basınç Düzeyi, L pi,net İlk 100 m mesafe için : L pi, net Lpi (Formül-3) 100 m mesafeden sonra için : Lpi, net Lpi Aatm (Formül-4) Gürültü Düzeyi, L gi L gi L, DF (Formül-5) pi net L gi : Kaynağa ait gürültü Düzeyi, dba L pi,nat : Net Ses Basınç Düzeyi, db DF : A ağırlıklama eğrisine göre düzeltme faktörü Toplam Gürültü Düzeyi, L gt L gt 10 log n i 1 10 L / 10 gi (Formül-6) Gündüz-Akşam-Gece Gürültü Düzeyi, L gag Lgündüz/10 ( Lakş 5) /10 ( Lgece 10) /10 12*10 4*10 8*10 1 L gag 10* log 24 (Formül-7) L gag : Gündüz-akşam-gece gürültü düzeyi, dba L gündüz : Gündüz gürültü düzeyi, dba (07:00-19:00 saatleri arası) L akşam : Akşam gürültü düzeyi, dba (19:00-23:00 saatleri arası) L gece : Gece gürültü düzeyi, dba (23:00-07:00 saatleri arası) 36

Gürültü Kaynaklarının Ses Basınç Düzeylerinin Hesaplanması Yukarıda hesaplanan makine ve ekipmanlara ait ses gücü düzeylerinin, açık (serbest) alanda yayılımı sonucu ocak alanı çevresinde oluşacak ses basınç düzeyleri yukarıda verilen Formül 1 kullanılarak hesaplanmıştır. 1. Delici Makine x = 10 m : L p,1 = 104 +10 log ( ¼ x 3,14 x 10 2 ) = 73 db x = 20 m : L p,1 = 104 +10 log ( ¼ x 3,14 x 20 2 ) = 67 db x = 30 m : L p,1 = 104 +10 log ( ¼ x 3,14 x 30 2 ) = 63 db x = 40 m : L p,1 = 104 +10 log ( ¼ x 3,14 x 40 2 ) = 61 db x = 50 m : L p,1 = 104 +10 log ( ¼ x 3,14 x 50 2 ) = 59 db x = 100 m : L p,1 = 104 +10 log ( ¼ x 3,14 x 100 2 ) = 53 db x = 250 m : L p,1 = 104 +10 log ( ¼ x 3,14 x 250 2 ) = 45 db x = 500 m : L p,1 = 104 +10 log ( ¼ x 3,14 x 500 2 ) = 39 db x = 750 m : L p,1 = 104 +10 log ( ¼ x 3,14 x 750 2 ) = 36 db x = 1000 m : L p,1 = 104 +10 log ( ¼ x 3,14 x 1000 2 ) = 33 db x = 1400 m : L p,1 = 104 +10 log ( ¼ x 3,14 x 1400 2 ) = 30 db 2. Yükleyici x = 10 m : L p,2 = 106 +10 log ( ¼ x 3,14 x 10 2 ) = 75 db x = 20 m : L p,2 = 106 +10 log ( ¼ x 3,14 x 20 2 ) = 69 db x = 30 m : L p,2 = 106 +10 log ( ¼ x 3,14 x 30 2 ) = 65 db x = 40 m : L p,2 = 106 +10 log ( ¼ x 3,14 x 40 2 ) = 63 db x = 50 m : L p,2 = 106 +10 log ( ¼ x 3,14 x 50 2 ) = 61 db x = 100 m : L p,2 = 106 +10 log ( ¼ x 3,14 x 100 2 ) = 55 db x = 250 m : L p,2 = 106 +10 log ( ¼ x 3,14 x 250 2 ) = 47 db x = 500 m : L p,2 = 106 +10 log ( ¼ x 3,14 x 500 2 ) = 41 db x = 750 m : L p,2 = 106 +10 log ( ¼ x 3,14 x 750 2 ) = 38 db x = 1000 m : L p,2 = 106 +10 log ( ¼ x 3,14 x 1000 2 ) = 35 db x = 1400 m : L p,2 = 106 +10 log ( ¼ x 3,14 x 1400 2 ) = 32 db 3. Arazöz x = 10 m : L p,3 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 10 2 ) = 74 db x = 20 m : L p,3 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 20 2 ) = 68 db x = 30 m : L p,3 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 30 2 ) = 64 db x = 40 m : L p,3 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 40 2 ) = 62 db x = 50 m : L p,3 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 50 2 ) = 60 db x = 100 m : L p,3 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 100 2 ) = 54 db x = 250 m : L p,3 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 250 2 ) = 46 db x = 500 m : L p,3 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 500 2 ) = 40 db x = 750 m : L p,3 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 750 2 ) = 37 db x = 1000 m : L p,3 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 1000 2 ) = 34 db x = 1400 m : L p,3 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 1400 2 ) = 31 db 4. Kamyon x = 10 m : L p,4 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 10 2 ) = 74 db x = 20 m : L p,4 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 20 2 ) = 68 db x = 30 m : L p,4 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 30 2 ) = 64 db x = 40 m : L p,4 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 40 2 ) = 62 db 37

Arazöz Kamyon Delici Makine Yükleyici LİMAK BATI ÇİMENTO x = 50 m : L p,4 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 50 2 ) = 60 db x = 100 m : L p,4 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 100 2 ) = 54 db x = 250 m : L p,4 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 250 2 ) = 46 db x = 500 m : L p,4 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 500 2 ) = 40 db x = 750 m : L p,4 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 750 2 ) = 37 db x = 1000 m : L p,4 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 1000 2 ) = 34 db x = 1400 m : L p,4 = 105 +10 log ( ¼ x 3,14 x 1400 2 ) = 31 db Farklı Frekanslarda Ses Basınç Düzeyleri Proje alanında çalışacak iş makinelerinin, tüm endüstriyel gürültü kaynakları gibi, ses frekans aralığı 500 Hz. 4000 Hz. arasındadır. Yukarıda hesaplanan ses gücü ve ses basınç düzeyleri farklı frekanslardaki seslerin toplam düzeyine eşittir. Sahada çalışacak makine-ekipmanların 500 Hz ile 4000 Hz. frekans aralığında dört merkez frekanstaki (500 Hz., 1000 Hz., 2000 Hz., 4000 Hz.) ses basınç düzeyleri oktav band analizi yapılarak hesaplanmış ve aşağıda sunulmuştur. Tablo 22. Gürültü Kaynaklarının Frekanslara Göre Ses Basınç Düzeyleri Ses Basınç Düzeyi (db) Ses Basınç Düzeyi (db) Mesafe Gürültü Gürültü (m) Kaynağı 500 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Kaynağı 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Hz 10 67 67 67 67 69 69 69 69 20 61 61 61 61 63 63 63 63 30 57 57 57 57 59 59 59 59 40 55 55 55 55 57 57 57 57 50 53 53 53 53 55 55 55 55 100 47 47 47 47 49 49 49 49 250 39 39 39 39 41 41 41 41 500 33 33 33 33 35 35 35 35 750 30 30 30 30 32 32 32 32 1000 27 27 27 27 29 29 29 29 1400 24 24 24 24 26 26 26 26 10 68 68 68 68 68 68 68 68 20 62 62 62 62 62 62 62 62 30 58 58 58 58 58 58 58 58 40 56 56 56 56 56 56 56 56 50 54 54 54 54 54 54 54 54 100 48 48 48 48 48 48 48 48 250 40 40 40 40 40 40 40 40 500 34 34 34 34 34 34 34 34 750 31 31 31 31 31 31 31 31 1000 28 28 28 28 28 28 28 28 1400 25 25 25 25 25 25 25 25 Atmosferik Yutuş Faktörü Atmosferik yutuş endüstriyel gürültünün frekans aralığı olan 500 Hz. ile 4000 Hz. arasında 4 frekansta, aşağıdaki formül kullanılarak ayrı ayrı hesaplanmış ve aşağıdaki tabloda sunulmuştur. 38

