Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Ankara e-posta: Geliş Tarihi/Received:
|
|
- Derya Sezgin
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Türkiye de Fındık Üreim Alanlarının Armasında Deseklemelerin Ekisi Selma KAYALAK 1 Ahme ÖZÇELİK 2 1 Çanakkale Onsekiz Mar Üniversiesi Ziraa Fakülesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Çanakkale 2 Ankara Üniversiesi Ziraa Fakülesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Ankara e-posa: selma@kayalak.com Geliş Tarihi/Received: Öze: Bu çalışmada, desekleme alımı ve fiyaının fındık üreim alanlarının genişlemesine neden olduğu görüşü irdelenmişir döneminde fındık üreim alanları, desekleme alımı ve fiyaı değişkenlerinin durağanlıkları araşırılmışır. Üreim alanlarının uzun dönem denge modeli kurulmuşur. Özellikle desekleme fiyaının, dikim alanlarının genişlemesinde ekili olduğu bulunmuşur. Desekleme fiyaının %1 armasının uzun dönemde üreim alanlarını %0,84 arırdığı görülmüşür. Ayrıca desekleme fiyaı poliikasının, peşin ödeme yapılmaması ve bölgeler arası verim farklılıkları nedeniyle amacının dışında ekiler yapığı espi edilmişir. Doğu Karadeniz Bölgesi ndeki arım dışı geliri olmayan çifçilere ve küçük işlemelere öncelik veren, verimliliği arırmaya yönelik deseklerle üreim arışı ve gelir dengesi sağlanmasının gerekliliği oraya çıkmışır. Anahar sözcükler: Eş-büünleşme, Türkiye fındık sekörü, Yapısal kırılma esleri Effec of Agriculural Suppors on he increase of Turkey Hazelnu Producion Areas Absrac: The idea of enlargemens on hazelnu producion areas because of suppor purchase and price was examined in his sudy. Hazelnu producion areas, suppor purchases and saionary of price alerabiliy beween was sudied. Long erm equilibrium model of he producion areas was esablished. I was found ha, especially suppor price has he mos effecive subjec on he enlargemen of producion areas. A long erm, 1% increase of he suppor price caused a 0,84% increase on he producion areas. Due o he advance paymens and regional yield differences, i was observed ha Supporing Price Policy made an effec o he conrary of is purpose. Needs which will cause an increase in he profiabiliy and provide a balance in he incomes have risen for farmers who do no have income oher han farming and small enerprises of Easern Black Sea. Key Word: Co-inegraion, Turkish hazelnu secor, Srucural break ess, 1. GİRİŞ Dünyada fındık üreimi için gerekli olan koşullara sahip birkaç ülkeden biri olan Türkiye'de, Doğu Karadeniz Bölgesi nde yaklaşık 2500 yıldır fındık üreimi yapılmakadır. Karadeniz Bölgesi nde özellikle dağlık ve eğimi yüksek alanlarda yoğunlaşan fındık arımı, arazileri erozyondan koruması, çok sayıda çifçi ailesinin geçim kaynağı olması ve arım ürünleri ihracaında ilk sırada yer alması nedenleriyle Türkiye ve Karadeniz Bölgesi için çevresel, sosyal ve ekonomik önemi olan bir arımsal faaliyeir. 1
2 Türkiye de 2010 yılı iibariyle 660 bin hekar alanda üreimi yapılan fındık arımından yaklaşık 300 bin üzerinde çifçi ailesi geçimini sağlamakadır (Anonim 2011). Ayrıca bölgede yer alan en yaygın arıma dayalı sanayi kolu olan fındık işleme sanayi, isihdam ve kama değer açısından önemlidir. Fındık üreicisi ülkeler içinde en kalieli fındığı yeişiren Türkiye, döneminde dünya üreiminin oralama %68,18 ini, döneminde dünya fındık ihracaının oralama %67,76 sini gerçekleşirmişir (Anonim 2012a) yılında, Türkiye nin oplam ihracaı milyar dolar olarak gerçekleşmişir. Türkiye nin 2011 oplam ihracaında arım ürünlerinin payı %15,51, fındık ve mamullerinin payı ise %1,23 olmuşur yılında milyar dolar olan oplam arımsal ihracaı içinde fındık ve mamullerinin payı 149 milyar dolar ile %7,95 olmuşur (Anonim 2012b). Türkiye de fındık üreimi, ekolojik koşullara bağlı olarak yıllık 550 bin ile 800 bin on arasında değişmekedir. Üreim mikarındaki dalgalanma fiya isikrarsızlığına neden olmakadır. Özelikle üreim mikarının yüksek olduğu yıllarda fındık arzı, alebi aşmaka ve fiyalarda düşüşler görülmekedir. Üreiciler, bu dönemlerde devlein desekleme alım poliikasına her zamankinden daha fazla gerek duymakadırlar. Türkiye nin dünya üreiminin %68 i sağladığı dikkae alındığında, diğer ülke üreimlerindeki dalgalanmalar dünya fındık piyasasını ekilemez iken Türkiye nin üreimindeki dalgalanmalar ekilemekedir. Gerek iklimsel nedenler ile gerekse poliik kararlar ile zaman zaman fındık fiyalarının aşırı yükselmesi hem iç hem de dünya fındık piyasasını olumsuz ekilerken, üreicide oluşan yüksek fiya beklenileri üreim alanlarının armasına neden olmakadır. Fındık, Türkiye ve Karadeniz Bölgesi için sosyal ve ekonomik önemi büyük olan bir ürün olduğu kadar, sorunları da büyük olan bir arım ürünüdür. Bu çalışmada, desekleme alımı ve desekleme alım fiyaının fındık üreim alanlarının genişlemesine neden olduğu görüşünün geçerliliği irdelenerek, sekörün mevcu sorunlarına kakıda bulunabilmek amaçlanmışır. 2. MATERYAL VE YÖNTEM Uzun dönem denge modeli için gerekli olan ekonomik gösergelerin zaman serileri, Fiskobirlik, Fındık Araşırma Ensiüsü ve Türkiye İsaisik Kurumu ndan emin edilmişir. Çalışmada, dönemi fındık üreim alanları (LTA) (bin hekar), desekleme alım mikarı (LDA) ( dönemi Fiskobirlik alımı, TMO alım mikarı) (bin on) ve desekleme oralama alım fiyaı (LAF) (TL/kg) (1994 sabi fiyalarına göre) değişkenleri kullanılmışır. Ekonomik yaşamın isikrarlı bir yapı sergileyememesi ya da denge nokasından uzaklaşması nedeniyle zaman serileri durağan olma özelliklerini kaybemekedir. Ancak ekonomerik analizlerde anlamlı sonuçlar elde edilebilmesi için araşırmaya alınan değişkenlerin durağan olmaları gerekmekedir. Dolayısı ile zaman serilerinin analiz yapılmadan önce durağan olup olmadıkları konrol edilmelidir. Zaman serilerinin durağanlığını geleneksel birim kök eslerinden Gelişirilmiş Dickey Fuller (ADF) esi ve yapısal kırılmalı birim kök eslerinden (ek yapısal kırılma olduğu varsayımı ve kırılmanın zamanının önceden bilinmeyen, içsel olarak kırılma zamanı belirleyen) Perron 97 Tesi bu çalışmada kullanılmışır. ADF Birim Kök Tesleri Birim kökün varlığını es emek için Dickey ve Fuller (1981) çalışmasında bağımlı değişkenin gecikmeli değerleri açıklayıcı değişken olarak kullanılarak ADF esi gelişirilmişir. Bu ese durağanlık yok hipoezi, ooregresif sürecin bir birim kök içermesi ve denklemdeki ooregresif kasayıların oplamının 1 e eşi olması olarak ifade edilir (Gökaş, 2000). Daha önce gelişirilmiş olan Dickey-Fuller esi ε haa sürecinde olabilecek ookorelasyonu göz ardı emekedir. ε sürecinde ookorelasyon varken yapılan en küçük kareler ahminleri ekin değildir. Bu durumda zaman serisini AR(1) süreci olarak modellemek yanlış olacakır. ADF esi ile bir AR(p) serisinin birim kök içerip içermedi- 2
