VENLİĞİNDE AVRUPA BİRLB

YEM GÜVENLG VENLİĞİNDE AVRUPA BİRLB RLİĞİ MEVZUATI Prof.Dr. Hasan Rüştü Kutlu Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü (AB 7.ÇP P Tarım, G Adana m, Gıda, Biyoteknoloji TR Uzmanı)

Avrupa Birliği i Nedir? Topluluğun temelini, II. Dünya Savaşı sonrasında sanayi açısından özellikle önem kazanan iki temel hammadde olan kömür ve çelik sektörünü güçlendirmek amacıyla 1951 de kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu oluşturmuştur. 1957 yılında Belçika, Almanya, Fransa, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya tarafından Roma Antlaşması'nın imzalanmasıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu adı altında birlik nüvesi oluşturulmuştur. 2

AB Coğrafyas rafyası ve NüfusuN Avrupa Ekonomik Topluluğu ilk kez 1973 yılında Ingiltere, Danimarka ve İrlanda nın katılımıyla genişlemiş, bundan sonraki katılımlar ise 1981 de Yunanistan, 1986 da Ispanya ve Portekiz in üyeliğe katılımı şeklinde olmuş, üye sayısı 12 ye çıkmıştır. 1995 tarihinde Avusturya, Finlandiya ve İsveç in katılımıyla üye sayısı 15 i bulmuştur. Birliğin son ve en geniş kapsamlı genişlemesi 2004 yılında olmuştur. 10 yeni aday ülkenin üyelik antlaşmalarını imzalamalarıyla AB üyesi ülke sayısı Mayıs 2004 te 25 olmuştur. Bulgaristan ve Romanya 1 Ocak 2007 tarihinde AB ye üye oldular. AB, 1 Ocak 2007 tarihi itibariyle 27 Üye Ülkeye ve 450 milyondan fazla vatandaşa sahiptir. 3

AB nin Temel Değerleri erleri ve Amaçlar ları Avrupa Birliği ni oluşturan temel değerler; kalıcı barış, birlik, eşitlik, özgürlük, güvenlik, dayanışmadır. Avrupa Birliği nin temel amaçları; özgürlük ve demokrasi ilkelerini korumak ve tüm üyeler tarafından insan haklarına saygı ve temel haklar ile birlikte hukukun üstünlüğü kuralının uygulanmasını sağlamaktır. 4

AB ve Kurumları Avrupa Birliği ni benzeri ekonomik birlikler veya işbirliği yaptığı kuruluşlardan ayıran en büyük özellik kurumsal yapısıdır. Birliği yöneten kurumlar şunlardır: Demokratik yollarla seçilen Parlamento, Üye Devletleri temsil eden ve Bakanlardan oluşan Konsey, Topluluk hukukuna uyulmasını sağlayan Adalet Divanı, Avrupa Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi, Antlaşmaların koruyucusu olan Komisyon, Birliğin Mali yönetimini izleyen Sayıştay. Ayrıca ekonomik, sosyal ve bölgesel çıkar gruplarını temsil eden çeşitli danışma kurulları vardır. Birliğin dengeli gelişimine katkıda bulunan projelerin finansmanını kolaylaştırmak amacıyla kurulmuş olan bir Avrupa Yatırım Bankası bulunmaktadır. 5

AB de Karar Mekanizmaları AB düzeyinde karar alma süreci bir çok kurumu içerir: Avrupa Komisyonu Avrupa Parlamentosu Avrupa Birliği Konseyi Yeni mevzuat Avrupa Komisyonu tarafından önerilir. Yasaları geçiren Konsey ve Parlamento dur. Bu süreçte başka kurum ve kuruluşların da çeşitli rolleri vardır. AB karar alma sürecine ilişkin kurallar ve prosedürler antlaşmalarda belirtilmiştir. Her Avrupa yasası yasal dayanak olarak adlandırılan belirli bir antlaşma maddesine dayanır. 6

AB de Yasa Yapma SüreciS Yeni bir AB yasasını hayata geçirmek için üç ana usulyöntem vardır: Ortak karar alma usulü İstişare usulü Uygun bulma usulü Bu usuller arasındaki en büyük fark Parlamento nun bu süreçte Konsey ile olan ilişkisidir. Parlamento; istişare usulünde sadece görüş belirtirken, ortak karar usulünde Konsey ile yetki paylaşımına gider. Avrupa Komisyonu yeni bir yasa önerirken takip edilecek prosedürü de seçmekle yükümlüdür. Esas itibariyle bu seçim, önerinin yasal dayanağı na bağlıdır. 7

AB MüktesebatM ktesebatı Nedir? Avrupa Birliği ne üye olan bir ülke AB ni kuran anlaşmaları ve hukuk düzenini aynen benimser ve egemenlik yetkilerinin bir kısmını AB kurumlarına devreder. AB hukuku ile üye devletlerin ulusal hukunun çatıştığı durumlarda uluslarası hukukun üstünlüğü kabul edilir. AB müktesebatı iç hukukun üstündedir. Avrupa Birliği müktesebatı (hukuki mevzuatı) beş ana bölümden oluşur ve yaklaşık 90,000 sayfayı bulmaktadır: Birincil mevzuat (Kurucu Antlaşmalar ve bunlara ekler) İkincil Mevzuat (tüzükler, direktifler, kararlar vs.) Uluslararası antlaşmalar İdare hukununun genel ilkeleri Üye devletler arasındaki sözleşmeler 8

