Bitiş çizgisinde: Kopenhag dan Bordeaux ya 1
Avrupa Mesleki Eğitim Alanına Doğru Mesleki Eğitim, Avrupa nın küresel ekonomide kendini yeniden konumlandırması ve yaşlanan toplumların getirdiği sosyal zorluklara karşılık verebilmesi çabalarında büyük önem taşımaktadır. Avrupa nın refahının artması için bilgi ve beceri tabanını sağlamak amacıyla, 32 ülkenin Avrupalı bakanları, Avrupa komisyonu ve Avrupa sosyal tarafları 2002 yılında Kopenhag sürecinde Mesleki Eğitim için bir politika gündemi üzerinde mutabakata varmışlardır. Her iki yılda bir sürecin gözden geçirilmesi, Mesleki Eğitimin kalitesi, çekiciliği, iyi yönetimi ile ortak Avrupa ilke ve araçlarının uygulanmasına yönelik hedeflenen tarihlerin tutturulması için gerçekleştirilen çabalar üzerindeki odağın altını çizmiştir. Ülkeler, eşitliğin ve işgücü piyasası açısından önemin vurgulandığı bu alanlarda çalışmalar yapmıştır. Cedefop'un analizi ve ülkelerin öz değerlendirmeleri, 2008 yılında ulusal öncelikler ile Avrupa gündeminin birbirine daha yakın hale geldiğini göstermektedir. Her ne kadar ilerleme çeşitlilik gösterse de, bir Avrupa Mesleki Eğitim alanı ortaya çıkmaktadır. Avrupa araçlarının uygulanmasında ilerleme Öğrenme çıktılarını temel alan ortak Avrupa araçları, ilkeleri ve rehberleri Kopenhag sürecinin merkezinde yer almaktadır Üye Devletler bunların uygulanmasında takdire değer bir ilerleme kaydetmiştir. Geniş ve çeşitli bir aktörler yelpazesi, işbirliği, ağ oluşturma ve akran öğrenimi yoluyla çalışmalara 2
katılım sağlamıştır. Giderek artan şekilde, paylaşılan önceliklerin elde edilmesi için Avrupa araçları Mesleki Eğitim politikalarının içerisine girmektedir. Öğrenmenin çıktılarının vurgulanmasına doğru olan değişim, Üye Devletlerde eğitim ve öğretimin içerik ve organizasyonunu etkilemektedir. EQF: ulusal uygulamaya doğru Öğrenme deneyimine geçerlilik kazandırılması: yüksek öncelikli Europass: vatandaşlar için fark yaratmak Avrupa Yeterlilik Çerçevesinin (EQF) ilkeleri geniş ölçüde kabul edilmiştir. EQF her tür öğrenim arasında köprü oluşturan bir unsur olarak görülmektedir. Hemen hemen tüm ülkeler hızlı bir şekilde EQF ile bağlantılandırmak üzere Ulusal Yeterlilik Çerçevelerini geliştirmektedirler (NQFler). AB dışarısında dahi, EQF giderek artan bir şekilde referans noktası olarak görülmektedir. Yaygın ve gayrıresmi öğrenime geçerlilik verilmesi, hemen hemen tüm ülkelerde bir önceliktir. Bazı ülkelerde halihazırda bireyler öğrenme deneyimlerini tespit ettirebilmekte, değerlendirmesini yaptırmakta ve geçerlilik almaktadır. Diğer bazı ülkelerde ise görüşmeler ve planlamalar devam etmektedir. Europass 32 ülkenin her birinde kullanılmaktadır. Başarısını, istikrarlı bir şekilde artan kullanımı göstermektedir. I2005 yılından bu yana, 12 milyonun üzerinde vatandaş Cedefop'un Europass web sitesini ziyaret etmiştir (http.//europass.cedefop.europa.eu). Beklentilerin oldukça üzerindedir. 3
Mesleki Eğitim için Kredi sistemleri halen Avrupa Mesleki Eğitim sistemlerinde sık kredi sistemi: yolda, uygulanan bir olgu değildir. Mesleki Eğitim için Avrupa Kredi geliyor Sisteminin (ECVET) olgunlaştırılması için halen büyük ölçüde çalışma ve yatırım gerekmektedir. ECVET in test edildiği pilot projelerden umut vadeden sonuçlar beklenmektedir. Kalite güvencesi: Öğrenme çıktılarının kalitesine duyulan güven, AB araçlarının başarıya başarının anahtarı ulaşmasında vazgeçilmezdir. Birçok ülke, NQFler, standartlar, müfredatlar üzerindeki