rt O ku ao l ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI ÇOCUK HAKLARI PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK BİRİMİ - ARALIK 2015
ÇOCUK HAKLARI 10 Aralık 1948 de İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi nin kabulüyle birlikte 10 Aralık günü Dünya İnsan Hakları Günü, içinde yer aldığı hafta ise Dünya İnsan Hakları Haftası olarak kutlanmaktadır. Bizler de sizler ve öğrencilerimizle insan hakları bilinci, çocuk hakları, insan haklarına saygı ve duyarlılık konularında paylaşımda bulunmak için aralık ayı bültenimizde bu önemli konuya yer vermek istedik. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 20 Kasım 1989 tarihinde kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi, 2 Eylül 1990 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye de dâhil olmak üzere yaklaşık 142 ülke sözleşmeyi imzalamış ya da onay ve katılma yoluyla taraf devlet durumuna gelmiştir. Sözleşmeyle çocuk haklarının korunması amaçlanmış ve taraf devletlerin sözleşme maddelerine kesinlikle uymaları gerektiği hükme bağlanmıştır. Türkiye de, Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni 2 Ekim 1995'te uygulamaya başlamıştır. Birleşmiş Milletler Antlaşması nda ilân edilen ilkeler uyarınca insanlık ailesinin tüm üyelerinin, doğuştan varlıklarına özgü bulunan haysiyetle birlikte eşit ve devredilemez haklara sahip olmalarının tanınmasının, dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeli olduğunu düşünerek, Birleşmiş Milletler halklarının, insanın temel haklarına ve bireyin, insan olarak taşıdığı haysiyet ve değere olan kesin inançlarını Birleşmiş Milletler Antlaşması nda bir kez daha doğrulamış olduklarını ve daha geniş bir özgürlük ortamında toplumsal ilerleme ve daha iyi bir yaşam düzeyi sağlama yolundaki kararlılıklarını hatırda tutarak, Birleşmiş Milletlerin, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ve Uluslararası insan Hakları Sözleşmeleri nde herkesin, bu metinlerde yer alan hak ve özgürlüklerden ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi ya da başka görüş, ulusal ya da toplumsal köken, mülkiyet, doğuştan veya başka durumdan kaynaklanan ayırımlar dâhil, hiçbir ayrım gözetilmeksizin yararlanma hakkına sahip olduklarını benimsediklerini ve ilân ettiklerini kabul ederek, Uluslararası insan Hakları Evrensel Bildirisi nde, Birleşmiş Milletlerin, çocukların özel ilgi ve yardıma hakkı olduğunu ilân ettiğini anımsayarak, Toplumun temel birimi olan ve tüm üyelerinin ve özellikle çocukların gelişmeleri ve esenlikleri için doğal ortamı oluşturan ailenin, toplum içinde kendisinden beklenen sorumlulukları tam olarak yerine getirebilmesi için gerekli koruma ve yardımı görmesinin zorunluluğuna inanmış olarak, Çocuğun kişiliğinin tam ve uyumlu olarak gelişebilmesi için mutluluk, sevgi ve anlayış
havasının içindeki bir aile ortamında yetişmesinin gerekliliğini kabul ederek, Çocuğun toplumda genellikle iç bireysel ya da dış bir motivasyon yaşantı sürdürebilmesi tipinden birine için daha her yönüyle yatkın olabiliriz. hazırlanmasının Bu motivasyon ve tipleri Birleşmiş Milletler doğuştandır. Antlaşması nda ilân edilen ülküler ve özellikle barış, değerbilirlik, hoşgörü, özgürlük, eşitlik ve dayanışma ruhuyla yetiştirilmesinin gerekliliğini göz önünde bulundurarak, Bu nedenle kolay kolay değişmez. İç motivasyon kaynakları