3 ğinin esi yapılmakadır (Aşık, 2003). ADF esi düzeyde; sade, kesişim kasayı ve kesişim kasayısı + rend denkleme dahil edilmek sureiyle belirlenmişir (Gujarai,, 2001). ADF esinin denklemleri aşağıda verilmişir; Y = δ Y -1 + Σ i=1 k Y -i + ε Y = μ 1 + δ Y -1 + Σ i=1 k Y -i + ε Y = μ 1 + γ + δ Y -1 + Σ i=1 k Y -i + ε Yapısal Kırılmaların Varlığı Durumunda Gelişirilen Birim Kök Tesleri Bir zaman serisi değişkeni, analiz dönemi içinde ekonomik ve sosyal şok ya da kriz ekisine sahip olabilir. Bu şok ya da krizler sabi erimde, eğimde veya sabi erim ile eğim paramerelerinde yapısal değişmelere neden olmuş olabilir. Bu yapısal değişiklikleri dikkae almadan birim kök esi yapan Genelleşirilmiş Dickey Fuller (ADF) Tesi gibi sandar birim kök esleri yanlış sonuçlara yönlendirebilir. Dolayısıyla zaman serilerinde şokların ekisi ile orağa çıkan yapısal kırılma ve rend ekilerini de dikkae alarak durağanlığın araşırıldığı yapısal kırılmalı eslerin kullanılması gerekmekedir. Tek yapısal kırılma olduğu varsayımı ve kırılmanın zamanının önceden bilinmeyen, içsel olarak kırılma zamanının belirlendiği eslerden Perron 97 Tesi bu çalışmada kullanılmışır. Perron (1989) daki çalışmasında serilerin düzey ve/veya eğimlerinde bir değişim olduğunda bir çok makroekonomik zaman serisinin deerminisik rend fonksiyonu erafında durağan dalgalanmalara sahip olabileceğini savunmuşur (Sevükekin ve Nargeleçekenler, 2007). Tes isaisikleri Dickey-Fuller es sraejisi manığıyla ve rendin eğiminde ve sabiinde kırılmalara izin verecek kuklaların modele dahil edilmesiyle hesaplanmışır. Değişkenlerin grafik incelemelerinde eğim değişimleri ve rend ekisi olduğu görüldüğü için Perron (1997) esi uygulamasında, sabie ve eğimde kırılmanın es edilebildiği C modeli kullanılmışır. Perron (1997), makalesindeki Model C aşağıdaki gibidir. Sabie ve Eğimde Kırılmanın Tesi (Model C) Model C de kırılma döneminde hem sabie hem de eğimde kırılma durumu incelenir. α =1 sınaması için, Y DU DT D ( T B ) Y 1 k i 1 c i Y i e modeli oluşurularak -esi yapılmakadır. Modeldeki DT kukla değişkeni DT ( T ) şeklindedir. Sabi ve eğimde kırılmanın sınandığı model de kırılma dönemi göseren T B nin ve gecikme uzunluğunu göseren B k nin bilinmediği varsayılmakadır. Perron (1997), T B ile göserilen kırılma dönemini içsel olarak seçmek için aşağıdaki yaklaşımları önermekedir. a.α =1 sınamasında -isaisiğinin minimum olduğu dönem seçilir. b. Model C de ˆ Uzun dönem denge modeli nin (eğimde değişikle ilgili paramere) minimum olduğu dönem seçilir. Ekonomik bir sisem içindeki ikisadi değişkenlerin, ikisadi ilişkilerine bağlı olarak birlike yöneldikleri ve siseme dışarıdan müdahale olmadığı akdirde ayrılma eğilimi gösermedikleri uzun dönemli yönelim nokasının (eş-büünleşme nokası) varlığı uzun dönem denge ilişkisini göserir. Sisemde dışsal olay ya da değişmeler sonucu oraya çıkan kısa dönem dengesizliklerin piyasa mekanizması ile uzun dönemde giderileceği ve ekrar dengeye ulaşma arayışları olacağı varsayılmakadır. Maksimum olabilirlilik ahmin yönemi kullanılarak eş-büünleşirici vekörlerin varlığını es eden Johansen yaklaşımı (Johansen 1988), VAR (Vecor Auo Regression) modeli 3
4 formundadır. Johansen (1988) ve Johansen-Juselius (1990) nun çalışmalarına dayanan bu yönem, çok değişkenli eş-büünleşme yönemi olarak bilinmekedir. İkiden fazla değişken arasındaki eş-büünleşme ilişkisinin varlığının araşırılmasında yaygın bir biçimde kullanılmakadır. Johansen Yönemi ile eş-büünleşmenin incelenmesinde iki aşama vardır. Birincisi, ele alınan değişkenler arasındaki maksimum eş-büünleşik vekör sayısının espi edilmesidir. İkincisi ise, sayısı espi edilen eş-büünleşik vekörlerin kasayılarının ahmin edilmesidir. 3. TÜRKİYE NİN FINDIK POLİTİKALARI Türkiye de fındıkla ilgili arım poliikaları incelendiğinde devlein, üreiciyi aşırı fiya isikrarsızlıklarına karşı korumak amacıyla desekleme alımı ve fiyaı poliikaları uyguladığı görülmüşür. Bu deseklemeler 1964 yılından 2005 yılına kadar Fındık Saış Kooperaifleri Birliği (Fiskobirlik), 2006 ile 2009 yılları arasında ise Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) aracılığı ile uygulamışır yılında uygulanmaya konulan Tarım Reformu Uygulama Projesi (Agriculural Reform Implemenaion Projec = ARIP) kapsamında, desekleme alımı ve desekleme fiyaı dışında fındık üreicisine uygulanan girdi, kredi ve fiya deseklerine dayanan sisemden Doğrudan Gelir Deseği (DGD) uygulamasına geçilmişir. 2000/4572 sayılı Kanun ile Tarım Saış Kooperaif ve Birlikleri ne (TSKB) devlein mali deseği kaldırılmışır (Anonim 2000). Bu kanuna isinaden borçlarının silinmesi ve 4 yıllık uyum süreciyle özerk bir kuruluş olması gereken Fiskobirlik e devle müdahaleleri devam emiş ve borçları silinmemişir. Fiskobirlik 2000 yılı fındık alımının finansmanının amamını, 2000 yılı devle büçesinden ahsis edilen ödeneklerle oluşurulan Döner Fon a akarılan kaynakla gerçekleşirmişir. Diğer arafan 2001 yılında Desekleme ve Fiya İsikrar Fonu (DFİF) kaynaklarından yararlanılmış, 2002 yılı arz fazlası kabuklu fındığın devle adına üreiciden saın alınması ve alımların Fiskobirlik aracılığıyla yapılması amacıyla 2002/4765 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı yayınlanmışır (Anonim 2002). Fiskobirlik, 2003 yılından iibaren devle deseği olmadan, fındık alımlarını kendi öz kaynakları ve kredilerle karşılamaya çalışmış, 2006 yılında ise DFİF ndan yararlanamayan Fiskobirlik in fındık alımı hemen hemen amamen bimişir. Böylece 1964 yılından iibaren Fiskobirlik e verilen, kar ve zararı devle hazinesine ai olan fındık alım ve fiya deseklemesi görevi, 2006/10865 sayılı BKK ile TMO ne verilmişir (Anonim 2006). Hüküme Programı çerçevesinde, 2009 yılında uygulamaya konulan 2009/15201 Sayılı BKK ile yürürlüğe konulan Yeni Fındık Sraejisi ile fındığın deseklenme sisemi yeniden düzenlenmişir (Anonim 2009a). Bu düzenleme çerçevesinde, 2009/15202 sayılı BKK ile desekleme alımının ve soklama maliyelerinin verdiği ağır mali yük alındaki TMO nun arık fındık alımı yapmayacağı açıklanmışır (Anonim 2009b). Yeni Fındık Sraejisinin emelinde, ruhsalı alanlarda üreim yapan fındık yeişiricilerine Alan Bazlı Gelir Deseği (üreim alanlarının sınırlandırılması amacıyla) ve ruhsasız alanlarda fındık yeişiriciliği yapanlara ise alernaif ürünlere geçmeleri halinde Alernaif Ürün Deseği verilmesine dayanan iki yönü vardır. Alan Bazlı Gelir Deseği ile 406 bin ha. ruhsalı alandaki 209 bin üreiciye, yıllık 150 TL/da desekleme ile 3 yıl için oplam 1.8 milyar TL ve Alernaif Ürün Deseği ile 176 bin ha ruhsasız alandaki 81 bin üreiciye, yılları sonbahar ve ilkbahar ekim/dikim dönemleri dikkae alınarak; 3 yıl için oplam 600 TL/da desekle, oplam 753 milyon TL ödeneceği açıklanmışır yılları arasında 3 yıl süre ile uygulanacak Yeni Desek Modeliyle 209 bin üreiciye, 2.6 milyar TL desekleme yapılması hedeflenmişir (Kayalak 2009:67). Alan Bazlı Gelir Deseği uygulaması Doğrudan Gelir Deseği (DGD) ne benzer bir poliikadır. DGD nin üreim ve verimliliği arırıcı bir ekisi olmamış, ayrıca küçük ve büyük işleme sahipleri arasındaki gelir dağılımı dengesini sağlamada ve bölgesel farklılıkların azalılmasında yeersiz kalmışır. 4
5 Alernaif ürün programı ile özellikle aban arazilerde fındık yerine alernaif ürüne geçen üreicilere yapılacak deseklerle, kama değeri yüksek ürünlerin yeişirilmesi amaçlanmış ve 3 yılın sonunda ruhsasız alanlarda fındık üreimine izin verilmeyeceği belirilmişir. 