70 Araşırma Makalesi Türkiye nin Sebze İhracaında Karşılaşırmalı Üsünlükleri Birol ERKAN 1, B. Bülen ARPACI 2, Faika YARALI 2*, İsmail GÜVENÇ 2 1 Uşak Üniversiesi, İisadi ve İdari Bilimler Fakülesi, İisa Bölümü, Uşak 2 Kilis 7 Aralık Üniversiesi, Ziraa Fakülesi, Bahçe Bikileri Bölümü, Kilis Geliş (Received): 26.09.2014 Kabul (Acceped): 03.12.2015 ÖZET: Karşılaşırmalı üsünlüklerin ölçümü amacıyla Liesner (1958) arafından oraya aılan, Balassa (1965) arafından işlevsel hale geirilen Açıklanmış Karşılaşırmalı Üsünlük (RCA) kasayıları, ülkenin belli bir seör ihracaının oplam ihracaına oranının, aynı seörün dünyadaki ihracaının dünya oplam ihracaına oranı şeklinde hesaplanmaadır. şeklinde de ifade edilebilen RCA kasayıları; ülkenin bir seördeki yuriçi uzmanlaşmasını, dünyanın uzmanlaşmasıyla karşılaşırır. Kasayının 1 den büyük olması; söz konusu seörde ülkenin açıklanmış karşılaşırmalı üsünlüğe sahip olduğunu ve uzmanlaşığını, 1 den küçük olması ise, açıklanmış karşılaşırmalı dezavanaa sahip olduğunu ve uzmanlaşmadığını göserir. Çalışmada, 1993-2012 yılları arasında Türkiye nin dünya piyasalarında sebze ihracaındaki karşılaşırmalı üsünlüklerinin belirlenmesi amacıyla SITC Rev. 3, 4. seviye için karşılaşırmalı üsünlük kasayıları hesaplanmışır. Buna göre Türkiye, sebze ve al grupları ihracaında global piyasalarda önemli bir karşılaşırmalı üsünlüğe sahipir. Bununla birlie, sebze al gruplarının büyük çoğunluğunun ihracaında karşılaşırmalı üsünlük olmasına rağmen, son yıllardaki üsünlükler nispi anlamda azalmaadır. Anahar Kelimeler: Açıklanmış Karşılaşırmalı Üsünlük Kasayıları,, Sebze İhracaı, Türkiye The Comparaive Advanages in Vegeable Expor of Turkey ABSTRACT: The index of revealed comparaive advanages (RCA) as firs inroduced by Liesner (1958) and operaionalized by Balassa (1965) in order o measure comparaive advanages. The RCA index of a counry for a produc is ofen measured by he produc s share in he counry s expors in relaion o is share in orld rade. The index of RCA, also called Balassa Index, is used o measure relaive imporance of a produc in a counry s expor composiion relaive o ha produc s relaive imporance in orld rade. If he index exceeds 1 he counry is said o have a comparaive advanage in he secor in quesion, since i is more imporan for he counry s expors han for he expors of he reference counries and vice versa. In his sudy, beeen he years 1993-2012, he indices of revealed comparaive advanages indices of Turkey are calculaed on SITC Revision 3, 4 digi codes in order o deermine comparaive advanages in vegeable expor in World markes. Accordingly, Turkey has a significan comparaive advanage in he expor of vegeable and is sub-groups in global markes. Hoever, alhough comparaive advanage in he expor of he maoriy of vegeable sub-groups, he advanages have relaively been decreasing in recen years. Key Words: Indices of Revealed Comparaive Advanages, Balassa Index, Expor of Vegeable, Turkey GİRİŞ Ülkelerin uluslararası piyasalardaki rekabe güçlerinin belirlenmesinde genellikle sanayi ve bilgi yoğun malların ihracaı öne çıkmaa olup, arım