TC.BEÜ. DEVREK MESLEK YÜKSEKOKULU DYY 223GENEL İŞLETME ÖĞRETİM GÖREVLİSİ ŞULE KIYCI ÇINAR

TC.BEÜ. DEVREK MESLEK YÜKSEKOKULU DYY 223GENEL İŞLETME ÖĞRETİM GÖREVLİSİ ŞULE KIYCI ÇINAR

İŞLETME BİLİMİ İşletmelerin kuruluşu, finansmanı, üretim araçlarının sağlanması, üretilen mal ve hizmetlerin pazarlanması, örgütlenip yönetilmeleri ve parasal olayların izlenmesi konularını ele alıp inceleyen bir bilim dalıdır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 2

İŞLETME NEDİR? İşletmek ya da İşletmeyi sağlayan yönetim Maddi ve beşeri unsurlardan oluşan bir üretim birimidir. 28.10.2013 2011-Şule 2013-Şule KIYCI 3

İŞLETME; başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ya da hizmet üreten ekonomik birimdir. İşletmenin konusu olan mal ve hizmetler; insanların ihtiyaçlarını giderme niteliğine sahip olmaları yanında kıt ya da sınırlı olma özellikleri de vardır. 28.10.2013 2011-Şule 2013-Şule KIYCI 4

MAL İnsan ihtiyaçlarını ve isteklerini gidermeye yarayan somut araçlardır. Mallar ekonomik ve ekonomik olmayan(serbest) mallar diye ikiye ayrılır. Doğada bol miktarda bulunup da, hiçbir çaba sarf etmeden insan ihtiyacını karşılayan mallar serbest mallardır. Ekonomik mallar ise; tüketim malları-üretim malları ve dayanıklı mallar-dayanıksız mallar olmak üzere sınıflara ayrılır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 5

HİZMET İnsan ihtiyaçlarını karşılayan, ancak somut olmayan soyut araçlardır. Mal ve hizmet aynı çabanın ürünüdürler ancak birbirlerinden farklı özellikler taşırlar. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 6

GEREKSİNİM(İHTİYAÇ) VE İSTEKLER Ekonomik yaşamın ve ekonomik faaliyetlerin hareket noktasını insan ihtiyaçları ve istekleri oluşturur. İhtiyaç ve istekler; karşılandığı zaman insana mutluluk ve haz veren, karşılanmadığında acı veren her şeydir. Bunların bir bölümü yaşamsal önemdedir ve kesinlikle karşılanmaları gerekir aksi durumda, kişilerin yaşamlarını sürdürmeleri olanaksızlaşır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 7

TALEP Satın alma gücü olan bireylerin ekonomik mal ve hizmetlere gösterdikleri isteklerdir. Talepten söz edebilmek için: 1. Mala karşı duyulan ihtiyaç ya da istek 2. Malın karşılığını ödeme isteği 3. Karşılığı ödeyebilecek gelir düzeyi 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 8

TÜKETİM İnsan ihtiyaçlarını ve isteklerini karşılamak niyetiyle üretilen mal ve hizmetlerin kullanımıdır. Farklı bir ifadeyle; mal ve hizmetlerin sağladığı yaraların kullanılması tüketimdir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 9

TÜKETİCİ İhtiyaç ve isteklerini karşılamak amacıyla mal ya da hizmetleri kullanan bireyler ya da örgütlerdir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 10

SON TÜKETİCİ- ENDÜSTRİYEL TÜKETİCİ Son tüketici, kişisel ya da aile ihtiyaçları nedeniyle bir mal ya da hizmeti satın alan birey ya da kuruluştur. Endüstriyel tüketici; üretmek, yeniden satmak ya da işletme kurmak amacıyla satın almada bulunan bireyler veya örgütlerdir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 11

İŞLETME VE TEŞEBBÜS AYRIMI İşletme teknik -mal ya da hizmet üreten fabrika, atölye, mağaza gibi- bir birimdir. Teşebbüs de, hukuki, iktisadi ve mali birimdir. Her teşebbüs bir işletmedir, ama her işletme bir teşebbüs değildir. Teşebbüs bir ya da daha fazla işletmeye sahip olabilen bir kuruluştur. Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ.-Teşebbüs Alpullu Şeker Fabrikası-İşletme 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 12

GİRİŞİM Başkalarının gereksinimlerini karşılamak üzere pazarı olan ve pazarda fiyatı olan ekonomik mal ve hizmetleri ortaya koymak ve sahibine kar sağlama amacı güden bir işletmedir. Bir işletmenin girişim olabilmesi için; üretilen mal ve hizmetlerin başkalarının ihtiyaçlarını karşılaması, pazarının ve fiyatının bulunması gerekir. Girişimin temel amacı kar sağlamaktır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 13

FAYDA Mal ve hizmetlerin insanların ihtiyaçlarını giderme niteliğine biz FAYDA deriz. Fayda yaratmanın başlıca 4 şekli vardır. Bunlar; 1. Şekil değişikliği yoluyla 2. Zaman değişikliği yoluyla 3. Yer değişikliği yoluyla 4. Mülkiyet değişikliği yoluyla 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 14

1. Şekil Değişikliği Yoluyla Fayda: Üretim faaliyetiyle ilgilidir. Girdilerin veya malların ekonomik, fiziksel, kimyasal ya da bunların karışımı olan değişimlere uğratılmasıyla fayda yaratılır. 2. Zaman Değişikliği Yoluyla: Malların kıt olduğu zamanlarda pazara sunulmak üzere depolanması ve muhafaza edilmesiyle ilgili faaliyetleri kapsar. 3. Yer Değişikliği Yoluyla: Malların taşınıp kıt olduğu bölgelere ve yerlere ulaştırılmasıyla gerçekleşir. 4. Mülkiyet Değişikliği Yoluyla: Malların sahipliğinin değiştirilmesiyle ilgili olan değişim faaliyetlerini kapsar. 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 15

İKTİSADİ MAL VE HİZMETLER İnsanların ihtiyaçlarını giderme niteliği ya da faydası olan madde ve hizmetlerdir. 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 16

ÜRETİM Her türlü fayda yaratmaya, yani iktisadi mal ve hizmetler meydana getirme sürecidir. 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 17

ÜRETİM FAKTÖRLERİ Üretim faaliyetinin gerçekleştirilmesi için, bir araya getirilmesi gereken bazı temel nitelikli unsurlar vardır ki bunlara üretim faktörleri denilmektedir. Bunlar; 1. EMEK 2. SERMAYE 3. DOĞAL KAYNAKLAR 4. MÜTEŞEBBİS(GİRİŞİMCİ) 5. TEKNOLOJİ 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 18

EMEK İşletmelerde üretimi ortaya koyan insan kaynağını ifade etmektedir. Emek faktörü, üretimi gerçekleştirenlerin fiziksel ve düşünsel katkılarını içermektedir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 19