A atm 7, 4. 10 8 2 f * r *** Bölgenin bağıl nemi, Kırklareli İli meteorolojik verileri göz önüne alınarak % 68 olarak alınmıştır. Atmosfer, gürültü kaynağına yakın mesafelerde ses basınç düzeyinde kayda değer bir azalışa neden olmaz. Bu nedenle 100 m mesafeden sonra oluşacak atmosferik yutum hesaplanarak gürültü dağılımına dahil edilmiştir. Tablo 23. Mesafelere Göre 4 Frekansta Hesaplanan Atmosferik Yutum Değerleri Mesafe (m) Atmosferik Yutum (db) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 10 0 0 0 0 20 0 0 0 0 30 0 0 0 0 40 0 0 0 0 50 0 0 0 0 100 0,027 0,109 0,435 1,741 250 0,068 0,272 1,088 4,353 500 0,136 0,544 2,176 8,706 750 0,204 0,816 3,265 13,059 1000 0,272 1,088 4,353 17,412 1400 0,381 1,524 6,094 24,376 Net Ses Basınç Düzeyleri İlk 100 m mesafe için : L pi, net L 100 m mesafeden sonra için : Lpi, net Lpi Aatm pi Gürültü kaynağına ait net ses basınç düzeyi ilk 100 metrede atmosferde hissedilir bir değerde yutuş olmadığı için o mesafedeki ses basınç düzeyine eşittir. Yukarıda verilen formüller kullanılarak mesafelere göre her makine-ekipmanın net ses basınç düzeyleri hesaplanarak aşağıda verilmiştir. Sahada çalışacak makine ekipmanın Net Ses Basınç Düzeyleri ise toplu halde Tablo 24 te sunulmuştur 39

Arazöz Kamyon Delici Makine Yükleyici LİMAK BATI ÇİMENTO Tablo 24. Mesafelere Göre Gürültü Kaynaklarına Ait Net Ses Basınç Düzeyleri Net Ses Basınç Düzeyi (db) Net Ses Basınç Düzeyi (db) Mesafe Gürültü Gürültü 500 (m) Kaynağı 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Kaynağı 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Hz 10 67 67 67 67 69 69 69 69 20 61 61 61 61 63 63 63 63 30 57 57 57 57 59 59 59 59 40 55 55 55 55 57 57 57 57 50 53 53 53 53 55 55 55 55 100 46,97 46,89 46,56 45,26 48,97 48,89 48,56 47,26 250 38,93 38,73 37,91 34,65 40,93 40,73 39,91 36,65 500 32,86 32,46 30,82 24,29 34,86 34,46 32,82 26,29 750 29,80 29,18 26,74 16,94 31,80 31,18 28,74 18,94 1000 26,73 25,91 22,65 9,59 28,73 27,91 24,65 11,59 1400 23,62 22,48 17,91-0,38 25,62 24,48 19,91 1,62 10 68 68 68 68 68 68 68 68 20 62 62 62 62 62 62 62 62 30 58 58 58 58 58 58 58 58 40 56 56 56 56 56 56 56 56 50 54 54 54 54 54 54 54 54 100 47,97 47,89 47,56 46,26 47,97 47,89 47,56 46,26 250 39,93 39,73 38,91 35,65 39,93 39,73 38,91 35,65 500 33,86 33,46 31,82 25,29 33,86 33,46 31,82 25,29 750 30,80 30,18 27,74 17,94 30,80 30,18 27,74 17,94 1000 27,73 26,91 23,65 10,59 27,73 26,91 23,65 10,59 1400 24,62 23,48 18,91 0,62 24,62 23,48 18,91 0,62 Gürültü Düzeyleri İnsan kulağı her frekanstaki seslere aynı derecede duyarlı değildir. Karmaşık bir sesin toplam ses basıç düzeyini bulmak için kulağın duyarlılığı ile orantılı ağırlıklama yöntemleri kullanılır. Bu amaçla yaygın olarak A ağırlıklama yöntemi kullanılmaktadır. Ağırlıklama A ağırlık grafiğinden frekanslara göre okunan düzeltme faktörlerinin ses basınç düzeylerine eklenmesi ile uygulanır. İş makineleri çalışma frekanslarının düzeltme faktörleri aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 25. A Ağırlıklama Grafiği Düzeltme Faktörleri Frekans Düzeltme Faktörü 500 Hz. - 3,2 1000 Hz. 0 2000 Hz. + 1,2 4000 Hz. + 1 İş makinelerinin A ağırlıklama yapılarak frekanslara göre hesaplanan gürültü düzeyleri toplu halde Tablo 26 da sunulmuştur. 40