AB Müksebatının Bölümleri 1: Malların serbest dolaşımı 2: Kişilerin serbest dolaşımı 3: Hizmet edinim serbestliği 4: Sermayenin serbest dolaşımı 5: Kamu Alımları 6: Şirketler hukuku 7: Entelektüel Malvarlığı yasası 8: Rekabet politikası 9: Mali Hizmetler 10: Enformasyon Kurumları ve Basın 11: Tarım ve Kırsal Kesimin Gelişmesi 12: Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Gıda Yapısı Siyaseti 13: Balıkçılık 14: Ulaştırma politikası 15: Enerji 16: Vergilendirme 17: Ekonomik ve parasal birlik 18: İstatistikler 19: Sosyal Politika ve İstihdam 20: Girişim ve Sanayi Politikası 21: Trans-Avrupa Ağı 22: Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu 23: Adalet ve Temel Haklar 24: Adalet, Özgürlük ve Güvenlik 25: Bilim ve Araştırma 26: Eğitim ve Kültür 27: Çevre 28: Tüketicinin ve Sağlığın Korunması 29: Gümrük Birliği 30: Dış İlişkiler 31: Ortak Dış İşleri ve Güvenlik 32: Mali Kontrol 33: Mali ve Bütçesel Hükümler 34: Kurumlar 35: Diğer 9

AB Mevzuatı Birincil mevzuat (Kurucu Antlaşmalar ve bunlara ekler) İkincil Mevzuat (tüzükler, direktifler, kararlar, vs.) Uluslararası antlaşmalar İdare hukununun genel ilkeleri Üye devletler arasındaki sözleşmeler 10

AB de Birincil Mevzuat Birincil Mevzuat : Kurucu Antlaşmalar dır. Kurucu Antlaşmalar ve onları tamamlayan belgeler esas olarak Tek Avrupa Senedi, muhtelif katılım antlaşmaları ve Avrupa Birliği Antlaşmaları AB nin amaçları, örgütlenmesi ve işleyiş biçimi üzerine temel hükümleri ve AB ekonomik mevzuatının büyük kısmını içerirler ve AB nin işleyişiyle ilgili anayasal çerçeveyi ortaya koyarlar. Doğrudan doğruya üye devletlerce yaratılmış yasal belgeler olan Antlaşmalar, hukuk çevrelerinde birincil mevzuat olarak bilinirler. 11

AB de İkincil Mevzuat Antlaşmalarla kendilerine verilmiş yetkileri kullanan Topluluk kurumları tarafından oluşturulan hukuk, Topluluk hukukunun ikinci büyük kaynağı olan ikincil mevzuat olarak adlandırılır. Tüzükler (Regulations): Üye ülkelerin tamamında herhangi bir değişikliğe uğramadan doğrudan uygulanan kurallardır. İç hukukmuş gibi uygulandıklarından, üye ülkelerin vatandaşlarına ulusal yasalarda olduğu gibi hak ve yükümlülükler getirirler. Tüzükler AB resmi gazetesinde yayınlandıktan sonra kendiliğinden ve doğrudan uygulanırlar. Tüzükler kendilerine aykırı olan yasal mevzuatın yerini alır ve doğrudan uygulanır. Direktifler (Directives): Direktifler sonuç açısından üye ülkelerde bağlayıcı olmakla beraber uygulamadaki yöntemler açısından üye ülkelerdeki iç hukuka göre düzenlenebilir. Direktifler tek bir üye ülke veya tüm üye ülkelerle ilgili olabilir. Kararlar (Decisions): Bir şahsa, şirkete veya ülkeye yönelik olabilen kararlar sadece kime yönelikse onu bağlayıcı niteliktedir. Rekabet kurallarının ihlali ve herhangi bir ülkedeki devlet yardımının AB kurallarına uyumsuzluğu gibi durumlarda kararlar tercih edilen mevzuat araçlarıdır. Tavsiyeler ve Görüşler (Recommendations and Opinions): Bunlar herhangi bir bağlayıcılığı olmayan, bir üye ülkeye veya şahıslara yönelik herhangi bir durumda nasıl bir tutum izlenmesi gerektiği şeklindeki önerilerdir. Bu öneriler, AB kurumlarının onay mekanizmasından geçmez ve uygulanmaları tamamen üye ülkelerin inisiyatifine bırakılmıştır. 12

AB nin Diğer Mevzuatları Uluslararası Antlaşmalar AB nin uluslararası düzeydeki rolüyle ilgilidir. Bu antlaşmalar AB ye üye olmayan ülkelerle ve diğer uluslararası kuruluşlarla ticaret sahasında veya endüstriyel, teknik ve sosyal alanlarda kapsamlı işbirliği öngören antlaşmalardan, belirli ürünlerde ticarete ilişkin anlaşmalara kadar uzanır. İdare hukununun genel ilkeleri Üye devletler arasındaki sözleşmeler AB hakkında daha detaylı bilgi: Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu web sitesinden alınabilir: http://www.deltur.cec.eu.int/ 13

AB Politikaları Roma Antlaşması hedefine uygun olarak; AB Politikası: 'ortak pazar kurulması ve üye ülkelerin ekonomik politikalarının düzenli olarak uyumlaştırılmasıyla, Topluluk içinde ekonomik faaliyetlerin uyumlu bir şekilde geliştirilmesinin, sürekli ve dengeli genişlemenin, istikrarın güçlendirilmesinin, yaşam standardının iyileşmesinin ve üye ülkelerin sıkı ilişkilerinin gelişmesinin sağlanmasıdır. Söz konusu hedefler, malların, hizmetlerin, kişilerin ve sermayenin serbest dolaşımı ile AB'nin iş çevresinde dürüst rekabeti sağlamasıyla ve tüketici haklarının korunmasıyla büyük oranda gerçekleştirilmiştir. 1993 yılında tek pazara geçilmiştir. Euro ise 2002 yılında dolaşıma girmiştir. Ancak, ekonominin tüm sektörlerinin ve Avrupa'nın tüm bölgelerinin söz konusu gelişmelerden faydalanabilmesi için, AB'nin kendisi tarafından finanse edilen ve kararlılıkla takip edilen 'yapısal' politikalarla destek verilmesi fikri benimsenmiştir. Pek çok alanda ortak politika uygulanması hedeflendi; ancak şuana kadar sadece TARIM alanında ortak politika yasaya (OTP) bağlandı. 14

