I Prof. Dr. Nuray EKfi Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Devletler Özel Hukuku Anabilim Dal Baflkan VATANDAfiLIK HUKUKUMUZDA TÜRKÇE OLMAYAN AD VE SOYADI MESELES
II III Yay n No : 1989 Hukuk Dizisi : 928 1. Bas - Haziran 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-887 - 6 Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ö l ç ü- yü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Prof. Dr. Tu rul ARAT a sayg lar mla... Dizgi Bask - Cilt Kapak Tasar m : B e t a B a s m A. fi. / Prof. Dr. Nuray Ekfli : K a h r a m a n O f s e t Ba c lar/ stanbul (0-212) 629 00 01 : Prof. Dr. Nuray Ekfli/Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com
V Ö N S Ö Z Türk vatandafll n do umla veya sonradan kazananlar n Türkçe olmayan ad ve soyadlarla nüfusa tescil edilip edilmeyecekleri önemli bir sorun teflkil etmektedir. Türk hukukunda, ad ve soyadlar n n nüfusa tesciline iliflkin yasal düzenlemelerde bu sorunu ortadan kald racak aç k bir hüküm mevcut de ildir. Aç k bir hükmün olmamas sebebiyle do umla veya sonradan Türk vatandafll n kazananlar n Türkçe olmayan adlarla nüfusa kaydedilip kaydedilemeyecekleri sorununa yarg kararlar yla çözüm bulunmaya çal fl lm flt r. Uygulamada, do umla veya sonradan elde edilen Türkçe olmayan ad ve soyad n n nüfusa tescil edilmesine s cak bak lmamaktad r. Hatta Türk vatandafll n sonradan kazanan yabanc lar, önceleri, Türkçe ad ve soyad almaya zorlanmaktayd lar. Son zamanlarda ise, Türk vatandafll n sonradan kazananlar, Türk alfabesinde olmayan yabanc harflerle nüfusa tescil edilmemekte; bunlar n yabanc olan adlar Türkçe telaffuzu ile nüfusa kaydedilmektedir. Türkçe olmayan adlar n nüfusa tescil edilmemesi üzerine veya Türkçe olan ad n yabanc bir adla de ifltirilmesi için aç lan davalarda Yarg tay idarî makamlardan farkl bir tutum sergilemektedir. Yarg tay, genel olarak, ad n Türkçe olmamas n n nüfusa tescili engellemeyece ini; as l önemli olan hususun millî
VI VII kültürümüze, ahlâk kurallar na, örf ve adetlerimize uygun düflmeyen veya kamuoyunu inciten adlar n konulmamas oldu unu ifade etmektedir. Çal flmam zda, mevzuat ve milletleraras antlaflmalarda yer alan hükümler çerçevesinde do umla veya sonradan Türk vatandafll n kazanan kiflilerin Türkçe olmayan ad ve soyad kullan p kullanamayacaklar meselesi incelenmifltir. Konuyla ilgili Yarg tay kararlar n n yan s ra nsan Haklar Avrupa Mahkemesinin kararlar na da yer verilmifltir. Çal flmam za, yorum ve elefltirileri ile katk da bulunan de- erli Hocam Prof. Dr. Ergin Nomer e flükranlar m arz ederim. Çal flmam z n, Anayasa hukuku ile ba lant l k s mlar na yapt - katk lardan dolay Yrd. Doç. Dr. Abdullah Sezer e; çal flmam zda de indi imiz nsan Haklar Avrupa Mahkemesi kararlar n n tespitinde yard mlar n esirgemeyen Prof. Dr. Osman Do ru ve Ar. Gör Esra Demir e teflekkür ederim. Çal flmam zda yer verdi imiz nsan Haklar Avrupa Mahkemesi kararlar n n Türkçe tercümeleri, [http://ihami.anadolu.edu.tr] sitesinde yay nlanmak üzere Prof. Dr. Osman Do ru ya verilmifltir. Prof. Dr. Nuray EKfi Bostanc, Nisan 2008 Ç N D E K L E R ÖNSÖZ...V KISALTMALAR...XIII