Arazöz Kamyon Delici Makine Yükleyici LİMAK BATI ÇİMENTO Tablo 26. Mesafelere Göre Gürültü Kaynaklarına Ait Gürültü Düzeyleri Gürültü Düzeyi (dba) Gürültü Düzeyi (dba) Mesafe Gürültü Gürültü 500 (m) Kaynağı 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Kaynağı 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Hz 10 63,8 67,0 68,2 68,0 65,8 69,0 70,2 70,0 20 57,8 61,0 62,2 62,0 59,8 63,0 64,2 64,0 30 53,8 57,0 58,2 58,0 55,8 59,0 60,2 60,0 40 51,8 55,0 56,2 56,0 53,8 57,0 58,2 58,0 50 49,8 53,0 54,2 54,0 51,8 55,0 56,2 56,0 100 43,77 46,89 47,76 46,26 45,77 48,89 49,76 48,26 250 35,73 38,73 39,11 35,65 37,73 40,73 41,11 37,65 500 29,66 32,46 32,02 25,29 31,66 34,46 34,02 27,29 750 26,60 29,18 27,94 17,94 28,60 31,18 29,94 19,94 1000 23,53 25,91 23,85 10,59 25,53 27,91 25,85 12,59 1400 20,42 22,48 19,11 0,62 22,42 24,48 21,11 2,62 10 64,8 68,0 69,2 69,0 64,8 68,0 69,2 69,0 20 58,8 62,0 63,2 63,0 58,8 62,0 63,2 63,0 30 54,8 58,0 59,2 59,0 54,8 58,0 59,2 59,0 40 52,8 56,0 57,2 57,0 52,8 56,0 57,2 57,0 50 50,8 54,0 55,2 55,0 50,8 54,0 55,2 55,0 100 44,77 47,89 48,76 47,26 44,77 47,89 48,76 47,26 250 36,73 39,73 40,11 36,65 36,73 39,73 40,11 36,65 500 30,66 33,46 33,02 26,29 30,66 33,46 33,02 26,29 750 27,60 30,18 28,94 18,94 27,60 30,18 28,94 18,94 1000 24,53 26,91 24,85 11,59 24,53 26,91 24,85 11,59 1400 21,42 23,48 20,11 1,62 21,42 23,48 20,11 1,62 Gürültü kaynaklarının farklı frekanslar için bulunan gürültü düzeyleri, desibellerle toplama formülü ile toplanarak iş makinelerinin mesafelere göre toplam gürültü düzeyleri hesaplanır. Toplam Gürültü Düzeyleri mesafelere göre her ekipman için aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 27. Mesafelere Göre Gürültü Kaynaklarına Ait Toplam Gürültü Düzeyleri Mesafe (m) Toplam Gürültü Düzeyleri (dba) Delici Makine Yükleyici Arazöz Kamyon 10 73,08 75,08 74,08 74,08 20 67,08 69,08 68,08 68,08 30 63,08 65,08 64,08 64,08 40 61,08 63,08 62,08 62,08 50 59,08 61,08 60,08 60,08 100 52,42 54,42 53,42 53,42 250 43,62 45,62 44,62 44,62 500 36,64 38,64 37,64 37,64 750 32,94 34,94 33,94 33,94 1000 29,39 31,39 30,39 30,39 1400 25,68 27,68 26,68 26,68 41

Gündüz ve Akşam Gürültü Düzeyleri Proje alanında üretim faaliyetleri toplam 16 saat olarak gündüz ve akşam saatleri içerisinde gerçekleştirilecektir. Ocak alanında iş makinelerinin çalışması sonucu mesafelere göre oluşacak gündüz ve akşam gürültü düzeyi, toplam formülü (Formül 6) kullanılarak hesaplanmış ve aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Tablo 28. Mesafelere Göre Üretim Faaliyetleri Sırasında Oluşacak Gündüz Gürültü Düzeyi Mesafe (m) L g (dba) 10 20 30 40 50 100 250 500 750 1000 1400 83,77 77,77 73,77 71,77 69,77 63,11 54,31 47,33 43,63 40,08 36,37 Tablo 29. Mesafelere Göre Üretim Faaliyetleri Sırasında Oluşacak Akşam Gürültü Düzeyi* Mesafe 10 20 30 40 50 100 250 500 750 1000 1400 (m) L g 83,38 77,38 73,38 71,38 69,38 62,73 53,93 46,95 43,25 39,70 35,98 (dba) (* Akşam vardiyasında delici makine çalışmamaktadır.) Gündüz Akşam Gece Gürültü Seviyesi L gag, Gündüz - Akşam - Gece Gürültü Seviyesi, 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği EK 1 de verilen formül doğrultusunda