GİRİŞİMCİ (MÜTEŞEBBİS) Mal ve hizmet üretimi için üretim öğelerini bir araya getirilmesini sağlayan kişidir. Temel amacı kar elde etmektir. Buna karşılık üretim faaliyetlerinden doğabilecek riski de üstlenir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 20

SERMAYE Mal ve hizmet üretimini destekleyen servettir. Sermaye, üretimde yararlanılan para ve parasal değeri olan her türlü donanımı ifade eder. Paraya dönüşebilen hisse senedi, bono gibi değerler ya da bir fabrikadaki makine, bina sermaye olarak nitelenir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 21

DOĞAL KAYNAKLAR Doğadan elde edilen, doğrudan ya da işlenerek kullanılan her türlü maddeyi içerir. Temel doğal kaynaklar; toprak, su, mineral maddeler dir. Ekonomik bir kaynak olarak doğa, nicelik olarak ve içerdiği hammadde açısından sınırlıdır ve arttırılması mümkün değildir. Bu sebeple; bu işletme faktörünün işletmeler tarafından özenli kullanılması hem işletme çıkarları için hem de insanlığın çıkarları için yararlıdır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 22

TEKNOLOJİ Mal ve hizmet üretimi için kullanılan yöntemlerdir. İnsanların çalışmasını geliştirmek, üretim yeteneğini arttırmak için olmazsa olmazdır. Gelişmiş bir teknoloji daha yararlı ve yüksek nitelikli malların, daha etkili yollarla üretimini sağlar. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 23

MÜTEŞEBBİS VE PROFESYONEL YÖNETİCİ Girişimci; emek, sermaye ve doğal kaynaklar olarak belirtilen üretim faktörlerini, başkalarının ihtiyacını karşılayacak mal ve hizmetler üretmek üzere tedarik eden ve uygun şekilde birleştiren kişidir. Yönetici ise aynı faaliyeti başkaları adına bir ücret karşılığı yapan kişidir. Kar kazancı ve zarar riski müteşebbise aittir. 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 24

İŞLETME YÖNETİMİNİN GELİŞİMİ 18. Yüzyılın sonlarıyla 19. yüzyılda buharlı makinelerin icadı ve sanayiye uygulanması, küçük ölçekli atölye tipindeki işletmelerin yerini, önce makinelerle üretim yapan büyük atölyelerin, sonrada giderek artan ölçüde kitle üretimi yapan fabrikaların alması sonucunu doğurmuştur. SANAYİ DEVRİMİ 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 25

SANAYİ DEVRİMİNİN ÇEŞİTLİ ÖZELLİKLERİ VE ETKİLERİ 1. Buharın keşfiyle makine ile ve Pazar için üretim ekonomik hayata girmiştir. 2. İşbölümü zorunluluk haline gelmiştir. 3. Elişi yeteneğinin yerini, makine kullanarak üretim verimini arttırmak almıştır. 4. Sermaye birikimi, nakdi birikim ve toprak genişlemesi yerine, sanayi üretim araçları şekline dönüşmeye, ticaret adamlarının da sanayiciliğe yönelmelerine yol açmıştır. 5. Ücret sistemleri ortaya çıkmaya başlamıştır. 6. Fabrikalarda çok kişinin çalışması, yönetim ve örgütlenme sorunlarını ortaya çıkarmıştır. 7. Sanayi kapitalizminin sorunları olarak; örgütlenme, tekelleşme, üretim ve teknoloji konuları, iç ve dış Pazar bulma ve finansman konuları daha büyük bir önem kazanmaya başlamıştır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 26

İşletme Yönetiminin Tarihsel Gelişiminde Katkıları Olanlar: Amerikalı F. W. Taylor Fransız H. Fayol Modern İşletme Biliminin Kurucuları olarak kabul edilirler. Alman Düşünür M. Weber Elton Mayo 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 27

Frederick W. Taylor ve Bilimsel Yönetim Bilimsel Yönetimin İlkeleri adlı eseri. Zaman Etüdü çalışmaları ile Teşvikli ücret sistemleri. Yönetim Problemlerine bilimsel metot uygulanması. Planlama ve Denetlemeye son derece önem vermiştir. Taylor ın çalışmaları onu izleyen çeşitli uygulamacı yazarlar ve araştırmacı tarafından geliştirilmeye çalışılmıştır. Hareket etüdünü geliştiren Frank ve Lilian Gilbreth en önemlileridir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 28

Henri Fayol ve Yönetim Süreci Yaklaşımı Büyük bir işletmenin genel yönetim ilkelerini sistemli bir şekilde ortaya koymuş. Fayol yönetici olarak iş hayatına atılmış ve genel yönetim olaylarıyla ilgilenmiştir. Yönetim fonksiyonlarını gruplandırmıştır. Bunlar: Planlama, Örgütleme, Yöneltme, Koordinasyon ve Denetimdir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 29

Max Weber ve Bürokrasi Yaklaşımı Max Weber in bürokrasi yaklaşımı: etkinlik açısından ideal bir organizasyon yapısını göstermektedir. Yani: Fonksiyonel uzmanlaşmaya dayanan iş bölümü Açıkça belirlenmiş hiyerarşik yapı. Böylece her kademenin bir üst kademece kontrol edilmesi. Kişisel ve duygusal olmayan; rasyonel ve ilkeler doğrultusunda ilişkiler. Teknik yeteneğe dayalı personel seçim ve terfi sistemi. Organizasyon birimlerinin yasal yetkilerle birbirlerine bağlanması. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 30

Elton Mayo ve Beşeri İlişkiler Yaklaşımı Yaklaşımın ele aldığı konular: İnsan davranışı, kişiler arası ilişkiler, grupların oluşması, grup davranışları, informel organizasyonlar, algılama, tutum, özendirme, liderlik gibi konulardır. Western Elektric Şirketi nin Chicago yakınlarındaki Hawtorne fabrikasında uzun bir süre (1920-1930) araştırmalar yapmışlardır. Fiziksel faktörlerin işçilerin verimliliği üzerindeki etkilerini belirlemeye çalışmışlardır. Bu araştırmalar sonucunda elde edilen; işletme=sosyal sistem ve en önemli unsur insandır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 31

EKONOMİK BİR BİRİM OLARAK İŞLETME İŞLETME: Başkalarını ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ve hizmet üreten ekonomik birimdir. Bu tanımdan da yola çıkarak işletmede birtakım özellikler bulunacaktır. Bunlar: 1. Piyasa ortamında ve Pazar içinde faaliyet gösteren, 2. Başkalarının ihtiyacını karşılarken sahibine kar sağlama amacı bulunan, 3. Varlığını sürdürmek ve büyümek için çaba sarf eden dinamik bir yapıya sahip, 4. Büyük ve dolayısıyla kompleks-karmaşık yapılıdır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 32

İŞLETMENİN TEMEL AMAÇLARI Kar sağlama ve topluma hizmet etmek işletmenin temel amaçlarıdır. İşletmenin özel amaçları ise; uzun dönemli büyüme, tüketicilere nitelikli mal sunma, çalışanlarına uygun ücret verme, toplumsal sorumluluk ve çevreyi korumaktır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 33