çalışmaları ve sosyal tarafların daha fazla katılımını, Mesleki Eğitimin kalitesine yapılan bir katkı olarak görmektedir. Ortak kalite güvencesi çerçevesine uygun olarak izleme ve değerlendirme yapılmasına yönelik bir eğilim bulunmaktadır. Öğretmenler ve öğrenciler giderek artan bir şekilde başarılı değişimin anahtarı olarak görülmektedirler. Onların yeni rolleri için donatılmalarına ilişkin stratejiler ortaya çıkmaktadır. Ulusal öncelikler: zorluklar ve ilerleme Başlangıç mesleki eğitiminin geliştirilmesi ve arttırılması Başlangıç mesleki AB deki ortaöğretim mezunlarının %50 sinden fazlası eğitimi: mezun mesleki ve ön mesleki eğitim programlarından sayıları çeşitlilik gelmektedir, ancak ülkeler arasında önemli farklılıklar göstermektedir bulunmaktadır. Tüm mezunların yüzde değeri itibariyle Mesleki Eğitim Lisesi Mezunları Veri Kaynağı: Eurostat (UOE), 2000 ve 2006. 2001 için AT ve HU verileri, 4
İngiltere ve MT için veri mevcut değildir (2000). Mesleki Eğitim mezunlarının sayısını arttırmak amacıyla, birçok ülke her türden kabiliyet ve geçmişe sahip daha fazla genci Mesleki Eğitime çekmeye çalışmaktadır. Ancak, demografik değişim ve artan beceri ihtiyaçları nedeniyle daha fazla çaba gösterilmesi gerekmektedir. Nüfustaki düşüş ve artan beceri ihtiyaçları Eğer Mesleki Eğitim katılımı ve Mesleki Eğitim mezunları oranları sabit kalır ise, Mesleki Eğitim Lisesi mezunlarının sayısının 2005 ten 2030 yılına kadar 500 000 düşmesi ve en hızlı düşüşün ise 2009 ile 2015 yılları arasında gerçekleşmesi beklenmektedir. Mesleki Eğitim mezunlarının (15 24) Sayısı, ISCED seviyeleri itibariyle, 2005-2030 Kaynak: Cedefop, 2008 (a) 5
Beceri ihtiyaçları tüm sektörlerde ve tüm meslek dallarında belirgin bir artış gösterecektir. 2006-2020 döneminde, yeni işler veya işgücü piyasasından ayrılan kişilerin yerlerinin doldurulmasına ilişkin tüm açık pozisyonların yarısı için orta seviye yeterliliklerin, özellikle de mesleki yeterliliklerin istenmesi beklenmektedir. Artan yeterlilik eksiklikleri? Mesleki Eğitim yeterliliklerine sahip daha az kişinin işgücü piyasasına girmesi, yüksek ikame talebi ve artan beceri gerekliliklerinin nitelikli işgücü tedariki açısından ciddi etkileri vardır, ve artan beceri boşlukları ve eksikliklerini tehdit altında bırakmaktadır. Avrupa da çalışma çağı olan 25-64 yaş aralığında halihazırda 78 milyon düşük beceri düzeyine sahip kişi bulunduğundan dolayı, bu durum gerçek bir risk teşkil etmektedir. Yeterlilik seviyesi itibariyle talep, AB, 2006-2020, 000lı yıllarda değişim Kaynak: Cedefop, 2008 (b) Birçok Üye Devlette Sürekli Mesleki Eğitime Sürekli mesleki eğitime katılım ve yatırımların arttırılması 2005 yılında AB deki çalışanların %33 ü, işletmeler 6
(SME) Katılımda İlerleme tarafından organize edilen sürekli mesleki eğitime katılmıştır. Daha yeni Üye Devletler diğerlerine yetişmektedir, bazıları bunu insan kaynaklarına daha fazla yatırım yaparak gerçekleştirmektedir. Katılım oranları, geleneksel olarak yüksek Sürekli Mesleki Eğitim katılımının olduğu diğer bazı Üye Devletlerde düşmüştür. Tüm çalışanların yüzde değeri itibariyle SME kurslarına katılan çalışanların oranı (tüm işletmeler), AB, 1999 ve 2005 Veri kaynağı: Eurostat, CVTS 1999 ve 2005, 2005 verileri geçicidir Not: 1999 ve 2005 yılları verilerinin karşılaştırılabilirliği kısıtlı olduğundan dolayı İngiltere ve NO dahil edilmemiştir. CY, MT, SK için No 1999 verileri, IE için No 2005 verileri İşletmeler tarafından daha düşük SME yatırımı İşletmeler tarafından SME kurslarına yapılan harcamalar AB seviyesinde 1999 yılındaki işgücü maliyetlerinin %2.3 ü seviyesinden 2005 yılında %1.6 ya düşmüştür, ve en büyük düşüş orta büyüklükteki işletmelerde gerçekleşmiştir. İşletme büyüklüğü itibariyle, toplam işgücü maliyeti toplamı içerisinde işletmelerin SME kurslarına yaptıkları harcama yüzdesi, AB 25, 1999 ve 2005 7
