TAMAMLAYICI BESLENME Prof.Dr Sevin Altınkaynak Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı 1 / 29
Tanım Tamamlayıcı beslenme DSÖ tamamlayıcı beslenmeyi; 6. aydan sonra anne sütü yanında diğer Sadece anne sütü gıdalar (Exclusive ya da sıvıların birlikte verilmesi breastfeeding) vitamin olarak,mineral tanımlanır ve ilaçlar dışında hiç bri ek gıda kullanmama Tamamlayıcı besleme (Complemantry feeding, Weaning, Beikost) http://www.who.int/nutrition/databases/infantfeeding/en/index.html 2 / 29
Ek besine başlanma zamanı İtalya % 34 4. ay Almanya %16 3. ay İngiltere % 51 4. ay Ancak bazı anneler 6 aydan sonra başlamaktadır (%20) Erken ek gıdalara başlama (düşük anne yaşı, sigara alışkanlığı)* *Fewtrell MS, Lucas A, Morgan JB. Factors associated with weaning in full term and preterm infants. Arch Dis Child 2003; 88:F296 301. 3 / 29
Weaning dönemi- Tamamlayıcı Beslenme (6-24 ay) Anne sütüne ilave sıvı, yarı katı, katı besinler WHO.Geneva,World Health Organization, 2009 Wright C et al. Maternal and Child Nutrition 2011;7:27-33 4 / 67
Ek gıdalara geçiş dönemindeki bebeğin özellikleri nelerdir? Sürekli anne sütünü almak ister Çiğnemeye gerek yok Tertemiz, istenen ısıda Annesinin kucağında beslenir Yeni tatlar istemez Çiğnemek istemez İnatlaşır, tükürür, kusar Tatlı yiyecekleri daha çok sever: Ancak sürekli tatlı vermek diş çürüğü yapar Acı sevmez Annesinin beslenme konusundaki hassasiyetini sonsuza kadar kullanır 5 / 29
Tamamlayıcı Beslenme T.B başlama zamanı <=>6 ay <17 Hf dan önce başlanmamalı 26. haftadan sonraya bırakılmamalı SağlıklıT.B. uygulanmasında 5 şartın yerine getirilmesi gerekir: ZAMANINDA, KALİTELİ, YETERLİ, GÜVENLİ, KEYİFLİ BESLENME Pediatric Nutrition Handbook 2009 6 / 29
Uygun ek gıda başlanırken.. Zamanında başlanmalı: a. Enerji ve besin gereksiniminin yalnızca AS ile karşılanamadığı dönemde Güvenli koşullarda verilmeli: a. Yiyecekler hijyenik olarak saklanmalı / hazırlanmalı b. Yıkanmış ellerle temiz çatal-kaşık ile verilmeli, biberon, emzik kullanılmamalı Yeterli miktarda: a. Büyümekte olan bebeğin enerji, protein ve mikronütrient gereksinimini Kaliteli ve keyifli a. Çocuk açken beslenmeli b. Beslenme sıklığı ve biçimi yaşına uygun olmalı c. Çocuk elle, çatalla ve kaşıkla beslenmesi için teşvik edilmeli d. Taze ve doğal besinler (anne hazırlamalı) 7 / 29
Zamanında başlanmalı 4-6 ayda ek gıdalar başlanır (ESPGHAN:17-26 hafta arasında) Anne sütü yetiyorsa (Bebek iyi kilo alıyorsa):.. 6. ayda Anne sütü verilemiyorsa: 4-6. ayda Çünkü: 6 aylıkken oturabilir 4 6 aydan itibaren kaşığı üst dudağı ile sıyırabilir Diliyle lokmaları geri itmeye başlar 8 / 29
Anne sütü enerji değişimi(6. ay) Enerji açığı Anne sütündeki enerji% 9
Demir gereksinimi 6. ay Demir açığı Demir deposu(d) Anne sütünün karşılama oranı 10
6- ayda anne sütü besin içeriği Toplam gereksinim Açık Anne sütü karşılama oranı 11
Gastrointestinal İşlevler Mide kapasitesi Doğumda 10-30 ml ( 2 yemek kaşığı) 6. Ay 180cc ( 1 çay fincanı), 1 yaşta 240 cc ( 1 su bardağı) Mide asiditesi ilk birkaç ayda düşük Pepsin ilk 3 ayda düşük Tripsin, enterokinaz ve amilaz aktivitesi düşük 12 / 29