güçlü çocukta çalış-ma alışkanlıkl Çocuğa özel gelişmesi bir ilgi daha gösterme kolay gerekliliğinin, olmasına karşın, 1924 dış tarihli, motivasyon Cenevre kaynakları Çocuk Hakları güçlü çocukta Bildirisi nde daha çok yönl ve 20 Kasım 1959 ihtiyaç tarihinde vardır. Birleşmiş Milletler (27 Ocak 1995 tarihli ve 22184 sayılı Resmi Gazete'den aynen alınmıştır). Teşkilatı Genel Çalışma Kurulunca alışkanlıkları kabul edilen ile ilgili Çocuk geçmiş Hakları yaşantılar: Bildirisi nde Çocukların geçmişten gelen çalışma alışkanlıkları da bir başka belirtildiğini ve İnsan Hakları Evrensel Bildirisi nde, etkendir. Medeni Özellikle ve Siyasi küçük Haklar yaşlarda, Uluslararası kısa süreli Sözleşmesi'nde ama düzenli (özellikle 23 ve 24 üncü maddelerinde) ve Ekonomik, çalışmalarla Sosyal geliştirilmesi ve Kültürel gereken Haklara İlişkin çalışma Uluslararası alışkanlığı Sözleşme de zamanında kazandırılmamışsa esenliği ile ilgili sonraki uzman yıllarda kuruluşların sonuç ve almak uluslararası çok örgütlerin kurucu ve (özellikle 10 uncu maddesinde) ve çocukların ilgili belgelerinde daha tanındığını zordur. hatırda Alışkanlık tutarak, oluşturmak gerçekten de uzun süre Çocuk Hakları ister. Bildirisi nde Özellikle birinci de belirtildiği sınıftan itibaren gibi "çocuğun çalışma gerek alışkanlığının bedensel gerek zihinsel bakımdan tam erginliğe ulaşmamış olması nedeniyle doğum sonrasında olduğu kadar, doğum öncesinde geliştirilmesi için çaba harcamak son derece önemlidir. de uygun yasal korumayı Anne-babanın da içeren ders özel çalışma güvence ile ve ilgili koruma çatışmacı gereksiniminin tavrı: bulunduğu" nu hatırda tutarak, Anne-babalar, kendi kişilik özellikleri ve önceliklerine göre çocuklardan beklentiler oluştururla Ulusal ve uluslararası anne-babanın düzeyde öncelik çocukları beklen-tilerden aile yanına biri çocuğunun yerleştirme ders ve evlât çalışmasıdır. edinmeye Beklediği de özel düzeyde de atıfta bulunan Çocuğun mayan Korunması çocuğu karşı-sında ve Esenliğine anne-babalar, İlişkin Toplumsal kimi zaman ve Hukuksal üzülmekte, İlkeler kimi Bildirisi; zaman Çocuk kaygılanmakta, k Mahkemelerinin Yönetimi Hakkında Birleşmiş Milletler Asgari Standart Kuralları (Beijing Kuralları) ve çocukları-nın içinde bulunduğu durumu anlamak yerine tepkisel yaklaşımlar sergilerse süreç Acil Durumlarda ve içinden Silahlı çıkılmaz Çatışma bir Halinde hale gelir. Kadınların ve Çocukların Korunmasına İlişkin Bildiri nin hükümlerini anımsayarak, Çocuğun ders dünyadaki çalışmasını ülkelerin beklemek tümünde doğal. çok Onlar güç da koşullar aslında altında çalışmaları yaşayan gerektiğini ve bu bilir. Ancak mayalım ki hayatımızda doğru olduğunu nedenle düşündüğümüz özel bir ve ilgiye bildiğimiz gereksinimi halde bizim olan de yapma ya da yapamadığımız çok şey var. çocukların bulunduğu bilinci içinde, Çocuğun korunması ve uyumlu gelişmesi bakımından her halkın kendine özgü geleneklerinin ve kültürel değerlerinin taşıdığı önemi göz önünde tutarak, Her ülkedeki, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki çocukların yaşama koşullarının iyileştirilmesi için uluslararası iş birliğinin taşıdığı önemin bilincinde olarak, aşağıdaki kurallar üzerinde anlaşmaya varmışlardır: Madde: 1. Çocuğun Tanımı Ulusal yasalarca daha genç bir yaşta reşit sayılma hariç, 18 yaşının altındaki her insan çocuktur.