İŞLETMENİN SOSYAL SORUMLULUĞU 1.Ortaklara uygun veya adil kar payı 2. Personele, uygun ücret ve iyi çalışma şartları 3. Tüketicilere, uygun fiyat ve kaliteli mal 4. Hammadde ve malzeme satıcılarına uygun fiyat 5. Çevre halkına karşı, çevreyi koruma ve iş imkanı sağlama 6. Devlete vergi verme. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 34

İŞLETMENİN KAYNAKLARI ÜRETİM FONKSİYONU; Q=(E,S,Dk,Y) Q=ÜRETİM MİKTARI E=EMEK S=SERMAYE DK= DOĞAL KAYNAK Y=YÖNETİM (MÜTEŞEBBİS) 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 35

EMEK; insan emeği olup en önemli üretim faktörüdür. (işçi, yönetici, sahip) SERMAYE; üretime tahsis edilen (konulan) üretim araçları (araç-gereç ve makine vb.) ifade eder. DOĞAL KAYNAKLAR; çoğunlukla toprak, arazi, tabiat anlaşılsa da daha geniş kapsamlıdır. Maden, orman, petrol, su vb. kaynakları kapsar. MÜTEŞEBBİS; kar elde etme ihtimali yanında zarar etme tehlikesine katlanmak suretiyle üretim faktörlerini tedarik eden ve üretime yönlendiren kişidir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 36

İŞLETMELERİN İŞLEVLERİ Üretim Dağıtım Pazarlama Muhasebe Finansman Eğitim AR-GE Reklam İnsan Kaynakları Yan tarafta sıralanmış işlevlerden Hangilerinin uygulanacağı ya da hangileri için ayrı bölüm açılacağı, üst yönetimin yaklaşımı, işletmenin içinde bulunduğu özel koşullar, işletmenin büyüklüğü gibi unsurların etkisi altında kararlaştırılır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 37

İŞLETMELERİN İÇ VE DIŞ ÇEVRESİ İÇ ÇEVRE: Sermaye sahipleri, yöneticiler, personel, örgüt kültürü gibi unsurlardan oluşur. DIŞ ÇEVRE: Devlet, yasalar, tüketiciler, toplum yapısı ve kültürü, rakipler, tedarikçi işletmeler, diğer işletmeler, fiziksel koşullar vb. unsurlardır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 38

İŞLETMENİN DIŞ ÇEVRESİ ÇEVRE; bir kişi veya topluluğu etkileyen fiziksel ve sosyal şartların toplamı olarak düşünülür. 1. Doğal (Fiziksel) Çevre 2. Ekonomik Çevre*** 3. Sosyal ve Kültürel Çevre 4. Politik ve Hukuki Çevre 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 39

DOĞAL ÇEVRE; hava, su, toprak ve bütün doğal kaynaklardan oluşur ki bunların her biri iş hayatı için önemlidir. SOSYAL VE KÜLTÜREL ÇEVRE; sosyal yönüyle işsizliğin önlenmesi, sakatlara iş verilmesi, mamul kalitesini geliştirme, dürüst reklam yapma; kültürel yönüyle iş dünyasının sanat galerilerini, eğitim ve çeşitli sanat dallarını desteklemesi gibi konularla ilişkilidir. POLİTİK VE HUKUKİ ÇEVRE; yasalar, yönetmelikler ve diğer kurallardan oluşur ki işletmeler faaliyetlerini bu sınırlamalar çerçevesinde yürütürler. 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 40

İŞLETME TÜRLERİ 1. ÜRETİLEN MAL VE HİZMET ÇEŞİDİNE GÖRE: (işletmelerin faaliyet konularına göre sınıflandırılması) A. Sanayi sektöründeki işletmeler B. Hizmet sektöründeki işletmeler C. Tarım sektöründeki işletmeler 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 41

İŞLETMELERİN EKONOMİK YAPI BAKIMINDAN SINIFLANDIRILMASI 1. Mal üreten üretici işletmeler (üretim yapan işletmelerdir.) 2. Satıcı işletmeler (ticaret sektöründe çalışan toptancı ve perakendecilerdir.) 3. Hizmet üreten işletmeler (banka, sigortacılık, turizm, avukatlık ) 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 42

İŞLETMELERİN SERMAYE MÜLKİYETİ BAKIMINDAN SINIFLANDIRILMASI 1. Özel sektör işletmeleri 2. Kamu sektörü işletmeleri (*Sermayesinin tamamı devletçe konulan işletmeler, *Kamu iktisadi teşebbüsleri, *Yerel yönetim işletmeleri) 3. Yabancı sermayeli işletmeler 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 43

İŞLETMELERİN HUKUKİ YÖNDEN SINIFLANDIRILMALARI (1) 1. Özel işletmeler *Tek kişi işletmeleri *Şirketler (Ortaklıklar) *Adi şirketler *Ticaret şirketleri *Şahıs şirketleri (Kollektif Şirketler- Komandit Şirketler) *Sermaye şirketleri (Anonim şirketler- Limited ş.-sermayesi Paylara bölünmüş Komandit ş.) *Kooperatifler *Dernek ve vakıfların işletmeleri 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 44

İŞLETMELERİN HUKUKİ YÖNDEN SINIFLANDIRILMALARI (2) 2. KAMU İŞLETMELERİ *Katma Bütçeli İşletmeler *Döner Sermayeli İşletmeler *Mahalli İdareler (Yerel Yönetimler) İşletmeleri *İktisadi Devlet Teşekkülleri (İDT) *Kamu İktisadi kuruluşları (KİK) 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 45

İŞLETMELERİN HUKUKİ YÖNDEN SINIFLANDIRILMALARI (3) 3. YABANCI SERMAYELİ İŞLETMELER *Yabancı sermayeyi teşvik kanununa göre kurulan işletmeler *Petrol kanununa göre kurulan işletmeler *İki ve çok taraflı uluslar arası anlaşmalara göre k. i. *Türk parası kıymetini koruma kanununa göre k.i. Sermayesinin tamamı veya %51 lik kısmı yabancı girişimcilere ait olan işletmelerdir. 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 46

ULUSAL KÖKENLERİNE GÖRE İŞLETMELER 1. ULUSAL İŞLETMELER (ülke içinde kurulmuş işletmelerdir.) 2. ULUSLAR ARASI İŞLETMELER (yabancı ülkede de faaliyet gösterir.) 3. ÇOK ULUSLU İŞLETMELER (üretim, kar ve personel sayısı_ bu kriterlerden biri baz alınır ve toplam üretim içindeki payının yüksek olması uluslar arası işletmeyi- çok uluslu işletme yapar.) 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 47

İŞLETMELERİN İŞLETMELER ARASI ANLAŞMALAR BAKIMINDAN SINIFLANDIRILMALARI 1. Centilmen Anlaşması yapan işletmeler 2. Konsorsiyumlar 3. Karteller 4. Tröstler 5. Holdingler 6. Tam birleşme(merger, Füzyon) 7. Konsern 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 48