AB Ortak Tarım m Politikası Avrupa Birliği üyesi ülkelerin tarım politikalarının gerek ekonomik gerek siyasi anlamda ortak bir çerçevede yönetilmesi esasına dayanan Ortak Tarım Politikası (OTP), AB'nin ilk ortak politikası olmakla birlikte, halihazırda Birlik bütçesinin yarısını oluşturması bakımından AB'nin en önemli politikalarından biridir. Ortak Tarım Politikası'nın karar alma sürecinde Birlik, üye devletler üzerinde diğer politikalarda olmadığı kadar yetki sahibidir. Bu çerçevede OTP'nin fiyat ve pazar mekanizmalarının belirlenmesi tümüyle Birliğin yetkisindedir. Karar alma sürecinde Komisyon yasa taslaklarını hazırlamanın yanı sıra, piyasaların denetlenmesi ve gerektiğinde değişiklik yapılmasından sorumludur. Konsey, Komisyon'un kendisine ilettiği yasa tasarıları üzerine karar almadan önce Parlamento'ya danışmaktadır. OTP'ye ilişkin zorunlu harcamaların miktar ve içeriğinin belirlenmesinde ise son söz Konsey'e aittir. 15

AB OTP nın İlkeleri Topluluk Tek Pazar ilkesi: üye ülkelerde tarım ürünlerinin serbest dolaşımını engelleyen tüm kısıtlamaların kaldırılarak bir Tek Pazar oluşturulmasını öngörüyor. Topluluk Tercihi ilkesi: Birlik içinde üretilen ürünlere öncelik tanınmasını amaçlıyor, bunun için AB tarım ürünlerinin ithalata karşı korunmasını (prelevman, özel fon-vergi), ihracatının ise sübvanse edilmesini gerektiriyor (İhracat iadesi). Topluluk Ortak Mali Sorumluluk ilkesi: OTP'ye ilişkin tüm harcamaların Birlik üyeleri tarafından ortaklaşa üstlenilmesini amaçlıyor. Bu ilke çift yönlü işlemekte ve bir yandan OTP ye ilişkin harcamalar Topluluk üyeleri tarafından ortaklaşa üstlenilirken, diğer yandan OTP çerçevesinde alınan vergilerden sağlanan gelirler, Topluluğun ortak geliri olarak kabul ediliyor. 16

OTP Reformları AB Komisyonu, 9 Temmuz 2002 tarihinde OTP nin gözden geçirilmesine ilişkin bir tebliği kabul etti. Söz konusu tebliğde idari ve mali pek çok hedef yanında Gıda kalitesi ve Güvenliği de ciddi olarak ele alındı. Bu kapsamda; Doğal değeri yüksek olan geleneksel üretim sistemlerinin daha çok desteklenmesi, Çiftçilerin çevre, gıda güvenliği ve kalitesi ile hayvan gelişimine ilişkin gerçekleştirdikleri hizmetleri temel alarak gelir desteği alması, Piyasaya yönelik sürdürülebilir tarımın teşvik edilmesi çerçevesinde, ürünlerin desteklenmesi yerine çevrenin korunması, hayvan gelişimi ve gıda kalitesini temel alan, üreticilere yönelik çiftlik başına destek sisteminin benimsenmesi, Kırsal kalkınmanın güçlendirilmesi çerçevesinde, kaynakların gıda kalitesi ve hayvan gelişiminin iyileştirilmesinin teşvik edilmesi, YEM-GIDA GÜVENLİĞİ ve KALİTESİ ile hayvan gelişimi konularının OTP ile bütünleştirilmesi, 17

AB Yem-Gıda Mevzuatının n Geçmi mişi AB nin gıda mevzuatı yıllar içinde bilimsel, sosyal, politik ve ekonomik güçlerin bir karışımını yansıtacak şekilde ve özellikle de Ortak Tarım Politikası (OTP) nın amaçlarından biri olan İç Pazarın oluşturulması çerçevesinde gelişmiştir. AB nin gıda mevzuatı, Avrupa Ekonomik Topluluğu nu Kuran Antlaşma nın (Roma, 1957) dört maddesine dayanmaktadır: Madde 37 Antlaşma nın Tarım isimli ikinci başlığı altında yer almakta olup; OTP nin uygulanması ve işlemesi için, Konsey e, Komisyon tarafından sunulan öneri üzerine ve Avrupa Parlamentosu na danıştıktan sonra, tüzük, direktif veya kararlar oluşturma görevi verir. Madde 95 Antlaşma nın Rekabet, vergilendirme ve kanunların yakınlaştırılması isimli altıncı başlığının Kanunların yakınlaştırılması isimli bölümünde yer almakta olup; Konsey e, iç pazarın oluşturulması ve işlemesi amacı doğrultusunda Üye Devletlerin mevzuatlarının yakınlaştırılmasına ilişkin tedbir alma yükümlülüğü getirir. Madde 152 Antlaşma nın Halk Sağlığı isimli onüçüncü başlığı altında yer almakta olup; tüm politika ve uygulamalarda halk sağlığının en iyi şekilde korunmasını amaçlar. Halk sağlığının korunması hedefi doğrultusunda, bilimsel araştırmalar yapılması ile veterinerlik ve bitki sağlığı alanlarında tedbir alınmasını teşvik eder. Madde 153 Antlaşma nın Tüketicinin Korunması isimli ondördüncü başlığı altında yer almakta olup; Topluluğa, tüketicilerin sağlığını, güvenliğini ve ekonomik çıkarlarını koruma, tüketicilerin bilgi edinme ve çıkarlarını korumak amacıyla organize olma haklarını destekleme yükümlülüğü getirir. 18