n irilme rçok lış-, da t- mız YDIN Madde: 2. Ayrım genellikle Gözetmeiç ya da dış motivasyon tipinden birine daha yatkın olabiliriz. Bu motivasyon tipleri Hakların hepsi, istisnasız doğuştandır. bütün çocuklar için geçerlidir. Çocuğun hangi biçimde olursa olsun ayrımcılıktan korunması ve haklarının savunulması için yapıcı girişimlerde bulunulması, devletin yükümlülüğüdür. Bu nedenle kolay kolay değişmez. İç motivasyon kaynakları güçlü çocukta çalış-ma alışkanlıkla gelişmesi daha kolay olmasına karşın, dış motivasyon kaynakları güçlü çocukta daha çok yönle ihtiyaç vardır. Madde: 3. Çocuğun Yüksek Yararı Çocukla ilgili bütün Çalışma girişimlerde, alışkanlıkları çocuğun ile yüksek ilgili geçmiş yararı yaşantılar: tam olarak gözetilecektir. Çocukların diğer geçmişten kişiler bu gelen sorumluluğu çalışma alışkanlıkları yerine getiremedikleri da bir başka takdirde, devlet çocuğa yeterli Ana babalar ya da sorumluluk taşıyan desteği gösterecektir. etkendir. Özellikle küçük yaşlarda, kısa süreli ama düzenli çalışmalarla geliştirilmesi gereken çalışma alışkanlığı zamanında Uygulanması kazandırılmamışsa sonraki yıllarda sonuç almak çok Madde: 4. Hakların daha zordur. Alışkanlık oluşturmak gerçekten de uzun süre Devlet, sözleşmede yer alan hakların uygulanması için bütün imkânları kullanmalıdır. ister. Özellikle birinci sınıftan itibaren çalışma alışkanlığının geliştirilmesi için çaba harcamak son derece önemlidir. Madde: 5. Ana babanın yönlendiriciliği ve çocuğun yeteneklerinin gelişim Devlet, ana babaların Anne-babanın ve geniş ailenin, ders çalışma çocuğun ile yeteneklerinin ilgili çatışmacı gelişmesi tavrı: açısından uygun biçimde yönlendiricilik yapma Anne-babalar, hak ve sorumluluklarına kendi kişilik özellikleri saygı duymakla ve önceliklerine yükümlüdür. göre çocuklardan beklentiler oluştururla anne-babanın öncelik beklen-tilerden biri çocuğunun ders çalışmasıdır. Beklediği düzeyde de mayan çocuğu karşı-sında anne-babalar, kimi zaman üzülmekte, kimi zaman kaygılanmakta, k Madde: 6. Yaşam ve Gelişme Her çocuk temel çocukları-nın yaşam hakkına içinde bulunduğu sahiptir. Devlet, durumu anlamak yerine tepkisel yaklaşımlar sergilerse süreç d çocuğun yaşamını içinden ve çıkılmaz gelişmesini bir hale güvence gelir. altına almakla yükümlüdür. Çocuğun ders çalışmasını beklemek doğal. Onlar da aslında çalışmaları gerektiğini bilir. Ancak mayalım ki hayatımızda doğru olduğunu düşündüğümüz ve bildiğimiz halde bizim de yapma Madde: 7. İsim ve ya Vatandaşlık yapamadığımız çok şey var. Çocuk, doğuştan itibaren bir isim alma hakkına sahiptir. Ayrıca, çocuk vatandaşlık edinme, ana babasını mümkün olduğu ölçüde tanıyıp bilme ve onlar tarafından bakılma hakkına sahiptir. Madde: 8. Kimliğin Korunması Devlet, çocuğun kimliğini korumakla, eğer gerekiyorsa bu kimliğin temel ögelerini yeniden oluşturmakla yükümlüdür. Madde: 9. Ana Babadan Ayırma Çocuğun yüksek yararına aykırılığı belirlenmediği sürece çocuk, kendi ana babasıyla birlikte yaşama hakkına sahiptir. Ayrıca çocuk anasından ve babasından veya bunların herhangi birinden ayrılmışsa ayrıldığı kişilerle temas çocuğun hakkıdır.
