Hız, Seyir Süresi ve Gecikmeler. Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

Hız, Seyir Süresi ve Gecikmeler Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

Hız, Seyir Süresi ve Gecikme Karayolu altyapısı ve trafik işletme modelinin performansının göstergesidir. Genellikle, sürücüler veya yolcular A noktasından B noktasına ne kadar sürede ulaşacağını bilmek ister. Elbette hedefi en kısa sürede ulaşmaktır. Hız yüksek ve gecikme olmadığı zaman, seyir süresinin kısa olacağı açıktır. Hız aynı zamanda karayolu güvenliği çalışmalarında da yaygın olarak kullanılır.

Hız Hız ölçümleri ya bir noktadan veya bir kesim üzerinde serbest trafik akım koşullarında ölçülür. Nedeni, sürücünün normal koşullarda kısıtlar olmaksızın (örneğin sıkışma) yapabileceği hızı ölçmektir. Buradan elde edilen sonuçlar, hız limitlerinin belirlenmesinde ve güvenlik çalışmalarında kullanılır. Bu şekilde yapılan hız ölçümleri «spot hız» olarak adlandırılır. Ölçülen spot hızların, genellikle ortalaması veya dikkate alınan % si hesaplamalarda kullanılır. Otoyollarda trafik hacmi 750-1000 taşıt/saat/şerid, diğer yollarda ise 500 taşıt/saat/ şerit dğerlerini geçmediği durumlarda yapılır.

Hız Tanımları Ortalama veya zaman ortalaması hızı: Dikkate alınan noktadan geçen taşıtların ortalama hızı Standart sapma: Ölçülen hızlardan, ortalama hızın ortalama farkıdır. % 85 hızı: Trafikteki araçların hızlarının % 85 inin altında kaldığı hızdır. Medyan hız: Ölçülen hızları ortadan ikiye bölen hız. Diğer bir deyişle ölçülen hızların % si medyan hızdan büyük, diğer % 50 si ise küçüktür.

Spot Hız Verilerinin Kullanıldığı Yerler Mevcut ve yeni hız limitlerinin etkinliğini ölçme ve yasak getirme Belli kesimler için uygun hızları belirleme Hız trendlerini ortaya koyma Hız ile karayolu kesimleri arasında ilişik kurma ve spesifik çalışmalar için araç-yol kesimi ilişkisi geliştirme (Örneğin araçların rampa performansı) Sinyalizasyon sürelerini düzenleme, işaret yerlerini seçme Hız ile ilgili kazaların yoğun olduğu yerlerde inceleme yapma

Spot Hız Ölçüm Teknikleri Taşıt bir kısa karayolu kesimi üzerinde hareketini tamamlaması içim geçen sürenin ölçülmesi Radar teknolojisi ile hız ölçümü Video teknolojisi

Radar ile Hız Ölçümü El radarı veya araç üzerine sabitlenmiş radar ile araçların hızları ölçülür. Ölçümlerde 2-5 km saat hata payı bulunabilir. Prensibi, radar dalgası araçların üzerine gönderilir, geri yansıyan radar dalgası ile faktan yararlanarak hız ölçülür. Sürücüler, yol üzerinde radar olduğunu farkettiğinde hızlarını düşürdüğünden, gerçeği tam anlamıyla yansıtmayabilir.

Kesim Hızını Belirleme İki adet pnomatik tüp yerleştirilir. Pnomatik tüpler arasındaki mesafe bellidir. (L) İki pnomatik tüp üzerinden geçilen süre ölçülür (t) V= L/t bağıntısından hız hesaplanır.

Kesim Hızı Belirleme Sürücüler, yol üzerinde ölçüm yapıldığı zaman genellikle hızlarını kontrol altında tutmak isterler. Bu nedenle, sürücülerin haberi olmadan ölçüm yapmak daha uygun olacaktır. Bu amaçla mesafesi bilinen iki nokta yol üzerinde işaretlemeden seçilir; süre ölçümü kronometre ile yapılır. Bu yol üzerindeki iki direk arası mesafe olabilir. Yol üzerindeki iki sabit tesis olabilir. Önemli olan, ölçüm yapan kişinin iki noktayı net olarak görebilmesidir. Görüş hattı Gözlemci

Önerilen «Spot Hız» Ölçüm Uzunluğu V= 40 km/st L= 25 mt 40<V<65 L= 55 mt V> 65 km/st L= 80 mt

Örnek Spot Hız Uygulaması Bir Üniversite nin kenarındaki mahalle sakinleri öğle saatlerinde, trafik hızındaki artıştan şikayetci olurlar. Belediye, «kronometre» ile spot hız ölçümüne karar verir. İzin verilen hız 30 mil/st dir. Ölçüm Çarşamba günü saat 15.00 da başladı ve 100 araç üzerinde ölçüm yapıldı.

