tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Çok Alametler Belirdi: Türkiye Sanayisizleşiyor Güven SAK 26 Aralık 2012, İstanbul
Slayt 2 TEPAV 2012 de neler yaptı? Anayasa Çalışmaları Avrupa nın en iyi 3. Think-tank i odülü Küresel Girişimcilik Programı ABD Dışişleri Bakanlığı ile Gıda Sektörü Değer Zinciri Analizi ASAV ile Makine Sektörü Rekabetçilik Analizi Ekonomi Bakanlığı ve TOBB ile İzmir Girişimcilik Ekosistemi İzmir Kalkınma Ajansı TR 33 (Manisa, Afyon, Uşak, Kütahya) Sanayi ve Yenilikçilik Stratejisi Zafer Kalkınma Ajansı ile Global Business Bridges Girişimi AB- TR-Mısır-Filistin-Tunus AB Delegasyonu, TOBB, Ekonomi Bakanlığı ile KKTC Devletinde Kurumsal Gözden Geçirme TC Yardım Heyeti ile Kadın çalışmaları Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Kentleşme Analizi Dünya Bankası ile Konya Perakende Güven Endeksi Konya Ticaret Odası Tarım Satış Kooperatifleri Projesi Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
Slayt 3 Ocak 2011: Aklı olan bu devirde sanayiye girer mi? 4 Ocak 2011 de Sanayi ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün e özel TEPAV sunumu İSO 1000 deki sanayi gruplarının Rekabet Kurulu iznine tabi devralma işlemleri 25 20 22 İmalat sanayii 20 17 25 20 21 Hizmetler, enerji 25 20 Giriş Çıkış 15 13 15 13 10 10 5 5 0 0 2000-2006 2007-2010 2000-2006 2007-2010 Toplam cirosu 25 trilyonu ya da pazar payı %25 i geçen birleşme ve devralma işlemleri Rekabet Kurulu na bildirilmektedir. Kaynak: Rekabet Kurulu kararları ve TEPAV hesaplamaları
Çerçeve Slayt 4 Çerçeve Türkiye nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi Nereden bakarsan bak, sanayisizleşiyoruz Neden sanayisizleşiyoruz? Sanayisizleşmek kötü mü? Ne yapmalı? Vergi sistemi, Adalet ve Eğitim Teşvik tasarım yöntemi Yeşil büyüme
2008 Türkiye nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi Slayt 5 Türkiye zaten orta gelir tuzağındadır Ülkelerin kişi başına milli gelirinin ABD nin kişi başına milli gelirine oranının logaritması Türkiye 1960 Kaynak:Agênor ve Canuto (2012)
Türkiye nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi Slayt 6 Türkiye, 1990 ve 2000 de imalat sanayi üretimi en büyük 15 ülkeden biriyken, 2010 yılında ilk 15 içinde yer alamadı Sıralama İmalat sanayisi üretimi en büyük olan 15 ülke Kaynak: McKinsey Global Institute
Türkiye nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi Slayt 7 Türkiye nin büyümesi hem vasat hem de sanayisiz: OECD nin en iyisi olmak yetmez Seçilmiş ülke gruplarında ve Türkiye de 2000-2010 dönemindeki toplam büyüme (%) Kaynak: Dünya Kalkınma Göstergeleri, TEPAV hesaplamaları
Türkiye nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi Slayt 8 Bankalar sanayiyi neden sevmiyor? İşçiye 15 yıllık konut; patronuna 3 yıllık makine kredisi Türk bankacılık sektörünün kullandırdığı krediler içinde imalat sanayii şirketlerinin payı (%) Kaynak: TCMB, TEPAV hesaplamaları
Türkiye nin orta gelir tuzağı ve sanayisizleşme problemi Slayt 9 Sanayinin toplam istihdamdaki payı düşerken, işçi başına verimliliği de azalıyor Sektörel istihdam payları (%) İşçi başına katma değer (1998 fiyatlarıyla, TL) Kaynak: TÜİK, TEPAV hesaplamaları
Sanayisizleşme kötü mü? Slayt 10 Sanayi olmadan kendiliğinden verimlilik artışı olmaz Kaynak: Rodrik (2000), McKinsey Global Institute, Dünya Kalkınma Göstergeleri, TEPAV hesaplamaları
Sanayisizleşme kötü mü? Slayt 11 Sanayisizleşmenin ana nedeni sanayinin niteliğini yükseltememiş olmamızdır Türkiye deki imalat sektörlerinin dünyadaki payı, ihracat büyüme hızı ve hacmi (2011) Kaynak: COMTRADE veritabanı, TEPAV hesaplamaları