Madde: 10. Ailenin Yeniden Birleşmesi Çocuk ile anne babası, genellikle yeniden iç ya birleşme da dış motivasyon ya da çocuk/ana tipinden baba birine ilişkisinin daha yatkın tesisi amacıyla olabiliriz. herhangi Bu motivasyon bir tipleri ülkeyi terk edip kendi doğuştandır. ülkelerine dönme hakkına sahiptirler. n irilme rçok lış-, da t- mız YDIN Madde: 11. Yasa Bu Dışı nedenle Yollarla kolay Ülke kolay Dışına değişmez. ve Geri Döndürme İç motivasyon kaynakları güçlü çocukta çalış-ma alışkanlıkl gelişmesi daha kolay olmasına karşın, dış motivasyon kaynakları güçlü çocukta daha çok yönl Devlet, çocuklarda ana babadan herhangi biri tarafından ya da üçüncü bir taraf eliyle ülke dışına ihtiyaç vardır. kaçırılıp burada alıkonulmasını önlemek ve vuku bulan bu tür olayların çözümü için yol bulmakla yükümlüdür. Çalışma alışkanlıkları ile ilgili geçmiş yaşantılar: Çocukların geçmişten gelen çalışma alışkanlıkları da bir başka Madde: 12. Çocuğun etkendir. Görüşü Özellikle küçük yaşlarda, kısa süreli ama düzenli Çocuk, görüşlerini çalışmalarla serbestçe ifade geliştirilmesi etme, kendisini gereken ilgilendiren çalışma alışkanlığı herhangi zamanında alınmasını kazandırılmamışsa isteme hakkına sonraki sahiptir. yıllarda sonuç almak çok bir konu ya da işlem sırasında görüşlerinin dikkate daha zordur. Alışkanlık oluşturmak gerçekten de uzun süre ister. Özellikle birinci sınıftan itibaren çalışma alışkanlığının Madde: 13. İfade geliştirilmesi Özgürlüğü için çaba harcamak son derece önemlidir. Çocuk, ülke sınırlarına bağlı olmaksızın görüşlerin ifade etme, bilgi edinme, sahip olduğu görüşleri ve edindiği bilgileri başkalarına Anne-babanın aktarma ders hakkına çalışma sahiptir. ile ilgili çatışmacı tavrı: Anne-babalar, kendi kişilik özellikleri ve önceliklerine göre çocuklardan beklentiler oluştururla Madde: 14. Düşünce, anne-babanın Vicdan ve öncelik Din Özgürlüğü beklen-tilerden biri çocuğunun ders çalışmasıdır. Beklediği düzeyde de mayan çocuğu karşı-sında anne-babalar, kimi zaman üzülmekte, kimi zaman kaygılanmakta, k Devlet, ana babanın uygun biçimde yönlendiriciliğine tabi olarak, çocuğun düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne saygı çocukları-nın gösterecektir. içinde bulunduğu durumu anlamak yerine tepkisel yaklaşımlar sergilerse süreç içinden çıkılmaz bir hale gelir. Madde: 15. Dernek Çocuğun Kurma ders Özgürlüğü çalışmasını beklemek doğal. Onlar da aslında çalışmaları gerektiğini bilir. Ancak Çocuklar, başkalarıyla mayalım bir araya ki hayatımızda gelme, dernek doğru kurma olduğunu ve kurulu düşündüğümüz derneklere katılma ve bildiğimiz hakkına halde sahiptirler. bizim de yapma ya da yapamadığımız çok şey var. Madde: 16. Özel Yaşantını Korunması Çocukların, özel, aile ve ev içi yaşantıları ile kurdukları iletişime yönelik dış müdahalelerden, iftira ve haksız suçlamalardan korunma hakkı vardır. Madde: 17. Gerekli Bilgilere Ulaşma Devlet, değişik kaynaklardan bilgilerin ve yayınların çocuklara ulaşmasını sağlayacak, kitle iletişim araçlarını çocuklar açısından sosyal ve kültürel yarar sağlayacak bilgiler yaymasını teşvik edecek, buna karşılık çocukları zararlı yayınlardan koruyacaktır. Madde: 18. Ana Babanın Sorumlulukları Ana baba, çocuğun yetiştirilmesinde ortak ve birinci elden sorumluluk taşımaktadır. Devlet, çocuk yetiştirme alanında gerekli desteği ana babaya sağlayacaktır.