ürünleri arka planda kalmaadır. Keza, eknoloi yoğunluklarına göre mallar sınıflandırıldığında, arım ürünleri kama değeri nispi olarak düşük hammadde yoğun mallar olarak adlandırılmaadır. Bununla birlie, gerek ülke üreim ve ihracaına kakı, gerekse sanayiye sağladığı girdi bakımından arım ürünleri hala sraeik konumunu sürdürmeedir. Günümüzde, özellikle sraeik arım ürünlerinde oraya çıkan kılık ve sonucunda meydana gelen fiya arışları halen küresel plaformlar gündemindeki yerini korumaadır. Bu çalışma, Türkiye nin 1993-2012 döneminde sebze ihracaındaki karşılaşırmalı üsünlüklerini (uluslararası rekabe gücünü) oraya koymayı amaçlamışır. Karşılaşırmalı üsünlük kısası olarak Balassa nın açıklanmış karşılaşırmalı üsünlük kasayısı (endeksi) kullanılmış, SITC Rev 3 ve 4 haneli ürün sınıflandırmasına göre ülkenin ihracaını gerçekleşirdiği sebze ürlerindeki üsünlükler oraya konulmuşur. Yapılan analizler sonucunda, karşılaşırmalı üsünlükler eorisi ve en uygun kaynak ahsisi bağlamında, Türkiye nin üreim ve ihracaına ağırlık vermesinin/ vermemesinin rasyonel göründüğü sebze ürleri oraya çıkarılmış, buna yönelik öneriler sunulmaya çalışılmışır. Karşılaşırmalı Üsünlükler Teorisi Ürün piyasalarında yaşanan büyük şoklar, yeniden yapılanan sermaye akımları ve döviz kurlarındaki hızlı değişim İkinci Dünya Savaşı sonrası icari ilişkilerin yönünü değişirmiş, küresel rekabe gücü ve icare ile ilgili görüşlerde değişikliklere yol açmışır. Oraya çıkan bu yeni karmaşık yapı sonucunda, karşılaşırmalı üsünlüklerin klasik ilkeleri erafında ekonomislerin güçlü bir fikir birliği oraya koyduğu gözlemlenmişir. Uluslararası icarein gerek ikili düzeyde, gerekse bölgesel olarak serbesleşirilmesi; uluslararası *Sorumlu yazar: Yaralı, F., faikayarali@kilis.edu.r
71 Araşırma Makalesi oplanılarda üzerinde önemle durulan bir husus olmuşur (Rashid, 2006). Bununla birlie, küreselleşmenin hızlanması ve Dünya Ticare Örgüü nün (WTO) kurulmasıyla oluşan yeni icare düzeni; uluslararası icarein serbesleşmesi ve bölgesel ekonomik birleşmeler hususunda birçok değişiklik yapılmasını zorunlu kılmış; yeni yapı, uluslararası rekabe bağlamında da ülkeleri karşılaşırmalı üsünlüklerine göre dış icare yapmaya sevk emişir. Ekonomisler, serbes icarein ekonomik refaha kakı sağlayacağını öne sürerken, ilgili düşüncelerini esasen karşılaşırmalı üsünlükler eorisine dayandırmış; uluslararası icareen sağlanacak kazançların ekonomik refah arışı için bir anahar olduğunu ve daha hızlı ekonomik büyümenin, karşılaşırmalı üsünlüklerin dikkae alınması sureiyle gerçekleşebileceğini ifade emişlerdir (Masers, 1995; Bernhofen ve Bron, 2005). Uluslararası icarein açıklanmasıyla ilgili eoriler gruba ayrılmaadır. Birinci grupaki eoriler, icarein doğal düzeniyle ilgilenmee, icare örneklerini bırakınız yapsınlar prensibi ile açıklamaadır. Bu ip eoriler şu sorulara cevap aramışlardır: Ülkeler arasında serbes icare varsayımında, hangi mallar, ne kadar ve kimler için üreilecek? İkinci grupaki eoriler ise icarein yönünü, bileşimini ve miarını değişirmek amacıyla ülkeler arasında mal ve hizmelerin serbes dolaşımına devlein