1. Centilmen Anlaşması Yapan İşletmeler Bu anlaşmaya taraf olanların karşılıklı söz vermelerine dayanan ve tarafların veya bunlardan birinin vazgeçmesi halinde hiçbir yaptırımın söz konusu olmadığı anlaşmadır. 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 49

2. Konsorsiyum Kelime anlamı; belirli bir iş için kurulan birlik veya ortaklıktır. Büyük çaplı taahhüt işlerinde ihaleyi kazanabilmek için aynı veya farklı ülkelerden, aynı dalda veya farklı ihtisas dallarındaki işletmeler finansal olanaklarını veya teknolojik ya da diğer üstünlüklerini birleştirip, işbirliği yaparlar. 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 50

3. Karteller Aynı dalda çalışan iki veya daha fazla işletmenin rekabeti azaltmak ya da ortadan kaldırmak için hukuki bağımsızlıklarını yitirmeden yaptıkları anlaşma ile oluşturdukları tekelci birliktir. Kartelin pazarda güçlü ve etkili olabilmesi için, kartele katılan işletmelerin o malın en büyük bölümünü ellerinde bulundurmaları gerekir. 28.10.2013 2013-Şule 2011-Şule KIYCI 51

Karteller, fiyat karteli, satış karteli, kota karteli ya da kontenjan karteli şekillerinde olabilir. Kartele benzeyen bir diğer birleşme şekli de KONSERN dir. Daha az firmanın daha yakın ilişkilerle bir araya gelerek karlarını artırmaya çalışmasıdır. Kartel gibi hukuki bağımsızlıkları vardır ancak iktisadi bağımsızlık ortadan kalkar. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 52

4. Tröstler İki veya daha fazla işletmenin tekelci güç oluşturmak amacıyla hukuki bağımsızlıklarını yitirerek, sermaye ve yönetimlerini birleştirmeleridir. İşletme hem hukuki hem de iktisadi bağımsızlığını yitirir. Tröstler, karteller gibi belirli bir dal ya da konu ile sınırlı olmayıp her konuya el atabilirler. Tröst biçiminde birleşmelerde,zayıf kalan tüketiciyi koruma amacıyla çıkarılan kanunlar temel de antitröst kanunlarıdır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 53

5. Holdingler Bir şirketin başka şirketlerin hisse senetlerinin büyük bölümüne sahip olmak suretiyle yönetim ve denetimini ele geçirmesiyle oluşan şirketler grubudur. Ana şirketler genellikle mal üretimi ve pazarlamasıyla uğraşmazlar. Holdinge bağlı şirketlerin işletme politika ve stratejilerini belirlerler. Denetimlerini elde tutarlar. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 54

6. Tam Birleşme (Merger, Füzyon) İki veya daha fazla işletmenin tek işletme haline gelmesi durumudur. Satın almalarla gerçekleştirilebilir. Amaç; pazarda tekelci güç olma, giderlerde tasarruf, daha fazla uzmanlaşma, finansal güç gibi sayabiliriz. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 55

İŞLETME ÇEŞİTLERİ(HUKUKİ YAPI) GİRİŞİMCİLER İŞLETMENİN HUKUKİ YAPSINI SEÇERKEN AŞAĞIDAKİ FAKTÖRLERE DİKKAT ETMEK DURUMUNDADIRLAR. 1- Vergi 2-Sorumluluk 3-Kuruluş sermayesi gerekleri 4- Kontrol 5-İşletme amaçları 6-Yönetim başarı Planları 7-Maliyet 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 56 56

HUKUKİ ŞEKİLLERİ BAKIMINDAN İŞLETMELER 1- Özel İşletmeler 2- Kamu İşletmeleri 3- Yabancı Sermayeli İşletmeler olmak üzere 3 ana işletme grubu bulunmaktadır. Bunlarda kendi içinde sınıflara ayrılmaktadır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 57 57

HUKUKİ ŞEKİLLERİ BAKIMINDAN İŞLETMELER Her ülkede işletmelerin çeşitli yönlerden bağlı kalacakları hususlar bazı kanunlarla düzenlenmektedir. Ülkemizde bunlar; Ticaret kanunu (TTK), Borçlar kanunu Kooperatifler kanunu ve Vergi kanunu dur. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 58

Diğer bazı kanunlar; Türk Medeni Kanunu, iş kanunu, bütçe kanunu, vb. dir. Daha önce yapılan sınıflandırma kapsamına giren özel işletme çeşitleri ve tanımları şu şekildedir: 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 59

Tek Kişi İşletmeleri: En eski, en basit ve en çok görülen işletme şeklidir. İşletmenin tek sahibi vardır: Bu kişi tek yetkili ve sorumludur. Faaliyetlerle ilgili kararlar bu kişi tarafından alınır, uygulanır ve denetlenir. Tüm karar ve riskler bu kişiye aittir. Kuruluşu: kişinin işletme kurma isteği bağımsız çalışma isteği, küçük sermayesini değerlendirme isteği, başka alternatifin olmaması, miras, vb. olabilir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 60

Tek Kişi İşletmeleri: Az sermaye gerektiren işler için uygundur. İşletmenin tüzel kişiliği yoktur. Bu işletmelerin sahibinden ayrı mallar yoktur. İşletmenin sahibi hukuki olarak işletmeden ayrı tutulamaz. Yani, borçlulara karşı işletmeye Koyduğu sermayenin dışında kendi öz varlıkları ile de sorumludur. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 61

Şirketler(Ortaklıklar): Birden çok kişinin emek, denetim ve sermayesini koyup bir araya gelerek kurdukları işletme çeşididir. Borçlar kanununa göre Adi şirketler ve Ticaret Şirketleri olmak üzere 2 ye ayrılır 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 62

Borçlarkanununagörebirişletmenin şirket olabilmesiiçingerekenhususlar aşağıdakigibidir: Şirketi kuranların sayısı birden fazla olmalıdır. Ortak bir amaç olmalıdır Ortak amaca ulaşmak için ortaklar arasında bir anlaşma olmalıdır Belirlenen hedefe ulaşmak için para, mal veya emek, sermaye olarak konmalıdır Bu tip şirketler Borçlar kanununda adi şirketler olarak tanımlanır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 63 63

En basit şirket modelidir. Adi şirketler iki veya daha fazla kişinin emek ve mallarını ortak bir amaca ulaşmak için birleştirmeleri konusunda yaptıkları sözleşme ile meydana getirdikleri ortaklıktır. Özellikle tek kişi tarafından kurulan işletmelerin sakıncalarını giderme amacıyla kurulurlar. Tek kişi işletmelerine göre büyüme şansı daha fazladır. Şayet bir ortaklık Ticaret kanunda tanımlanan şirketlerin niteliklerini taşımıyorsa bu ortaklık Borçlar kanunun 520. Maddesine göre ADİ ORTAKLIK olarak sayılır. Bu şirketler Borçlar kanununa tabidir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 64 64

