Finansal Başarı Karşılaştırması 2010-2013
Çalışmanın Amacı ve Kapsamı Son yıllarda futbol ekonomisinin yükseliş göstermesi, ülkemizdeki en büyük 4 kulübün piyasa değerlerinin 2 milyar TL ye ulaşması ile Türk futbolu Dünya da ve ülkemizde daha da büyük bir ilgi görmeye başladı. Spor Toto Süper Lig de yer alan 4 büyük kulübümüzün ve Avrupa nın önde gelen kulüplerinin son yıllardaki artan gelir ve giderlerinin futbol başarıları ile ilişkisini çalışmamızda değerlendirdik. Çalışmamızın ilk bölümünde 5 parametreyi değerlendirdik: Gelirlerin giderlere oranı, Sezonlar boyunca oynanan maçlarda 18 kişilik kadroda ki her bir oyuncunun, isim gözetmeden, takımına sağladığı Net Katma Değer, Galibiyet başına ortalama gelir, Galibiyet başına katlanılan ortalama gider, Gol averajı başına ortalama gider. Çalışmamıza dâhil ettiğimiz Türk takımlar Beşiktaş JK, Fenerbahçe SK, Galatasaray SK, Trabzonspor SK dır. Yabancı takımlar ise Almanya dan Borussia Dortmund, İngiltere den Arsenal FC ve Manchester United ve İtalya dan Juventus FC dir. Bu takımları çalışmamıza dahil etmemizin sebepleri ise ülkelerinde büyük başarılar sağlamış olmaları ve halka açık olmalarıdır. Çalışmamızda kullandığımız veriler 1 2010/11-2011/12-2012/13 sezonlarına ait mali veriler 2 olup, bu verilerden yola çıkarak takımların toplam gelirleri ve toplam giderlerini bir arada kullanarak toplu olarak getiri/maliyet analizlerini yaptık. Takımların her sezon kendi liglerinde, ülkelerine has turnuvalarda ve Avrupa kupalarında attıkları ve yedikleri golleri ve o sezondaki bütün resmi maçlarındaki galibiyet, mağlubiyet ve beraberlik sayılarını dikkate aldık. 1 Lig ve Avrupa kupası verileri http://www.fcstats.com internet sitesinden alınmış olup, ülke içi turnuva verileri ise http://www.mackolik.com internet sitesinden alınmıştır. 2 Türk kulüplerin mali verileri http://www.kap.gov.tr den alınmıştır. Yabancı takımların mali verileri ise kendi internet sitelerinden alınmıştır. Yabancı takımların mali verilerindeki yerel para birimleri mali tablolarının kapsadığı zaman diliminin son gününe ait o günün kapanış döviz kuru alınarak Türk Lirasına çevrilmiştir. tarafından hazırlanmıştır 1
Takımların Gelirlerinin ve Giderlerinin Gelişimi - I Analizimizde kullandığımız takımların 2010-2013 yılları arası gelir ve giderlerinin büyüme hızlarına bakacak olursak Galatasaray ve Fenerbahçe nin gelirlerinin en hızlı büyüdüğünü görebiliyoruz. Bu duruma paralel olarak aynı takımlar giderleri de en hızlı büyüyen 3 takımın arasındadır. Diğer Türk takımlarına bakacak olursak Beşiktaş ın giderlerini kısmaya yönelik bir politika izlemesinden dolayı giderleri %17 düşmüş ve gelirleri de %1 oranında artmıştır. Trabzonspor ise giderlerinin %30 oranında artış göstermesine karşılık gelirlerinde 3% azalma meydana gelmiştir. Bu yıllarda en ilgi çeken takım ise Arsenal dir. Arsenal in gelirleri 3 yıl boyunca ortalama %11 büyürken giderleri ise %13 oranında düşmüştür. Galatasaray, Fenerbahçe ve Borussia Dortmund 2010-2013 yılları arasında