müdahalesini emremeedir (Kiboon, 2000). Uluslararası icarein ilk eorisi olan Mulak Üsünlükler Teorisi, Adam Smih (1766) arafından oraya konmuşur (Smih, 1991). Smih, ülkelerin daha ucuza üreebildikleri malların ihracaını yapmalarını, daha pahalıya üreiklerini ise ihal emelerini belirmişir. Ricardo (1817) nun eoriye ilk kakısı, ülkelerin kendi üreiği ürün veya hizmeler arasındaki mulak fiya farkları ilgili olarak değil, bir mal veya hizmein, diğer ülkedeki mal veya hizmee göre nispi anlamdaki fiya farklılıklarını baz alarak dış icare yapmaları gereiğiyle ilgili olduğunu açıklayan Karşılaşırmalı Üsünlükler Teorisi (KÜT) ile olmuşur ((Ricardo, 2007). Birinci grup eorilerden olan KÜT, en eski uluslararası icare eorilerinden biridir (Ricardo, 2007). Teori özellikle; bir ülkenin niçin belli mal ve hizme kaegorilerinin ihracaında uzmanlaşması ve diğerlerini ihal emesi gereiği üzerinde durmuşur. Ricardo nun KÜT ye göre, bir ülke icare oraklarına göre nispi olarak ucuza (daha düşük birim emek maliyele) üreebildiği malları ihraç emeli, nispi olarak pahalıya (daha yüksek birim emek maliyele) üreebildiklerini de ihal emelidir (Haiyev, 2004). Bu durumda, dış icareen sağlanan kazançlar hem ülke refahını maksimize edecek, hem serbes icare kanalıyla dünya ekonomik refahında da arışa yol açacaır (Sharma ve Dierich, 2004). Açıklanmış Karşılaşırmalı Üsünlük Kasayıları Balassa nın Açıklanmış Karşılaşırmalı Üsünlük kasayısı (AKÜ/), karşılaşırmalı üsünlükleri icare sonrası verilere dayalı olarak ölçmeedir. Bununla birlie Balassa nın AKÜ kasayısı, karşılaşırmalı üsünlükleri hem nispi maliyelerin hem fiya dışı faörlerin icare örneklerini analiz emek yoluyla açıklamaadır. Karşılaşırmalı üsünlüğün alında yaan kaynakların belirlenmesinden ziyade, ülkenin belli ürünlerde (seörlerde) karşılaşırmalı üsünlüğe sahip olup olmadığını oraya koymaya çalışan, herhangi bir ürünün (seörün) ülkenin oplam ihracaındaki payının, söz konusu ürünün (seörün), dünyanın (veya bir bölgenin) oplam ihracaındaki payına oranını ifade eder. Diğer bir ifadeyle Balassa Endeksi, ülkenin bir üründeki (seördeki) yuriçi uzmanlaşmasını (AKÜ endeksinin payı), dünyanın (veya bölgenin) uzmanlaşmasıyla karşılaşırır (Beningo, 2006). Açıklanmış karşılaşırmalı üsünlükler kasayısı (AKÜ) değeri, Birleşmiş Milleler İsaisik Birimi (UN Saisics Office) ve Uluslararası Sandar Ticare Sınıflandırması [Sandar Inernaional Trade Classificaion (SITC)] verilerinden (UN Comrade ve PC TAS) hesaplanabilir (: ihraca, : dönem, k: arım ürünü, : ülke, : dünya).buna göre; ülkesinin döneminde k arım ürünü ihracaındaki açıklanmış karşılaşırmalı üsünlük (AKÜ) kasayısını Balassa aşağıdaki gibi formüle emişir (Balassa, 1965): AKÜ = / / AKÜ endeksinin pay kısmı, ürünün (seörün) ülkenin oplam ihracaındaki payını (%); payda kısmı ise, söz konusu ürünün (seörün) dünya oplam ihracaındaki payını emsil emeedir (Mykhnenko, 2005). Herhangi bir arımsal ürünün açıklanmış karşılaşırmalı üsünlük kasayısının 1 den büyük olması, o ülkenin döneminde o ürüne ai ihraca payının, aynı dönemde oplam dünya ihracaındaki payından büyük olduğunu ifade emeedir. Diğer bir ifadeyle, söz konusu ülke söz konusu arımsal ürün ihracaında uzmanlaşmışır ve rekabe gücüne sahipir (Coxhead, 2007). Açıklanmış karşılaşırmalı üsünlük endeksinde logarimik form da kullanılmaadır. lnakü = ln Bu endekse göre; lnakü > 0 Ülke arım ürünü ihracaında uzmanlaşmışır ve ülkenin söz konusu üründe icare performansı yükseir (Yılmaz vd. 2003).