Bu ortaklık türünde Ortaklar arasında yazılı veya sözlü anlaşmalar vardır. Yani anlaşmanın yazılı olması şart değildir. Şekil şartı aranmaz. Ortaklar, paralarını, alacaklarını, mallarını, veya emeklerini sermaye olarak koyarlar Ortaklardan herhangi biri diğerinin olurunu almadan payını devredemez. Kararlar tüm ortakların oy birliği ile alınır. Tüzel kişilikleri yoktur: Adi şirket, sahibinden ayrı bir varlığı olmayan şirketlerdir. 2013-Şule KIYCI 28.10.2013 65 65 Şirketin borçlarından ortaklar kendi özel malları ile

Adi şirketlerde Sermaye Ortağın getirdiği sermaye, Sermaye Payı, Katılma Payı, İştirak Hissesi olarak adlandırılır ve ortakların sermaye payının birbirine eşit olması ve fiilen getirilmiş olması gerekmez. Ortakların sermaye miktarı şirket sözleşmesinde gösterilmemişse, eşit olarak katıldıkları varsayılır 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 66 66

Kâr ve Zararın Paylaşımı Ortaklık sözleşmesinde her hangi bir şekil kararlaştırılmamış ise kâr ve zarar yasada belirtilen şekilde paylaştırılacaktır. Yasada, kâr ve zararın paylaşılmasına dair bazı esaslar belirlenmiştir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 67 67

Şirketin Yönetimi Kural olarak adi şirketin yönetimi, bütün ortaklara aittir. Ancak, bu durum güçlükler yaratabileceğinden, yönetim yetkisinin ortaklardan veya hariçten bir veya birkaç kişiye devri kararlaştırılabilir 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 68 68

Şirketin Denetimi Adi şirketlerde her ortağın şirketi denetleme yetkisi vardır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 69 69

Sona ermesi/kapatılması: Sözleşmede belirlenen sürenin sona ermesi, Amaca ulaşmanın olanaksızlığının anlaşılması, Bütün ortakların birlikte karar vermeleri, Ortaklardan birinin ölümü, iflas veya 3. Kişilere olan borçlarından dolayı tasfiye payı üzerinde zorunlu icra vukubulması Ortaklardan birinin 6 ay önceden feshi ihbar etmesi gibi nedenlerle şirket sona erer. Fesihten sonra şirketin borçları ve ortakların alacakları dağıtılır kar varsa sözleşmeye göre pay edilir. Zarar varsa ortaklardan talep edilir 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 70 70

Ticaret şirketleri: Ticaret kanununa göre düzenlenmiş ortaklıklardır. Adi şirketlerden farklı olarak şirket sözleşmesi yazılıolmak ve kanunen taşıması gereken asgari şartları sağlamak zorundadır. Diğer bir fark olarak şirket tüzel kişiliğe sahiptir. 2 türü vardır: Şahıs (kişi) şirketleri ve 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 71 71 Sermaye şirketleri

Şahıs Şirketleri: Kollektif şirketler Komandit şirketler 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 72 72

Kollektifşirket, en yaygın olan şirkettürüdür. Türk ticaret kanununa göre düzenlenmiştir. KollektifŞirket: Buradaki tanımı ticari bir işletmeyi bir ticari unvan altında işletmek amacıyla gerçek şahıslar arasında kurulan ve ortaklardan hiç birisinin sorumluluğu şirket alacaklarına karşı sınırlandırılmamış olan şirketlerdir şeklindedir. Kollektifşirket, özellikle küçük ve orta çapta perakende, yarı toptancı ticaret işletmeleri ile, orta çapta işletmeler için uygundur. Asgari bir sermaye koyma zorunluluğu da yoktur. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 73 73

KollektifŞirket: Ortaklar gerçek kişi olmalıdır. Her ortak işletme borçlarından doğan borçlardan kendi koyduğu sermaye ile sınırlı olarak değil tüm varlıklarıyla sorumludur. Ama, öncelikle alacaklılara karşı şirketin kendisi sorumludur. Kollektif şirket bir sözleşme ile kurulur. Sözleşmede, ortakların adı, şirketin uğraşı konusu, sermye olarak konan malların maddi değeri, şirketin kollektif olduğu, şirketi temsile yetkili kişilerin adları, sözleşmedeki imzaların noterce tasdiki GEREKİR.Noter onayından sonra şirket merkezinin olduğu yerdeki Ticaret Siciline tescil ve ilan olunur. Şirketin ticaret siciline kaydı ile tüzel kişilik kazanılmış olur. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 74 74

KomanditŞirket: Türk ticaret kanununa göre düzenlenmiştir. Buradaki tanımı ticari bir işletmeyi bir ticari unvan altında işletmek amacıyla kurulan ve şirket alacaklarına karşı ortaklardan biri veya bir kaçının sorumluluğu belli bir sermaye ile sınırlandırılmış olan şirketlerdir şeklindedir. Görüldüğü gibi şirket alacaklarına karşı ortaklardan bir veya birkaçının sorumluluğu sınırlandırılmamış diğer ortaklarınki ise sınırlandırılmıştır. Sorumluluğu sınırlandırılmamış ortağa komandite (sınırsız sorumlu) ortak; sınırlı olanlara da komanditer ortak denir. Komandite ortaklar gerçek kişi olmalıdır. Komanditer ortaklar tüzel kişilik olabilir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 75 75

Sermaye şirketleri: Sermaye teşkilatlanması şeklindeki işletmelerdir. Ortakların kişiliği değil koydukları sermaye payları önemlidir. 3 çeşittir: Anonim şirket Limitet şirket Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 76 76

Anonim şirket: Bir unvana sahip, ana sermayesi belli ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız varlıkları ile sorumlu olan şirkettir. Ortakların borçları taahhüt ettikleri sermayeleri ile sınırlıdır. Buna karşılık şirket alacaklarına karşı tüm varlığı ile sorumludur. Kurulabilmesi için en az 5 ortak (gerçek veya tüzel) ve 50.000 tl sermaye gerekir ve bu sermeyeninde paylara bölünmüş Olması gerekir.(500 krş) İki şekilde kurulurlar. 1-ani kuruluş 2-tedrici kuruluş (1998 yılında kaldırıldı) Yönetim çoğunlukla profesyonel yöneticilere bırakılır Anonim şirketin 3 tane organı bulunmaktadır. Bunlar; 1-Genel kurul 2-Yönetim Kurulu 3- Denetleme Kurulu 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 77 77

Limited şirket: 2 veya daha fazla kişi ( en fazla 50) (gerçek veya tüzel) ile kurulan ortakların sorumluluğu koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı (5000) tl ve ana sermayesi belirli şirketlerdir. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket Sermayesi paylara bölünen ve ortaklardan bir veya bir kaçının şirket alacaklarına karşı bir kolektif şirket diğerlerinin bir anonim şirket ortağı gibi sorumlu oldukları şirkettir Kolektif şirket ortağı gibi olanlara komandite ortak; Anonim şirket ortağı gibi olanlara da komanditer ortak denir Ortak sayısı en az bir komandite olmak üzere en az 5 kişidir. Sermayesi 5000 Tl dir. Bu sermayede 100 krş şeklinde paylara ayrılmaktadır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 78 78