Deli Dana Krizi Dönüm m Noktası Zaman içinde sektörel alanda gelişen gıda mevzuatında, değişen koşullar doğrultusunda değişiklikler yapılmış, eklemeler ve düzeltmeler yoluyla ihtiyaçlar karşılanmaya çalışılmış; ancak mevzuat, ihtiyaçlara cevap veremeyecek derecede hantallaşmıştır. 1990 lı yıllarda yaşanan deli dana ya da sığırların süngerimsi beyin hastalığı (BSE - Bovine Spongiform Encephalopathy) krizi, tüketicinin korunması ve gıda güvenliği politikaları için bir dönüm noktası olmuştur. Bu kriz; AB mevzuatındaki yetersizlikleri, uygulamadaki belirsizlik ve karmaşıklıkları göstermiş; Toplulukta gıda mevzuatına ilişkin hukuki bir çerçeve oluşturulması ve mevcut mevzuatın yeniden incelenmesi fikrini gündeme getirmiştir. 19

Yeşil Kitap-1997: AB Gıda G Mevzuatında Sarsınt ntı Avrupa gıda mevzuatının geliştirilmesine ilişkin ilk adım, Komisyon un 1997 yılında Avrupa Birliği nde Gıda Yasasının Genel İlkelerine İlişkin Yeşil Kitap ile atılmıştır (Yeşil Kitap: Resmi Tavsiyeler) Yeşil Kitap ın amacı; mevcut mevzuatın tüketici, üretici, imalatçı ve tüccarların ihtiyaç ve beklentilerini ne derece karşıladığını belirlemek; gıdaların kontrol ve denetimlerinden sorumlu resmi sistemlerin gıda güvenliğini ve tüketici çıkarlarının korunmasını ne derece sağladığını tespit etmek, gıda mevzuatına ilişkin bir kamuoyu oluşturmaktır. 20

Yeşil Kitap-1997: AB Gıda G Mevzuatı için in Tavsiyeler Gıda mevzuatının şeffaflık ve tutarlılık açısından yetersiz olduğunu, Topluluk içinde henüz uyumlaştırılmamış alanların ticarette engel oluşturacak ölçüde farklılıklar gösterdiğini, Topluluk mevzuatının ulusal düzeyde uygulanması ve yürürlüğe konmasında farklar bulunduğunu ortaya çıkarmış; Halk sağlığı ve güvenliği ile tüketicinin korunması, Tek Pazar içinde malların serbest dolaşımının sağlanması, Bilimsel bulgu ve risk değerlendirmesine dayalı temel bir mevzuat oluşturulması, Sanayinin rekabet gücünün ve ihracat hacminin arttırılması, Gıda güvenliğinde birincil sorumluluğun sanayici, üretici ve tedarikçilere verilmesi ve mevzuatın basit, tutarlı, gerçekçi ve açık olması gibi hedefler doğrultusunda mevcut mevzuatın geliştirilmesine yönelik kapsamlı bir tartışma başlatmıştır. 21

Beyaz Kitap-2000: AB de Yeni Dönem D Gıda G Mevzuatı 1999 yılında ortaya çıkan dioksin krizinden sonra AB li tüketiciler, Topluluk içindeki ürünlerin kalite ve güvenliğine ve sanayi ile kamu otoritelerinin bu güvenliği sağlama kapasitelerine olan inancını sarsmıştır. Bu sebeple Komisyon; gıda güvenliğini temel önceliklerinden biri olarak belirlemiş, hem tüketici sağlığının en üst düzeyde korunması, hem de tüketici güveninin yeniden sağlanması, Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenliği tesis etmek amacıyla 12 Ocak 2000 tarihinde yeni bir düzenleyici yaklaşım getiren Gıda Güvenliğine İlişkin Beyaz Kitap [12 Ocak 2000] ı yayınlamıştır (Beyaz Kitap: Resmi Politika Önerileri) 22

Çiftlikten Sofraya Gıda G GüvenliG venliği AB nin yeni gıda güvenliği politikasının temel ilkesi; iç pazarın etkin şekilde işlemesini sağlamak, gıda ile ilgili her alanda insan sağlığının ve tüketici çıkarlarının yüksek düzeyde korunmasını temin etmektir. Politikanın hedefi; yem üretimi, birincil üretim, gıdanın işlenmesi, depolama, nakliye ve satışını içine alan gıda zincirinin tüm aşamalarında çiftlikten-sofraya bütünleştirilmiş bir yaklaşım uygulayarak; gıda güvenliğini, hayvan sağlığını, hayvan refahını ve bitki sağlığını güvence altına almaktır. 23

Beyaz Kitap-2000: Beyaz Kitap; gıda zincirinde hijyen ile ilgili hükümlerden hayvan sağlığı, hayvan refahı ve bitki sağlığı önlemlerine kadar gıda güvenliğine ilişkin tüm konuların ilk kez bir arada ele alındığı bir dokümandır. 117 madde den oluşan içerik ekinde mevcut mevzuata ek olarak 19 ana başlık altında ilave mevzuat geliştirmeye yönelik 87 ayrı eylem planı da yer almaktadır. Beyaz Kitap, AB nin çiftlikten sofraya gıda güvenliği yaklaşımını destekleyici mevzuat reformları ile gıda güvenliğini doğrudan veya dolaylı olarak ilgilendiren pek çok konuya ilişkin önlemlere değinerek yepyeni ve radikal bir yaklaşım getirmiştir. Doküman; mevzuatı tutarlı ve şeffaf bir kurallar dizinine dönüştürerek modernize eden, çiftlikten sofraya kontrolleri pekiştiren, bilimsel tavsiye sisteminin yeterliliğini arttıran ve inisiyatifi bünyesinde bulunduran yeni bir gıda politikasına yönelik planları ortaya koymuştur. 24

Beyaz Kitap Stratejik Öncelikler Avrupa Gıda Otoritesi ni kurmak, Gıda mevzuatında tutarlı bir çiftlikten sofraya yaklaşımı uygulamak, Gıda güvenliği için birincil sorumluluğu gıda ve yem operatörlerine vermek, Üye Devletlerin bu operatörlerin gözetimini ve kontrolünü yapmalarını sağlamak, Komisyon un Üye Devletlerin kontrol kapasitelerini ve yeterliliklerini tetkikler ve denetimler yoluyla test etmesi gerektiğini ilkeye bağlamak 25