72 Araşırma Makalesi Rekabe gücünü gösermek amacıyla Balassa nın AKÜ kasayısını 4 aşamada sınıflandırabiliriz (Hinloopen, vd. 2001): Lieraür Örnekleri 1. Sınıflama: 0<AKÜ 1; Rekabe gücü your. 2. Sınıflama: 1<AKÜ 2; Zayıf rekabe gücü vardır. 3. Sınıflama: 2<AKÜ 4; Ora rekabe gücü vardır. 4. Sınıflama: 4<AKÜ; Güçlü rekabe gücü vardır. Yazar Özağ vd. (2000) Ferő ve Hubbard (2001) Meo ve Karşılaşırmalı İhraca Performansı Jing (2004) Çin Kesbiç vd. (2005) Bonec ve Ferő (2006) Bayramoğlu (2009) Qinei vd. (2009) Zhemoyda ve Goez (2009) Erkan, (2012b) Grubel-Lloyd Endeksi Balassa ve Vollrah Endeksi, Grubel- Lloyd Endeksi ve Herfindahl Endeksi İhraca Payı, İhraca-İhala Oranı Endeksi, Ne Ticare Endeksi, Vollrah Endeksi Ve Uygulandığı Ülke Türkiye ve AB Macarisan Türkiye Slovenya ve Macarisan Türkiye ve Azerbaycan Slovakya ve AB Ukrayna, Romanya, Polonya, Slovakya Türkiye Sonuç Türkiye nin yaş meyve ve sebze, ahıl, buğday ihracaında AB ye göre karşılaşırmalı üsünlüğü bulunmaadır. Sebze ihracaında mevcuur. karşılaşırmalı üsünlük Çin in bikisel ürün ve çay karşılaşırmalı üsünlüğü olmakla birlie, son 24 yıllık süreçe azalmaadır. Küresel piyasalarda, e ihracaındaki rekabe gücü yüksek, yumura ihracaındaki rekabe gücü düşüür. Slovenya nın karşılaşırmalı üsünlüğü your. Macarisan ise sebze ihracaında karşılaşırmalı üsünlüğe sahip olmakla birlie, üsünlükleri azalmaadır. Her iki ülke de dış pazarlarda arım ürünleri ihracaında karşılaşırmalı üsünlüğe sahip olmakla birlie, Türkiye nin üsünlük derecesi daha yükseir. AB-27 nin karşılaşırmalı üsünlüğü azalırken, Slovakya nın armaadır. Bununla birlie, özellikle AB ye girdien sonra Slovakya nın sü, sü yağı, yoğur, ereyağı, elma ihracaında rekabe gücü armışır. Tarımdaki isihdam seviyesinin yüksekliği nedeniyle Ukrayna nın özellikle ahıl, mısır, ayçiçeği ihracaında belirgin üsünlükleri mevcuur. Türkiye nin, geleneksel ihraç arım ürünlerinin çoğunda (incir, kuru üzüm, fındık, anep fısığı ve kuru kayısı) karşılaşırmalı üsünlüğü bulunmaadır. MATERYAL ve METOT Çalışmada, Türkiye nin dünya icareinde karşılaşırmalı üsünlüklere/dezavana sahip olduğu sebze ve al gruplarının espi edilmesi amaçlanmışır. Bu bağlamda, Birleşmiş Milleler arafından hazırlanan, uluslararası karşılaşırmalara imkan sağlayan (DİE, 2008), SITC (Uluslararası Sandar Ticare Sınıflaması) Rev.3 baz alınmış (Çalışmanın ümünde, sınıflama açısından 1986 yılına ai Revize 3 kullanılmışır.), 11 ade 4 haneli mal grubu analize dahil edilmişir. Sözü edilen ürünler şu şekildedir: 0541- Paaes, 0542- Kuru baklagiller, 0544- Domaes, 0545- Diğer sebzeler, 0546- Dondurulmuş sebzeler, 0547- Geçici konserve edilmiş sebzeler, 0548- Manyok, alı paaes, araro, salep kök ve yumruları, 0561- Kuruulmuş sebzeler, 