Kooperatifler Kooperatifler kanunu ile bu tür işletmeler şirketlerden ayırt edici özellikler getirilmiştir. Karşılıklı yardım ve dayanışma ve belli bir ekonomik çıkarları sağlamayı amaçlayan tüzel kişiliği olan bir örgüttür. En az 7 ortak ile kurulur. İlkeler: Açık kapı ilkesi Demokratik yönetim Maliyetine hizmet Irksal, dinsel ve siyasal tarafsızlık Ortakların sermaye paylarına sınırlı faiz ödeme ve işletme gelir -gider farkının ortaklara adil dağıtımı 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 79 79

Dernek ve Vakıflar Aslında dernekler işletme kurup işletemezler. Ama medeni kanunumuz derneklerin asıl amaç iktisadi olmayan işletmeler kurabilmelerine müsaade etmektedir. Aynı kanunda bir malın tesis kurmak amacıyla tahsis edilebileceği de belirtilmiştir. Vakıflar Kanunu da Medeni kanuna göre kurulan vakıflara ait malların işletilmesinin ayrıntılı esaslarını göstermektedir.(kızılay- Maden suyu) 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 80

HUKUKİ AÇIDAN İŞLETME ÇEŞİTLERİ KAMU İŞLETMELERİ 1. Katma Bütçeli İşletmeler 2. Döner Sermayeli İşletmeler 3. Yerel Yönetim İşletmeleri 4. Kamu İktisadi Teşebbüsleri *İktisadi Devlet Teşekkülleri *Kamu İktisadi Kuruluşları 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 81

1. Katma Bütçeli İşletmeler: Katma bütçeli devlet dairelerinin, kendilerine bağlı gelir getiren işletmeleri vardır. (Tekele bağlı sigara içki fabrikaları ) Bu işletmelerin kendi tüzel kişiliği yoktur. 2. Döner Sermayeli işletmeler: Sağlık bakanlığına bağlı hastaneler, hazine müşteşarlığına bağlı darphane 3. Yerel Yönetim İşletmeleri: Mahalli idareler, İl özel idareleri, belediye ve köyleri içine alır. Bu kurumların kendi bünyelerinde işletme kurmalarına kanunlarla yetki verilmiştir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 82

4. Kamu İktisadi Teşebbüsleri: a) İktisadi Devlet Teşekkülleri: Ekonomik ihtiyaçlara uygun olarak verimlilik ve karlılık ilkeleri doğrultusunda kendi aralarında ve ulusal ekonomi ile uyum içinde çalışarak sermaye birikimine yardım etmeleri ve böylece daha fazla yatırım kaynağı yaratmaları gereken kamu iktisadi teşebbüsleridir(kit). b) Kamu İktisadi Kuruluşları: Sermayesinin tamamı devlete ait olup tekel niteliğindeki mal ve hizmetleri kamu yararı gözeterek üretmek ve pazarlamak üzere kurulan ve karşıladığı kamu hizmeti nedeniyle ürettiği mal ve hizmetler imtiyaz sayılan KİT lerdir. (Tuz işletmeleri gibi) 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 83

İŞLETMELERİN KURULUŞ ÇALIŞMALARI 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 84

KURULUŞ ÇALIŞMALARI Ekonomik araştırmalar Piyasa etüdü ve talep tahmini Kuruluş yeri ve konumluk yer seçimi Büyüklük kapasite belirleme 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 85 85

PİYASA ETÜDÜ VE TALEP TAHMİNİ Piyasa etüdünün amaçları İşletmenin üreteceği veya pazarlayacağı mal ve hizmetlerin miktar ve niteliklerini saptamak, bunları ortaya koyan öğeler olarak tüketicilerin sayılarını, bu mal ve hizmetlerde aradıkları nitelikleri, satın alma güç ve arzularını belirlemektir. Aynı tüketici ve pazara benzer veya ikame ürünler sunan diğer rakip firmalar ve arz kapasitelerinin saptanması, dolayısıyla pazarın o andaki ve gelecekteki durumu konusunda bilgi toplamaktır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 86 86

TOPLANMASI GEREKEN BİLGİLER Mal ve hizmetlerin kullanım biçimi ve nitelikleri Mal ve hizmetlerin piyasadaki mevcut satış fiyatları, maliyetleri Mal ve hizmetleri kullanan tüketicilerin tip ve özellikleri, potansiyel tüketici türleri Mevcut arz durumu (yurtiçi /yurt dışı) Yurt içi üretim söz konusu ise üretici sayısı ve nitelikleri, ithal ediliyorsa hangi ülkelerden nasıl? Dağıtım kanalının yapısı Mal ve hizmetlerle rekabet ve tamamlama durumunda olan mal ve hizmetler Hükümetin mal ve hizmetlerle ilgili ekonomik ve yasal politikası Ülkenin genel ekonomik durumu 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 87 87

PİYASA ARAŞTIRMALARI Masa başı araştırmaları (ikincil kaynaklar) Alan araştırmaları (anket, gözlem, deney) 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 88 88

KURULUŞ YERİ VE KONUMLUK YER SEÇİMİ Kuruluş yeri:işletmenin amaçlarına ulaşmada faaliyetlerini verimli, ekonomik ve karlılık ölçütlerine uygun şekilde yürütmesine imkan veren yerdir. Konumluk yeri:belirlenen kuruluş yeri içinde işletmenin faaliyetlerini yürütmek üzere fiziksel mekan olarak kurulduğu ya da açıldığı yer. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 89 89

KURULUŞ YERİ BÖLGE SEÇİMİNDE NELERE DİKKAT Pazara Yakın Olma Hammaddelere Yakın Olma Vergi Oranları İş İklimi Ücret Oranı Emek Piyasalarındaki Koşullar ETMELİYİZ? 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 90 90

KURULUŞ YERİ ŞEHİR SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR Populasyon Trendleri Rekabet Ulaşım Olanakları Kamu Hizmetlerinin Kalitesi,Maliyeti ve Yerel Düzenlemeler Yaşam Kalitesi Kümelenme Topluma Uyum Gösterme 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 91 91

KURULUŞ YERİ KONUMLUK YERİN SEÇİMİ (PERAKENDE VE HİZMET İŞLETMELERİNDE ) Ticari Alan Ölçeği Perakende Uyumluluğu Rekabetin Derecesi Ulaşım Altyapısı Politik Engeller Müşteri Trafiği Park Yeri Olanakları Tanınmışlık Genişleme olanakları Görünürlülük Fiziksel,Irksal ve Duygusal Engeller 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 92 92