gelirlerini en hızlı arttıran takımlardır. Galatasaray 2010/11 Spor Toto Süper Lig de ligi 8. Sırada bitirirken, Fenerbahçe Trabzonspor ile aynı puana sahip olarak şampiyon olarak bitirmiştir. Beşiktaş ise aynı sezonu 5. Sırada bitirmesine rağmen Türkiye Kupasını kazandığı için bir sonraki sene Avrupa Kupalarına katılmıştır. Galatasaray 2011/12 ve 2012/13 sezonlarında Lig de en yakın takipçisi Fenerbahçe ile arasında 11/12 sezonunda 1 puan, 12/13 sezonunda ise 10 puan farkla şampiyon olmuştur. 2011/12 sezonunu Beşiktaş ve Trabzonspor sırasıyla 4. ve 3. sırada bitirmişlerdir. 12/13 sezonunda Beşiktaş 3 Trabzonspor ise 9. sırada bitirmiştir. tarafından hazırlanmıştır 2
Takımların Gelirlerinin ve Giderlerinin Gelişimi - II Bu bölümde takımların her 100 TL lik gider karşılığında ne kadar gelir yarattığını inceledik. Türk takımlarına baktığımızda, Fenerbahçe nin diğer Türk takımlarına göre daha yüksek bir Gelir/Gider oranına sahip olduğunu görebiliyoruz. Trabzonspor 2010-2011 sezonunda yüksek olan gelir/gider oranını sonraki sezonlarda %50 oranında düşürmektedir. Bunun sebebi Trabzonspor un 2011-2012 sezonunda Şampiyonlar Ligi ne katılan tek Türk takım olarak UEFA dan büyük bir gelir elde etmesidir. İncelenen 3 senenin ortalamasına bakacak olursak, her 100 TL lik gidere karşın Fenerbahçe 89 TL, Trabzonspor 83 TL, Galatasaray 72 TL ve Beşiktaş 55 TL gelir elde etmiştir. İncelenen sezonlar boyunca Manchester United ve Arsenal takımlarının Gelir/Gider oranının bütün takımlar arasında en yüksek orana sahip olduğunu görebiliyoruz. Bunun birincil sebebi Manchester United ın marka değerinin yüksek olmasından kaynaklanan gelirlere sahip olmasıdır. Şampiyonlukları ve Avrupa kupalarında üst turlara çıkması veya final oynamasından elde ettiği gelirin marka değerinin gösterdiği etki kadar etki göstermediği aşikârdır. Eklemek gerekir ki Manchester United ın stat gelirleri belki de Dünya daki bir stattan elde edilebilecek en yüksek gelirdir. Onları takip eden takım ise Alman Borussia Dortmund dur. Dortmund 2012-2013 sezonunda UEFA Şampiyonlar Ligi nde bir başka Alman takımı olan Bayern Munich ile final oynamış ama kazanamamış olsa bile 2011-2012 sezonundaki gelir/gider oranını 40% yükseltmiştir. Borussia Dortmund un Manchester United dan farkı ise Manchester United ın mali tablolarında Avrupa Kupalarından elde ettiği gelirler artık varsayılan gelirler olduğu için gruplardan çıkamaması bile çok büyük bir etki yaratmamaktadır. Fakat Borussia Dortmund her sene aynı performansı sergileyemediği için bu durum onlar için söz konusu değildir. 2010-2011 ve 2011-2012 yıllarında Gelir/Gider oranı bakımından son sırada olan İtalyan takımı Juventus FC, 2012-2013 sezonunda İtalya Serie A da şampiyon olmasına ve UEFA Şampiyonlar Ligi nde Çeyrek Final oynamasına rağmen gelir/gider oranını çok yükseltememiştir. tarafından hazırlanmıştır 3