Beyaz Kitap İlkeleri Gıda güvenliğinin temel prensipleri, İnsan sağlığı ve tüketicinin korunmasının temini için; kapsamlı ve bütünleşik çiftlikten sofraya yaklaşımı, sorumluluk, yem, gıda ve tüm hammaddede izlenebilirlik, entegre bir yapı içinde tutarlı, etkin ve dinamik gıda politikası, Hammadde, üretim, kontrol vb. her aşamada şeffaflık, risk analizi ve ihtiyatlılık Gıda güvenliği politikasının temel bileşenleri (bilgi toplama ve analizi her aşamada bilimsel tavsiye), Avrupa Gıda Otoritesinin kurulmasının gerekliliği, Düzenleyici unsurlar, Hayvan Yemlerinde Yeni Yasal Çerçeve 69: The safety of food from animal origin begins with safe animal feed. Hayvan Sağlığı ve Refahı 70: The health and welfare of food producing animals is essential for public health and consumer protection. Hijyen 72: A co-ordinated and holistic approach towards hygiene is an essential element of food safety. Bulaşıklık ve Kalıntı (ilaç, pestisit, radyasyon vb.) 73: Limits of contaminants and residues must be set and controlled. Yem Katkıları, Aroma Maddeleri, Paketleme, Işınlama Kontroller, tüketicinin bilgilendirilmesi ve gıda güvenliğine ilişkin konuların uluslararası boyutta ele alınması, 26

Beyaz Kitap Eylem Planı (1) 2002 yılı sonuna kadar tamamlanması gereken yasal düzenlemeler 19 ana başlık altında 87 ayrı eylem tanımlanmıştır 1. Acil Eylemler Avrupa Gıda Otoritesinin kurulması, Gıda Güvenliğinin genel esaslarının belirlenmesi Genel Gıda Yasası nın oluşturulması, Gıda ve yemin resmi kontrollerine ilişkin tüzüğün hazırlanması, Yem tüzüğünün hazırlanması, Yeni Gıda/GMO tüzüğünün hazırlanması Yem Maddelerinin dolaşımına ilişkin tüzüğün yeniden düzenlenmesi Hijyen tüzüğünün hazırlanması, Yem Katkıları tüzüğünün yeniden düzenlenmesi GMO içermeyen gıdaların etiketlenmesi tüzüğünün yeniden düzenlenmesi 27

Beyaz Kitap Eylem Planı (2) 2. Yem Maddeleri (yeniden düzenleme) Yem katkı maddeleri (max rezidü düzeyleri), Karma yemde kullanımı yasaklı hammaddeler Yem ve yemlik yağlarda istenmeyen maddeler (örn.dioksin, max düzeyleri), Hayvan Beslemede resmi kontroller, Karma yemin pazarlanması, Yem sektöründeki aracı ve üreticilerin ruhsatlandırılması 3. Zoonozlar 4. Hayvan Sağlığı Hayvansal kökenli gıdaların üretiminda hayvan sağlığı Veterinerlik alanı için daha fazla bütçe ayrılması 5. Hayvan Yan Ürünleri (rendering ürünleri, insan sağlığına uygun ürünlerin hayvan yemlerinde kullanımı) 28

Beyaz Kitap Eylem Planı (3) 6. BSE 7. Hijyen Rezidü Kesim öncesi ve sonrası et kontrolü Gıdalarda mikrobiyolojik standartlar 8. Bulaşanlar 9. Yem Katkıları ve Tatlandırıcılar 10. Gıda ile Temas eden Maddeler 11. Yeni Yem/Genetiği Değiştirilmiş Organizma 12. Gıdaların Işınlanması 13. Dietetik gıdalar/gıda tamamlayıcıları/zenginleştirilmiş gıdalar, 14. Etiketleme, 15. Pestisitler, 16. Beslenme, 17. Tohumlar, 18. Destekleyici tedbirler, 19. Üçüncü ülke politikası/uluslararası ilişkilerin düzenlenmesi 29

178/2002 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey TüzüğüT Beyaz Kitap ın çizdiği doğrultuda; yem ve gıda güvenliği ilkeleri ve prosedürleri tekrar incelenmiş, 28 Ocak 2002 tarihinde, Gıda ve yem üretim zincirinin tüm aşamalarına ilişkin tanım, ilke ve yükümlülükleri, Genel Gıda Yasası nın genel ilke ve gereklerini, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EuropeanFoodSafetyAutority) ni kuran, Yem ve Gıda Güvenliği konularındaki tüm işlemleri belirleyen, Hızlı Uyarı Sistemi oluşturan Toplam 65 maddeden oluşan 28 Ocak 2002 tarih ve 178/2002 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü (OJ L 031, 01/02/2002 P, 0001-0024) kabul edilmiştir. 30

Tüzüğün n Genel İçeriği Bölüm 1 Amaç ve Tarifler (1-3) Bölüm 2 Genel Gıda Yasası (4-21) Bölüm 3 Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) (22-49) Bölüm 4 Hızlı Uyarı Sistemi, Kriz Yönetimi, Acil Eylem Uygulamaları (50-57) Bölüm 5 İşlemler ve Sonuç (58-65) 31

Genel Gıda G Yasası Gıdanın ve gıda üreten hayvanlar için üretilen veya bunlara verilen yemin üretim, işlenme ve dağıtımının her aşamasında uygulanır. Gıda Yasasının Genel İlkeleri (5-10. Maddeler), 21 Şubat 2002 de yürürlüğe girmiştir ve herhangi bir tedbir alınacağında bunlara uyulması zorunludur. AT/178/2002 Tüzüğüyle oluşturulan genel çerçeveye uyum sağlanabilmesi için, mevcut gıda yasası ilke ve usullerinin en geç 1 Ocak 2007 ye kadar adapte edilmesi gerekmektedir Gıda Yasası; hayvan sağlığı ve refahı, bitki sağlığı ve çevreyi dikkate alarak insan hayatı ve sağlığı ile tüketici çıkarlarının yüksek düzeyde korunmasını amaçlamaktadır. Bu bütünleşik çiftlikten sofraya yaklaşımı, bugün, AB gıda güvenliği politikasının temel hedefidir. Bu amaçla yasa, genel ilkeler yanında risk analizi, ihtiyatlılık, şeffaflık ve izlenebilirlik ilkelerini de detaylı olarak tarif etmiştir. Yasa, ayrıca, gıda ve yemin Topluluk içinde serbest dolaşımını amaçlamaktadır. Gıda Yasası; AB nin uluslararası yükümlülüklerine ilişkin taahhütlerini kabul etmekte olup, tüketicinin yüksek düzeyde korunması hedefine ters düşmediği sürece, uluslararası standartlar dikkate alınarak geliştirilecek ve adapte edilecektir. 32