Tamamlayıcı Beslenme Ne Zaman? 1.GİS ve Böbreklerin olgunlaşması <4 aydan küçüklerde Kar., Pro. ve Yağ sindirimi yeterli değil Böbreklerden proteinin son ürünü ve minerallerin atılımı zor T. Besinleri osmolar yükü çok önemli 2. Nörolojik ve psikososyal gelişim gelişim 6 ayında destekle oturur 6. ayında üst dudakla mamayı kaşıktan sıyırır 4-6.ayda yutma ve çıkarma refleksi gelişir. 3.Besinsel Gereksinim 6-8 aylık bebek A.S. enerji %65-70 Enerji, protein, Fe.. 9-11 ay %50-55 12-23 ay %36-40 J Pediatr Gastroenterol Nutr 2008 13 / 29
Tamamlayıcı Beslenmede Kullanılacak Besin Miktarı Tamam.beslenmeden gelecek olan günlük enerji 6-8 ayda 200kcal 9-11 ayda 300kcal 12-23 ayda 550kcal 2 öğün 3 öğün 4-5 öğün Mide kapasitesi 30g/kg 14 / 29
Ek gıdalara erken başlamada karşılaşılan sorunlar Artmış ishal ve allerjik hastalıklar Anne sütünde azalma Malnütrisyon Aşırı beslenme Tip1 Diabet Çölyak hastalığı; tahıllar 4-7 ayda başlanmalı 15 / 29
Ek gıdalar geç başlamada karşılaşılan sorunlar Büyüme geriliği Fe eksikliği anemisi Oral motor fonksiyonlarda gecikme Gıda reddi İmmünitede azalma Malnütrisyon Vitamin ve mineral eksikliği 16 / 29
NE VERİLECEK 4-6 ayda önerilen ek gıdalar Anne sütü ve/veya formül süt Yoğurt, muhallebi, sütlaç Meyve suyu 1-2 yemek kaşığı 1 çay bardağı 6 aydan sonra püre 17 / 29
6-8 ayda önerilen ek gıdalar Anne sütü ve/veya formül süt Yoğurt, muhallebi, sütlaç Meyve püresi Sebze püreleri, sebze çorbası Yumurta sarısı Beyaz peynir 18 / 29
9-12 ayda önerilen ek Anne sütü gıdalar Yumurta (tam) Meyve püresi, sebze çorbası Yoğurt, unlu-sütlü mama Et, baklagiller (püre 1 öğün) Reçel, bal, pekmez Ekmek Uygun hazırlanmış sofra yemekleri 19 / 29
1 yaşta önerilen ek gıdalar Anne sütü Ev yemekleri SOFRAYA OTURABİLİR Devam formülleri İnek sütü 20 / 29
Ek gıda verilirken nelere dikkat edilecek? 1-2 Haftalık aralarla yeni besinlere geçilmeli 1-2 çay kaşığı ve tek öğün verilmeli, Şeker ve tuz ilave edilmemeli Bebeğin alımına göre artırılmalı Bebek açken denenmeli Bebek almadığında zorlanmamalı, sonra tekrar denenmeli Kaşıkla verilmeli Besinler doğal ve taze olmalı Besin hazırlanmadan ve bebek beslenmeden önce eller yıkanmalı 21 / 29
*kahvaltı (AS Formula-İS 150 ml+1 yum.sarısı veya 1 kibrit kut.peynir+1 tatlı kaş. Reçel/pekm + 4 bisküvi veya ½ dilim ekmek öğle (1 adet kabak dolma+100g yoğ+1 dil.ek. 3 yem kaş. sebzeli nohutlu köfte+ 1 dilim ek.) Tamamlayıcı beslenme 150 kal. 165 kal. 1 yaş 530 kal. İkindi (1 kase yoğurt + meyva / meyva püre) akşam (1 kase muhallebi veya tarhana çorba) 115 kal. 100 kal. 22
Besin güvenliği ve B. temizlik 23
Güvenli Besin hazırlama Besinlerin pişirilmesi Katkı maddeleri Doğal beslenme 24
Bu konuda araştırmalar sürdürülmeli 25
Ek besinlere geçiş:ne sorunlar olabilir Seçilen zaman yanlış olabilir (ishal) Ek besinler yetersiz (malnütrisyon) Bebeğin büyümesi izlenmeli Zorlama Bebek-anne ilişkisinde zedelenme 26 / 29
Sonuçlar Ek gıdalara geçiş dönemi aslında hep ihmal edilen çok kritik bir dönem Hayat boyu beslenmesini yönlendiriyor Bu dönemde anne kaderi ile baş başa bırakılmamalı Her kontrolde çocuğun beslenmesi mutlaka sorgulanmalı ve liste istenmeli Annenin beslenme konusundaki yakınmaları geçiştirilmemeli Çocuktur, nasıl olsa bir gün çiğneyecek, sıkıntıya girmeye gerek yok denmemeli 27
Çocuğun yeterli ve dengeli beslendiğinin en iyi göstergesi büyümesinin izlenmesidir. 28 / 29
29