2001/2218 sayılı BKK da belirlenen alanlar dışında kalan fındık bahçelerinin söküleceği ve söküm masraflarının karşılanacağına ilişkin karar (Anonim 2001a) ve 2001/3438 sayılı BKK ile belirlenen yönemelikle düzenlenen fındıka Alernaif Ürün Deseklemesi uygulaması hedefine ulaşmamışır (Anonim 2001b) yılı sonunda alernaif ürün yeişiriciline geçen 397 çifçiye 4798,84 da için (dekar başı 197,81 $) oplam $ ödeme yapılmışır (TKİB 2009). Proje için ayrılan kaynağın %1,71 i kullanılabilmiş ve hedeflenen alanın ise %0,5 inden dahi az bir alanda uygulanabilmişir (Kayalak 2009:157). Alernaif ürün deseği projesinin başarısını engelleyen başlıca nedenler olarak; fındık üreicilerinin çoğunluğunun üreimin yapıldığı köyün / ilçenin / ilin dışında yaşaması, diğer ürünlere göre daha az zaman isemesi, alernaif ürünlerin fındık kadar gelir geirmeyeceği, bu ürünlerin fındık gibi kolay saklanamayacağı ve pazarlanamayacağı düşünceleri görülmekedir (Kayalak 2009:66). Bu nedenler değişmediği için daha önce denenmiş ve başarılı olamamış alernaif ürün deseği uygulamasına dayanan alernaif ürün programı uygulamasının başarılı olabilmesi kuşkuludur. Ayrıca fındık yeişiren arım işlemesi sahipleri ile yapılan anke çalışmasında, fındık yeişiriciliğinin geleceğinin köü olacağını düşünenlerin oranının %76,47 olduğu bulunmasına rağmen, işleme sahiplerinin %98,04 ü (150 kişi) fındık arımına devam edeceğini belirmişir (Kayalak 2009:191). Uzun yıllar uygulanan desekleme alımı ve desekleme fiyaı poliikaları, Türkiye de fındık üreiminin, doğal yeişme alanı olan Doğu Karadeniz Bölgesi nin dağlık ve yüksek eğimli arazilerinden, Ora ve Baı Karadeniz Bölgesi ve aban arazilere doğru genişlemesine neden olmuşur. Bu durum fındık dikim alanlarının sınırlandırılmasını gündeme geirmişir. Fındığın doğal alanlarında yeişirilmesi sağlamak amacıyla 1983/2844 sayılı Fındık Üreiminin Planlanması ve Dikim Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Kanun çıkarılmışır (Anonim 1983). Bu kanunla belirlenen alanların dışında fındık yeişiriciliği yasaklanmış olmasına rağmen günümüze kadar uygulanamamış olmakla beraber yasal dikim alanları, 1993/3985, 2001/3267 sayılı Bakanlar Kurulu Kararlarıyla (BKK) ve 2003/5495 sayılı yönemelik ile genişleilmişir (Anonim 1993, Anonim 2001c, Anonim 2003). Son olarak da 2009 yılında Yeni Fındık Sraeji nde yasal alan dışında bırakılan 1 il ve 5 ilçe ile 750 merenin üzerindeki arazilerde 2009/15531 sayılı BKK ile yasal alanlar kapsamına alınmışır (Anonim 2009c). Fındık üreim alanlarının genişlemesi 1980'li yılların başında fındık üreiminin, iç ükeim ve ihraca hacmini önemli oranda aşarak, büyük mikarda sokların oluşmasına neden olmaya başlamışır. 4. ARAŞTIRMA BULGULARI dönemi fındık üreim alanları (LTA) (bin hekar), desekleme alım mikarı (LDA) ( dönemi Fiskobirlik alımı, TMO alım mikarı) (bin on) ve desekleme oralama alım fiyaı (LAF) (TL/kg) (1994 sabi fiyalarına göre) değişkenlerine ai durağanlık esleri ve uzun dönem denge analizi sonuçları aşağıda verilmişir. ADF Birim Kök Tesi ve Yapısal Kırılmalı Perron 1997 Birim Kök Tesi Zaman serileri için gelişirilen eorilerin durağanlık varsayımı alında çalışmaları nedeniyle ikisadi serilerin durağan olup olmaması büyük önem aşımakadır. Logariması alınmış değişkenlerin zamana göre grafikleri incelenmiş, geleneksel birim kök esi (ADF) ve yapısal kırılmalı Perron 1997 birim kök esi ile değişkenlerin durağanlıkları irdelenmişir. 5
6 Desekleme Alım Mikarı Bin Ton Desekleme Alım Fiyaı (1994 Sabi Fiyaları İle) Türkiye Fındık Dikim Alanları Şekil 1. Logariması alınmış Türkiye fındık dikim alanları, fındık desekleme alım mikarı ve desekleme alım fiyaı değişkenlerinin dönemi verileri (Anonim 2008) yılları arasında Türkiye fındık dikim alanları, fındık desekleme alım mikarı ve desekleme alım fiyaı değişkenlerinin verileri Şekil 1 de verilmişir. Fındık dikim alanları sürekli arış eğilimi göserirken, desekleme alım mikarı ve alım fiyaı değişkenleri uzun dönemde dalgalı bir seyir izlemekedir. Desekleme alım mikarında, özellikle 1983, 1993 ve 2003 yıllarında önemli düşüşler vardır. Bu düşüşlerin nedeni olumsuz geçen iklim koşullarıdır. Bu yıllardan bir sonraki yıllarda yaşanan üreim düşüşleri ve üreim az olduğunda oluşan yüksek piyasa fiyaları çifçiyi üccara saış yapmaya yönelmekedir. Bu nedenle bu yıllar sonrasında desekleme alım mikarları önemli oranda düşmüşür. Desekleme alım fiyaında ise özellikle 1994 ve 2004 yıllarında önemli arışlar görülmüşür. Bu arışın nedeni ise bu yıllarda yaşanan olumsuz iklim koşulları nedeniyle üreim mikarındaki azalışan kaynaklanan fiya yükselmesidir. Tablo 1. Logariması Alınmış Değişkenlerin ADF Birim Kök Tes Sonuçları Değişken Kesişim Kasayısız Kesişim kasayılı K.Kasayısı + Trend ve Trendsiz k ADF k ADF k ADF LTA LDA LAF Kriik Düzey Tablo değeri Düzey Tablo değeri Düzey Tablo değeri Değerleri % % % % % % % % % Gecikme uzunluğu için max k = 5 alınmışır. Uygun gecikme uzunluğunun belirlenmesinde SIC yararlanılmışır. LTA serisi, düzeyde (k=0) gecikmede kesişim kasayısız ve rendsiz olan denklemde %1 anlamlılık düzeyinde durağan, kesişim kasayılı ve kesişim kasayılı + rend olan denklemler için durağan değildir. LDA serisi, düzeyde (k=1) gecikmede kesişim kasayısız ve rendsiz olan denklem için durağan değildir. Düzeyde (k=0) gecikmede kesişim kasayılı ve kesişim kasayılı + rend olan denklemler için %1 anlamlılık düzeyinde durağandır. LAF serisi, düzeyde (k=0) gecikmede kesişim kasayısız ve rendsiz ver kesişim kasayılı denklemler için durağan değildir. Düzeyde (k=1) gecikmede kesişim kasayılı + rend olan denklem için %5 anlamlılık düzeyinde durağandır. 6
7 Tablo 2. Logariması Alınmış Değişkenlerin Yapısal Kırılmalı Perron 1997 Birim Kök Tes Sonuçları DEĞİŞKEN MODEL C k Minimum değeri Kırılma Tarihi λ = (T B /T) LTA 3 = -4, ,58 LDA 4 = -6, ,37 LAF 1 = -4, ,68 Perron 1997 Kriik Değerleri: Anlamlılık düzeyi için %1 (-5,28), %5 (-4,62) ve %10 (-4,28) dir. Gecikme değeri (k) Schwarz Bilgi Krierine göre belirlenmişir. Perron 1997 yapısal kırılma esi ek kırılma yılını (en büyük değişim nokasını) vermekedir. LTA serisinin kırılma yılı 1991 bulunmuşur yılına kadar %0,26 ile %1,87 arasında değişen bir önceki yıla göre arış eğilimi, 1991 yılından iibaren yükselmişir. Bir önceki yıla göre üreim alanlarında 1991 de %2,41, 1992 de %1,01, 1993 de %4,44, 1994 de %6,38, 1996 da ise %5 lik arış olmuşur. LTA serisinin %10 anlamlılık düzeyinde kırılmaya rağmen durağandır. LDA serisinin 1983 olarak bulunan kırılma yılı sonrasında 1984, 1985, 1986 ve 1987 yıllarında alım mikarı sırası ile yaklaşık %70, %95, %75 ve %90 oranlarında azalmışır. Serinin grafik incelemesinde de fındık desekleme alım mikarında 1983 yılından sonrada dalgalanmaların olduğunu görülmekle birlike LDA serisi %1 anlamlılık düzeyinde kırılmaya rağmen düzeyde durağandır. LAF serisinin için bulunan kırılma yılı 1995 ile başlayan ve yıllarında görülen olumsuz iklim koşulları nedeniyle üreim mikarının, 1994 yılına göre %21,7-27,5 arasında azalması, fındık alım fiyalarında arışa neden olmuşur. Serinin grafik incelemesinde fındık desekleme alım fiyalarında dalgalanmaların olduğu görülmekedir. LAF serisinin %10 düzeyinde kırılmaya rağmen durağan bulunmuşur. Fındık üreim alanları uzun dönem denge modeli Serilerin doğrusal bir birleşiminin varlığı, diğer bir ifade ile uzun dönem denge ilişkisini araşırmak için Johanson Eş-Büünleşme Yönemi kullanılmışır yılından iibaren devlein alım garanisi ve fiya deseği ile fındık üreim alanlarındaki sürekli arış eğilimi görülmüşür. Fındık çok yıllık bir ürün olup, bahçe esisinden 5 yıl sonra ürün vermeye başlamakadır. Analiz dönemi gözlem verilerinin 1970 yılı iibariyle başlaması ile uygulanan deseklemelerin ekileri, analiz kapsamına başan iibaren alınmış olmakadır. Üreim alanları değişkeninin kırılma yılı Peron 1997 esine göre 1991 olarak bulunmuşur (Tablo 2). Üreim alanları değişkenindeki yapısal kırılma nedeni ile modele kukla değişen (TADUM) ilave edilmişir. Johansen Eş-Büünleşme yönemi için gecikme uzunluğu, durağan zaman serileri verileri kullanılarak VAR siseminde Akakie Bilgi Krieri (AIC) değerleri dikkae alınarak belirlenmişir. Gecikme uzunluğu için AIC değerleri Tablo 3 de verilmişir. Tablo 3. Johansen Eş-Büünleşme Analizi için gecikme uzunluğu ve Akakie Bilgi Krieri (AIC) sonuçları GECİKME UZUNLUĞU K = 1 K = 2 K = 3 K = 4 K = 5 AIC -2,665-2,474-3,181-3,131-2,882 Uygun gecikme uzunluğu Tablo 3 de görüldüğü üzere AIC ye göre k = 3 olarak bulunmuşur. Gecikme uzunluğuna bağlı olarak hesaplanan Johansen modelinin güvenirliliğinin sınanmasında kullanılan İz isaisiği ve Maksimum Özdeğer isaisiği es sonuçlarına ai değerler Tablo 4 de verilmişir. 7