KURULUŞ YERİ KONUMLUK YERİN SEÇİMİ (ÜRETİM İŞLETMEL ERİNDE) Serbest Bölgeler Küçük ve orta Ölçekli Sanayi Siteleri Organize Sanayi Bölgeleri İnkübatörler Endüstri Bölgeleri Teknoloji Geliştirme Bölgeleri 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 93 93

ÖNEMLİ TANIMLAR YATIRIM; nakdi sermayenin, üretim yapacak makine ve teçhizata veya iktisadi üretim birimine dönüşmesidir. PROJE; bir konunun çözüme kavuşturulması yolunda hazırlanan tasarı veya tasarlanan plandır. YATIRIM PROJESİ; bir toplumda belirli bir zaman süresi içinde, mal ve hizmetlerin üretimini artırmak için bazı olanakları yaratma, genişletme ve geliştirmeye yönelik bir öneridir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 94

FİZİBİLİTE; kesin yatırım kararı alınmadan önce yapılması düşünülen yatırımla ilgili ekonomik, teknik ve finansal sorunlara ilişkin bilgilerin sistemli ve analize elverişli bir biçimde toplanmasıdır. Bu çalışmalara girişmedeki temel amaç, düşünülen yatırımın faydalarını ve kıt olan kaynakların alternatif ekonomik kullanımlarını belirleyerek en rasyonel yatırım kararının alınmasını sağlamaktır ki bu sayede ticari açıdan en cazip yatırımın seçimi sağlanmış olur. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 95

GENEL OLARAK İŞLETMENİN KURULUŞ AŞAMALARI 1. PROJE FİKRİ 2. FİZİBİLİTE ÇALIŞMALARI 3. FİZİBİLİTE RAPORU 4. DEĞERLENDİRME VE YATIRIM KARARI 5. KESİN PROJE 6. PROJENİN UYGULANMASI (YATIRIM) 7. ÜRETİME GEÇİŞ AŞAMASI 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 96

PROJE FİKRİ Belirli bir malı üretme isteğinin girişimcinin zihninde belirmesi ile başlar. Proje fikri, ülkenin üretim-tüketim modeli, pazar durumu, mevcut sanayi işletmelerinin durumu, ihracat olanakları, ithalat programları, kalkınma plan ve programları, doğal kaynaklar ve teknoloji durumu vb. herhangi bir kaynaktan doğabilir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 97

FİZİBİLİTE ÇALIŞMALARI F.Ç. nın ana görevi, proje fikrini teknik ve finansal açılardan inceleyerek, bulguları ve onları destekleyen verileri sistemli ve mantıklı bir şekilde sunmaktır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 98

FİZİBİLİTE RAPORU Tamamlanmış fizibilite etüdüdür. Fizibilite çalışmaları aşamasının sonucudur. Ekonomik, teknik ve finansal açılardan yapılan çalışmaların, bir bütünü projeyi oluşturacak şekilde bir araya getirilmiş halidir. Bir Fizibilite raporu; Pazar durumu ve tesis kapasitesi, Malzeme girdileri, İşletmenin kuruluş bölgesi ve yeri, konularını içermelidir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 99

Fizibilite Çalışmaları ve Fizibilite Raporu Hazırlamanın Amaçları: 1. İşletmenin kurulmasına kesin karar vermek. 2. İşletmenin hangi büyüklükte ve nerede kurulacağını belirlemek. 3. Yatırımın finansal portresini ortaya koymak ve gerekli iç-dış finansman için yardımcı olacak finansal kuruluşlara fizibilite raporu sunmak. 4. Teşvik kredisi, yatırım indirimi ve döviz tahsisi gibi devletin sağladığı olanaklardan yararlanmak üzere fizibilite raporunu DPT gibi ilgili kamu organlarına sunmak. 5. Projenin gerçekleşmesi, kuruluşu, işleyişi sırasında karşılaşılabilecek güçlükleri önceden tahmin ederek, gerekli tedbirleri almak. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 100

DEĞERLENDİRME VE YATIRIM KARARI Girişimci; bu bilgilerin ışığında başta ticari karlılık olmak üzere çeşitli kriterleri göz önünde tutarak yapacağı değerlendirme olumlu bir sonuç verdiği takdirde yatırım kararı alır. Bu aşama son derece önemlidir. Projenin kabulü ile yatırım kararı alınır ya da projenin reddi ile sonuçlanır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 101

KESİN PROJE Proje kabul edilirse, artık onun kesin proje haline dönüştürülmesi gerekir. İşletmenin hukuki şekli, kesin teknik hesaplar, alınacak makinelerin kesin kapasiteleri ve maliyetleri vb. üzerinde durularak projeye son şekli verilir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 102

PROJENİN UYGULANMASI (YATIRIM) Yatırım artık gerçekleşmektedir. Önceki yapılan tüm çalışmalar yatırım için hazırlık olup, asıl büyük harcamalar bu dönemde olur. Fiziksel yatırımlara bu dönemde başlanır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 103

ÜRETİME GEÇİŞ AŞAMASI Fiilen gerçekleşmiş olan yatırım projesinin artık sonuçlarını vermeye başladığı son dönemde, ilk üretim deneme niteliğindedir. Deneme üretimi sırasında gerek kalite, gerekse sayı(miktar) bakımından planlanan ile elde edilen mamuller arasında olumsuz farklar varsa bunların giderilmesine çalışılır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 104

İŞLETMENİN KURULUŞ YERİ SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1. Ham madde 2. Ulaştırma (deniz, demir, kara, hava yolu ve boru hatları) 3. Pazara Yakınlık 4. İş gücü (Emek Piyasası) 5. Enerji ve Yakıt 6. Su 7. İlkim ve Doğa Koşulları 8. Zararlı Atıklar 9. Yerel Yönetimler ve Özendirme Önlemleri (Teşvik) 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 105

İŞLETMELERİN KURULUŞ İŞLEMLERİ İşletme kurarken; yerel yönetimlerle, maliye ile, sosyal güvenlik kurumları ile ve meslek kuruluşları ile sıkı ilişkiler içinde bulunulur. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 106

İŞLETMELERDE BÜYÜME VE KÜÇÜLME İşletmelerin büyümesini gerekli kılan nedenler İki ana grupta incelenebilir. Bunlar; 1. İşletmenin girişimci ve yöneticilerinden kaynaklananlar nedenler. 2. İşletmenin dış çevresinden kaynaklanan nedenler. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 107

İşletmenin girişimci ve yöneticilerinden kaynaklananlar nedenler: Bunlar; kişisel hırslar, yaratıcılık, spekülasyon ve kar amacı elde etmektir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 108

İşletmenin dış çevresinden kaynaklanan nedenler(1): İşletmeler çevrenin etkisiyle, finansman, pazarlama ya da üretim faaliyetlerinden kaynaklanarak büyümeyi amaçlayabilir. Büyüme işletmenin çevre baskılarına karşı koyabilmesi kadar çevreye uyum yeteneğini sağlar. Büyüyen işletmeler, rakiplerle daha kolay mücadele ederken müşterilerine de kaliteli hizmet sunabilirler. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 109