Futbolcuların Takımlarına Sağladıkları Net Katma Değer ***Takımların amblemlerinin 2010-2011 sezonu için sağında, 2011-2012 ve 2012-2013 sezonları için üstünde bulunan rakamlar takımların toplam gelirlerini göstermektedir. Çalışmamızın bu bölümünde takımların her maçta toplam 18 kişilik bir kadro ile maça çıktıkları varsayımı ile ve ortalama olarak ilgili sezonda kadroda yer almış 18 futbolcunun sezon boyunca takımlarına sağladıkları net katma değer incelenmiştir. Türk Takımları 3 sezon boyunca bu istatistikte son sırayı almışlardır. Beşiktaş kadrosunda yer alan futbolcular 2010-2011 ve 2011-2012 sezonlarında negatif performans göstermiş ve -9,2 milyon TL ve -8,4 milyon TL lik Net Katma Değer (NKD) yaratmışlardır. 2012-2013 senesinde -5,4 milyon TL ile Galatasaray kadrosunun da NKD i negatif olmuştur. Fenerbahçe 2010/11 sezonunda oyuncularının sağladığı negatif NKD den 2011-2012 sezonunda pozitif NKD ye geçmiş ve akabinde 2012/13 sezonunda tekrar negatif NKD ye sahip olmuştur. Yabancı takımlara bakacak olursak, Manchester United son 3 sezonda en fazla oyuncu başı NKD ye ulaşan takım olmuştur. Onu takip eden takım ise 32.5 milyon TL ile Arsenal olmuştur. Juventus un geçtiğimiz sene UEFA Şampiyonlar Liginde Çeyrek Finale kadar çıkmış olmasına rağmen kadrosunda yer alan her futbolcunun, o sezon finale çıkan Borussia Dortmund un futbolcularının sağladığı NKD den 8 kat daha fazla NKD sağladığını görebiliyoruz. tarafından hazırlanmıştır 4
Galibiyet Başına Düşen Gelir - I Galibiyet Başına Düşen Gelirlere bakacak olursak, Türk takımlarının Avrupa takımlarına göre Galibiyet/Gelir oranına göre geride olduğunu görmekteyiz. Dikkat çeken bir nokta Fenerbahçe nin Temmuz 2011 de yaşanan gelişmelerden dolayı Gelir/Galibiyet oranının yükseliş göstermesi ve ortalama büyümesinin 40% oranında olmasıdır. Galatasaray 2010-2011 sezonunda ligi 8.sırada bitirmiş olmasına rağmen galibiyet başına gelirleri lig şampiyonu olan Fenerbahçe den daha yüksek olması dikkat çekicidir. Bununla beraber Galatasaray galibiyet başına düşen gelirlerini son 3 yılda ortalama 25% arttırmıştır. Beşiktaş a bakacak olursak ortalama 18% oranında büyüme gösteren galibiyet başına düşen gelir oranı diğer takımlara göre Trabzonspor ile beraber daha düşük kalmışlardır. Analizimizde baz aldığımız yabancı takımlara bakacak olursak, Arsenal ve Manchester United bulundukları Premier League den dolayı diğer takımlara göre 200% oranında bir fark elde etmişlerdir. Bunu sadece Premier League e bağlamak doğru değildir, zira; bu iki takım marka değeri, reklam, sponsorluk ve dünyanın her yerinde bilinmelerinin getirdiği gelirlere sahiplerdir. Juventus ise şike skandalı yüzünden 2006 senesinde büyük zararlara uğramasına rağmen son üç sezonda Gelir/Galibiyet oranını sabit bir seviyeye çekmiş olması çok iyi bir yönetim göstergesidir. Borussia Dortmund ise son 3 sezonda Gelir/Galibiyet oranın en yüksek büyüme gösteren 2. takım olmuştur. Geçen sezon UEFA Şampiyonlar Liginde final oynaması bu durumun en büyük destekçisidir. tarafından hazırlanmıştır 5