hesaplanmaktadır. EK 1 de verilen L gag formülü aşağıda verilmiştir. L gag 10* log 1 24 Lgündüz/10 ( Lakşkş 5) /10 ( Lgece 10) /10 12*10 4*10 8*10 Proje alanında yapılacak çalışmalar gündüz saatlerinde gerçekleştirilecek olup, akşam ve gece saatlerinde üretim çalışmaları gerçekleştirilmeyecektir. Dolayısıyla L gag değeri hesaplanırken L akşam ve L gece değerleri sıfır olarak alınmıştır. Mesafelere göre L gag değerleri üretim faaliyetleri için hesaplanmış ve aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 30. Mesafelere Göre Üretim Çalışmalarından Kaynaklanan L gag Değerleri Mesafe (m) L g (dba) 10 20 30 40 50 100 250 500 750 1000 1400 80,76 74,76 70,76 68,76 66,76 60,10 51,30 44,33 40,62 37,08 33,36 Faaliyet alanında bulunan iş makinelerinin çalışmasından kaynaklanan gündüz ile akşam gürültü düzeylerinin ve gündüz-akşam-gece gürültü düzeylerinin, mesafelere göre dağılımını gösterir grafikler aşağıda sunulmuştur. 42

Lg Lakş Grafiği Şekil 8. Kalker Ocağında Üretim Faaliyetleri Sırasında Oluşacak Lgündüz ve Lakşam Gürültü Dağılım Lgag Şekil 9. Kalker Ocağında Üretim Faaliyetleri Sırasında Oluşacak Lgag Gürültü Dağılım Grafiği Proje alanında yapılacak üretim faaliyetleri sırasında oluşacak gürültüden etkilenebilecek en yakın yerleşim birimi için hesaplanan gürültü düzeyleri aşağıda özetlenmiştir; L gündüz (dba) L akşam (dba) L gag (dba) Camiikebir Mahallesi (1400 m.) 36,37 35,98 33,36 43

Yukarıda verilen sonuçlar incelendiğinde, yerleşim biriminde hesaplanan gündüz ve gündüz-akşam-gece gürültü düzeyleri Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği EK-7 Tablo 4 te Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar için verilen gündüz gürültü düzeyi 65 dba ve akşam gürültü düzeyi 60 dba sınır değerinin altında kalmaktadır. Dolayısıyla yerleşim biriminin üretim faaliyetleri sırasında oluşacak gürültüden etkilenmeyeceği tahmin edilmekte olup, ayrıca bir kontrol tedbiri alınmasına ve arka plan gürültü ölçümü yapılmasına gerek duyulmamıştır. Ayrıca gürültü düzeyleri hesaplanırken tüm ekipmanın aynı anda çalışacağı varsayımı yapılmış ve en kötü hal senaryosu değerlendirilmiştir. Ancak gerçekte makinelerin hepsinin aynı anda çalışması söz konusu olmayacaktır. Bütün bu değerlendirmeler ışığında yerleşim yerinde hesaplanan gürültü düzeyleri daha düşük mertebelerde hissedilecektir. Gürültülü ortamda çalışacak personel için İş Kanunu ve ilgili mevzuatın öngördüğü hükümlere uyulacaktır. I.c.3.3 ) ÇEVRESEL TİTREŞİM DÜZEYİNİN TESPİT EDİLMESİ Daha önceki bölümlerde de bahsedildiği üzere üretim sırasında patlatma yapılarak malzeme yerinden sökülecektir. Patlatma işlemi kaynaktan uzağa doğru yayılan bir vibrasyona neden olmaktadır. Vibrasyon patlatma yapılan yerden dairesel olarak zemin özelliklerine bağlı bir şekilde yayılım göstermektedir. Patlatma sonucu oluşan titreşim ve hava şokları özellikle açık maden işletmelerinde, patlatma tekniğine ve alınan güvenlik önlemlerine bağlı olarak, yakın mesafede bulunan yapılara zarar verebilmekte ve şikâyetlere neden olabilmektedir. Proje alanında bir patlatmada ortalama 22.500 ton malzeme gevşetilecektir. Her patlatma grubu ortalama 2 sıradan teşekkül edecek olup sıralar arası mesafe ortalama 3 m olarak ayarlanacaktır. Her sırada delikler arası mesafe ortalama 3 metre olacaktır. Delik boyları yaklaşık 11 m ve delik çapları 102 mm civarında olacaktır. 