Yasa da Yem Sektörüne Özel Maddeler Madde 15. doğrudan yem güvenliği gereksinimlerini, güvenilir olmayan yemlerin piyasaya sürülmesini veya bu yemlerin gıda üretimi amaçlı hayvanların beslenmesinde kullanımını yasaklar Madde 16. yem ve gıdanın pazara sunum esaslarını, Yemlerin, satın alıcıları yanlış yönlendirecek şekilde sunulmasını yasaklar Madde 18. yem ve gıda üretiminde kullanılan her türlü madde ve hammaddenin izlenebilirlik esaslarını, yem sanayicisinin izlenebilirlik sistemini uygulamasını gerektirir (kimden ne aldınız, ne ürettiniz, kime sattınız; geriye ileriye dönük) Madde 20. yem üreticilerinin sorumluluk ve yükümlülüklerini belirler. Yasaya uygun olarak tüm hukuki sorumluluk ve yükümlülükler 33

Yem ve Gıda sektöründeki iş sahiplerinin (operator) mecburiyetleri Güvenlik: kesinlikle pazara güvenli olmayan ürün sunmayacak Sorumluluk: ürettiği, taşıdığı, depoladığı, sattığından sorumlu İzlenebilirlik: hammadde aldığını, ürün sattığını tanıyacak Acil eylem: ürün güvenliğinden şüpheleniliyorsa acilen pazardan çekecek Önlem: ürün güvenliği için tüm kritik noktalarda sürekli kontrol yapacak İşbirliği: olası riski ortadan kaldırmak için yetkili kurumlarla sürekli işbirliği yapacak 34

YEM SEKTÖRÜYLE İLGİLİ MEVZUAT LİSTESİ Regulation of the European Parliement and of the Council Directive of the European Parliement and of the Council Council Directive Council Desicion Comission Directive Comission Regulation Comission Desicion Comission Recommendation 1. YEM KATKILARI 2. KARMA YEM HAMMADDELERİ 3. YEM MADDELERİ 4. ISTENMEYEN MADDELER 5. ÖZEL BESLEMEYE YÖNELİK YEM MADDELERİ 6. HAYVAN BESLEMEDE KULLANILAN ÖZEL MADDELER (BİOPROTEİNLER) 7. İLAÇLI YEM 8. RESMİ KONTROLLER 9. YEM HİJYENİ 10. ÖRNEK ALMA VE ANALİZ METOTLARI 11. GMO LU YEMLER (28 sayfa) 35

Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 1. Yem Maddeleri Hayvan beslemede kullanılan ve ticareti yapılan yem maddeleri (koşullar, özellikler, etiketleme, isim ve ticaretinde deklere edilmesi gereken besin ögeleri) CONSLEG: 1996L0025 05/06/2003 COUNCIL DIRECTIVE 96/25/EC of 29 April 1996 on the circulation and use of feed materials, amending Directives 70/524/EEC, 74/63/EEC, 82/471/EEC and 93/74/EEC and repealing Directive 77/101/EEC Feed materials may only be put on the market if they are "sound, genuine and of merchantable quality". They must not represent any danger to human or animal health or to the environment. Hayvan beslemede kullanımı ve ticareti yasaklanan yem maddeleri listesi (2004/217/EC-5.3.2004) COMMISSION DECISION of 1 March 2004 adopting a list of materials whose circulation or use for animal nutrition purposes is prohibited (atıklar, odun, talaş, ambalaj materyali vs.) 36

Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 2. Karma Yem Bazı yem maddelerinin dökme veya açık satışı için izin CONSLEG: 1980L0511 01/07/1998 COMMISSION DIRECTIVE of 2 May 1980 authorizing, in certain cases, the marketing of compound feedingstuffs in unsealed packages or containers (80/511/EEC) Pet hayvanları için hazırlanan etiketli karma yemlerde kullanılan yem maddeleri kategorileri-tanımlar CONSLEG: 1982L0475 01/07/1998 COMMISSION DIRECTIVE of 23 June 1982 laying down the categories of M2 feed materials which may be used for the purposes of labelling compound feedingstuffs for pet animals Karma Yem ve Ticareti (koşullar, özellikler, deklere edilmesi gereken besin ögeleri) CONSLEG: 1979L0373 05/06/2003 COUNCIL DIRECTIVE of 2 April 1979 on the M15 circulation of compound feedingstuffs 37

Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 3. Yem Katkı Maddeleri Yem Katkı Maddelerinin Değerlendirilmesi için Kılavuz CONSLEG: 1987L0153 26/10/2001 COUNCIL DIRECTIVE of 16 February 1987 fixing guidelines for the assessment of additives in animal nutrition (87/153/EEC) Yem Katkı Maddeleri (tanımlar, koşullar, özellikler, etiket vb.) CONSLEG: 1970L0524 31/03/2003 COUNCIL DIRECTIVE of 23 November 1970 concerning additives in feedingstuffs (70/524/EEC) Hayvan Beslemede Kullanılan Yem Katkıları REGULATION (EC) No 1831/2003 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 22 September 2003 on additives for use in animal nutrition Yem Katkı Maddeleri Analizleri ve Yetkilendirilmiş Referans Laboratuvarları COMMISSION REGULATION (EC) No 378/2005 of 4 March 2005 on detailed rules for the implementation of Regulation (EC) No 1831/2003 of the European Parliament and of the Council as regards the duties and tasks of the Community Reference Laboratory concerning applications for authorisations of feed additives 38

Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 4. Yemde İstenmeyen Maddeler Yem Maddelerinde dioxin, furans ve PCBs (polychroniated biphenyls Düzeylerinin Düşürülmesi COMMISSION RECOMMENDATION of 4 March 2002 on the reduction of the presence of dioxins, furans and PCBs in feedingstuffs and foodstuffs Yemde İstenmeyen Maddeler ve Max. Düzeyleri DIRECTIVE 2002/32/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 7 May 2002 on undesirable substances in animal feed Yem Maddelerinde Dioxin ve Dioksin-benzeri PCBs lerin izlenmesi COMMISSION RECOMMENDATION of 11 October 2004 on the monitoring of background levels of dioxins and dioxin-like PCBs (polychroniated biphenyls) in feedingstuffs Analiz Sonuçlarının Raporlanması ve Değerlendirilmesi (Dioxin, Dioxin-like PCBs.) COMMISSION DIRECTIVE 2005/6/EC of 26 January 2005 amending Directive 71/250/EEC as regards reporting and interpretation of analytical results required under Directive 2002/32/EC 39

Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 5. Özel Amaçlı Beslemeye Yönelik Yem Maddeleri Özel Beslemeye Yönelik Yem maddeleri (tanımlar, koşullar, özellikler, amaç, etiket vb.) CONSLEG: 1994L0039 29/01/2002 COMMISSION DIRECTIVE 94/39/EC of 25 July 1994 establishing a list of intended uses of animal feedingstuffs for particular nutritional purposes Özel Amaçlı Beslemeye Yönelik Yem maddeleri (ekleme, değişiklik) CONSLEG: 1993L0074 05/06/2003 COUNCIL DIRECTIVE 93/74/EEC of 13 September 1993 on feedingstuffs intended for particular nutritional purposes İdrar yolu taşı Böbrek taşı Oksalat taşı Sistin taşı Karaciğer yağlanması, diabet vb. gibi beslenmeye bağlı pek çok rahatsızlığın tedavisi amaçlı 40

Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 6. Hayvan Beslemede Kullanılan Özel Maddeler (Bioproteinler) Özel ürünlerin hayvan beslemede kullanımı (bioproteinler) COUNCIL DIRECTIVE of 30 June 1982 concerning certain products used in animal nutrition Zaman içinde yapılan 22 farklı değişiklik sonrası son düzenleme: 31.12.2004 Bakteriler, Maya, Alg, NPN, Fermentasyon ürünü amino asitler 41

Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 7. İlaçlı Yem İlaçlı yemlerin hazırlanması, pazara sunulması ve kullanımı COUNCIL DIRECTIVE, 90/167/EEC of 26 March 1990 laying down the conditions governing the preparation, placing on the market and use of medicated feedingstuffs in the Community 42

Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 8. Resmi Kontroller Hayvan Besleme Alanındaki Resmi Kontroller Council Directive 95/53/EC of 25 October 1995 fixing the principles governing the organization of official inspections in the field of animal nutrition, as amended, will be repealed as from 1 January 2006 by Regulation (EC) n 882/2004 Yem ve gıda yasası, hayvan sağlığı ve hayvan refahı kurallarıyla uyumun doğrulanmasının temini için gerçekleştirilen resmi kontroller Regulation (EC) No 882/2004 of the European Parliament and of the Council of 29 April 2004 on official controls performed to ensure the verification of compliance with feed and food law, animal health and animal welfare rules 43

Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 9. Yem Hijyeni Yem Hijyeni için gerekli yükümlülükler Regulation (EC) No 183/2005 of the European Parliament and of the Council of 12 January 2005 laying down requirements for feed hygiene Not: 1 Ocak, 2006 dan itibaren geçerlidir Yem Hijyeni tüzüğü ile yapılan yeni düzenlemeler Yem Sektörüne büyük yükümlülükler getirmiştir. Güvenli Yem üretecek firmalar Yem Hijyeni yasasına göre yeniden ruhsatlandırılacaklardır. Gıda Yasası (Regulation 178/2002) na göre yem sektöründe izlenebilirlik zorunludur ve yasada kuralları belirtilmiştir. Yemde güvenliğin ve izlenebilirliği sağlanması için yem üreticilerinin, tesis, alet-ekipman, teknik personel, üretimde kalite kontrol, depolama, nakliye, dökümantasyon, şikayet, ürün iade gereklerine sahip olduklarının onaylanması ve kayıt altına alınması gerekir. Güvenli Yem üretimi için belge alacak üreticilerin finansal garanti vermesi mecburidir. Sigorta kabul edilmez. HACCP Uygulaması, kritik limitler Gıda Kodeksi nde belirtilmiştir. Üretimde İyi Uygulama Kurallarına uyulmalıdır. Hızlı Uyarı Sistemi oluşturulmalıdır İyi Hayvan Besleme Uygulamaları yapılmalıdır 44

Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 10. Örnek Alma ve Analiz Metotları Yem maddelerinin resmi kontroleri için analiz metotları First Commission Directive 71/250/EEC of 15 June 1971 establishing Community methods of analysis for the official control of feedingstuffs Pek çok ekleme (antibiyotikler, vitaminler, amino asitler, hayvansal orijinli bileşenler, dioksin, dioksin benzeri maddeler, analiz sonuçlarının yorumu vb.) ve yeni düzenleme yapılmış Bu alanda yapılan toplam mevzuat sayısı 30 45

