İSTATİSTİK SPSS UYGULAMA

İSTATİSTİK SPSS UYGULAMA Yrd. Doç. Dr. H. İbrahim CEBECİ

SPSS UYGULAMA Bu bölümde SPSS veri girişi, Basit grafik hazırlama, örneklem çekimi ve tanımlayıcı istatistiksel analizler hakkında SPSS uygulamaları ekran çıktıları ile verilecektir. Lütfen uygulamalara başlamadan www.ebs.sakarya.edu.tr adresinden otomobil_verisi.rar dosyasını indiriniz. 2/65

SPSS Ana ekran MS Exceldeki gibi ızgara yapısı var. Sütunlar değişkenleri, satırlar değişkenlere ait kayıtları (değerleri) göstermektedir. 3/65

SPSS Ana ekran Her SPSS dosyasında iki alt TAB vardır. Data view: verilerin girildiği, SPPS dosyası açıldığında otomatik açılan kısım Variable view: Değişken özelliklerinin seçildiği kısım 4/65

SPSS Variable View Name: Değişken ismi Type: Değişken tipi ( sayısal, kesir kısmı virgülle ayrılmış, kesir kısmı noktayla ayrılmış, bilimsel (üslü sayı şeklinde) Tarih, Dolar cinsinden vs.) Width: Girilecek değerin hane sayısını gösterir. Decimals: Kesir kısmının hane sayısını gösterir. Label: Değişken için açıklayıcı bilgi yazılır. Value: Özellikle kategorik değişken değerlerinin anlamlarını yazmak için kullanılır (Mesela Orijin değişkeni için 1 Amerikan, 2 Avrupa 3 Japon) Missing: İşleme alınmasını istemediğimiz eksik değerler Measure: Ölçek özelliği. Nominal, ordinal ve Scale 5/65

SPSS Dosya Görünümü Şimdi otomobilverisi.sav dosyasını çift tıklayarak açalım. (Öncelikle Rar dan çıkarılmalı) Variable view de değişken açıklamalarını bulabilirsiniz. 6/65

Verilerin Kayıt Edilmesi SPSS sayfasına veri girişi Excel gibi yapılmaktadır. Veriler girildikten sonra kaydedilir. Bunun için SPSS giriş sayfasındaki File penceresi açılır Save seçeneği tıklanır ve gelen ekranda kayıt yeri (look in) seçilir. File name kısmına dosyanın ismi yazılır yazıldıktan sonra save tıklanarak veriler istenen yere kaydedilir. 7/65

Örnek Veri Otomobilverisi.sav dosyası açıldığında aşağıdaki gibi görülecektir. 8/65

Örneklem Alma 1 Belli bir özelliğe sahip bir örnek seçmek Bunun için Data menüsünden Select cases seçilir. Gelen ekranda if condition is satisfied seçilir ve if üzerine tıklanır. 9/65

Örneklem Alma Gelen ekranda belli bir değişkenin belli özelliklerine sahip olan değerlerini içeren veriler örnek olarak seçilir. Bunun için motor hacmi 350 den büyük olan araçlar örnek olarak seçilecektir. Bunun için gelen ekranda Motorhacmi < 250 yazılır continue tıklanır. 10/65

Örneklem Alma Gelen ekranda Output kısmında filter out unselected cases işaretlenip OK tıklanırsa örneğe girmeyen verilerin üzeri çizilir ve veri ekranında filter_$ değişkeni tanımlanarak seçilen değerler 1, seçilmeyenler 0 olarak gösterilir. 11/65

Örneklem Alma Seçilen örneği yeni bir veri seti olarak ekranda görüntülenmesini istiyorsak Output kısmında Copy selected cases to a new dataset işaretlenir ve yeni veri seti örnek1 olarak yazılıp OK tıklanır. 12/65

Örneklem Alma 2 Rassal Örnek Seçimi (Random sample of cases): Veri seti içinden belli sayıda bir örneğin rassal olarak seçimi için Data menüsünden Select cases seçildikten sonra Random sample of cases işaretlenip Sample tıklanır. 13/65