0564- Paaes, kuru baklagil, kök ve yumruların un, ezme, flokonları, 0566- Diğer sebze konserveleri, 0567- Sebze, meyve karışımlarının konserveleri. Karşılaşırmalı üsünlüklerin (rekabe gücü) hesaplanabilmesi amacıyla kullanılmışır. AKÜ = / / Karşılaşırmalı üsünlük/dezavana durumunun arış veya azalış seyrinin oraya koyulması amacıyla, öncelikle veri seinin oralama değeri 2 dönem olarak incelenmişir (1993-2002 ve 2003-2012). Ayrıca, aşırı olumlu veya olumsuz dönemsel ekilerin, arz koşullarının ihracaa eki emesinin ve AKÜ kasayılarının değerini olması gerekenden düşük veya yüksek gösermesinin oradan kaldırılması açısından
73 Araşırma Makalesi uygun oralama değerleri de hesaplanmışır (Küçükkiremiçi, 2006). Yalnızca arimeik oralamanın kullanılması durumunda, bazı seörlerin ihraca rakamlarının (dolayısı ile hesaplanan açıklanmış karşılaşırmalı üsünlük kasayılarının) dönemsel olarak çok düşük veya çok yüksek olabildiği/olabileceği düşünülerek, değerlendirmenin daha sağlıklı olabilmesi için uygun oralama hesaplanmışır. Bir sonraki adımda ise karşılaşırmalı üsünlüklerin/dezavanaın yıllara göre seyrini daha ayrınılı bir şekilde analiz edebilmek ve uygun oralamadan sapmaları oraya koyabilmek amacıyla; Balassa nın açıklanmış karşılaşırmalı üsünlük kasayısının sandar sapma ve değişkenlik kasayısı değerleri hesaplanmışır. Çalışmada, değişkenlik kasayısının marinal değeri 15 olarak kabul edilmişir. BULGULAR Sandar Uluslararası Ticare Sınıflandırması (SITC) faör yoğunluğuna göre yapıldığında dünyada ihracaı yapılan ürün grupları hammadde yoğun, emek yoğun, sermaye yoğun, kolay akli edilen ar-ge bazlı ve zor akli edilen ar-ge bazlı olmak üzere beşe ayrılmaadır (Hufbauer ve Chilas, 1974). Tarım ürünleri hammadde yoğun ürün grubu kapsamında ele alınmaadır. Türkiye nin faör yoğunluğuna göre ihraca rekabe gücü incelendiğinde emek ve sermaye yoğun malların ihracaında karşılaşırmalı üsünlüğe sahip olduğu görülmeedir. Bununla birlie, özellikle son yıllarda kama değeri nispeen düşük hammadde ve emek yoğun ürün gruplarında azalış, kama değeri yüksek sermaye yoğun, kolay akli edilen ar-ge bazlı ve zor akli edilen ar-ge bazlı ürün gruplarında ise yeersiz olmakla birlie arış gözlemlenmeedir (Erkan, 2012a). Bu durum, Türkiye de zamanla arım ürünleri ihracaındaki karşılaşırmalı üsünlüklerin (rekabe gücünün) azaldığının da bir gösergesidir. Türkiye nin sebze ihracaının oplam ihraca içindeki payının yıllar iibarı ile göserildiği Şekil 1 incelendiğinde genel bir azalışın oraya çıığı ifade edilebilir. 1993-2012 dönemine ilişkin yapılan bu çalışmada elde edilen açıklanmış karşılaşırmalı üsünlük verileri, iki dönem iibariyle (1993-2002 ve 2003-2012) kıyaslanmak sureiyle ele alınmış ve Şekil 2 de göserilmişir. Şekil 2 incelendiğinde, SITC Rev-3 4 haneli sınıflandırmaya göre sebzelerle ilgili icaree konu olan 11 farklı ürün grubundan sadece birinin (0544 domaes: aze, soğuulmuş) ihraca rekabe gücünde arış olduğu görülmeedir. Diğer ürünlerin rekabe güçlerinde ise çarpıcı düşüşler dikka çekicidir. Özellikle, SITC 0541 paaes, SITC 0542 kuru baklagil ve SITC 0564 paaes, kuru