8 Tablo 4. Üreim alanları modelinin Johansen Eş-Büünleşme Analizi sonuçları SERİLER: LTA LAF LDA Dışsal Değişken: TADUM Gecikme aralığı: 1-3 H 0 :Eş büünleşme yokur hipoezi Öz Değer İz İsaisiği % 0.05 Kriik Değer Olasılık Maksimum Öz Değer İsaisiği % 0.05 Kriik Değer Olasılık Hiç yok * En fazla En fazla * İz isaisiği ve Maksimum Özdeğer es sonuçlarına göre %5 anlamlılık düzeylerinde 2 eşbüünleşme vekörü bulunmuşur. Her hangi bir eş-büünleşme vekörünün bulunmadığını öne süren H 0 hipoezi için İz isaisiği 32,90 ve Maksimum Özdeğer (MED) isaisiği 22,84 olarak hesaplanmışır. Bu değerlere göre %1 anlamlılık düzeyinde eş büünleşmenin bulunmadığını öne süren H 0 hipoezi İz ve MED es isaisiği arafından da re edilmekedir. İz ve MED es isaisiği sonuçlarına göre %1 anlamlılık düzeylerinde 1 eş-büünleşme vekörü bulunmuşur. Türkiye de fındık üreim alanları, desekleme alım mikarı ve desekleme alım fiyaı arasında uzun dönemli bir denge ilişkisinin varlığını göseren, Johansen esinden elde edilen normalize edilmiş 1. eş-büünleşme denklemi aşağıda verilmişir. Bağımsız değişkenlerin kasayıları isaisiğine göre (%1 anlamlılık düzeyinde kiriik değer 2,326) anlamlı bulunmuşur. Denklem ikisadi açıdan incelendiğinde, desekleme alımı ve desekleme alım fiyaı değişkenlerinin işareleri beklenildiği gibi poziif olduğu bulunmuşur. LTA = 0,26 LDA + 0,84 LAFİY (4,663) (17,956) İsaisiki eslere ve ikisadi beklenilere göre anlamlı bulunan eş-büünleşme denklemi yorumlanmışır. Desekleme alımının %1 arması, fındık üreim alanlarını %0,26 arırmakadır. Desekleme alım fiyalarının %1 arması ise fındık üreim alanlarını %0,84 arırmakadır. Uzun dönem denge modelinin sonuçları, 38 yıllık ( ) süreçe fındık üreim alanların göserdiği gelişimi deseklemekedir yılında 326,34 bin hekar olan üreim alanları %93,66 ararak, 2007 yılında 632 bin hekara ulaşmışır. Bu arışının nedenleri olarak, bazı yıllarda üreim maliyeinin çok üzerinde belirlenen fındık desekleme alım fiyaları (alım fiyaları oralamasında maliyelerin %40 üzerinde belirlenmiş, ayrıca bazı yıllar bu oran %80 ile %138 olmuşur) ve desekleme alım poliikaları görülmekedir (Kayalak 2009:61). Özellikle fiyalardaki bu yükselmeler çok yıllık bir biki olan fındık üreicisinde fiyaların aracağı beklenisini oluşurmaka ve çifçileri dikim alanlarını arırmaya yönlendirmekedir. Uzun dönem denge modelinde fındık sekörünün en emel sorunu üreim alanlarının armasında, alım fiyaının ekisi desekleme alım mikarından daha büyük bulunmuşur. Desekleme alım ve fiya uygulamasının, fındık üreim alanlarının armasına neden olduğu, fındık sanayicisi, ihracaçısı ve üreicileri arafından da genel kabul gören yaygın bir görüşür (Kayalak 2009:151). 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Desekleme alımı ve desekleme fiyaı poliikalarının, Türkiye de fındık üreim alanlarının, Ora-Baı Karadeniz Bölgesi ve aban arazilere doğru genişlemesine neden olmasının, beraberinde geirdiği aşırı üreim, bazı yıllar yüksek sok mikarları ve değerlendirilemeyen fındığın yağlık olarak ayrılmasıyla önemli mali kayıplar olmuşur. Örneğin 2009 yılında fındık alımına son veren TMO nun depolarında yıllarına ai yaklaşık 494 bin on fındık bulunmakadır (Anonim 2009d). Ayrıca peşin ödeme yapılmamasından dolayı fındık dışında geliri olmayan küçük işlemeler, desekleme alım ve fiyaından yeerince yararlanamamışır. Yani deseklemeler, mali yüküne karşın amaçlanan sosyal refah hedefine ulaşmamışır. 8
9 Fındık piyasasının güvenilir bir modelini oluşurabilmek ve piyasada isikrarsızlığın nedenlerini belirleyebilmek için değişkenlerin durağanlık ve yapısal kırılmaları araşırılmışır. Yapısal kırılma esleri fındık piyasasındaki isikrarsızlığın genel nedeninin, iklim koşulları sebebiyle görülen üreim dalgalanmaları olduğunu gösermişir. Dikim alanlarının aban arazilere kaymasında, desekleme alımı ve fiyaı uygulamasının ekisi uzun dönem denge modeli ile araşırılmışır. Üreim alanları modelinde, fındık üreim alanlarını, desekleme alımının %1 armasının %0,26 arırdığı, desekleme alım fiyalarının %1 armasının ise %0,84 arırdığı görülmüşür. Desekleme alım mikarı ve desekleme alım fiyaının grafik incelemelerinde de görülen düşüşler, üreim alanları üzerine uzun dönemde yansımamışır. Bunun başlıca nedenleri, desekleme alım mikarı ve desekleme alım fiyaındaki düşüşlerin siyasi nedenlerle uzun sürmemesi, fındık çok yıllık ve esis maliyei yüksek bir biki olması (2007 yılı için 1 dönüm fındık bahçesinin esis maliyei oralama 2046,73 TL olarak hesaplanmışır (Kayalak 2009:88).), üreicinin fındık üreiminden vazgeçme kararını almasını zorlaşırmakadır. Ayrıca alım fiyaının yükseleceği beklenisi, alernaif ürünlere göre fındığın geirisinin yüksek olması ve desekleme alım fiyaların uzun yıllardaki genel seyrinin yüksek olması, dikim alanlarının genişlemesinde ekili olan diğer nedenlerdir. Doğu Karadeniz Bölgesindeki, Giresun, Trabzon ve Ordu illerinde araziler büyük çoğunlukla yüksek eğimli, oprak derinliği az ve düşük verimlidir. Bu illerdeki üreiciler için fındık alernaifi olmayan ek arımsal ürün ve geçim kaynağıdır. Bu bölge üreicisinin, fındık üreimine devam eme düşüncesi normaldir ve zorunlulukan kaynaklıdır. Samsun Terme ve Çarşamba Ovalarından başlayarak Sakarya Ovalarına kadar devam eden Karadeniz sahil şeridindeki arazilerde ekonomik olarak başka arım ürünlerinin yeişirilebilmesi mümkündür. Fındık dikim alanlarının genişlemesinin sekörün emel sorunu olarak görülmesine rağmen poliik kaygılar ile yasal alanın sürekli genişleilmesi, yasaların yapırım gücünü zedelemekedir. Yasal alanların genişleilmesi, yasak alanlarda fındık yeişiren üreicileri geleceke arazilerinin yasal alanlara dahil edilmesi bekleni ve iseğini oluşurmakadır. Ayrıca, ekonomik yeişiriciliğin yapılamadığı 750 mere üzeri arazilerin yasal alanlara dahil edilmesi, özellikle kadasro çalışmalarının amamlanmadığı bölgelerde orman arazilerinin ahribaını arırabilir. Yeni fındık sraejisinde, alernaif ürün deseğinin hedef uygulama alanındaki bu araziler, iklim, yüksek eğim, oprak derinliğinin düşüklüğü gibi nedenlerle alernaif ürünlerin yeişiriciliği içinde uygun değildir. Bu arazilerde fındık yeişiriciliği ekonomik olmasa da, oprakları erozyona karşı koruduğu için devam edilmeli ama alan bazlı deseklemenin dışında bırakılmalıdır. Hem aşırı üreim mikarının baskısını azalmak hem orman arazilerin korunması hem de ülkenin üreim desenini korumak için yasal alanların genişleilmesine son verilmelidir. Ruhsasız alanlarda fındık yeişiriciliğini engellemeyi amaçlayan Yeni Fındık Sraejisi nin emelini Alan Bazlı Gelir Deseği ve Alernaif Ürün Deseği oluşurmakadır. Daha önce denenmiş ve başarılı olmamış alernaif ürün deseği ile bölgesel verim ve işleme büyüklük farklılığının da şiddelendirdiği gelir dağılımı dengesizliğini gidermeyecek olan, alan bazlı desekleme uygulamasının fındık sekörünün sorunlarına çözümüne kakı sağlayabilmesi kuşkuludur. Fındık üreim mikarının arışı, üreim alanlarının arışıyla değil verimlilik ile sağlanmalıdır. Çalışma sonuçlarından yola çıkarak bazı öneriler sunacak olursak öncelikle uygulanacak olan deseklemelerin, gelir dağılımı dengesini ve fındık çifçisi karakerini sağlamaya yönelik olmasına dikka edilmelidir. Çifçi gelirleri, yüksek fiya yerine, verimlilik arışının maliyeleri azalılmasıyla sağlanmalıdır. Alan bazlı desekleme uygulaması yerine, verimlilik arışını ve çeşi sandardizasyonu sağlamaya yönelik deseklemeler yapılması daha doğru olacakır. Çünkü Doğu Karadeniz Bölgesi nde (Trabzon, Giresun, Ordu) birçok fındık bahçesi ekonomik verimlilik yaşını doldurmuşur (Kayalak 2009:74). Taban arazilerdeki ve Ora-Baı Karadeniz Bölgesi ndeki fındık bahçelerinin daha genç olması gelecek yıllarda Türkiye 9