Üretimin niteliği endeksi Sanayisizleşme kötü mü? Slayt 12 Küreselleşen dünyada sanayi payını korumanın yolu niteliği arttırmaktan geçer Üretimin niteliği endeksi ve imalat sanayinin milli gelir içindeki payı, 2008 2,5 2,0 Japonya İsviçre Almanya 1,5 ABD Kore 1,0 Çin 0,5 Türkiye 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0 0 5 10 15 20 25 30 35 İmalat sanayi payı (% GSYİH) Kaynak: COMTRADE veritabanı, Dünya Kalkınma Göstergeleri, TEPAV hesaplamaları
Sanayisizleşme kötü mü? Slayt 13 Üretimin niteliği arttıkça orta gelir tuzağından çıkılır 2011 deki kişi başı gelir (log, dikey eksen) ve 1998 deki ihracat sofiskasyon endeksi değeri (log, dikey eksen) Türkiye Kaynak: COMTRADE veritabanı, Dünya Kalkınma Göstergeleri, TEPAV hesaplamaları
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Sanayisizleşme kötü mü? Slayt 14 Türkiye de neden ileri teknoloji yok? Sanayimiz neden dönüşemiyor? Türkiye nin ihracatının teknolojik dağılımı Kore ve Türkiye nin ileri teknolojili mal ihracatı (milyar USD) Doğal kaynak Orta teknoloji 18% 20% 19% 22% 14% 24% 16% 35% 19% 39% 120 100 80 Türkiye dünyanın 17. büyük ekonomisi ve 17. büyük otomotiv üreticisi Kore dünyanın 14. büyük ekonomisi ve 5. büyük otomotiv üreticisi Kore 60 Düşük teknoloji 59% 56% 53% 42% 38% 40 20 Türkiye İleri teknoloji 4% 3% 9% 7% 5% 0 1990 1995 2000 2005 2010 Kaynak: COMTRADE veritabanı, Dünya Kalkınma Göstergeleri, TEPAV hesaplamaları
İsviçre Japonya Almanya Fransa ABD İngiltere Kore İtalya İspanya Hollanda Çin Meksika Kanada Türkiye Rusya Hindistan S. Arabistan Endonezya Brezilya Avustralya Sanayisizleşme kötü mü? Slayt 15 İleri teknolojili sanayileşme olmadan 2023 hayal! Dünyanın en büyük 20 ekonomisinin ihracat sofistikasyon endeksi (EXPY) değeri, 2010 Normalize edilmiş değerler, İsviçre = 100, Nijer=0 100 95 90 100 98 96 95 93 92 91 88 87 87 85 80 83 83 80 75 70 69 69 69 68 65 60 55 63 61 56 50 Kaynak: BACI veritabanı, Dünya Kalkınma Göstergeleri, TEPAV hesaplamaları
Ne yapmalı? Slayt 16 Son yıllarda sanayisizleşme neden hızlandı? (Küresel rekabette dünya genelinde 2012 de 43. sıradayız) Küresel Rekabet Gücü Endeksi alt bileşenlerinde Türkiye nin sırası 2006 2012 1. Vergi 95 117 2. Adalet 56 83 3. İşgücü piyasası 114 124 4. Eğitim 58 74 5. Makro çerçeve 101 55 Kaynak: Global Competitiveness Report
Ne yapmalı? Slayt 17 Vergi sistemi sanayide nitelik dönüşümüne engeldir Kaynakların sektörel dağılımını belirleyen temel unsurlardan biri vergi sistemidir Türkiye deki sistem üretimi özendirmemektedir Türkiye de arsa fiyatlarının artışından doğan gelirler vergilendirilmiyor İmar kanunundaki değişiklikler arsa rantının temelidir Üretim kapasitesi değil fabrikanın arsası güvencedir Kore, gayrimenkul rantının önüne geçebilmiştir Spekülasyon varsa gayrimenkul işlemlerine ilave vergi getiriliyor Vergi oranı, sahip olunan konut sayısına bağlı olarak artıyor
Ne yapmalı? Slayt 18 Türkiye de sanayi arsası üretimi nitelik dönüşümüne engeldir Sanayileşmenin öncelik olduğu yerlerde üretim arsası fiyatı 10 $ ı geçmemelidir. Gebze OSB de arsa ortalama satış fiyatı (USD/m2) Bazı şehirlerde güncel OSB arsa fiyatları (TL/m2) OSB Asgari fiyatı, TL/m2 Gebze 450 Ankara Sanayi Odası 165 Bursa Hasanağa 150 İzmir İTOB 99 Eskişehir Sanayi Odası 60 Adana Hacı Sabancı 55 Adıyaman 15 Gaziantep 12 Afyon 8 Sivas 6 Kaynak: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, GOSB, TEPAV hesaplamaları