Örneklem Alma Gelen ekranda ya yaklaşık olarak verinin belli bir yüzdesi (Approximately. % of all cases yaklaşık verinin %30 u gibi) örnek olarak seçilir, ya da verinin tam olarak belli bir miktarı (Exactly. Cases from the first.cases Tam 30 veri ilk 100 veri içinden gibi) seçilir. 14/65

Örneklem Alma 3 Belli bir aralıktaki verinin seçimi Select cases seçilir ve gelen ekranda Based on time or cases raverinin belli bir kısmını örnek olarak seçebilmek için Data menüsünden nge işaretlenir ve Range tıklanır. Gelen ekranda seçilecek gözlemlerin aralığı (başlangıç ve bitiş sırası) yazılarak Continue ve OK tıklanır. (Observation 40.90 gibi) 15/65

Örneklem Alma 4 Bir filtre değişkeni kullanarak örnek seçimi: Belli bir değişkenin eksik verileri dışında kalan verilerini dikkate alarak oluşturulan örnektir. Bunun için Data menüsünden Select cases tıklanır, gelen ekranda Use Filter Variable seçeneği işaretlenip ilgili değişken girilip OK tıklanarak örnek seçilir. 16/65

SPSS te Grafik Çizimi SPSS te verilerin grafikle gösterimi için önce Graphs menüsü seçilir. Seçilen menüden Legacy Dialogs seçeneği tıklanır. Böylece hazır grafik seçeneklerinden biri seçilerek istenen grafik çizilir. 17/65

Çubuk Grafiği Bar Charts Çubuk grafiğini çizmek için grafik seçeneklerinden Bar Chart grafiği seçilir. Gelen ekrandan Simple seçeneği tıklanır. Define seçeneği tıklanarak gelen ekranda Category Axis kısmına grafiği çizilecek değişken atanır. Titles seçeneği tıklanarak grafiğin başlığı ve açıklamaları yazılabilir ve continue tıklanır. 18/65

Çubuk Grafiği Bar Charts 19/65

Çubuk Grafiği Bar Charts 20/65

Birleşik Çubuk Grafiği Clustered BAR Farklı kümeler içindeki kategorik değerlerin dağılışını aynı grafik üzerinde göstermek amacıyla çizilen grafiklerdir. Örneğimizde Ülke orjinine bağlı olarak araçların silindir sayılarının dağılımını gösterelim. Bunun için Graphs menüsü tıklanır ve gelen ekrandan Clustered seçeneği işaretlenip Define tıklanır. 21/65

Birleşik Çubuk Grafiği Clustered BAR Gelen ekranda Category Axis kısmına Ülke orjini, define clusters by kısmına silindir sayısı değişkeni girilir ve OK tıklanır. 22/65

Birleşik Çubuk Grafiği Clustered BAR 23/65

Çizgi Grafiği Line Bu grafik bir değişkenin değişiminin çizgisel bir grafikle gösteriminde kullanılır. Mil başına gidilen yolun veri numarasına göre dağılımı SPSS te gösterilecektir.bunun için SPSS Graphs menüsünden Lagacy dialogs seçilir ve Line seçeneği tıklanır. Gelen ekranda Simple seçilip values of individuals işaretlenip Define seçeneği tıklanır. 24/65

Çizgi Grafiği Line Gelen ekrandan line represents kısmına galon başına mil (gidilen yol) değişkeni girilir ve case number işaretlenerek OK tıklanarak grafik çıktı ekranında görüntülenir. 25/65

Çoklu Çizgi Grafiği Çizimi Multiple Line Bu grafikler birden fazla değişkenin aynı grafik üzerinde nasıl bir değişim sergilediğini gösteren grafiklerdir. Bunun için SPSS Graphs menüsünden Legacy dialogs seçeneğinden Line tıklanır. Gelen ekrandan Multiple seçilir ve Values of individual cases işaretlenerek Define tıklanır. 26/65

Çoklu Çizgi Grafiği Çizimi Multiple Line Gelen ekranda Lines Represent kısmına Gidilen yol ve Hızlanma değişkenleri girilir, Title kısmında grafik başlığı yazılır ve OK tıklanarak çıktı ekranından grafik elde edilir. 27/65