I. G R fi...1 II. TÜRKÇE KULLANMA ZORUNLULU UNA L fik N YASAL DÜZENLEMELER...4 A. Genel Olarak...4 B. Türkçe Kullanma Zorunlulu una liflkin Hükümler...5 1. Anayasan n 3. ve 42. Maddeleri...5 2. Yabanc Dil E itimi ve Ö retimi ile Türk Vatandafllar n n Farkl Dil ve Lehçelerinin Ö renilmesi Hakk nda Kanun...7 3. Yabanc Dil E itimi ve Ö retimi Yönetmeli i...8 4. Yüksekö retim Kanununun 5. ve 49. Maddeleri...9 5. Yüksekö retim Kurumlar nda Yabanc Dil E itim-ö retimi ve Yabanc Dille E itim Ö retim Yap lmas nda Uyulacak Esaslara liflkin Yönetmelik...9 6. Özel Ö retim Kurumlar Kanunu...9
VIII IX 7. Özel Ö retim Kurumlar Yönetmeli i...10 8. Radyo ve Televizyonlar n Kurulufl ve Yay nlar Hakk nda Kanun...11 9. l daresi Kanununun 2(D) Maddesi...12 10. ktisadî Müesseselerde Mecburî Türkçe Kullan lmas Hakk nda Kanun...12 11. Türk Ticaret Kanunu 67, 583, 692 ve 688. Maddeleri...17 12. Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakk nda Kanun...19 13. Siyasî Partiler Kanununun 43/III. Maddesi...23 14. Arap Harfleri ile Tedrisat Yapmak çin Gizli veya Aleni Dershane Açanlara Dair Talimatname...24 15. Az nl k Okullar Türkçe ve Türkçe Kültür Dersleri Ö retmenleri Hakk nda Kanun...25 16. Yarg lama Hukuku Alan nda Türk Diline liflkin Hükümler...25 III. AD VE SOYADININ NÜFUSA YAZILMASI VE DE fit R LMES...26 A. Ad ve Soyad n n Nüfusa Yaz lmas...26 1. Türk Vatandafll n Do umla Kazananlar n Ad ve Soyadlar n n Nüfusa Yaz lmas...26 2. Türk Vatandafll n Sonradan Kazananlar n Ad ve Soyadlar n n Nüfusa Yaz lmas...28 B. Ad ve Soyad n n De ifltirilmesi...32 1. Medenî Kanununun 27. Maddesi...32 2. Askerî Ceza Kanununun 81. Maddesi...35 3. Nüfus Hizmetleri Kanunu...35 IV. AD VE SOYADLARININ NÜFUS KÜTÜKLER NE YAZILIfiINA L fik N MEVZUAT VE ANTLAfiMALAR...37 1. Ad ve Soyadlar n n Nüfus Kütüklerine Yaz l fl fiekline liflkin Sözleflme...37 2. Ad ve Soyadlar n n De iflikli ine liflkin Sözleflme...39 3. Kad nlara Karfl Her Türlü Ayr mc l n Önlenmesi Sözleflmesi...41 4. Medenî Kanun...43 a. Medenî Kanunun Soyad na liflkin Hükümleri ve Özellikle Kad n n Soyad Meselesi...43 b. Medenî Kanunun Kad n n Soyad na liflkin Hükmüne Karfl Yap lan Elefltiriler...47 c. Medenî Kanunun Kad n n Soyad na liflkin Hükmünün Anayasaya Ayk r Olup Olmad Meselesi...49 d. Medenî Kanunun Kad n n Soyad na liflkin Hükmünün Avrupa Konseyi Parlamentosu Raporu Kapsam nda De erlendirilmesi...56 e. Medenî Kanunun Kad n n Soyad na liflkin Hükmünün nsan Haklar Avrupa Sözleflmesi Aç s ndan De erlendirilmesi ve Ünal Tekeli v. Turkey Davas...58 f. Medenî Kanunun Kad n n Soyad na liflkin Hükmünün Anayasa, nsan Haklar Avrupa Sözleflmesi ve Kad nlara Karfl Her Türlü Ayr mc l n Önlenmesi Sözleflmesi Aç s ndan De erlendirilmesi...63