10 fındık üreim mikarı içinde Doğu Karadeniz fındığının payını, verimliliğin düşmesiyle azalabilir. Ayrıca ocaklarda fazla olan dal sayısına ilaveen, yanlış gençleşirme (ocaklardaki kök sayısını arıran budama işlemi) nedeniyle önemli verimlilik düşüşleri, iki bölge çifçisi arasındaki verim farkını daha da arıracakır. Dolayısıyla gelir dağılımı dengesini sağlayabilmek için aban araziler ve Ora-Baı Karadeniz Bölgesi fındık bahçeleri ile Doğu Karadeniz Bölgesi fındık bahçeleri arasındaki verim farklılığı azalmaya yönelik poliikalar uygulanmalıdır. Ayrıca işleme sahibinin yaşının gençliği, eğiim düzeyinin yüksekliği, köyde ikame emesi, arım dışı gelir kaynaklarının yokluğu, arımsal örgülere üyeliği arımsal faaliyelerdeki hassasiyei olumlu ekileyen ve çifçilik karakerini oluşuran özellikleridir. Akif yaşa (üreicilerin %45,75 i 49 yaşın alında), köyde ikame eden /(%83,66 sı) ve arımsal faaliyeler dışında geliri olmayan (%48,37 si) işleme sahiplerine deseklemelerde öncelik verilmesi, fındık çifçisi karakerinin sağlanmasına ve korunmasına kakıda bulunacakır (Kayalak 2009:192). KAYNAKLAR Anonim Kanun No. 2844, Fındık Üreiminin Planlanması ve Dikim Alanlarının Belirlenmesi Hakkında Kanun, 18 Haziran 1983 Tarihli, T. C. Resmî Gazee, Sayı: 18081, Ankara. Anonim Karar Sayısı: 1993 / 3985, Fındık Alanlarının Tespiine Dair Karar Bakanlar Kurulu Kararı, 03 Şuba 1993 Tarihli, T. C. Resmî Gazee, Sayı: 21485, Ankara. Anonim Kanunun No. 4572, Tarım Saış Kooperaif ve Birlikleri Hakkında Kanun, 16 Haziran 2000 Tarihli, T.C. Resmi Gazee, Sayı: 24081, Ankara. Anonim 2001a. Karar Sayısı 2001/2218 sayılı Fındık Alanlarının Tespiine ve Sökülen Fındık Bahçeleriyle Birlike Yerine Alernaif Ürün Yeişireceklerin Deseklenmesine Dair Karar, Bakanlar Kurulu Kararı, 24 Nisan 2001 Tarihli, T. C. Resmî Gazee, Sayı: 24382, Ankara. Anonim 2001b. Karar Sayısı 2001/3438 sayılı Fındık Üreiminin Planlanması ve Dikim Alanlarının Belirlenmesi ile Fındığa Alernaif Ürün Yeişirmeyi Tercih Eden Üreicilerin Deseklenmesine Dair Esas ve Usuller Hakkında Yönemelik, Bakanlar Kurulu Kararı, 11 Kasım 2001 Tarihli, T. C. Resmî Gazee, Sayı: 24637, Ankara. Anonim 2001c. Karar Sayısı: 2001 / 3267, Fındık Alanlarının Tespiine Dair Kararın Yürürlüğe Konulması Hakkında Karar, Bakanlar Kurulu Kararı, 27 Kasım 2001 Tarihli, T. C. Resmî Gazee, Sayı: 24596, Ankara. Anonim Karar Sayısı: 2002 / 4765, Fındık Üreicisinin Fiya Harekelerinden Korunması ve Tarım Reformu Uygulama Projesi Gözeilerek Piyasa İsikrarının Sağlanması Amacıyla, Arz Fazlası 2002 Yılı Ürünü Kabuklu Fındığın Devle Adına Saın Alınmasına İlişkin Karar Bakanlar Kurulu Kararı, 26 Eylül 2002 Tarihli, T. C. Resmî Gazee, Sayı: 24888, Ankara. Anonim Karar Sayısı: 2003 / 5495, Fındık Üreiminin Planlanması ve Dikim Alanlarının Belirlenmesi ile Fındık Yerine Alernaif Ürün Yeişirmeyi Tercih Eden Üreicilerin Deseklenmesine ve Bu Üreicilere Teknik Yardım Sağlanmasına Dair Usul ve Esaslar Hakkında Yönemelik, 19 Haziran 2003 Tarihli, T. C. Resmî Gazee, Sayı: 25143, Ankara. Anonim Karar Sayısı: 2006 / 10865, Fındık Alımı ve Saımı Hakkında Karar Bakanlar Kurulu Kararı, 31 Ağusos 2006 Tarihli, T. C. Resmî Gazee, Sayı: 26275, Ankara. Anonim FİSKOBİRLİK İsaisik Kayıları, Giresun. Anonim 2009a. Karar Sayısı: 2009 / 15201, Fındık Üreicilerine Alan Bazlı Gelir Deseği ve Alernaif Ürüne Geçen Üreicilere Telafi Edici Ödeme Yapılmasına Dair Karar Bakanlar Kurulu Kararı, 15 Temmuz 2009 Tarihli, T. C. Resmî Gazee, Sayı: 27289, Ankara. Anonim 2009b. Karar Sayısı: 2009 / 15202, Fındık Alımı ve Saımı Hakkında Kararın Yürürlüken Kaldırılmasına İlişkin Karar Bakanlar Kurulu Kararı, 15 Temmuz 2009 Tarihli, T. C. Resmî Gazee, Sayı: 27289, Ankara. Anonim 2009c. Karar Sayısı: 2009 / 15531, Fındık Alanlarının Tespiine Dair Kararda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Karar Bakanlar Kurulu Kararı, 27 Ekim 2009 Tarihli, T. C. Resmî Gazee, Sayı: 27389, Ankara. Anonim2009d.WebSiesi:hp:// Erişim Tarihi:12/09/2009 Anonim 2011, hp:// Erişim Tarihi: 05 / 01 / 2012 Anonim 2012a, hp://faosa.fao.org/sie/535/deskopdefaul.aspx?pageid=535#ancor, Erişim Tarihi: 08 /01 /
11 Anonim 2012b, hp:// Erişim Tarihi: 08 /01 / 2012 Aşık, Aslı, Yapısal Kırılmalar ve Makroekonomik Değişkenler: Ampirik Bir Çalışma, Gazi Üniversiesi Sosyal Bilimleri Ensiüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Dickey, David A. and Fuller, Wayne A., Likelihood Raio Saisics for Auoregressive Time Series wih a Uni Roo, Economerica, V.49, No.4, pp , USA Gökaş, Özlem. Durağan Olmayan Zaman Serilerinde Ko-Enegrasyon Analizi ve Bir Uygulama İsanbul Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü, Dokora Tezi, İsanbul Gujarai, Damodar. Temel Ekonomeri, Lieraür Yayınları:33, (Çeviri: Gülay Günlük Şenesen/ Ümi Şenesen ) İsanbul Johansen, Soren. Saisical Analysis of Coinegraion Vecors, Journal of Economic Dynamics and Conrol, V:12, P: , The Amserdam, Neherlands Johansen, Soren and Juselius, Kaarina. Maximum Likelihood Esimaion and Inference on Coinegraion wih Applicaions o he Demand for Money, Oxford Bullein of Economics and Saisics, V:52, P: Oxford, England Kayalak, Selma. Türkiye Fındık Piyasasındaki Ekonomik Değişkenlerin Yapısal Değişimi Ve Zaman Serisi Analizi Ankara Üniversiesi, Fen Bilimleri Ensiüsü, Basılmamış Dokora Tezi, Ankara Perron, Pierre. The Grea Crash, The Oil Price Shock and The Uni Roo Hypohesis, Economerica, V:57, No:6, p: , USA Perron, Pierre. Furher Evidence on Breaking Trend Funcions in Macroeconomic Variables, Journal of Economerics, V: 80, P: , Neherlands Sevükekin, Musafa ve Nargeleçekenler, Mehme. Ekonomerik Zaman Serileri Analizi EViews Uygulamalı Nobel Yayım Dağıım, Ankara TKİB Alernaif Ürün Projesi, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı. Ankara. 11
Türkiye nin Kabuklu Fındık Üretiminde Üretim-Fiyat İlişkisinin Koyck Yaklaşımı İle Analizi
TÜRK TARIM ve DOĞA BİLİMLERİ DERGİSİ TURKISH JOURNAL of AGRICULTURAL and NATURAL SCIENCES www.urkjans.com Türkiye nin Kabuklu Fındık Üreiminde Üreim-Fiya İlişkisinin Koyck Yaklaşımı İle Analizi Şenol ÇELİK*
DetaylıTürkiye de Kırmızı Et Üretiminin Box-Jenkins Yöntemiyle Modellenmesi ve Üretim Projeksiyonu
Hayvansal Üreim 53(): 3-39, 01 Araşırma Türkiye de Kırmızı E Üreiminin Box-Jenkins Yönemiyle Modellenmesi ve Üreim Projeksiyonu Şenol Çelik Ankara Üniversiesi Fen Bilimleri Ensiüsü Zooekni Anabilim Dalı
DetaylıBİRİM KÖK TESTLERİNDE YAPISAL KIRILMA ZAMANININ İÇSEL OLARAK BELİRLENMESİ PROBLEMİ: ALTERNATİF YAKLAŞIMLARIN PERFORMANSLARI
BİRİM KÖK TESTLERİNDE YAPISAL KIRILMA ZAMANININ İÇSEL OLARAK BELİRLENMESİ PROBLEMİ: ALTERNATİF YAKLAŞIMLARIN PERFORMANSLARI Arş. Gör. Furkan EMİRMAHMUTOĞLU Yrd. Doç. Dr. Nezir KÖSE Arş. Gör. Yeliz YALÇIN
DetaylıZaman Serisi Modelleri: Birim Kök Testleri, Eşbütünleşme, Hata Düzeltme Modelleri
Yıldız Teknik Üniversiesi İkisa Bölümü Ekonomeri II Ders Noları Ders Kiabı: J.M. Wooldridge, InroducoryEconomericsA Modern Approach, 2nd. ed., 2002, Thomson Learning. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök
DetaylıYAPISAL KIRILMALI BİRİM KÖK TESTLERİNİN KÜÇÜK ÖRNEKLEM ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
YAPISAL KIRILMALI BİRİM KÖK TESTLERİNİN KÜÇÜK ÖRNEKLEM ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI TC. Pamukkale Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Yüksek Lisans Tezi Ekonomeri Anabilim Dalı Abdullah Emre ÇAĞLAR
DetaylıİŞSİZLİK VE İNTİHAR İLİŞKİSİ: 1975 2005 VAR ANALİZİ Ferhat TOPBAŞ *
İşsizlik ve İnihar İlişkisi: 1975 2005 Var Analizi 161 İŞSİZLİK VE İNTİHAR İLİŞKİSİ: 1975 2005 VAR ANALİZİ Ferha TOPBAŞ * ÖZET İşsizlik, birey üzerinde olumsuz birçok soruna neden olan karmaşık bir olgudur.