2 sıra halinde delinecek delik sayısı toplam 100 adet olup bir sırada 50 adet delik delinmesi planlanmaktadır. Bir delik için kullanılacak ANFO miktarı yaklaşık 52,30 kg olacaktır. Patlatma Sırasında Meydana Gelebilecek Olan Vibrasyon Hesapları Patlatma sonucu oluşan şok dalgaları havada ve ateşlenen kaya birimi içinde belirli bir hız, frekans ve genlikte yayılmaktadır. Bu yayılım atım yerinden uzaklaştıkça sönme eğilimi göstermektedir. Şok dalgalarının çevrede bulunan hassas noktalara (bina, köprü, tarihi binalar, mağara vb.) hasar verebileceği mesafe aşağıda açıklanan bağıntılar yardımıyla hesaplanabilmektedir. Bağıntılarda değişken olarak anlık şarj (bir gecikme süresinde ateşlenen patlayıcı miktarı) atım yeri ile çevre birimleri arasındaki mesafe ve kayaç türlerine ait katsayılar bulunmaktadır. Patlatma sırasında hem şok hem de gaz basıncı şeklinde bir enerji açığı çıkar ve çevresindeki malzemeyi gevşetir. Bu enerji patlatma noktasından itibaren dışa doğru bütün yönlerde yayılan bir basınç dalgası doğurur. Patlama enerjisini taşıyan bu basınç dalgası 44

atmosferde ilerliyorsa hava şoku, katman içinde veya arazi üzerinde ilerliyorsa titreşim adını alır. Titreşim ve hava şokunun şekilsel olarak gösterimi aşağıda verilmiştir. HAVA ŞOKU (atmosferdeki patlatma enerjisi) Patlama TİTREŞİM (Formasyondaki patlatma enerjisi) Şekil 10. Patlatma Sonucu Oluşan Titreşim ve Hava Şoku Hava Şoku: Hava şoku atmosferde ses dalgalarına benzer bir biçimde yayılan basınç dalgalarıdır. Hava şoku dalgasının havada yayılması ses dalgalarının yayılmasına benzer. Atmosferik koşullar (rüzgar hızı ve yönü, sıcaklık faklılıkları, havanın nemi, vs.) hava şoku dalgasının dağılımını etkiler. Ayrıca hava şoku yapılacak patlatmanın dizaynı ve tekniği ile de yakından ilgilidir. Normal atmosferik koşullarda ve gecikmeli sistem kullanılan patlatmalarda hava şoklarının yapısal tahribat yapma olasılığı yok denecek kadar azdır. Hava şoklarının en büyük etkisi sesi ile insanları korkutur ve şaşırma ya da ürkmeye neden olur. Ayrıca hava şoku dalgaları cam eşyalar ve pencerelerde titreşim oluşturur. Çok önemli olmamakla birlikte eşyalar üzerinde oluşan titreşim ve hava şoku nedeniyle duyulan ses insanların psikolojik yönden patlatmalardan etkilenmesine sebep olabilmektedir. Patlatma sonucu oluşan hava şoku aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmaktadır. (CALZIA, 1969) Şiddetli etki zonu : D 5 W Orta şiddette etki zonu : 5 W D 10 W Hafif şiddette etki zonu : 10 W D 15 W D : Etkili zon aralığı (m) W : Bir gecikme aralığında atılan dinamit miktarı = Anlık şarj (kg) Hava şoku hesaplamaları ruhsat alanlarında yapılacak maksimum anlık şarj dikkate alınarak yapılmıştır. 45

