ÜNİTE - 1 İŞLETMENİN TEMEL KAVRAMLARI 1-İşletmenin Temel Kavramları 2-İşletmenin Amaçları 3-Teşebbüs (girişim) 4-Yönetici Kavramı ve Yöneticinin Nitelikleri 5-Toplam Kalite Yönetimi
Bu üniteye neden çalışmalıyız.! İşletme ile ilgili temel kavramları kavramak İşletmenin amaçlarını sıralayabilmek Girişim ve girişimcinin tanımların yapabilmek Kimlerin girişimci olabileceğini söyleyebilecek Yönetici kavramını ve yöneticinin özelliklerini bilmek
ÜNİTE - 1 1-İşletmenin Temel Kavramları Bugün birçok ülkede giderek azalmakta olan kaynaklar, verimli bir şekilde kullanılmamaktadır. Buna bağlı olarak işsizlik, açlık gibi sosyal problemler ortaya çıkmaktadır. Bu problemler de ülke içinde ve ülkeler arasında sosyal dengesizliklere neden olmaktadır. Ülkeler, bu sorunlarını çözebilmek için bireylerin ihtiyaçlarını karşılayıcı ekonomik çabalara girerler. Bu çabalar içinde karşımıza çıkan kavramların biri de işletmedir.
İşletme Ekonomik mal veya hizmet üretmek için faaliyette bulunan kuruluştur. İşletme, belirli belirli amaçların gerçekleştirilmesi doğrultusunda sosyal bir varlıktır. Emek, sermaye ve doğal kaynakları planlı, tutarlı ve sistemli bir biçimde bir araya getirerek mal veya hizmet üretimine yönelir.
İşletmenin Özellikleri İşletme bir organizasyondur: Buna göre tiyatro, müze kütüphane veya bir yardım kurumu işletme olarak kabul edilir. İşletme bir ekonomik birimdir: Dolayısıyla ekonomik yaşamda görülen her ekonomik birim bir işletmedir. İşletmenin amacı mal ve hizmet üretmektir: O halde mal ve hizmet ortaya koyan her ekonomik birim bir işletmedir. Örneğin kömür işletmeleri, demir-çelik işletmeleri İşletme teknik bir çalışma birimidir: Fabrika, atölye, büro gibi. İşletmenin işleyişi, sürekli veya süreksiz olabilir. Önemli olan işletme adı verilen birimin mal ve hizmet üretmesidir.
Mal: İhtiyaçları karşılamak özelliğine sahip olan nesnelerdir. Gıda maddeleri ya da mobilya gibi Hizmet: İhtiyaçları karşılayan maddi varlığı olmayan şeylerdir. Örneğin okullar-eğitim, hastanelersağlık, oteller konaklama hizmeti sunarlar
İhtiyaç: İnsanlarda yokluk duygusuyla birlikte ortaya çıkan, karşılanma isteği uyandıran, karşılanmadığı zaman mutsuzluk veren bir olgudur. İhtiyacın Özellikleri: 1-İhtiyaçlar sınırsızdır. (bilimsel, teknolojik, sosyal ihtiyaçlar vb.) 2-İhtiyaçların şiddeti karşılandıkça azalır. (karnı doyan biri) 3-İhtiyaçlar şiddet bakımından birbirinden faklıdır. (yeme içme, sinemaya gitme)
Mal ve hizmet üretmek Kar etmek İşletmenin Amaçları Topluma hizmet ve sosyal fayda oluşturmak Verimli olmak Çalışanlara iyi ücret ödemek Toplum veya devlete hizmet etmek İşletmede istihdamı sürekli kılmak
İşletmenin Özellikleri 1-Mal veya hizmet üretip bu üretimi devam ettirme: Her işletme, belirli mallar veya hizmetleri üretmek üzere kurulur. 2- Kar etme: Bir ticari işletme için kar vazgeçilmez amaçlardan biridir. Çünkü elde edilen kar, işletmenin büyümesi için yatırım demektir. 3- Topluma hizmet ve sosyal fayda sağlamak: Örneğin, kamu kuruluşlarında bulunan kreşlerin kurulmasındaki temel amaç, çalışanların çocuklarına bakım ve eğitim hizmeti sunmaktır.