X XI 5. Soyad Kanunu...64 6. Soyad Nizamnamesi...65 7. Nüfus Hizmetleri Kanunu...66 8. Efendi Bey Pafla Gibi Lâkap ve Ünvanlar n Kald r lmas na Dair Kanun...67 V. YARGITAY KARARLARINDA DO UMLA TÜRK VATANDAfiLI INI KAZANANLARIN TÜRKÇE AD VE SOYADI KULLANMA ZORUNLULU U MESELES...67 A. Do umla Türk Vatandafll n Kazananlar n Türkçe Olmayan Ad ve Soyadlar n Kullan p Kullanamayacaklar na liflkin Uygulama...67 B. Do umla Türk Vatandafll n Kazananlar n Türkçe Olmayan Ad ve Soyadlar n Kullan p Kullanamayacaklar na liflkin Yarg tay Kararlar...69 1. Freddy Davas...69 2. Weidinger Davas...69 3. Gupse Davas...70 4. Rojda Davas...72 5. Flormann Davas...74 6. Muzaffer Vollenweider Davas...75 7. Sinejan Davas...79 8. Jutta Saadet Davas...81 9. Mizgin Davas...82 10. Jülyet Davas...89 11. Helin Davas...91 12. Paramabindu Davas...96 13. Zafifl Davas...98 VI. TÜRK VATANDAfiLI INI SONRADAN KAZANANLARIN TÜRKÇE AD VE SOYADI KULLANMA ZORUNLULU U...98 A. Türk Vatandafll n Sonradan Kazananlar n Türkçe Ad ve Soyad Kullanma Zorunlulu una liflkin Uygulama...98 B. Yarg tay Kararlar nda Türk Vatandafll n Sonradan Kazananlar n Türkçe Ad ve Soyad Kullanma Zorunlulu u Meselesi...103 1. Rasimov Davas...106 2. Alhelo Davas...107 3. Reiner Diessner Davas...108 4. Danho Davas...110 5. Wendy Phyllis Davas...111 VII. AD VE SOYADINA L fik N UYGULAMALARIN NSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMES TARAFINDAN DENETLENMES...115 A. Ad ve Soyad na liflkin Baflvurularda nsan Haklar Avrupa Sözleflmesinin Uygulanacak Hükümleri...115 B. nsan Haklar Avrupa Komisyonu ve nsan Haklar Avrupa Mahkemesinin Ad ve Soyad na liflkin Kararlar...117 1. Burghartz v. Switzerland...117 2. Stjerna v. Finland...121 3. Guillot v. France...126 4. Henrik Salonen and Soile Salonen v. Finland...128
XII XIII 5. Halimi v France...134 6. Johansson v Finland...137 VIII. AD VE SOYADINA L fik N KANUNLAR HT LÂFI VE M LLETLERARASI USUL HUKUKU MESELELER...145 A. Ad ve Soyad na liflkin Kanunlar htilâf Meseleleri...145 1. Ad ve Soyad na Uygulanacak Hukuk...145 2. Ad ve Soyad n n Tesciline Uygulanacak Hukuk...149 B. Ad ve Soyad na liflkin Milletleraras Usul Hukuku Meseleleri...150 1. Ad ve Soyad na liflkin Davalarda Görevli ve Yetkili Mahkeme...150 2. Ad ve Soyadlar n n Tan nmas...151 IX. SONUÇ...156 YARARLANILAN KAYNAKLAR...161 C. : Cilt CEDAW dn. K I S A LT M A L A R : Convention on Elimination of All Forms of Discrimination Against Women : Dipnot E. : Esas ECHR HD HGK htm http HUMK ICCS ISO BD HAS HAM HFM : European Court of Human Rights : Yarg tay Hukuk Dairesi : Yarg tay Hukuk Genel Kurulu : hyper text markup : hyper text transfer protocol : Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu : International Commission on Civil Status : International Standard Organization : stanbul Barosu Dergisi : nsan Haklar Avrupa Sözleflmesi : nsan Haklar Avrupa Mahkemesi : stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
XIV K. : Karar md. MHB MK MÖHUK RG RDC : Madde s. : Sayfa SÜHFD T. : Tarih THD TMK TLO TTK TVK UNESCO : Milletleraras Hukuk ve Milletleraras Özel Hukuk Bülteni : Medenî Kanun : Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk nda Kanun : Resmî Gazete v. : Versus www YASA : Runing Down Clause : Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi : Terazi Hukuk Dergisi : Türk Medenî Kanunu : Total Loss Only : Türk Ticaret Kanunu : Türk Vatandafll Kanunu : United Nations Educational Scientific and Cultural Organization : World Wide Web : Yasa Hukuk Dergisi