Galibiyet Başına Düşen Gelir - II Galibiyet başına düşen gelirin gelişimine bakacak olursak, Manchester United ve Arsenal son 3 sezonda en yüksek Gelir/Galibiyet oranına sahip olmuşlar ve galibiyet başı gelirlerini arttırmışlardır. Juventus ise 2010/11 ve 2011/12 sezonlarında 3. sırada yer alırken 2012/13 sezonunda 4. sıraya gerilemiştir. Türk takımlarında ise Galatasaray 2010/11 ve 2012/13 sezonlarında Avrupa kulüplerinden sonra sıralamada ki ilk Türk takımı olurken, 2011/12 sezonunda Fenerbahçe nin gerisinde kalmıştır. Trabzonspor a bakacak olursak, 2010/11 ve 2012/13 sezonlarında 3 milyon TL galibiyet başı gelir ile son sırada, 2011/12 sezonunda ise 8 milyon TL galibiyet başı gelir ile 7. Sırada yer almaktadır. Diğer taraftan Beşiktaş ise 2010/11 sezonunda 6. sırada yer alırken 2011/12 sezonunda 8. sıraya gerilemiş ve son olarak geçen sezonda tekrar 8 milyon TL galibiyet başı gelir ile tekrar 6. sıraya çıkmıştır. tarafından hazırlanmıştır 6
Galibiyet Başına Düşen Gider Bu orandaki beklentimiz, Galibiyet Başına Düşen Giderin düşük seviyede olmasıdır. En düşük oran bütün yıllar boyunca Trabzonspor da olmasına rağmen en hızlı galibiyet başı gider oranına sahiptir. İncelenen takımlar arasında Arsenal, Fenerbahçe, Juventus ve Manchester United ın oranları 2012/13 sezonunda eşit olmuştur. Beşiktaş ve Galatasaray ın oranları ise ortalamanın çok üzerindedirler. Borussia Dortmund a bakacak olursak bütün sezonlarda en yüksek Galibiyet Başına Gider oranına sahiptir. Kapsam dâhilinde incelediğimiz 8 takımın 5 inde artış mevcutken 3 takımda düşüş görülmektedir. tarafından hazırlanmıştır 7
Gol Averajı Başına Düşen Gider Gol Averajı Başına Düşen Toplam Gider verisine bakacak olursak, beklentimiz bu oranın düşük olmasıdır. 2010/11 sezonunda en düşük gidere Trabzonspor (2 milyon TL/GA) ve Fenerbahçe (3 milyon TL/GA) sahip olmuştur. Yine aynı sezonda Beşiktaş ın 7 milyon TL/GA iken Galatasaray ın o sezon +1 averajı olması sebebiyle 200 milyon TL ye yakın giderinin averaj sayısına bölümünün anlamı olmamıştır. Aynı sezonda yabancı takımlara bakacak olursak Manchester United ın 6 milyon TL, Arsenal ve Borussia Dortmund un 7 şer milyon TL ve Juventus un 14 milyon TL lik bir Gider/GA oranı olmuştur. 2011/12 sezonunda en düşük orana sahip olan Türk takımı 6 milyon TL/GA ile Fenerbahçe ve Galatasaray olurken, Trabzonspor ve Beşiktaş ın sırasıyla 14 ve 31 milyon TL/GA oranı vardır. Yabancı takımlara bakacak olursak Manchester United listede en düşük orana sahip olurken takipçisi Juventus bir önceki sezona göre 9 milyon TL lik bir düşüşle 5 milyon TL/GA oranına inmiştir. Arsenal önceki sezona göre 3 milyon TL lik artış göstermiş olup Borussia Dortmund aynı rakamda kalmıştır. 2012/13 sezonunda ise durum değişmiş ve Manchester United 6 milyon TL/GA oranına çıkmıştır. Arsenal 6 milyon, Juventus 1 milyon TL/GA düşüş göstererek 1 nci olmuşlardır. Fenerbahçe nin son üç sezonda ortalama 3 milyon TL/GA artış göstermiş olup bu sezon 9 milyon TL/GA gibi bir oran yakalayarak bu oranda en iyi Türk Takımı unvanını korumuştur. Galatasaray ın aynı sezonda bir önceki sezona göre Gider/GA oranı ise 100% artarak 12 milyon TL/GA rakamına ulaşmıştır. Beşiktaş 18 milyon TL/GA düşüş yaşayarak 13 milyon TL/GA oranına ulaşmış, Trabzonspor ise 2 milyon TL/GA düşüş yaşayarak 12 milyon TL/GA oranına inmiştir. tarafından hazırlanmıştır 8