Yem Sektörüyle İlgili Özel DüzenlemelerD 11. GDO lu Yemler Genetiği Değiştirilmiş Gıda ve Yemler Regulation (EC) No 1829/2003 of the European Parliament and of the Council of 22 September 2003 on genetically modified food and feed Bu Tüzük, GDO dan türetilen veya GDO içeren tüm gıda ve yemler ile kendisi gıda veya yem olan GDOlar için yeni izinlere yönelik tek bir Topluluk prosedürüdür. Bugüne kadar, GD gıda ve yem izinleri için bu Tüzüğe dayanarak pekçok başvuru yapılmış; birkaç ürüne de izin verilmiştir. 1829/2003 sayılı Tüzüğün yürürlüğe girmesinden sonra verilen izinlerin, Topluluk GD Gıda ve Yem Kaydı na girmesi gerekmektedir. Bu kayıt; izin sahibinin ismi, iznin açık kapsamı, izinli ürünün gösterimi, ilgili risk değerlendirmesine yönlendirmeler ve AB pazarına giriş tarihi gibi faydalı ürün bilgilerini içermektedir. Bu kayıt sayesinde, izinler, herkes için erişilebilir ve şeffaf hale gelmiştir. Bu kayda ayrıca, 18 Nisan 2004 öncesinde Toplulukta yasal olarak piyasaya sürülmüş ve 18 Ekim 2004 öncesinde Komisyon a bildirilmiş ürünler de dahil edilmiştir. Geleneksel gıda ve yemde eser miktarlarda henüz izin verilmemiş GD materyali bulunabilir. Bu durum, risk değerlendirmesinde olumlu sonuç almış sınırlı sayıda GD materyali için % 0,5lik maksimum düzeye kadar tolere edilebilir. Bu konuda AB vatandaşlarının endişeleri kısmen giderilmiştir. 46

Yem Sektörüyle İlgili Diğer DüzenlemelerD Yemde izlenebilirlik Genel Gıda Yasası gereği zorunludur ve üreticiler sorumludur. Yasanın 18. maddesi, yem ve gıda üretiminde kullanılan her türlü madde ve hammaddenin izlenebilirlik esaslarını belirlemiştir. Yasaya göre, izlenebilirlik tanımı; traceability means the ability to trace and follow a food, feed, foodproducing animal or substance intended to be, or expected to be incorporated into a food or feed, through all stages of production, processing and distribution; gıda, yem veya gıda üreten hayvanın veya gıda veya yem içine dahil edilecek bir maddenin üretim, işleme ve dağıtımın tüm basamaklarında izlenmesi veya takip edilmesidir. 47

Yem Sektöründe izlenebilirlik-önemi nemi Yem ve gıdalardaki tüm bileşenlerin kökenleri ile gıdaların kaynağının bilinmesi; özellikle ürünün bozuk olduğunun anlaşıldığı durumlarda tüketicilerin korunması açısından birincil öneme sahiptir. İzlenebilirlik, gıdaların piyasadan geri çekilmesini kolaylaştırır ve tüketicilere zan altındaki ürünlere ilişkin doğru bilginin verilebilmesini sağlar. Üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında; gıdanın, yemin, gıda üreten hayvanların ve gıda veya yeme katılan maddelerin izlenebilirliği sağlanır. Operatörler; kendilerine gıda, yem, gıda üreten hayvan ve gıda veya yeme katılan madde tedarik edenler ile kendilerinin ürün tedarik ettiği işletmeleri belirleyebilmelidir. Bunun için, işletme operatörlerinin gerekli sistem ve prosedürlere sahip olmaları gerekmektedir. 48

Yem Sektöründe izlenebilirlik-sistem İthalatçılar da, kendilerinden ürünün menşe ülkesinde kim tarafından ihraç edildiğini belirlemeleri isteneceği için, aynı işleme tabidirler. Daha ileri düzeyde izlenebilirlik gerektiren bir hüküm bulunmadıkça; izlenebilirlik gerekliliği, perakendeciler ve nihai tüketiciler hariç işletmelerin en azından ürünün en yakın tedarikçisi ile en yakın alıcısını (bir adım geri bir adım ileri) belirleyebilmelerini sağlamakla sınırlıdır. Öte yandan, kendi hammaddesi, kendi yemi ve kendi hayvanı ile işlenmiş hayvansal gıda üretimi yapan bir entegrenin sorumluğu bunun çok daha ötesindedir. Gelişen teknoloji ve barkod sistemi ile farklı izlenebilirlik modelleri ve sistemleri üretici ve ürün bazında geliştirilebilir. 49

50

51

Yem ve Gıda G GüvenliG venliği Konusunda Detaylı Bilgiye AB nin ilgili web adresinden ulaşı şılabilir. http://ec.europa.eu/food/food/index_en.htm 52

SONUÇ AB ile bütünleşme veya AB ne ihracat dikkate alındığında Gıda Yasasının tüm hükümleri ve ilgili mevzuat uygulanmak zorundadır. AB yem ve Gıda Güvenliği mevzuatı ve özellikle Yem Hijyeni ile ilgili mevzuat sektöre büyük sorumluluk yüklemiştir. Güvenli gıda üretimi için Yem Hijyen tüzüğü ile gelen tüm yükümlülüklerin (HACCP, Güvenli Yem Üretimi için İyi Uygulamalar, Ruhsat-Onay, İyi Besleme Uygulamaları vb.) yem üreticileri, hayvansal gıda üreticileri ile hayvan beslemeciler tarafından yerine getirilmesi öngörülmüştür. Yem ve Gıda güvenliği kapsamında düşünülmesi gereken İÇME SUYU kalitesi ve uygunluğu da mutlaka dikkatle irdelenmelidir. Sadece AB ne uyum veya AB ne yönelik satışlar için değil, en az AB vatandaşları kadar sağlık ve beslenmesi önemli olan TÜRK ULUSU için in de Yem-Gıda GüvenliG venliği i konusuna gereken önem verilmelidir. Bu bağlamda, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı başta olmak üzere Türkiye Yem Sanayicileri Birliği, Hayvan Besleme Bilim Derneği ve konuyla ilgili tüm sivil toplum kuruluşlarına büyük görevler düşmektedir. 53

TEŞEKK EKKÜRLER 54