4- Verimli olma: Bir işletme ne kadar az kaynak kullanıp ne kadar çok üretim yaparsa o kadar verimli olur. 5- Çalışanlara iyi ücret ödeme: Çalışanın ekonomik ve sosyal yönden rahat olması verimliliği de beraberinde getirir. 6-Topluma ve ülkeye hizmet etme: Özellikle büyümesini tamamlamış işletmeler yeni yatırımlarını ülkenin gelişimine ve refahına azami derecede faydalı olacak yatırımları yaparlar.
TEŞEBBÜS (GİRİŞİM) Girişim; insanların istekleri doğrultusunda üretim yaparken yeni teknoloji uygulayan, yeni ürün geliştiren ve mevcut pazarı genişleten ekonomik birimdir.
Yeni bir teknoloji kullanma. (prefabrik evler, dondurulmuş yiyecekler) Girişimin özellikleri Yeni bir ürün geliştirmek. (cep telefonu, bilgisayar) Mevcut pazara yeni bir yolla ulaşma. (bir yayınevinin kitaplarını gazete bayileri aracılığıyla yurdun her köşesine ulaştırması) Yeni bir pazara ulaşma. (daha önce sanayide kullanılan ıslak-kuru sistemli elektrik süpürgelerinin tüketicilere sunulması)
YÖNETİCİ KAVRAMI ve YÖNETİCİNİN NİTELİKLERİ Yönetici: Kar ve riski başkalarına ait olmak üzere, mal ve hizmet üretmek için üretim elemanlarını bir arya getiren ve işletmeyi çalıştırma sorumluluğu olan kişidir.
Amaçlara hangi kaynaklardan ulaşılabileceğini belirleyip bu kaynakları sağlar. Yöneticinin görevleri İşletme çalışanlarının görevlerini belirler. Yapılacak işlerle ilgili işlemleri başlatır. Hedeflere yetirince ulaşılması için gerekli önlemleri alır.
Yetki ve sorumluluk almaya hazır olmalı. Yönetici kendisinden beklenen işlerin yapılması için kararlar almak durumundadır. Aldığı kararların sorumluluğunu da üstlenmekten kaçınmamalıdır. Yöneticinin özellikleri Personelini anlamalı. İyi bir yönetici görevde bulunduğu sürece, kuruluşun ve personelinin çalışmalarından haberdar olmalıdır. Görüşlerini personeline açıklamalıdır. Yönetici astlarının kişisel sorunlarına duyarlı davranmalı ve bu sorunların çözümüne yardımcı olmalıdır. Böylece personelinin daha verimli çalışmasını sağlayabilir.
Hiyerarşi Bir işletmede çalışanların üst ya da ast oluşlarına göre sınıflandırılmasıdır. Yöneticide bu hiyerarşinin üst kademelerinde yer alır. Lider Başında bulunduğu grubun amaçlarını belirleyen ve grup üyelerini belirlenen amaçlar doğrultusunda yönlendiren kişi lider denir.
1-Otokratik lider: Üyeler üzerinde baskı ve katı denetim uygulayarak sadece üretimi amaçlayan liderdir. 2-Liberal lider: İnsana ve üretime pek değer vermez. Sadece özgürlüklerin artmasını savunur. Uygulamada oluşan lider tipi çeşitleri 3-Hümanist lider: İnsana önem verir. Herşey insan için şeklinde düşünerek üretimi ikinci plana atar. 4-Tatlı sert lider: İnsan ve üretime eşit ölçüde önem veren liderdir. 5-Demokratik lider: İşe ve kişiye en üst düzeyde önem verilmesini savunan lider tipidir.
Yönetim Şeması Genel Müdür Daire Başkanı Daire Başkanı Daire Başkanı Şube müdürü Şube müdürü Şube müdürü Birim şefi Memur
Planlama: İşletmede yapılması gereken işlerin belli bir takvime göre zamanlamasını içerir. Yöneticinin yerine getirmekle zorunlu olduğu işlevleri Organizasyon: Yöneticiler, çalışan ve yapılacak işleri uygun bir şekilde gruplar. Sevk ve İdare: Yönetici, çalışanlara hangi işleri ne kadar zamanda ve nasıl yapmaları gerektiğini bildirir. Denetim: İşletmenin amaçlarına ulaşıp ulaşmadığını kontrol eder. Eğer amaçlara ulaşılmamışsa bunun nedenlerini ararştırır.
TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ TKY (Total quality management), ilk olarak Henry Ford tarafından kullanılmış ve 1926 yılında yayımladığı My Life and Work (Hayatım ve İşim) adlı kitabında yeni bir yönetim biçimi olarak tanımlanmıştır. Ancak o sıralarda rağbet görmeyen bu yönetim biçimi, Japonlar tarafından benimsenmeye başlamıştır. TKY'nin tam anlamıyla 1950 yıllarında Japonlar tarafından uygulandığı söylenebilir. Japon yöneticiler kaliteyi bütün iş birimlerine yaymış ve her kademedeki işgöreni bu konuda eğiterek bilinçlenmeyi sağlamıştır. Bu yöntem ile kalitesizliğiyle ünlenen Japon ürünleri 5 yıl içerisinde tüm dünya pazarını ele geçirmiştir
20yy. İkinci yarısından buyana sanayi ve ticarette yeni bir dönem başlamıştır. Bu döneme globalleşme olarak adlandırıyoruz. Globalleşme geniş bir ekonomik yayılım olarak tanımlanabilir. Küreselleşmenin en belirgin sonuçlarından birisi rekabetin giderek sertleşmesidir. Artık dünyanın çeşitli yerlerinde faaliyet gösteren işletmeler için kolay satış yerini yoğun rekabete bırakmıştır. İşte bu yeni ortamda ayakta kalabilmek ve başarılı olabilmek için yeni yönetim ve işletme yapısı ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede toplam kalite yönetimi işletmelerin alanına girmiştir.
Kalite: Kalite, bir ürün ya da hizmetin belirlenen ya da olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır. 1-Müşteri tatminidir: Ürün veya hizmetin iyi olup olmadığı konusunda son kararı müşteri verir 2-Süreçtir: Süregelen bir gelişmeyi sağlar. 3- Yatırımdır: Uzun dönemde bir işi hatasız yapmak sonradan düzeltmekten daha ucuzdur. 4- Bir programa uymaktır: İşleri zamanında yapmaktır. Kusursuzluk anlayışına sistemli bir yaklaşımdır. 5- Kalite şartlara uygunluktur.
Kalitenin getirileri Müşteri memnuniyetinin artması Pazar payının artması Karın artması Çalışan memnuniyetinin artması Maliyetlerin azalması Yüksek rekabet gücü kazanılması
TKY (toplam kalite yönetimi) T'si, toplamı; tüm çalışanların katılımını, yapılan işlemlerin tüm yönlerini, müşterilerin ve üretilen ürün ile hizmetlerin tümünü kapsamaktadır K'sı, kaliteyi; yani müşterinin bugünkü beklenti ve ihtiyaçlarını tam ve zamanında karşılayıp onlara gelecekteki beklentilerini aşan ürün ve hizmetler sunmayı ifade etmektedir Y'si ise yönetimin her konuda çalışanlara liderlik yapması, çalışanlara örnek model oluşturulması ve şirket çapında katılımcı yönetimin sağlanması anlamına gelmektedir
1-Güvenirlik: Güvenli olmayan ürünler müşteri için para ve zaman kaybıdır. Toplam kalite yönetiminin özellikleri 2-Zamanında Teslim: Ürünün zamanında teslimi güvenirliliğini arttıracaktır. 3-Uygunluk: Ürün, tasarım sırasında belirtilen teknik özelliklere belge ve standartlara uygun olmalıdır.
4-Dayanıklılık: Malın dayanıklılığını çalıştığı ortamın koşullarında değerlendirmek gerekir. Toplam kalite yönetiminin özellikleri 5-Servis olanakları: Ürünün onarılması gerekiyorsa çabuk ve basit şekilde sonuca ulaşılmalıdır. 6-Estetik: Ürünün albenisi ve estetik özelliklere sahip olmalı 7-Uygun fiyat: Ürünün müşterinin satın alma gücüne hitap etmelidir.