DetaylıTÜRKİYE DE EKONOMİK BÜYÜME VE DÖVİZ KURU CARİ AÇIK ÜZERİNDE ETKİLİ MİDİR? BİR NEDENSELLİK ANALİZİ
ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cil 3, Sayı 6, 2007, ss. 8 88. TÜRKİYE DE EKONOMİK BÜYÜME VE DÖVİZ KURU CARİ AÇIK ÜZERİNDE ETKİLİ MİDİR? BİR NEDENSELLİK ANALİZİ Arş.Gör. Erman ERBAYKAL Balıkesir Üniversiesi
DetaylıBox-Jenkıns Modelleri ile Aylık Döviz Kuru Tahmini Üzerine Bir Uygulama
Kocaeli Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi (6) 2003 / 2 : 49-62 Box-Jenkıns Modelleri ile Aylık Döviz Kuru Tahmini Üzerine Bir Uygulama Hüdaverdi Bircan * Yalçın Karagöz ** Öze: Bu çalışmada geleceği
Detaylı24.05.2010. Birim Kök Testleri. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök Testleri, Eşbütünleşme, Hata Düzeltme Modelleri
Yıldız Teknik Üniversiesi İkisa Bölümü Ekonomeri II Ders Noları Ders Kiabı: J.M. Wooldridge, Inroducory Economerics A Modern Approach, 2nd. ed., 2002, Thomson Learning. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök
DetaylıKONYA İLİ SICAKLIK VERİLERİNİN ÇİFTDOĞRUSAL ZAMAN SERİSİ MODELİ İLE MODELLENMESİ
KONYA İLİ SICAKLIK VERİLERİNİN ÇİFTDOĞRUSAL ZAMAN SERİSİ MODELİ İLE MODELLENMESİ İsmail KINACI 1, Aşır GENÇ 1, Galip OTURANÇ, Aydın KURNAZ, Şefik BİLİR 3 1 Selçuk Üniversiesi, Fen-Edebiya Fakülesi İsaisik
DetaylıC.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 2010 141
C.Ü. İkisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cil 11, Sayı 1, 2010 141 BİR MALİYE POLİTİKASI ARACI OLARAK BORÇLANMA VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ (1990 2009) Hali ÇİÇEK *, Süleyman GÖZEGİR ** ve
DetaylıPETROL FİYATLARININ BORSA İSTANBUL SANAYİ FİYAT ENDEKSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
PETROL FİYATLARININ BORSA İSTANBUL SANAYİ FİYAT ENDEKSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Yrd.Doç.Dr. Cüney KILIÇ Çanakkale Onsekiz Mar Üniversiesi Biga İ.İ.B.F., İkisa Bölümü Yrd.Doç.Dr. Yılmaz BAYAR Karabük Üniversiesi
DetaylıTÜRKİYE'DE ŞEKER FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİMİN OLASI ETKİLERİNİN TAHMİNİ: BİR SİMÜLASYON DENEMESİ
TÜRKİYE'DE ŞEKER FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİMİN OLASI ETKİLERİNİN TAHMİNİ: BİR SİMÜLASYON DENEMESİ Yrd.DoçDr. Halil FİDAN Doç.Dr. Erdemir GÜNDOĞMUŞ rof.dr. Ahme ÖZÇELİK 1.GİRİŞ Şekerpancarı önemli arım ürünlerimizden
DetaylıBirim Kök Testleri 3/24/2016. Bir stokastik sürecin birim kök içerip içermediğini nasıl anlarız? Hatırlarsak aşağıdaki AR(1) sürecinde
Yıldız Teknik Üniversiesi İkisa Bölümü Ekonomeri II Ders Noları Ders Kiabı: J.M. Wooldridge, Inroducory Economerics A Modern Approach, 2nd. ed., 2002, Thomson Learning. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök
DetaylıEffects of Agricultural Support and Technology Policies on Corn Farming in Çukurova Region
MPRA Munich Personal RePEc Archive Effecs of Agriculural Suppor and Technology Policies on Corn Farming in Çukurova Region Erkan Akas and Oğuz Yurdakul Universiy of Cukurova Dep. Agriculural Economics,
DetaylıA Study on the Estimation of Supply Response of Cotton in Cukurova Region
MPRA Munich Personal RePEc Archive A Sudy on he Esimaion of Suly Resonse of Coon in Cukurova Region Erkan Akas Faculy of Economics & Admin.Sciences a BIGA 2006 Online a h://mra.ub.uni-muenchen.de/8648/
DetaylıFİNANSAL PİYASA VOLATİLİTESİ VE EKONOMİ
FİNANSAL PİYASA VOLATİLİTESİ VE EKONOMİ Yrd. Doç. Dr. Hülya Kanalıcı Akay Uludağ Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi Mehme Nargeleçekenler Uludağ Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi
DetaylıDolar Kurundaki Günlük Hareketler Üzerine Bazı Gözlemler
Dolar Kurundaki Günlük Harekeler Üzerine Bazı Gözlemler Türkiye Bankalar Birliği Ekonomi Çalışma Grubu Toplanısı 28 Nisan 2008, İsanbul Doç. Dr. Cevde Akçay Koç Finansal Hizmeler Baş ekonomis cevde.akcay@yapikredi.com.r
DetaylıŞeyma Çalışkan Çavdar Yildiz Technical University ISSN : 1308-7444 scavdar@yildiz.edu.tr 2010 www.newwsa.com Istanbul-Turkey
ISSN:1306-3111 e-journal of New World Sciences Academy 2011, Volume: 6, Number: 4, Aricle Number: 3C0085 SOCIAL SCIENCES Received: May 2011 Acceped: Ocober 2011 Şeyma Çalışkan Çavdar Series : 3C Yildiz
DetaylıAYÇİÇEK VE SOYA YAĞI İTHALAT TALEBİNİN ANALİZİ
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ,, 15(),71-79 AYÇİÇEK VE SOYA YAĞI İTHALAT TALEBİNİN ANALİZİ Selim Adem HATIRLI Vecdi DEMİRCAN Ali Rıza AKTAŞ Süleyman Demirel Üniversiesi Ziraa Fakülesi Tarım
DetaylıEnflasyonun Borsa Performansı Üzerindeki Etkisi
Kocaeli Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi (7) 2004 / 1 : 23-35 Enflasyonun Borsa Performansı Üzerindeki Ekisi Osman Karamusafa * Ayku Karakaya ** Öze: Bu çalışmanın amacı, enflasyon oranının
DetaylıRasyonel Beklentiler Hipotezinin Testi: Enflasyon, Faiz ve Kur 1
Çukurova Üniversiesi İİBF Dergisi Cil:17 Sayı:1 Haziran 2013 ss.17-35 Rasyonel Bekleniler Hipoezinin Tesi: Enflasyon, Faiz ve Kur 1 Tes of he Raional Expecaions Hypohesis: Inflaion, Ineres Rae and Exchange
Detaylısbd.anadolu.edu.tr 73 Anadolu University Journal of Social Sciences Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Anadolu Üniversiesi Sosyal Bilimler Dergisi Anadolu Universiy Journal of Social Sciences Türkiye de Kamu Yaırımlarının Özel Sekör Yaırımları Üzerindeki Ekisi: 1970-2009 The Effec of Public Invesmens on
DetaylıBirim Kök Testleri. Random Walk. Bir stokastiksürecin birim kök içerip içermediğini nasıl anlarız? Hatırlarsak aşağıdaki AR(1) sürecinde
Yıldız Teknik Üniversiesi İkisa Bölümü Ekonomeri II Ders Noları Ders Kiabı: J.M. Wooldridge, Inroducory Economerics A Modern Approach, 2nd. ed., 02, Thomson Learning. Zaman Serisi Modelleri: Birim Kök
DetaylıTeknolojik bir değişiklik veya üretim arttırıcı bir yatırımın sonucunda ihracatta, üretim miktarında vs. önemli artışlar olabilir.
YAPISAL DEĞİŞİKLİK Zaman serileri bazı nedenler veya bazı fakörler arafından ekilenerek zaman içinde değişikliklere uğrayabilirler. Bu değişim ikisadi kriz, ikisa poliikalarında yapılan değişiklik, eknolojik
DetaylıTÜRKİYE DE REEL DÖVİZ KURU İLE KISA VE UZUN VADELİ SERMAYE HAREKETLERİ İLİŞKİSİ
Marmara Üniversiesi İ.İ.B.F. Dergisi YIL 2007, CİLT XXII, SAYI 1 TÜRKİYE DE REEL DÖVİZ KURU İLE KISA VE UZUN VADELİ SERMAYE HAREKETLERİ İLİŞKİSİ Araş. Gör. Burcu KIRAN * Öze Bu çalışmada, reel döviz kuru
DetaylıYAPISAL KIRILMALAR VE KARBON EMİSYONU: KITA AVRUPA ÜLKELERİ İÇİN AMPİRİK BİR UYGULAMA. Ali ACARAVCI
Dergisi YAPISAL KIRILMALAR VE KARBON EMİSYONU: KITA AVRUPA ÜLKELERİ İÇİN AMPİRİK BİR UYGULAMA Ali ACARAVCI Musafa Kemal Üniversiesi, İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi acaravci@homail.com ÖZET Bu çalışma,
DetaylıİŞSİZLİK VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNDE ASİMETRİ ASYMMETRY IN THE RELATIONSHIP BETWEEN UNEMPLOYMENT AND ECONOMIC GROWTH
Doğuş Üniversiesi Dergisi, (), 57-65 İŞSİZLİK VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNDE ASİMETRİ ASYMMETRY IN THE RELATIONSHIP BETWEEN UNEMPLOYMENT AND ECONOMIC GROWTH Serve CEYLAN Giresun Üniversiesi İİBF, İkisa
DetaylıREEL DÖVİZ KURU VE DIŞ TİCARET DENGESİ İLİŞKİSİ:
Ekonomeri ve İsaisik Sayı: 005 9 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT FAKÜLTESİ EKONOMETRİ VE İSTATİSTİK DERGİSİ REEL DÖVİZ KURU VE DIŞ TİCARET DENGESİ İLİŞKİSİ: Prof.Dr. Rahmi YAMAK; Abdurrahman KORKMAZ * Absrac
DetaylıYaz Saati Uygulaması Anomalisinin İMKB 100 Endeks Getirisine Etkisinin Test Edilmesi
EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Cil: 10 Sayı: 4 Ekim 2010 ss. 1139-1153 Yaz Saai Uygulaması Anomalisinin İMKB 100 Endeks Geirisine Ekisinin Tes Edilmesi Tesing he Effec of he Dayligh Saving Time
DetaylıSatın Alma Gücü Paritesinin Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan İçin Geçerliliği: Birim Kök ve Eşbütünleşme Analizi
259-284 Saın Alma Gücü Pariesinin Azerbaycan, Kazakisan ve Kırgızisan İçin Geçerliliği: Birim Kök ve Eşbüünleşme Analizi Turhan Korkmaz Emrah İsmail Çevik ** Nüke Kırcı Çevik *** Öz Bu çalışmada Azerbaycan,
DetaylıÇOKLU DOĞRUSAL BAĞLANTI
ÇOKLU DOĞRUSAL BAĞLANTI ÇOKLU DOĞRUSALLIĞIN ANLAMI Çoklu doğrusal bağlanı; Bağımsız değişkenler arasında doğrusal (yada doğrusala yakın) ilişki olmasıdır... r xx i j paramereler belirlenemez hale gelir.