Patlatmada kullanılacak maksimum anlık şarj: 52,30 kg Şiddetli etki zonu : 0-36 m Orta şiddette etki zonu : 36-72 m Hafif şiddette etki zonu : 72-109 m Patlatma sonucu yer katmanında deliğin hemen çevresinde basınç dalgaları oluşur. Basınç dalgaları yayılır ve uzaklaştıkça sismik dalgalara dönüşür. Bu sismik dalgaya titreşim dalgası adı verilir. Titreşim dalgası, yer katmanlarında yapısal dalga, yer yüzeyinde ise yüzey dalgası şeklinde yayılır. Titreşimin yapılara vereceği zararı kestirmede alınabilecek en iyi kriter parçacık hızıdır. Patlatmayla oluşturulan titreşim hızının çevre yapılarına etkisi Devine bağıntısı (Devine et al,1966) ile tespit edilmektedir. V k 1, 6 D / W Devine Bağıntısı: V : Kayaç içinde yayılan titreşim hızı (inç/sn) k : Kayaç türüne bağlı katsayı (26-260) D : Patlatma noktası ile çevre yerleşim birimleri arasındaki etkili Mesafe (feet) W : Bir gecikme aralığındaki patlayıcı miktarı (libre) 1 feet = 0,3048 m 1 libre = 0,4536 kg 1 inç = 25,4 mm k katsayısı kayacın titreşimi iletme kapasitesi olarak alınmaktadır. Patlatma kaynağı ile hassas nokta arasındaki birimlerin değişkenliği, kırık, fay, çatlak gibi süreksizliklerin yoğunluğu k katsayısını etkilemektedir. Homojen birimlerde katsayı 260 sayısına yaklaşırken, tektonik etkilerin yoğunluğu ve geçilen her farklı birim katsayıyı 26 sayısına yaklaştırmaktadır. Hesaplamalarda k katsayısı ortalama 200 olarak alınmıştır. Tablo 31. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri (W = 52,30 kg) k ( Sabit ) D ( Metre ) W (Kg) V ( mm/sn ) V 0 (mm/sn) 1/5V(mm/sn) 1/2V(mm/sn) 200 50 52,30 64,84 12,97 32,42 200 100 52,30 21,39 4,28 10,69 200 250 52,30 4,94 0,99 2,47 200 500 52,30 1,63 0,33 0,81 200 750 52,30 0,85 0,17 0,43 200 1000 52,30 0,54 0,11 0,27 200 1250 52,30 0,38 0,08 0,19 200 1400 52,30 0,31 0,06 0,16 46

Yukarıdaki tabloda: V : mm/sn mesafeye göre değişen titreşim hızı Vo : Bina temelindeki titreşim hızı Kayaç içi titreşim hızının V (1/2 1/5) i Vo değeri olarak kabul edilmektedir (Forssbland, 1981). Şekil 11. Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri Tablo 32. Bina temeli titreşim hızı (Vo) değerlerine bağlı olarak patlatma nedeniyle hasar görebilecek bina türleri (Forssbland,1981) Bina Türü V 0 (mm/sn) a Yıkılmaya yüz tutmuş çok eski tarihi binalar 2 b Sıvalı briket, kerpiç, yığma tuğla evler 5 c Betonarme binalar 10 d Fabrika gibi çok sağlam yapıda endüstriyel binalar 10 40 Civardaki en hassas yapının Tablo 32 deki b tipi binalar olduğu kabul edilirse Vo hızının 5 mm/sn.nin üzerine çıkmaması gerekmektedir. Tablo 31 incelendiğinde 52,30 kg.lık şarjın etkisi ile oluşan titreşim hızı patlatma noktasından itibaren 161 m.de 5 mm/sn.nin altına inmektedir. Bu durumda anlık şarj ile yapılan patlatmalar sonucu oluşan vibrasyonun en yakın yerleşim birimine olumsuz etkisinin olmayacağı tahmin edilmektedir. 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nin 25. maddesi a bendinde, maden ve taşocakları sahalarında yapılan patlatmaların çevredeki çok hassas kullanımlarda oluşturduğu zemin titreşim seviyesi bu yönetmeliğin ekindeki EK-7 de yer alan Tablo 6 da verilen sınır değerleri geçemeyeceği belirtilmiştir. Yönetmelikte EK-7 Tablo 6 da belirtilen en yüksek titreşim hızı değerleri aşağıda sunulmuştur. 47