ın irilme irçok alışr, a da utımız YDIN Madde: 19 - Suistimal ve İhmalden Koruma Devlet, çocuğu ana babanın ya da sorumlu başka kişilerin her türlü kötü muamelesinden koruyacak, çocuk suistimalini önleyecek genellikle ve iç bu ya tür da davranışlara dış motivasyon maruz tipinden kalan çocukların birine daha tedavisini yatkın olabiliriz. amaçlayan Bu motivasyon sosyal tipleri doğuştandır. programlar hazırlayacaktır. Bu nedenle kolay kolay değişmez. İç motivasyon kaynakları güçlü çocukta çalış-ma alışkanlıkl Madde: 20. Ailesiz gelişmesi Çocuğun daha Korunması kolay olmasına karşın, dış motivasyon kaynakları güçlü çocukta daha çok yönl Devlet, aile ortamından ihtiyaç yoksun vardır. çocuğu özel olarak korumak, bu tür durumlarda uygun alternatif aile bulmak ya da kurumlar aracılığıyla çocuğun bakımını sağlamakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirilmesi doğrultusundaki Çalışma alışkanlıkları çabalarda ile ilgili çocuğun geçmiş kültürel yaşantılar: kimliğine Çocukların geçmişten gelen çalışma alışkanlıkları da bir başka dikkat gösterilecektir. etkendir. Özellikle küçük yaşlarda, kısa süreli ama düzenli Madde: 21. Evlat Edinme çalışmalarla geliştirilmesi gereken çalışma alışkanlığı zamanında tanıdığı kazandırılmamışsa ve serbest bırakıldığı sonraki yıllarda ülkelerde, sonuç bu almak uygulama çok yalnızca, çocuğun Çocuk evlat edinmenin yüksek yararına olacak daha şekilde, zordur. konunun Alışkanlık uzmanı, oluşturmak yetkilileri gerçekten izniyle de ve uzun çocuk süre için gerekli güvenceler sağlandıktan sonra ister. gerçekleştirilebilecektir. Özellikle birinci sınıftan itibaren çalışma alışkanlığının geliştirilmesi için çaba harcamak son derece önemlidir. Madde: 22. Mülteci Çocuklar Anne-babanın ders çalışma ile ilgili çatışmacı tavrı: Mülteci durumunda olan ya da mülteci statüsüne alınmak isteyen çocuklara özel koruma sağlanacaktır. Devlet çocuklara Anne-babalar, kendi kişilik özellikleri ve önceliklerine göre çocuklardan beklentiler oluştururla anne-babanın bu anlamda koruma öncelik beklen-tilerden ve yardım sağlayan biri çocuğunun yetkili kuruluşlarla ders çalışmasıdır. iş birliği yapmakla Beklediği düzeyde de yükümlüdür. mayan çocuğu karşı-sında anne-babalar, kimi zaman üzülmekte, kimi zaman kaygılanmakta, k Madde: 23. Özürlü çocukları-nın Çocuklar içinde bulunduğu durumu anlamak yerine tepkisel yaklaşımlar sergilerse süreç Özürlü çocuk, saygınlık içinden içinde çıkılmaz eksiksiz bir ve hale onurlu gelir. bir yaşantı sürdürmek için özel bakım, eğitim ve kurs görme, mümkün olan Çocuğun en üst düzeyde ders çalışmasını özgüven beklemek ve sosyal doğal. bütünleşmeye Onlar da kavuşma aslında çalışmaları hakkına sahiptir. gerektiğini bilir. Ancak mayalım ki hayatımızda doğru olduğunu düşündüğümüz ve bildiğimiz halde bizim de yapma ya da yapamadığımız çok şey var. Madde: 24. Sağlık ve Sağlık Hizmetleri Çocuk, mümkün olan en iyi düzeyde sağlık ve tıbbi bakım standardına ulaşma hakkına sahiptir. Devletler temel ve koruyucu sağlık bakımı, halk sağlığı eğitimi ve bebek ölümlerinin azalması konularına önem verecek, bu amaca yönelik uluslararası işbirliğini teşvik edecek ve etkin sağlık hizmetlerinden yoksun tekbir çocuk kalmaması için çaba göstereceklerdir. Madde: 25. Yerleştirme Uygulamasının Düzenli Denetimi Devlet tarafından gerekli ilgi, koruma ve bakımın gösterilmesi için belirli bir yere yerleştirilen çocuk, bu tedbirin sonuçlarının düzenli olarak denetlenmesini isteme hakkına sahiptir. Madde: 26. Sosyal Güvenlik Çocuk, sosyal sigorta dâhil, sosyal güvenlik imkânlarından yararlanma hakkına sahiptir.