Çoklu Çizgi Grafiği Çizimi Multiple Line Belli bir kategorik değişkene göre bir değişkenin değişimini gösteren grafiği çizmek için SPSS Graphs menüsünden Legacy Dialogs ve Line tıklanır. Gelen ekranda Multiple ve Summaries for groups of cases işaretlenir ve Define tıklanır. Category Axis alanına Model değişkeni (Kategori değişkeni), Define Lines by alanına Ülke orjini değişkeni girilerek OK tıklanır. Çıktı Ekranından ülkelere göre otomobillerin modellerinin dağılışını gösteren grafik elde edilir. 28/65

Çoklu Çizgi Grafiği Çizimi Multiple Line 29/65

Çoklu Çizgi Grafiği Çizimi Multiple Line 30/65

Dairesel (Pasta) Grafikler Pie Charts Genellikle kategorik veya isimsel verilerin bir dairesel grafik üzerinde gösterimi için kullanılan grafiklerdir. Bizim veriler için otomobillerin modellerine göre dağılımını bir dairesel grafik üzerinde gösterelim. Bunun için graphs menüsünden legacy dialogs ve pie tıklanır. Gelen ekranda summaries for groups of cases seçeneği tıklanır. 31/65

Dairesel (Pasta) Grafikler Pie Charts Gelen ekranda Define Slices by kısmına Modeli değişkeni girilir ve OK tıklanır. 32/65

Dairesel (Pasta) Grafikler Pie Charts 33/65

Dağılma Grafiği Scatter Plots İki değişkenin birlikte nasıl bir değişim içinde olduğunu görmek için kullanılan bir grafiktir. Motor hacmine göre galon başına gidilen yolun dağılımını görmek istiyoruz. Bunun için Graphs menüsünden Legacy dialogs ve Scatter/Dot tıklanır. Gelen ekranda Simple Scatter ve Define tıklanır. 34/65

Dağılma Grafiği Scatter Plots Gelen ekranda Y Axis için Gidilen yol, X Axis için Motor hacmi değişenleri girilerek OK tıklanır ve Dağılma grafiği çıktı ekranında görüntülenir. 35/65

Dağılma Grafiği Scatter Plots 36/65

Histogram Grafiği Genellikle sürekli karakterdeki bir değişkenin dağılışını göstermek amacıyla kullanılan grafiklerden biridir. Grafikte yatay eksen değişken değerlerini (sınıflar) dikey eksen frekansları gösterir. SPSS te Grahs menüsünden Legacy Dialogs ve Histogram tıklanır. Gelen ekranda Variable kısmına aracın ağırlığı değişkeni girilir ve OK tıklanır 37/65

Histogram Grafiği SPSS sınıf aralığını otomatik seçip grafiği çizdi ancak sınıf aralıklarını değiştirmek mümkündür. 38/65

Histogram Grafiği 39/65

Histogram Grafiği Gelen ekranda Binning menüsünde X Axis için custom seçilir interval width (sınıf aralığı) 500 girilir ve Apply tıklanır ve ardından Close tıklanıp ekran kapatılır. Böylece 500 birimlik sınıf aralığı ile grafik çıktı ekranında görüntülenir. 40/65

Histogram Grafiği 41/65

Histogram Grafiği İstenirse grafik üzerinde verinin ortalama ve standart sapması ile çizilen normal dağılım da gösterilebilir. Bunun için Histogram grafiği için değişken tanımlama ekranında Display normal curve işaretlenir. 42/65

Histogram Grafiği 43/65

Frekans Serisi Oluşturma SPSS te tasnif edilmiş (frekanslı) seriyi oluşturmak için Analyze menüsünden Descriptive Statistics ve Frequencies tıklanır. 44/65

Frekans Serisi Oluşturma Gelen ekranda frekans dağılımı araştırılan değişken Variable(s) kısmına girilir. Biz otomobillerin modellerinin dağılımını görmek istiyoruz. Bunun için variable(s) kısmına Model değişkeni girilir. Statistics ve Charts kısmından ilgili seçenekler işaretlenip OK tıklanır. 45/65