Değerlendirme ve Sonuç - I Son 3 sezonda Türk takımlarının Lig deki performanslarını göz önünde bulundurduğumuzda bir gider artışı görülmektedir. Spor Toto Süper Lig deki 4 büyük takımın toplam giderlerinin her sene artarak 2012/13 sezonunda 1 milyar TL yi geçmesi ve gelirlerinin çok fazla değişkenlik göstermemesi ilerleyen yıllarda gelir gider dengesinin daha da açılacağını göstermektedir. Türk takımlarının giderlerin en büyüğü yüksek maliyetli yabancı futbolculardan ve onlara ödenen maaşların yabancı para cinsinden olmasından kaynaklanmaktadır. Takımlarımız kur riskine karşı herhangi bir önlem almazken, yabancı takımların mali tablolarında miktar olarak az da olsa türev araçlarla yapılan korunma işlemlerini (hedging) görebiliyoruz. Çalışmamızda ki yabancı takımlar son 3 sezonda hem gelir hem de gider bakımından artan bir trend sergilemiş, toplam giderlerinin 1.4 milyar TL ye ulaşmış olmasına rağmen, gelirleri 3.2 milyar TL ye ulaşarak inanılmaz bir performans sergilemiştir. Bu rakamlara ulaşılmasının en büyük sebebi olan sürdürülebilir başarı yakalamış olmalarıdır. Sonuç olarak takımlarımızın yurtdışındaki başarılı takımları yakalamasının uzun bir zaman alacağı görülürken, takımların maliyet ve gider yönetimlerinin barındırdığı risklere karşın herhangi bir önlem alınmaması ilerleyen zamanlarda finansal sorunlara yol açacağının sinyallerini şimdiden vermektedir. Aşağıdaki grafiklerde kutuların içinde yer alan rakamlar Gelir/Gider oranını belirtmiştir. Bu oranlara baktığımızda yabancı takımların artan bir trendi olması ve buna karşılık Türk takımlarının trendi nin yatay seyrettiği gelecekte sorunlara yol açacağının sinyali olarak görülebilir. Görüldüğü üzere analizimizdeki yabancı takımların Dört Büyüklere karşı büyük bir üstünlüğü bulunmaktadır. Analizimizde bunun sebeplerini bir nebze de olsa açıklamay çalıştık. tarafından hazırlanmıştır 9
Değerlendirme ve Sonuç - II DÖRT BÜYÜKLER YABANCI TAKIMLAR Galatasaray ve Fenerbahçe 2010-2013 yılları arasında gelirlerini en hızlı arttıran takımlardır. 2010-2013 yılları arasında gelirlerini en hızlı arttıran takım Borussia Dortmund olmuştur. Gelir-Gider oranına göre toplam 3 senenin ortalamasına bakacak olursak, her 100 TL lik gidere karşın Fenerbahçe 89 TL, Trabzonspor 83 TL, Galatasaray 72 TL ve Beşiktaş 55 TL gelir elde etmiştir. Gelir-Gider oranına göre toplam 3 senenin ortalamasına göre, her 100 TL lik gidere karşın Manchester United 326 TL, Arsenal 278 TL, Juventus 215 TL ve Borussia Dortmund 104 TL gelir elde etmiştir. Son üç sezonda dört büyük takımın oyuncularının sağladığı Net Katma Değer de en verimli takım Fenerbahçe dir. Toplam bir sezonda atılan ve yenilen gollerde Gol Averajı Başına Düşen Gider miktarına göre 2012-2013 sezonunda en maliyetli Türk takımı Galatasaray olmuştur. Galibiyet