Veri kaynağı: Eurostat, CVTS 1999 ve 2005, Not: 2005 verileri geçicidir Yeni finansman mekanizmaları Herkes için Hayat Boyu Öğrenme savunmasız gruplar için özel girişimler Buna karşılık olarak, ülkeler devlet, işletmeler ve bireyler arasında eğitim sorumluluğunun daha fazla paylaşılmasını teşvik etmiştir. Ülkeleri maliyet paylaşımı politikaları ve vergi teşvikleri, indirimleri, öğrenme hesapları, tasarruf programları ve krediler gibi yeni araçlar geliştirmiş ve çoğunlukla bunları bir arada sunmuştur. Sosyal taraflarca eş yönetimi gerçekleştirilen sektörel eğitim fonları da eğitimin sektörel ihtiyaçlara uyarlanmasını iyileştirmiştir. Hakkaniyete hitap edilerek Mesleki Eğitime erişimin arttırılması Ülkeler, düşük beceri sahibi kişiler, göçmenler, etnik gruplar, okuldan erken ayrılanlar, yaşlı işçiler ve engeliler için giderek artan bir şekilde hedefe yönelik Mesleki Eğitim ve destek sağlamaktadır. Bu tedbirler, eğitimden çalışma hayatına geçişi veya tekrar eğitim ve öğretime dönülmesini ve sonra işgücü piyasasına geçişi kolaylaştırmaktadır. Başarılı uygulama örnekleri, ihtiyaca göre hazırlanmış eğitimden herkesi kapsayan eğitime kadar çeşitlilik göstermektedir. Bazı ülkeler, kişilerin eğitim ve öğretimde kalmasını veya sisteme yeniden giriş yapmalarını teşvik etmek amacıyla çıraklık veya öğrenci statüsünde iş başında öğrenme eğitimlerini (tekrar) uygulamaya koymaktadır. Rehberlik ve danışmanlık 8
hizmetleri iş ve öğrenme konusunda yapılan tercihlerde destek sağlamakta ve yaygın ve gayrıresmi öğrenime geçerlilik kazandırılması, işgücü piyasasında edinilen beceri ve bilgilerin daha iyi kullanılması için bir araç oluşturmaktadır. Göçmenlerin Mesleki Eğitimde başarılı olmalarına yardımcı olmak amacıyla hedefe yönelik destek, danışmanlık ve dil öğrenimini birleştirme eğilimi bulunmaktadır. Yabancı dil öğrenimi ve hareketlilik: halen aşılması gereken bir güçlük Dil öğreniminin ve hareketliliğin ilerletilmesi Yabancı dil becerileri, öğrenme ve çalışmada hareketlilik için ve Avrupa işletmelerinin rekabet gücü için elzemdir. AB nin amacı, en azından iki yabancı dil öğrenilmesidir, ancak meslek lisesi mezunlarının ancak %28 i bunu yapmaktadır. Hareketliliğin arttırılması için, bazı ülkeler öğretmen ve eğitici eğitimlerine yabancı dil öğrenimini de dahil etmektedir. Mesleki Eğitim hakkındaki delillerin iyileştirilmesi Sınır aşan öğrenme, kişisel, profesyonel ve kültürler arası becerileri geliştirebilir. Her ne kadar ülkeler hareketliliği desteklese de, Mesleki Eğitim öğrencilerinin sadece %0.3 ü AB hareketlilik programlarına (Leonardo da Vinci) katılmaktadır. Mesleki Eğitimdeki performans ve ilerlemenin izlenmesinin iyileştirilmesi Birçok Üye Devlet, verilerin toplanmasına ilişkin siyasi ve yasal çerçevelerini iyileştirmiş ve eğitim-öğretime ilişkin istatistiki sistemlerini geliştirmiştir. Bunlar giderek artan oranda kayıt esaslı sistemlerdi ve anketlerden daha kapsamlı veriler sunmaktadır. 11 Üye Devletin yanı sıra İzlanda, Norveç ve Türkiye, özellikle Mesleki Eğitim için mevcut Avrupa kıyas kriterlerinin 9