Frekans Serisi Oluşturma Silindir Sayısının dağılımı aşağıdaki şekilde çıktı ekranında görüntülenir Silindir sayısı Valid 3 Cylinders Frequency 4 4 Cylinders 201 51,1 51,1 52,2 5 Cylinders 3,8,8 52,9 6 Cylinders 83 21,1 21,1 74,0 8 Cylinders 102 26,0 26,0 100,0 Total 393 100,0 100,0 Percent Valid Percent 1,0 1,0 Cumulative Percent 1,0 46/65

Dağılımın çubuk grafiği aşağıdaki şekilde görüntülenir 47/65

Sürekli Bir Verinin Gruplandırılması Basit bir seriyi gruplandırılmış şekle dönüştürmek için sınıf aralığının tanımlanması ve her aralığa düşen eleman sayısının belirlenmesi gerekir. Bunun için SPSS te Transform menüsünden Recode seçeneğinin tıklanması gerekir. Bu kısımda motor hacmi değişkenini sınıflanmış şekle dönüştürmek istiyoruz. Bu değişkenin değerleri 68 ile 485 aralığında değişmektedir. Sınıf aralığı 80 olacak şekilde değişkeni yeniden kodlayalım. Transform menüsü açılır, oradan Recode into different variables (farklı değişken olarak tanımlar) tıklanır. Gelen ekranda gruplandıracağımız değişken (motor hacmi) Input variable kısmına taşınır yeni değişkenin ismi Output alanında name kısmına (motorhacmisınıflı) yazılır ve Old and new values tıklanır. 48/65

Sürekli Bir Verinin Gruplandırılması 49/65

Sürekli Bir Verinin Gruplandırılması Gelen ekranda Range işaretlenir ve sınıf alt ve üst sınırları yazılarak New value kısmına kod değeri yazılır. Bunun için Range de 65 145 arası 1, 145 225 arası 2 vs. şeklinde kodlanıp her biri için Add e tıklanır. Bu işlemin sonunda Continue tıklanır. Gelen ekranda OK tıklanır. Sonuçlar veri sayfasında motorhacmisınıflı değişkeni altında görüntülenir. 50/65

Sürekli Bir Verinin Gruplandırılması Yeni kodlanmış değişken veri ekranında renkli olarak gösterilmiştir. 51/65

Sürekli Bir Verinin Gruplandırılması Yeni değişkeni dikkate alarak sınıflandırılmış seriyi göstermek için Veri ekranını altındaki Variable view tıklanıp ilgili değişkenin values kısmına kod değerleri tanımlanır. Ve OK tıklanır. 52/65

Sürekli Bir Verinin Gruplandırılması Yeni değişkenin gruplanmış bir seri şeklinde gösterimi için Analyze menüsünden Descriptive statistics seçeneğinden Frequencies seçeneği tıklanıp gelen ekranda Variable(s) kısmına Motorhacmisınıflı değişkeni girilir ve OK tıklanarak gruplanmış seri çıktı ekranında görüntülenir. Motorhacmisınıflı Valid 65-145 Frequency 194 Percent Valid Percent 49,4 49,4 Cumulative Percent 49,4 145-225 55 14,0 14,0 63,4 225-305 68 17,3 17,3 80,7 305-385 53 13,5 13,5 94,1 385-465 23 5,9 5,9 100,0 393 100,0 100,0 Total 53/65

Merkezi Eğilim Ölçüleri Aritmetik ortalamayı SPSS te analyze menüsünün Reports kısmından hesaplamak mümkündür. Bunun için Analyze, Reports ve Case summaries tıklanır. 54/65

Merkezi Eğilim Ölçüleri Gelen ekranda Variables kısmına Ağırlık değişkeni girilir ve Statistics tıklanır. Gelen ekranda Cell statistics kısmına Mean atanır. Continue ve OK tıklanarak sonuçlar çıktı ekranında görüntülenir. 55/65