başına gelir oranında Türk takımları arasında ise Galatasaray 2010/11 ve 2012/13 sezonlarında 8 ve 12 milyon TL ile Avrupa kulüplerinden sonra sıralamada ki ilk Türk takım olmuştur. Fenerbahçe 2011/12 sezonun da 9 milyon TL ile en verimli Türk takımı olmuştur. Trabzonspor 2010/11 ve 2012/13 sezonlarında Beşiktaş ise 2011/12 sezonun sıralamada son sırada yer almıştır. Galibiyet başına düşen gider oranında Türk takımları arasında en maliyetli takım Galatasaray dır. Analizde kullanılan bütün takımlar arasında 2010-2013 sezonları boyunca takımların oyuncularının takımlarına sağladıkları Net Katma Değer de en verimli ekibe sahip takımlar sırasıyla Manchester United, Arsenal, Juventus ve Borussia Dortmund olmuşlardır ve Türk takımlarına oranla çok büyük fark atmışlardır. Toplam bir sezonda atılan ve yenilen gollerde Gol Averajı Başına Düşen Gider miktarına göre 2012-2013 sezonunda en maliyetli takım 6 milyon lira ile Arsenal olmuştur. Galibiyet başına gelir oranına göre son 3 senede ortalama 16% büyüyerek ilk sırayı alan takım Manchester United olmuştur. Galibiyet başına düşen gider oranında analizimizdeki yabancı takımlar arasında en maliyetlisi Borussia Dortmund dur. Manchester United ve Arsenal takımları bu sıralamada en ortada yer alarak en optimal durumun bu oranda, orta sıralarda yer almak olduğunu göstermişlerdir. tarafından hazırlanmıştır 10
Besfin Finansal Hizmetler Danışmanlık ve Tic. A.Ş. Avrupa Rezidans No:30 Kat:27 Karayolları Mah. Abdi İpekçi Cad. Küçükköy, Gaziosmanpaşa / İstanbul Tel: +90 212 609 83 50 Fax: +90 212 609 83 49 www.besfin.com Ferda Besli / Partner ferda.besli@besfin.com Ece Taştan / Kurumsal Finans Müdürü ece.tastan@besfin.com Gani Görkem Küçüközmen / Kurumsal Finans Uzman Yrd. gorkem.kucukozmen@besfin.com Besfin, faaliyet alanı birçok sektörü kapsayan müşterilerine butik olarak kurumsal finansman danışmanlık hizmetleri sunmaktadır. Hizmetlerimiz ve sektörel tecrübelerimiz hakkında daha fazla bilgi almak ya da hizmetlerimiz için teklif almak istiyorsanız sizinle irtibata geçebilmemiz için yanda belirtilen adresimize e-posta gönderebilir ya da bizi arayabilirsiniz. Bu çalışma, Besfin tarafından özel olarak hazırlanmıştır. Çalışmanın niteliği bilgilendirme amaçlı olup kaynak gösterilerek kullanılabilir. Besfin rapordaki bilgilerin kesinliği ve güvenilirliği ile ilgili olarak herhangi bir beyan, garanti ve taahhüt altına girmemektedir. Raporun kapsadığı görüşler ve yorumlar genel kabul görmüş teorik yaklaşımlar olup, gerçekleşmeleri koşullara bağlı olmakla beraber herhangi bir yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Rapor ile ilgili tüm sorumluluk kullanıcılara ait olup ilgili tüm taraflar bilgilerin doğruluğu ile ilgili olarak kendi araştırmalarını gerçekleştirmelidirler. Raporun direkt kullanımından doğacak olan zararlardan Besfin ve/veya çalışanları sorumlu tutulamaz. Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. 2014 Besfin Finansal Hizmetler Danışmanlık ve Tic. A.Ş. tarafından hazırlanmıştır 11