V= D/1,47.t formülü ile hız mil/st cinsinden hesaplanır D= 176 ft

% 85 hız (33.4 mil/st ) olduğundan, 5 mil/st fark korunduğundan, konulan hız 30 mil/st hız limiti uygundur. (Olmasaydı; hız limiti artırılabilirdi; ceza uygulamaya başlanırdı; hız azaltma önlemleri alıınırdı)

Sabit iki nokta arasında kronometre ile yapılan ölçümde, ölçüm yapan kişinin kesime giriş ve çıkışında 10 sn hata yaptığını düşünelim. Kesim katetme süresi 1 sn oldun. Bu durumda hata % 20 olacaktır. Kesim uzunluğunun beş kat arttığı kabul edilirse (katetme süresi 5 sn olacaktır). Bu durumda hata % 4 olacaktır ([0.20/5]*100) Hata Payı

Hangi trafik durumunda en az hata yapılır? (a) (b) (c)

Sabit «Loop» lar ile Spot Hız Ölçümü Yol üzerine sabit olarak yerleştirilen loop üzerindeki mesafeler bellidir. (L) L mesafesi boyunca süre ölçülür (t) Hız = L/t ile hesaplanır. L

Örnek Bir Spot Veri Toplama Tablosu

Örnek Spot Hız Veri Azaltma Tablosu

Toplanan Spot Hız Verilerinin Genellikle ölçümler 2-4 mil/st aralıklarla (3-6 km/st) seçilir. Frekans= Aralıktaki gözlem sayısı. Örnek: Tabloda Hızı 34-36 mil/ st olan araç sayısı= 5 % frekans= n i /N (n i = gözlem sayısı; N= toplam gözlem sayısı) 34-36 mil/ st için % frekans= 5/283= % 1.8 Kümülatif frekans= Σn i /N Örneğin hız 40-42 mil/için kümülatif frekans= % 10.6 Azaltılması Soru: Tabloya göre hızın 42 mil/st altında kalma % si nedir? Soru: Hızın 42 mil/st den fazla olma % si nedir?

Grafiklerle Frekans ve Kümülatif Frekans Gösterimi Frekans diyagramında, orta hız dikkate alınır Kümülatif frekans diyagramında, sınıf üst hızı dikkate alnır.

Ortalama Hız Hesabı

Mod Hızı En çok tekrarlanan hızdır. Frekans diyagramından en çok tekrarlanan hız okunur. Uygulama Örnekteki mod hızı bulunuz. Frekans diyagramından 49.2 mil/st okunur.

Medyan Hızı Elde edilen frekansları ortadan iki eşit parçaya ayıran hızdır. Kümülatif frekans diyagramından % 50 ye karşılık gelen hız okunur. Uygulama: Örnekteki medyan hızı bulunuz. P 50 = 48 mil/st

Standart Sapma Genellikle 5 mil/ st e kadar standart sapmalar kabul edilebilir

% 85 ve % 15 Hızları Kümülatif frekans diyagramından, % 85 ve % 15 e karşılık gelen hızlar okunur. P 85 = 52.7 mil/st P 15 = 43.7 mil/st Verilerin az olması durumunda P 85 ve P 15 verileri kullanılarak standart sapma hesaplanabilir.

Seyir Süresi Belli kesimler arasındaki seyahat süresinin bilinmesi özellikle hizmet düzeyini açıklamak için önemlidir. Seyir süresi belli kesimler arasında olduğu için, genellikle trafik akımı içerisinde «denek araç» kullanılarak farklı zamanlardaki seyir süreleri ölçülür. Başlangıç ve son arasındaki kronometre okumaları alınır. Sürücüden üç farklı sürüş istenir Yüzen-otomobil tekniği: Sürücünün mümkün olduğu fazla sayıda aracı geçmesi istenir. Maksimum-otomobil tekniği: Sürücünün proje hızını geçmeden olabilecek maksimum hızda araç kullanması istenir. Ortalama-otomobil tekniği: Sürücünün trafik akımındaki hıza uygun olarak kullanması istenir.

Otomobil Tekniği Kullanım Alanları Yüzen-otomobil tekniği, bölünmemiş yollarda yapılması uygundur. Belli bir mesafede sollanan araç sayıları sayılır. Otoyollar için uygun değildir. Maksimum-otomobil tekniği, daha çok dar seyir sürelerini belirlemek için uygulanır. P 85 hızını heaplamak için kullanılabilir. Ortalama-otomobil tekniği, daha çok az tecrübeli sürücülerin davranışını ortaya koymak için kullanılabilir.

Seyir Süresini Belirlemek için Plaka Okuma Yöntemi Belli kesimlere giren araçların plakaları ve zamanı kaydedilir. Çıkış noktasından da benzer şekilde plakaları ve zamanı kaydedilir. Giren ve çıkan her bir aracın kesimde harcadığı süre hesaplanarak, seyir süresi hesaplanır. Güvenirliği: Trafikte her araç kayıt altına alınamayabilir. Bu nedenle, giriş ve çıkışta kaydedilen araçların plakaların bazıları değerlendirme dışında kalabilir.

Plaka ile Seyir Süresi Tayini

Seyahat Süreleri Kontoru

Zaman-Mesafe Diyagramı

Değişken Mesaj Sistemi ile Seyahat Sürelerinin Gösterimi

Gecikme Gecikmeler; trafik kontrolünden (sinyalizasyon, dur, yol ver işaretleri) ile şerit kapasitesinin dolması veya kaza gibi tahmin edilemeyen olayların oluşması durumunda ortaya çıkar. Belli araçlar, trafiğe bırakılarak gecikmeler kaydedilir. Kavşaklar için genellikle yaygın olarak kullanılır.

Sinyalizasyonlu Bir Kavşakta Gecikme

Kavşaklarda Kontrol Gecikmesi