baklagil, kök ve yumruların un ve ezmelerin ihraca rekabe gücünde kayda değer azalışlar söz konusudur. Yıllar iibariyle nispi rekabe gücü azalışı olmakla birlie, Türkiye; on bir ade sebze al ürün grubunun onunun ihracaında karşılaşırmalı üsünlüğe (rekabe gücüne) sahipir. Türkiye nin ihraca rekabe gücünün en yüksek olduğu sebzeler kuru baklagil ve paaes, kuru baklagil, kök ve yumruların un ve ezmeleri dir. Tüm sebze al gruplarından sadece işlenmiş paaes ve sebze konserve karışımlarının yer aldığı SITC 0566 diğer sebze konserveleri ihraca rekabe gücünde dezavana söz konusudur (Şekil 3). Bir ülkenin, herhangi bir ürün grubu ihracaında rekabe üsünlüğüne sahip olması arzu edilmekle birlie, üsünlük durumunun isikrarlı seyri de önem arz emeedir. Şekil 4 incelendiğinde, değişkenlik kasayısı en düşük ürün gruplarının SITC 0546 dondurulmuş sebzeler ve SITC 0561 kuruulmuş sebzeler olduğu görülmeedir. Düşük değişkenlik kasayısına sahip bu ürün gruplarının ihraca rekabe üsünlüklerinin yanında, isikrarlı bir seyir göze çarpmaadır. Türkiye nin SITC 0566 diğer sebze konserveleri ihracaındaki rekabe dezavanaıyla birlie, yüksek derecedeki isikrarsızlık durumu da dikkae alınmalıdır. Bununla birlie, SITC 0541 kodlu paaes, ihraca rekabe gücü üsünlüğü isikrarsızlık düzeyinin en yüksek olduğu üründür.
AKÜ (ln) AKÜ İhraca Payı (%) 3,96 0,69 17,23 6,86 3,41 6,25 1,58 1,25 2,39 1,79 6,60 3,35 2,48 1,37 4,11 4,01 17,70 7,48 0,42 0,20 1,6 1,5 1,2 7,99 5,27 KSÜ Doğa Bil. Derg., 18(4), 2015 74 Araşırma Makalesi 4 3 3,8 3,5 3,1 3,4 3,1 2,6 2 2,1 1,8 2,0 1,6 1,7 1,5 1,4 1,3 1,3 1 1,2 1,0 0 Yıl Şekil 1. Türkiye nin Sebze İhracaının Toplam İhracaı İçindeki Payı (%) 20 1993-2002 2003-2012 10 0 0541 0542 0544 0545 0546 0547 0548 0561 0564 0566 0567 SITC Ürün Grubu Şekil 2. Türkiye nin Sebze İhracaındaki Dönemsel AKÜ Değerleri 5 0,70 2,46 1,56 0,34 0,73 1,58 0,66 1,39 2,49 1,89-1,32 0541 0542 0544 0545 0546 0547 0548 0561 0564 0566 0567-5 SITC Ürün Grubu Şekil 3. Türkiye nin Sebze İhracaındaki AKÜ Değerleri (ln)
Varyasyon Kasayısı (%) KSÜ Doğa Bil. Derg., 18(4), 2015 75 Araşırma Makalesi 120 113,28 100 91,04 80 60 40 20 57,06 45,68 21,98 23,00 39,34 34,26 17,41 51,37 24,90 0 0541 0542 0544 0545 0546 0547 0548 0561 0564 0566 0567 SITC Ürün Grubu Şekil 4. Türkiye nin Sebze İhracaındaki Karşılaşırmalı Üsünlüklere İlişkin İsikrar Düzeyi Çizelge 1 Türkiye nin Sebze İhracaındaki Karşılaşırmalı Üsünlükleri SITC Rev-3 Sebzelerle İlgili 4 Haneli Ürün AKÜ Varyasyon Üsünlük 1993-2002 2003-2012 Grupları Oralama Kasayısı Derecesi 0541 Paaes 3,96 0,69 2,01 113,28 Ora 0542 Kuru baklagiller 17,23 6,86 11,69 57,06 Güçlü 0544 Domaes (aze, soğuulmuş) 3,41 6,25 4,76 45,68 Güçlü 0545 Diğer sebzeler (aze, soğuulmuş) 1,58 1,25 1,41 21,98 Zayıf 0546 Sebzeler (dondurulmuş) 2,39 1,79 2,07 23,00 Ora 0547 Geçici konserve edilmiş sebzeler 6,60 3,35 4,87 39,34 Güçlü 0548 Manyok, alı paaes, araro, salep yumruları 2,48 1,37 1,93 34,26 Zayıf 0561 Kuruulmuş sebzeler 4,11 4,01 4,00 17,41 Güçlü Paaes, kuru baklagiller, kök ve yumruların 0564 un ve ezmeleri 17,70 7,48 12,00 51,37 Güçlü 0566 Diğer sebze konserveleri 