DetaylıTÜRKİYE DE ELEKTRİK TÜKETİMİ, İSTİHDAM VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ
Süleyman Demirel Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi Dergisi Y.2011, C.16, S.1 s.349-362. Suleyman Demirel Universiy The Journal of Faculy of Economics and Adminisraive Sciences Y.2011, Vol.16,
DetaylıTüketici Güveni ve Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği (2004: :01)
June 7-9, 2009, Eskişehir, Turkey. Tükeici Güveni ve Hisse Senedi Fiyaları Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği (2004:0-2009:0) Yusuf Volkan Topuz * İkisadi İdari Bilimler Fakülesi, İşleme Bölümü,
DetaylıDöviz Kuru Belirsizliğinin İhracata Etkisi: Türkiye İçin Bir Uygulama
YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2009 Cil:16 Sayı:2 Celal Bayar Üniversiesi İ.İ.B.F. MANİSA Döviz Kuru Belirsizliğinin İhracaa Ekisi: Türkiye İçin Bir Uygulama Prof. Dr. Recep TARI Kocaeli Üniversiesi, İ.İ.B.F.,
DetaylıCrude Oil Import and Economic Growth: Turkey
MPRA Munich Personal RePEc Archive Crude Oil Impor and Economic Growh: Turkey Erginbay Ugurlu and Aydın Ünsal Isanbul Aydın Universiy, Gazi Universiy 28 May 2009 Online a hps://mpra.ub.uni-muenchen.de/69923/
DetaylıRASYONEL BEKLENTLER DOAL ORAN HPOTEZ Türkiye çin Zaman Serisi Bulguları 1950-1995 1
RASYONEL BEKLENTLER DOAL ORAN HPOTEZ Türkiye çin Zaman Serisi Bulguları 950-995 Rahmi YAMAK * Yakup KÜÇÜKKALE ** ÖZET Bu çalımada, Rasyonel Bekleniler Doal Oran Hipoezinin, Çıkı (ya da isizliin) alep (ya
DetaylıYAPAY SİNİR AĞLARI İLE DOĞALGAZ TÜKETİM TAHMİNİ
Aaürk Ü. İİBF Dergisi, 0. Ekonomeri ve İsaisik Sempozyumu Özel Sayısı, 20 463 YAPAY SİNİR AĞLARI İLE DOĞALGAZ TÜKETİM TAHMİNİ Oğuz KAYNAR Serkan TAŞTAN 2 Ferhan DEMİRKOPARAN 3 Öze: Doğalgaz emini nokasında
DetaylıSORU SETİ 02 (REVİZE EDİLDİ) FİNAL KONULARI
Ekonomeri 8 Ocak, 0 Gazi Üniversiesi İkisa Bölümü SORU SETİ 0 (REVİZE EDİLDİ) FİNAL KONULARI PROBLEM Aşağıda verilen avuk ei alebi fonksiyonunu düşününüz (960-98): lny = β + β ln X + β ln X + β ln X +
DetaylıDÖVİZ KURU POLİTİKALARI VE TÜRKİYE DE DÖVİZ KURU OYNAKLIĞININ ETKİLEŞİMLERİ
ARAŞTIRMA RAPORU (Kamuya Açık) DÖVİZ KURU POLİTİKALARI VE TÜRKİYE DE DÖVİZ KURU OYNAKLIĞININ ETKİLEŞİMLERİ DR. MUSTAFA ÖZÇAM BAŞUZMAN ARAŞTIRMA DAİRESİ 27.02.2004 İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ... 1 2. DÖVİZ KURU
DetaylıAraştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü Çalışma Tebliğ No:09/5
Araşırma ve Para Poliikası Genel Müdürlüğü Çalışma Tebliğ No:09/5 Para Poliikası, Parasal Büyüklükler ve Küresel Mali Kriz Sonrası Gelişmeler K. Azim ÖZDEMİR Temmuz 2009 Türkiye Cumhuriye Merkez Bankası
DetaylıHİSSE SENEDİ FİYATLARI VE DÖVİZ KURU İLİŞKİSİ
The Journal of Academic Social Science Sudies Inernaional Journal of Social Science Doi number:hp://dx.doi.org/10.9761/jasss2963 Number: 37, p. 399-408, Auumn I 2015 Yayın Süreci Yayın Geliş Tarihi Yayınlanma
DetaylıTHE CAUSALITY RELATION BETWEEN CONSUMER CONFIDENCE AND STOCK PRICES: CASE OF TURKEY. Abstract
Ekonomik ve Sosyal Araşırmalar Dergisi, Bahar 20, Cil:7, Yıl:7, Sayı:, 7:53-65 TÜKETİCİ GÜVENİ VE HİSSE SENEDİ FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ * Yusuf Volkan TOPUZ ** THE CAUSALITY
DetaylıDEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıtılmış Gecikme ve Otoregresiv Modeller
DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıılmış Gecikme ve Ooregresiv Modeller 1 Zaman serisi modellerinde, bağımlı değişken Y nin zamanındaki değerleri, bağımsız X değişkenlerinin zamanındaki cari
DetaylıENFLASYON ve DOLAYLI VERGĐLERDEN ELDE EDĐLEN GELĐRLER ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐNĐN VAR YÖNTEMĐYLE ANALĐZĐ
ENFLASYON ve DOLAYLI VERGĐLERDEN ELDE EDĐLEN GELĐRLER ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐNĐN VAR YÖNTEMĐYLE ANALĐZĐ Dr. Burcu GÜVENEK Selçuk Üniversiesi Đ.Đ.B.F. Đkisa Bölümü Dr. Volkan ALPTEKĐN Selçuk Üniversiesi Đ.Đ.B.F.
DetaylıReel ve Nominal Şokların Reel ve Nominal Döviz Kurları Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği
Reel ve Nominal Şokların Reel ve Nominal Döviz Kurları Üzerindeki Ekileri: Türkiye Örneği Öze Ahme Mura ALPER Bu çalışma Türkiye deki reel döviz kuru dalgalanmalarının kaynaklarını açıklamayı amaçlamakadır.
DetaylıEurasian Journal of Researches in Social and Economics Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi ISSN:
Eurasian Journal of Researches in Social and Economics Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araşırmaları Dergisi ISSN:2148-9963 www.asead.com Dr. Merer MERT Gazi Üniversiesi, İİBF, İkisa Bölümü merermer@gazi.edu.r
DetaylıBorsa Getiri Oranı ve Faiz Oranı Arasındaki İlişkinin Doğrusal Olmayan Yöntemlerle Analizi: Türkiye Örneği
Volume 4 Number 3 03 pp. -40 ISSN: 309-448 www.berjournal.com Borsa Geiri Oranı ve Faiz Oranı Arasındaki İlişkinin Doğrusal Olmayan Yönemlerle Analizi: Türkiye Örneği Yusuf Ekrem Akbaşa Öze: Bu çalışmada,
DetaylıPETROL FİYATLARININ İMKB ENDEKSLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ IMPACT OF OIL PRICES ON ISE INDICES
Ekonomik ve Sosyal Araşırmalar Dergisi, Güz 2013, Cil:9, Yıl:9, Sayı:2, 9:7997 PETROL FİYATLARININ İMKB ENDEKSLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Sevinç GÜLER * Halime TEMEL NALIN * * IMPACT OF OIL PRICES ON ISE INDICES
DetaylıBİR YATIRIM ARACI OLARAK ALTIN İLE HİSSE SENEDİ ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ANALİZİ: TÜRKİYE ÜZERİNE AMPİRİK UYGULAMA 1
BİR YATIRIM ARACI OLARAK ALTIN İLE HİSSE SENEDİ ENDEKSİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ANALİZİ: TÜRKİYE ÜZERİNE AMPİRİK UYGULAMA 1 Bülen DOĞRU* Musafa UYSAL** ÖZET Bu çalışmanın amacı 2000:1-2012:09 döneminde Türkiye
DetaylıMevsimsel Kointegrasyon Analizi: Güney Afrika Örneği. Seasonal Cointegration Analysis: Example of South Africa
Gazi Üniversiesi Sosyal Bilimler Dergisi Vol/Cil 3, No/Sayı 6, 216 Mevsimsel Koinegrasyon Analizi Güney Afrika Örneği Jeanine NDIHOKUBWAYO Yılmaz AKDİ Öze Bu çalışmada 1991-2134 dönemi Güney Afrika ekonomik
DetaylıBölüm 3 HAREKETLİ ORTALAMALAR VE DÜZLEŞTİRME YÖNTEMLERİ
Bölüm HAREKETLİ ORTALAMALAR VE DÜZLEŞTİRME ÖNTEMLERİ Bu bölümde üç basi öngörü yönemi incelenecekir. 1) Naive, 2)Oralama )Düzleşirme Geçmiş Dönemler Şu An Gelecek Dönemler * - -2-1 +1 +2 + Öngörü yönemi
DetaylıAKADEMİK BAKIŞ Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN: X Sayı: 10 Eylül 2006
İkisa ve Girişimcilik Üniversiesi Türk Dünyası Kırgız Türk Sosyal Bilimler Ensiüsü Celalaba KIRGIZİSTAN TÜRKİYE DE İHRACATA VE TURİZME DAYALI BÜYÜME HİPOTEZİNİN ANALİZİ: EŞBÜTÜNLEŞME VE NEDENSELLİK İLİŞKİSİ
DetaylıTURİZM GELİŞMESİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN EKONOMETRİK ANALİZİ
T.C. KÜLTÜR ve TURİZM BAKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI TURİZM GELİŞMESİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN EKONOMETRİK ANALİZİ UZMANLIK TEZİ Selim DAĞLIOĞLU EKİM - 010 ANKARA T.C. KÜLTÜR
DetaylıTürkiye de Faiz Kanalı İle Parasal Aktarım Mekanizması
Türkiye de Faiz Kanalı İle Parasal Akarım Mekanizması Seyfein ERDOĞAN Doç Dr., Kocaeli Üniversiesi, İİBF İkisa Bölümü serdogan@kou.edu.r Durmuş Çağrı YILDIRIM Arş. Gör., Kocaeli Üniversiesi, SBE cagri.yildirim@kocaeli.edu.r
DetaylıThe Roles of Financial Factors on the Real Money Demand: Turkey Case
FİNANSAL FAKTÖRLERİN REEL PARA TALEBİ ÜZERİNDEKİ ROLÜ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ The Roles of Financial Facors on he Real Money Demand: Turkey Case Musafa SEVÜKTEKİN * Mehme NARGELEÇEKENLER * BAÜ 8() 45 ÖZ Araşırmanın
DetaylıLong memory and structural breaks on volatility: evidence from Borsa Istanbul
MPRA Munich Personal RePEc Archive Long memory and srucural breaks on volailiy: evidence from Borsa Isanbul Emrah Ismail Cevik and Gülekin Topaloğlu Namık Kemal Universiy, Bülen Ecevi Universiy 014 Online
DetaylıMEVSİMSEL EŞBÜTÜNLEŞME TESTİ: TÜRKİYE NİN MAKROEKONOMİK VERİLERİYLE BİR UYGULAMA
Aaürk Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cil: 5, Sayı:, 3 MEVSİMSEL EŞBÜTÜNLEŞME TESTİ: TÜRKİE NİN MAKROEKONOMİK VERİLERİLE BİR UGULAMA Özlem AVAZ KIZILGÖL (*) Öze: Bu çalışmada, GSİH, ihraca,
DetaylıEŞANLI DENKLEMLİ MODELLER
EŞANLI DENKLEMLİ MODELLER EŞANLI DENKLEMLİ MODELLER Eşanlı denklem siseminde, Y den X e ve X den Y ye karşılıklı iki yönlü eki vardır. Y ile X arasındaki karşılıklı ilişki nedeniyle ek denklemli bir model
DetaylıBANKA KREDİ PORTFÖYLERİNİN YÖNETİMİNDE ÖDEMEME RİSKİ ANALİZİ: KALMAN FİLTRESİNE DAYANAN ALTERNATİF BİR YÖNTEM ÖNERİSİ
BANKA KREDİ PORTFÖLERİNİN ÖNETİMİNDE ÖDEMEME RİSKİ ANALİZİ: KALMAN FİLTRESİNE DAANAN ALTERNATİF BİR ÖNTEM ÖNERİSİ K. Bau TUNA * ÖZ Ödememe riski banka kredilerini ve bankaların kredi porföylerini ekiler.