Merkezi Eğilim Ölçüleri Aritmetik ortalamanın belli bir değişkenin kategorilerine göre hesaplanması: Bunun için otomobilin ağırlığının aritmetik ortalamasını ülke orjinine göre hesaplayacağız. Analyze menüsünden Reports ve Case summaries tıklanır. Gelen ekranda Variables kısmına ağırlık, Grouping variable(s) kısmına ülke orjini değişkeni girilir ve statistics tıklanır ve gelen ekranda Mean girilip Continue ve OK tıklanır. 56/65

Merkezi Eğilim Ölçüleri Case Processing Summary Cases Included N Aracın ağırlığı * Ülke orjini Excluded Percent N 393 100,0% Percent 0,0% Total N Percent 393 100,0% Case Summaries Mean Ülke orjini American European Japanese Total Aracın ağırlığı 3366,92 2437,09 2221,23 2970,99 57/65

Merkezi Eğilim Ölçüleri SPSS te aritmetik ortalamayı hesaplayabilmek için Analyze menüsünden Descriptive Statistics seçeneği tıklanır. 58/65

Merkezi Eğilim Ölçüleri Gelen ekranda Variable(s) kısmına ortalamasını hesaplamak istediğimiz değişkenleri ( Alınanyol, Motorhacmi, Beygirgücü, Ağırlık) girilir. Options tıklanır ve gelen ekranda Mean (aritmetik ortalama) işaretlenir ve Continue ve OK tıklanarak sonuçlar çıktı ekranından alınır. 59/65

Merkezi Eğilim Ölçüleri Araçların modelininin dağılımının modunu belirlemek istiyoruz. Bunun için Analyze menüsünden Descriptive ve Frequencies tıklanır. 60/65

Merkezi Eğilim Ölçüleri Gelen ekranda variable(s) kısmına Modu hesaplanacak Model değişkeni girilir. Statistics tıklanır gelen ekranda Mode işaretlenir, continue ve OK tıklanarak sonuçlar çıktı ekranında görüntülenir. 61/65

Asimetri ve Basıklık SPSS te α3 asimetri ve α4 basıklık ölçülerini bulmak için Analyze menüsünden Reports ve case summaries tıklanır. Gelen ekranda asimetri ve basıklığı aranan değişken(ler) variables kısmına taşınır ve Statistics tıklanır. 62/65

Asimetri ve Basıklık Gelen ekranda Kurtosis (basıklık) ve Skewness (asimetri) Cell Statistics kısmına taşınır. Sonuçlar çıktı ekranında aşağıdaki şekilde görüntülenir. Çıktılardan Motor gücü sivri, gidilen yol, motor hacmi ve ağırlık basık çıkmıştır. Değişkenlerin tümü sağa çarpık olup motor gücü ve motor hacmi sağa çok şiddetli çarpık çıkmıştır. Case Summaries Motor hacmi Galon Beygir başına Mil boyutu gücü Kurtosis -,533 -,756,749 Skewness,458,717 1,095 Aracın ağırlığı -,793,527 63/65

Asimetri ve Basıklık SPSS te α3 asimetri ve α4 basıklık ölçülerini Analyze menüsünden Descriptive statistics tıklanır. Gelen seçeneklerden frequencies, descriptives veya explore seçenekleri tıklanarak ta bulunur. Gelen ekranda α3 asimetri ve α4 basıklık ölçüsü araştırılan değişken(ler) Variables kısmına taşınır. 64/65

Asimetri ve Basıklık Options seçeneği tıklanarak gelen ekrandan Skewness ve Kurtosis işaretlenerek continue ve OK tıklanarak sonuçlar çıktı ekranında görüntülenir. Descriptive Statistics N Galon başına Mil Skewness Kurtosis Std. Std. Statistic Statistic Error Statistic Error 392,458,123 -,533,246 Motor hacmi boyutu 393,717,123 -,756,246 Beygir gücü 392 1,095,123,749,246 Aracın ağırlığı 393,527,123 -,793,246 Hızlana Saatte 60 mile ulaşma süresi 393,298,123,473,246 Valid N (listwise) 391 65/65