0,42 0,20 0,27 91,04 Dezavana 0567 Sebze, meyve karışımlarının konserveleri 7,99 5,27 6,60 24,90 Güçlü SONUÇ Türkiye de son 20 yılda arımın isihdam ve milli gelir içindeki payındaki azalmaya paralel olarak, arımsal ürünlerin ihracaının Türkiye nin oplam ihracaı içindeki payı da azalmaadır. Bu perspeife, Türkiye nin arımsal üreim ve ihracaının mihenk aşlarından sebze ihracaının da oplam ihracaa oranı çarpıcı bir şekilde azalmaadır. kullanılarak Türkiye nin 1993-2012 yılları arasında sebze ve al grupları ihracaındaki karşılaşırmalı üsünlüklerinin düzeyini oraya koyabilmek amacıyla yapılan bu çalışmadan elde edilen bulgular, sebze ve al grupları ihracaında genel olarak rekabe üsünlüğü ve uzmanlaşma durumunun varlığını gösermeedir. Bununla birlie, Türkiye nin üsünlükleri son yıllarda isikrarlı bir şekilde devam ememeedir. Türkiye nin sebze ihracaındaki karşılaşırmalı üsünlüklerinin (rekabe gücünün) arırılması açısından üreim ve ihraca profilinin, eşvik siseminin ve arımsal desekleme poliikalarının işlenmiş arım ürünleri lehine güncellenmesi gerekmeedir. Ancak bu durumda ihracaan dolayı sağlanan kama değer yüksek olacaır. Bununla birlie, Türkiye, oraya koyacağı yeni üreim ve dış icare sraeileriyle, gerçekleşireceği yeni bölgesel enegrasyonlarla ve Gümrük Birliği gibi aksak ilerleyen enegrasyon oluşumlarının (arım seörü lehine) revizyonuyla arımsal ürün (dolayısıyla sebze) ihracaını kaniaif ve kaliaif anlamda arırabilir. KAYNAKLAR Balassa, B. 1965. Trade Liberalizaion and Revealed Comparaive Advanage. The Mancheser School of Economic and Social Sudies, 33 (2): 99-123. Bayramoğlu, Z. 2009. Türkiye ve Azerbaycan Arasında Tarımsal Ürünlerin Dış Ticare Poansiyeli ve Karşılaşırmalı Üsünlükleri. Journal of Azerbaiani Sudies, 738-751.
76 Araşırma Makalesi Beningo, S. 2006. Trade and Transporaion Beeen he Unied Saes and China and Beeen he Unied Saes and India. Conference of he Sociey of Governmen Economiss, 27 Ocober 2005, Washingon, p: 6. Bernhofen, D.M. Bron, J.C., 2005. An Empirical Assessmen of he Comparaive Advanage Gains from Trade: Evidence from Japan. The American Economic Revie, 95(1):208-255. Bonec, S., Ferő, I. 2006. Does Comparaive Advanages in Agro-Food Trade Maer for Mulifuncional Rural Developmen: The Case of Hungary and Slovenia. Journal of Cenral European Agriculure, 7(3), 583-586. Coxhead, I. 2007. A Ne Resource Curse? Impacs of China s Boom on Comparaive Advanage and Resource Dependence in Souheas Asia. World Developmen, 35 (7):1099-1119. DİE, 2008. Sorularla Dış Ticare İsaisikleri ve İndeksleri. hp://.die.gov.r/turkish/sonist/disticist/ SORDST2005_kiap.pdf (Erişim Tarihi: 10.06.2008). Erkan, B. 2012a. Türkiye nin Geleneksel İhraç Tarım Ürünlerinde Uzmanlaşma Düzeyi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(1):75-83. Erkan, B. 2012b. BRIC Ülkeleri ve Türkiye nin İhraca Uzmanlaşma ve Rekabe Düzeylerinin Karşılaşırmalı Analizi. Ekonomik ve Sosyal Araşırmalar Dergisi, 8 (1):101-131. Ferő, I. Hubbard, L.J. 2001. Regional Comparaive Advanage and Compeiiveness in Hungarian Agri- Food Secors. 