genişletilmesini destekleyecektir. Kaynaklar: - Mesleki eğitim ve öğretim için Genel Müdürlerden raporlar, 2008 - ReferNet Ulusal Politika raporları, 2008 - Cedefop, Demografik değişimin AB de mesleki eğitim ve öğretim açısından etkileri, Lüksemburg: Avrupa Toplulukları Resmi Yayın Bürosu, 2008 (a) (çıkacak) - Cedefop, Avrupa da gelecekteki beceri ihtiyaçları: 2020 Odaklı. Lüksemburg: Avrupa Toplulukları Resmi Yayın Bürosu, 2008 (b) Süreklilik, konsolidasyon ve değişim: bağdaştırılamaz mı? Daha fazla bilgi için: www.trainingvillage.gr 2010 sonrasında Mesleki Eğitim Mesleki Eğitim, Avrupa işbirliğinin de güçlü desteği ile sistemik bir değişim geçirmektedir. Ülkelerin reform sürecine devam etmeyi istedikleri yönünde kanıtlar bulunmaktadır. Avrupa nın karşılaştığı başlıca güçlükler ve öncelikleri, önem verilen alanlarda bazı değişiklikler olmakla birlikte ve yeni ortaya çıkan bazı konular olmasına rağmen 2010 sonrasında da geçerliliğini koruyacaktır. 2010 yılı sonrasında, ülkeler ulusal ve Avrupa çapında Mesleki Eğitim politika gündemlerinin aşağıdakilere odaklanacağını öngörmektedir: müfredat ve öğretimi temel alan öğrenme çıktılarının yanı sıra yeterliğin ölçülmesi, 10
değerlendirilmesi ve geçerliliğinin verilmesi için geliştirilmiş yöntemler; ulusal yeterlilik çerçevelerinin yanı sıra, ortak Avrupa araçları, ilkeleri ve rehberlerinin uygulanmasına devam edilmesi; Avrupa araçlarının daha tutarlı hale getirilmesi ve yaygın ve gayrıresmi öğrenmenin daha geniş çapta gerçekleştirilmesi için Kopenhag ve Bologna süreçleri arasında daha iyi bağlar oluşturulması; Kalitesinin iyileştirilme ile güven ve kontrol arasında ve mükemmeliyet ve hakkaniyet arasında doğru dengenin bulunması yoluyla Mesleki Eğitimin daha çekici hale getirilmesi; Mesleki Eğitim öğretmen ve eğiticilerinin hem yüksek yeterliğe sahip öğretmenler olması hem de her işten anlayan kişiler olmasına yönelik talebin oluşturduğu ikilemin çözümlenmesi; Mesleki Eğitimin içerik ve metodolojisinin incelenmesi; Risk altındaki kişilerin, özellikle düşük beceri düzeyine sahip kişiler, okulu erken bırakanlar, yaşlı işçiler ve göçmenler ile çalışma ve aile hayatı gerekliliklerini bir arada yerine getirmek zorunda olan kişilerin desteklenmesi için daha fazla eğitim fırsatı ve farklı nesiller arası öğrenme fırsatları sunulması; Yabancı dil becerilerinin iyileştirilmesi ve yurtdışında edinilen yeterliklerin tanınması yoluyla Mesleki Eğitimde sınır aşan öğrenme ve iş hareketliliğinin arttırılması; 11
Özerklik, hesap verebilirlik ve öğrenme ortaklıkları temelinde, her seviyede yönetişimin iyileştirilmesi ve ulusal ve AB Mesleki Eğitim fonlarının etkin tahsisi, eşitlikçi dağıtımı ve sürdürülebilirliğinin sağlanması; Gelecekte ortaya çıkabilecek beceri ihtiyaçlarının önceden tahmin edilmesi ve Mesleki Eğitimin bilgi temelli ekonomi ve demografik değişimin ihtiyaçlarına karşılık verebilme gücünün desteklenmesi. İlerlemenin izlenmesi, ortak araştırma ve değerlendirmeler, Mesleki Eğitim için kıyas kriterleri ve verilerin iyileştirilmesi, bilgi sahibi olarak Mesleki Eğitim politikalarının belirlenmesi için ön koşullardır. Politikanın öğrenilmesi ve desteklenmesi giderek önem kazanmaktadır. Kavramların ve araçların, Avrupalılar tarafından faydalanılabilmeleri için toplumun her kesiminde anlaşılabilmeleri gerekmektedir. Bunun gerçekleşmesi, zaman almaktadır. Süreklilik, konsolidasyon ve değişimin bağdaştırılması kolay değildir. 12