Ne yapmalı? Slayt 19 Türkiye de kamu alımları sanayide nitelik dönüşümüne engeldir Yerli ilaç üretiminde, farklı ürün gruplarının payları ve ürün gruplarında yıllık değer-miktar oranının değişimi Kamu fiyat ve geri 63 61 ödeme politikaları ile, 2004 2004-2012 döneminde 2012 orijinal, jenerik ve 20 yıllık ürün gruplarında yıllık toplam değermiktar oranında orijinal 31 20 ilaçlarda yüzde 19 luk bir 15 düşüşe karşılık jenerik ve 7 20 yıllık ürün gruplarında sırasıyla yüzde 28 ve yüzde 9 luk artış oldu Orijinal Jenerik 20 yıllık* -%19 %28 %9 Kaynak: IMS, TEPAV hesaplamaları
Ne yapmalı? Slide 20 Türkiye de adalet sisteminin operasyonel problemleri sanayide nitelik dönüşümüne engeldir İdari Davalar Gecikme Endeksi, davaların hızlı sonuçlandığı ülkelerde 1 e yaklaşmaktadır. Fikri Mülkiyet Hakları Endeksi, bu hakların iyi korunduğu ülkelerde 6 ya yaklaşmaktadır. Balonların büyüklüğü, ülkelerin ileri teknoloji gerektiren ürün ihracatlarının toplam ihracatları içindeki payını temsil etmektedir. Kaynak: World Justice Project Rule of Law Index, World Economic Forum Competitiveness Report, WDI
Kaynak: GIS, OECD, TEPAV hesaplamaları Ne yapmalı? Slide 21 Mevcut YÖK yasası sanayide nitelik dönüşümüne engeldir Ülkelerin inovasyon performanları ve üniversite özerklikleri (2009)
Gayri menkul ve diğer donanımların mülkiyetine sahip olabilmek Ne yapmalı? Slayt 22 YÖK yasası olumlu değişiklikler getiriyor ama değişenlerin sayısı değişmeyenlerin sayısından az Akademik ve idari serbestlik Üniversitenin kendi kendini yönetmesi Enstitü, araştırma ens., araş. ve uyg.merk. yönetiminin serbestliği Rektör seçimi Dekan seçimi Akademik yapıya karar vermek (Fakülte-bölüm açma) Eğitim programını belirleme Yrd. Doçentliğe Yükselme Prof. Yükselme Doçentliğe Yükselme Akademik personelin işe alınm. ve işten çıkarılm. karar verebilmek Çalışanların ücretlerini belirleyebilmek Öğrenci kontenjanlarını belirleyebilmek Öğrenci katkı payını belirleyebilmek Mali Özerklik Bütçe büyüklüğünün belirlenmesi Bütçede kalemler arası aktarma Gelir kaynaklarını çeşitlendirebilme Borçlanarak fon yaratabilmek Devlet-Konseyli Devlet-Konseysiz Vakıf Özel
Yeşil sektörlerin toplam makine ihracatındaki payı (2010) Ne yapmalı? Slayt 23 Yeşil büyüme perspektifi, makine sanayisinin nitelik dönüşümünü hızlandırır Makine ihracatında dünya pazar payı en yüksek 20 ülke ve Türkiye de yeşil sektörlerin payı 26 25 Meksika 24 Japonya 23 22 ABD 21 Singapur İtalya 20 19 G. Kore Fransa İngiltere 18 Almanya 17 Türkiye Tayvan Tayland Çin 16 Kanada Belçika-Lüksemburg İsviçre 15 İspanya Hollanda Avusturya 14 13 Çek C. 12 11 İsveç 10 9-4 -3-2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Pay değişimi (2005-2010, %) Kaynak: UNIDO, COMTRADE veritabanı, TEPAV hesaplamaları
Sonuç Slayt 24 Sonuç Sanayisizleşme alametleri giderek daha çok kaygı vermektedir Sanayisizleşerek orta gelir tuzağından çıkılmaz Parasal teşvik gerekli ancak yeterli değil; akıllı teşvikler gereklidir Yeşil büyüme, kentsel dönüşüm, kamu alımları (ilaç, Fatih Projesi, savunma sanayisi, vb) Sanayinin imajını yeniden tanımlamak lazım Sanayi kirli midir? Peki nasıl?
Kaynak: SBT Analiz, Dizi web sayfaları Sonuç Slayt 25 Ne izliyorsan O sun! Bu dönem dizilerinde, bu dönemin rol modellerini görmek mümkündür En çok izlenen 5 dizinin ana karakterlerinin dizideki meslekleri Ana Kadın Oyuncu Rol Ana Erkek Oyuncu Rol Muhteşem Yüzyıl Meryem Uzerli Haseki sultan Halit Ergenç Padişah Kurtlar Vadisi Pusu Ayşe Çiğdem Batur Savcı Necati Şaşmaz Devlet görevlisi İnşaat firması Yalan Dünya Gülse Birsel Oyuncu Beyazıt Öztürk sahibi Karadayı Bergüzar Korel Hakim Kenan İmirzalıoğlu Ayakkabı ustası Öyle Bir Geçer Zaman ki Ayça Bingöl Tekstil imalatçısı (70ler) Aras Bulut İynemli Perakendeci