77h EAAE Seminar / NJF Seminar No. 325, Augus 17-18, Helsinki, p: 1-13. Haiyev, N.O. 2004. Sudy of Azerbaian s Curren and Poenial Comparaive Advanage. Cener of Economic Reforms Minisry of Economic Developmen-UNDP Azerbaian, Baku, p:8. Hinloopen, J., Marreik, C.V. 2001. On he empirical disribuion of he Balassa Index. Revie of World Economics, Vol: 137, No:1, March 2001, P: 13. Hufbauer, G., Chilas, J. 1974. Specializaion by Indusrial Counries: Exen and Consequences, The Inernaional Division of Labour: Problems and Perspecives-Inernaional Symposium, Germany, pp: 3-38. Kesbiç, C.Y., Baldemir, E. A., Doğan, S. 2005. Rekabe Gücü Ölçümü ve Önemi: Türk Tarım Seörü İçin Bir Analiz. hp://.ekonomeridernegi.org/bildiriler/o10s3.p df, 1-20. Kiboon, T. 2000. Thai Expors in he Year 2000: Thailand s Comparaive Advanage. hp://.ournal.au.edu/abac_ournal/sep00/aricl e_3.pdf (Erişim Tarihi:22.11.2007). Küçükkiremiçi, O. 2006. Sanayi Seörünün Dış Ticare Performansının Rekabe Gücüne Göre Değerlendirilmesi (1995-2005 Dönemi). Ulusal Bağımsızlık İçin Türkiye İisa Poliikaları Kurulayı, 13-16 Haziran 2006, Malaya. Masers, W. A. 1995. Guidelines on Naional Comparaive Advanage and Agriculural Trade. Agriculural Policy Analysis Proec, APAP III Mehods and Guidelines, Phase III, No: 4001, p: 5. Mykhnenko, V. 2005. Wha Type of Capialism in Easern Europe? Insiuional Srucures, Revealed Comparaive Advanages and Performance of Poland and Ukraine. Cenre for Public Policy for Regions (CPPR) Discussion Paper, No:6, Sepember 2005, p:27. Özağ, F., Özürk, F., Kaya, S. 2000. Türkiye Tarım Seörünün Avrupa Birliği (AB) Tarım Ürünleri Karşısındaki Uluslararası Rekabe Gücü (Urg). ODTÜ Uluslararası Ekonomi Kongresi, 13-16 Eylül 2000, Ankara, s: 383-408. Rashid, T. 2006. Implicaions of Trade and Invesmen ih India. Publicaions of Sae Bank of Pakisan- Research and Economic Policy Deparmens. P:1. Ricardo, D. 2007. On he Principles of Poliical Economy and Taxaion, London, 1817, hp://.econlib.org/library/ricardo/ricp.hm l (Erişim Tarihi:24.11.2007). Sharma, A. Dierich, M., 2004. The Indian Economy Since Liberalisaion:The Srucure and Composiion of Expors and Indusrial Transformaion (1980-2000). DRUID Summer Conference 2004 on Indusrial Dynamics, Innovaion and Developmen. June 14-16, 2004. Elsinore, Denmark. 4. 1-43 Smih, A. 1991. Wealh of Naions. Promeheus Books, London. Qinei, A., Racaniova, M., Maekova, E. 2009. The compeiiveness and comparaive advanage of he Slovak and he EU agri-food rade ih Russia and Ukraine. Agric. Econ.Czech, 55,(8): 375 383. Yılmaz, B., Ergun, S.J. 2003. The Foreign Trade Paern and Foreign Trade Specializaion of Candidaes of The European Union. Ezoneplus Working Paper, Fifh Frameork Programme-European Commission, No: 19, Sep. 2003, P: 8. Zhan Jing, Z. 2004. Revealed Comparaive Advanage and Compeiiveness of China s Agriculural Producs. Agriculural Science & Technology, Special Topic, p: 10-13. Zhemoyda, O., Goez, S.J. 2009. Regional Specializaion of Agriculure and Compeiive Advanages of Eas-European Counries. Green Week Scienific Conference 2009, January, 14h and 15h, 2009, Berlin, p: 1-8.