İşletmenin dış çevresinden kaynaklanan nedenler(2): İşletmelerin büyümesi ile finansal olanaklarının artırılması ve işletme çevresinde güç kazanması mümkün olur. Fonlar daha etken kullanılabilir, rekabette finansal üstünlük sağlanabilir, kredi kurumlarında ve borsada prim sağlanabilir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 110

İşletmenin dış çevresinden kaynaklanan nedenler(3): Büyüme ile üretimde, miktar ve kalite artarken, maliyetlerde düşmeler yaşanabilir. Ar-Ge faaliyetlerine ağırlık verilebilir. Büyük işletmeler tedarik kolaylıklarından yararlanabilir. Yeni ürünler geliştirilebilir. Büyüme ile işletmenin faaliyet gösterdiği pazarlar, nitelik ve nicelik yönünden değişir. Pazarlama teknikleri daha verimli kullanılabilir. Ulusal ve uluslar arası pazarlara girme kolaylaşır. Pazar stratejileri geliştirilebilir. Satış giderlerinden tasarruf sağlanabilir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 111

İŞLETMELERDE BÜYÜME ŞEKİLLERİ 1. İç Büyüme: Mevcut faaliyetlerin geliştirilmesi yoluyla gerçekleştirilebilir. İç büyüme genellikle tek mamul temeline dayalı üretim yapan işletmelerde, kapasite genişletme olarak görülebilir. 2. Dış Büyüme: Genellikle birleşme şeklinde olur. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 112

İç Büyüme İşletmeler kendi kaynaklarına dayanarak iç büyümeye giderler. Yeni finansman kaynaklarına ihtiyaç duyulur. Büyüme de borçlanma, oto finansman ya da yeni sermaye bulma yöntemlerinden biri veya bir kaçı uygulanabilir. İç büyüme için gereken fonlar genellikle dağıtılmamış karlar ile yedeklerin sermayeye eklenmesi, tahvil çıkarmak ya da uzun vadeli borçlanma yoluyla dış finansman sağlanması, halka açılmak suretiyle yeni hisse senetleri satışı, işe yaramayan atıl durumdaki duran varlıkların satışı ya da kısa vadeli borçlanmalar gibi finans kaynaklarından sağlanır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 113

İç Büyüme -Yatay Büyüme: İşletmelerin aynı üretim dalında faaliyet boyutlarını genişletmesidir. Bu ise ürün farklılaştırması veya Pazar farklılaştırması ile sağlanır. -Dikey Büyüme: Geriye ve ileriye olmak üzere iki şekilde gerçekleşebilir. Geriye Doğru Dikey Büyüme: İşletme daha önce satın aldığı girdileri kendisi üretmeye başlar. İleriye Doğru Dikey Büyüme: İşletmenin ürettiği mallar için satış organizasyonu kurmuş olması durumunda söz konusudur. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 114

Dış Büyüme - Dikey Birleşme: Geriye doğru ve ileriye doğru dikey birleşme olarak ikiye ayrılır. - Yatay Birleşme: Birbirinin aynısı olan malları üreten ve pazarlayan işletmelerin birleşmesidir. - Dairesel Büyüme: İşletmelerin ürettikleri mamuller birbirleriyle ilişkili olmadığı halde, aynı dağıtım kanallarını kullanan işletmelerin birleşmesiyle ortaya çıkar. Yatay büyümeye benzer. - Karışık Büyüme: Yatay büyümenin amacı rekabeti ortadan kaldırmak, dikey büyümenin amacı üretim ekonomilerinden yararlanmak, dairesel büyümenin amacı dağıtım ekonomileri yaratmaktır. Birçok büyüme bunların hepsini içinde barındırabilir. Bu türden büyümelere karışık çapraz ya da çok yönlü dağılma denebilir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 115

Geriye Doğru Dikey Büyüme Satın alınan işletme Hammadde faaliyeti Tekstil üretimi Eski işletme Üretim Faaliyeti Giyim üretimi 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 116

İleriye Doğru Dikey Büyüme Esas işletme Üretim Faaliyeti Giyim üretimi Satın alınan işletme Satış ve dağıtım mağazaları Elbise satış mağazaları 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 117

İŞLETMELERDE KÜÇÜLME Küçülme, işletmenin bilinçli olarak aldığı kararlar ve uyguladığı stratejiler ile personel sayısını, maliyetleri ve iş süreçlerini azaltmasıdır. Küçülerek şirket iyileştirmek ve yeniden bir yapılanma yöntemidir. İşletmenin temel yeteneklerinin dışında kalan faaliyetleri yerine getiren bölüm veya birimleri kapatması, tüm süreçleri gözden geçirerek yeniden şekillendirmesi demektir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 118

İŞLETMELERDE KÜÇÜLME Küçülmenin temeli; maliyetleri düşürmek, karar sürecini hızlandırmak, yeni fikirleri hayata daha çabuk geçirebilmek, sinerjiyi artırmak, iletişimdeki bozulmaları azaltmak, daha çok sonuca yönelik çalışarak müşteri ihtiyaçlarına odaklanmak ve personel güçlendirmesi yaparak verimliliği artırmaktır. Ancak ülkemizde küçülme daha çok işletmeleri ayakta tutabilmek için yapılmaktadır. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 119

İŞLETMELERDE KÜÇÜLME nin OLUMSUZ ETKİLERİ Çalışanların üzerinde yarattığı psikolojik baskı ve bu baskıyı stres, gelecek korkusu, endişe ve verim düşüklüğü izlemektedir. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 120

İŞLETMELERDE KÜÇÜLME STRATEJİLERİ İTME STRATEJİSİ: Uygun sayıda iş gücünün, iyi düzenlenmiş bir plan çerçevesinde işten çıkarılmasıdır. (Tazminatlar unutulmamalı.) ÇEKME STRATEJİSİ: Bu stratejide de çalışan sayısında azaltma yapılması söz konusudur. Çalışanların gönüllü olarak işten çıkmaları sağlanır.(yaşlı-emekli) KüçülmeAlternatifleri: *İşletmenin esas faaliyet alanına yönelip, yan uğraş alanlarına son vermesi. *Orta kademe yöneticilerden kurtulma. *Stratejik önemi olmayan her şeyi işletme dışına kaydırma. *Hiyerarşik kademeleri azaltma. 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 121

DEVAMI GELECEK... 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 122

KAYNAKÇA İsmet Mucuk (2005); Modern İşletmecilik, Türkmen Kitabevi, 15. Basım, İstanbul. Anadolu Üniversitesi Yayınları (2003); Genel İşletme, 3. Baskı, Eskişehir. Hasan Altın, Emine Başar ve Sibel Doğan (2010); Meslek Yüksekokulları için İşletme, 1. Basım, Nobel Yayın Dağıtım, İstanbul. Mustafa Özhan Kalaç (2011), İşletme Yönetimi, http://www.ozhankalac.info/ders/isletmeyonetimi.ppt#261,7,gir işimci İnternet Kaynakları 28.10.2013 2013-Şule KIYCI 123