DetaylıTürkiye nin İthalat ve İhracat Bağımlılığı: Seçilmiş Ülke Örnekleri Üzerine Ampirik Bir Uygulama
EGE AKADEMİK BAKIŞ / EGE ACADEMIC REVIEW Cil: 3 Sayı: 2 Nisan 203 ss. 9-208 Türkiye nin İhala ve İhraca Bağımlılığı: Seçilmiş Ülke Örnekleri Üzerine Ampirik Bir Uygulama Dependency of Impor and Expor of
DetaylıTürkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-8 / 24 Mayıs 2010 EKONOMİ NOTLARI
Türkiye Cumhuriye Merkez Bankası Sayı: 2010-8 / 24 Mayıs 2010 EKONOMİ NOTLARI TCMB Faiz Kararlarının Piyasa Faizleri Ve Hisse Senedi Piyasaları Üzerine Ekisi Mura Duran Refe Gürkaynak Pınar Özlü Deren
DetaylıAraştırma Makalesi. Selçuk Üniversitesi Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 26 (2): (2012) ISSN:
Araşırma Makalesi www.ziraa.selcuk.edu.r/ojs Selçuk Üniversiesi Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 26 (2): (2012) 63-69 ISSN:1309-0550 Türkiye nin Tarım Ürünleri İhraca Fonksiyonu ve Döviz Kuru Belirsizliğinin
DetaylıMALİ POLİTİKALARIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNİN YAPISAL KIRILMALI PERİYODİK BİRİM KÖK TESTİ İLE ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ
Doğuş Üniversiesi Dergisi, 12 (1) 2011, 32-45 MALİ POLİTİKALARIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNİN YAPISAL KIRILMALI PERİYODİK BİRİM KÖK TESTİ İLE ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ THE ANALYSIS OF SUSTAINABILITY OF FISCAL POLICIES
DetaylıÜRETİCİ FİYATLARINA GEÇİŞ ETKİSİNDE ARA MALLARI İTHALATININ ROLÜ
ÜRETİCİ FİYATLARINA GEÇİŞ ETKİSİNDE ARA MALLARI İTHALATININ ROLÜ Şenkan ALDEMİR (*) Öze: Döviz kuru değişimlerinin TÜFE ve ÜFE bazlı yuriçi fiyalara geçiş süreci, son yıllarda üzerinde önemle durulan konulardan
DetaylıULUSAL HİSSE SENETLERİ PİYASASI NDA ETKİNLİK
ULUSAL HİSSE SENETLERİ PİYASASI NDA ETKİNLİK Nuray ERGÜL ÖZET Son yıllarda, Türk Sermaye Piyasalarında hukuk, muhasebe ve deneim alanlarında, uluslararası kuralların uygulanması için büyük değişiklikler
DetaylıTurizm Talebi ve Döviz Kuru Şokları: Türk Turizm Sektörü İçin Ekonometrik Bir Analiz
Turizm Talebi ve Döviz Kuru Şokları: Türk Turizm Sekörü İçin Ekonomerik Bir Analiz Kuruluş BOZKURT Yrd. Doç. Dr., Adnan Menderes Üniversiesi Söke İşleme Fakülesi, Bankacılık ve Finans Bölümü kuriboz_48@homail.com
DetaylıDÖVİZ KURU VE HİSSE SENETLERİ FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ
Gazi Üniversiesi İkisadi ve İdari Bilimler Fakülesi Dergisi 8 / 2 (2006). 1-14 DÖVİZ KURU VE HİSSE SEETLERİ FİYATLARI ARASIDAKİ EDESELLİK İLİŞKİSİ Özlem AYVAZ * Öze : Bu çalışmada Türkiye de hisse seneleri
DetaylıYÜKSEK ENFLASYON ENFLASYON BELİRSİZLİĞİNİ ARTIRIYOR MU?
YÜKSEK ENFLASYON ENFLASYON BELİRSİZLİĞİNİ ARTIRIYOR MU? Doç. Dr. Harun TERZİ Karadeniz Teknik Üniversiesi İİBF İkisa Bölümü Öğreim Üyesi 618 Trabzon Tel : (462) 3773311 Fax : (462) 3257281 e-mail : herzi@ku.edu.r
DetaylıDağıtılmış Gecikme ve Otoregresiv Modeller. Mehmet Vedat PAZARLIOĞLU
Dağıılmış Gecikme ve Ooregresiv Modeller Mehme Veda PAZARLIOĞLU Saik Model Nedir? Saik Model, Y ve X arasında aynı dönemde yani döneminde oraya çıkan ilişkiden gelmekedir. Y = b 0 + b 1 X + u, (=1,2,,n.)
DetaylıAraşırma Makaleleri REEL DÖVİZ KURU BELİRSİZLİĞİ İ TİCARET PERFORMA SI A ETKİSİ: TÜRKİYE UYGULAMASI Erşan SEVER ÖZET Bu çalışmada reel döviz kuru belirsizliğinin Türkiye nin icare performansına ekisi araşırılmışır.
DetaylıELEKTRİK DAĞITIM BÖLGELERİNDE UYGULANACAK FİYAT EŞİTLEME MEKANİZMASI HAKKINDA TEBLİĞ
ELEKTRİK DAĞITIM BÖLGELERİNDE UYGULANACAK FİYAT EŞİTLEME MEKANİZMASI HAKKINDA TEBLİĞ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar ve Kısalmalar Amaç ve kapsam MADDE 1- (1Bu Tebliğ, 4628 sayılı
DetaylıNONLINEAR DYNAMICS IN FINANCIAL TIME SERIES AND UNIT ROOT TESTS: CASE OF BORSA ISTANBUL SECTORAL PRICE EARNING RATIOS
Journal of Economics, Finance and Accouning (JEFA), ISSN: 48 6697 Year: 05 Volume: Issue: 4 NONLINEAR DYNAMICS IN FINANCIAL TIME SERIES AND UNIT ROOT TESTS: CASE OF BORSA ISTANBUL SECTORAL PRICE EARNING
DetaylıÜCRET-FİYAT SPİRALİ: TÜRK İMALAT SANAYİ ÖRNEĞİ
45 ÜCRET-FİYAT SPİRALİ: TÜRK İMALAT SANAYİ ÖRNEĞİ Zehra ABDİOĞLU * ÖZET Bu çalışma Türkiye için 2005-2012 dönemi iibariyle ara malı, dayanıklı ükeim malı, dayanıksız ükeim malı, enerji ve sermaye malı
DetaylıTARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ TEPGE
TARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ TEPGE TÜRKİYE DE TARIMSAL ARAŞTIRMA GELİŞTİRME YAYIM POLİTİKALARI VE TARIMSAL BÜYÜME İLİŞKİLERİ Dr. O. Seda SUBAŞI Prof. Dr. M. Neca ÖREN Çukurova Üniversiesi
DetaylıTÜRK EKONOMİSİNİN ENERJİ BAĞIMLILIĞI ÜZERİNE BİR EŞ-BÜTÜNLEŞME ANALİZİ A CO-INTEGRATION ANALYSIS ON THE ENERGY DEPENDENCY OF THE TURKISH ECONOMY
Journal of Yasar Universiy 22 26(7) 4392-444 TÜRK EKONOMİSİNİN ENERJİ BAĞIMLILIĞI ÜZERİNE BİR EŞ-BÜTÜNLEŞME ANALİZİ A CO-INTEGRATION ANALYSIS ON THE ENERGY DEPENDENCY OF THE TURKISH ECONOMY M. Ali Bilginoğlu
DetaylıPara Talebinin Belirleyenleri ve İstikrarı Üzerine Bir Uygulama: Türkiye Örneği
YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:3 Cil: Sayı: Celal Bayar Üniversiesi İ.İ.B.F. MANİSA Para Talebinin Belirleyenleri ve İsikrarı Üzerine Bir Uygulama: Türkiye Örneği Yrd. Doç. Dr. Burcu ÖZCAN Fıra Üniversiesi, İ.İ.B.F.,
DetaylıFİRMALARIN BANKA KREDİSİ KULLANIMINDA GÜVEN FAKTÖRÜNÜN ETKİSİ * THE EFFECT OF CONFIDENCE FACTOR ON USED OF BANK CREDIT BY FIRMS
ANADOLU ÜNİVERS İTES İ S OS YAL BİLİMLER DERGİS İ ANADOLU UNIVERSITY JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES Cil/Vol. : - S ayı/no: 2 : 33 42 (20) FİRMALARIN BANKA KREDİSİ KULLANIMINDA GÜVEN FAKTÖRÜNÜN ETKİSİ * Yrd.
DetaylıErkan Özata 1. Econometric Investigation of the Relationships Between Energy Consumption and Economic Growth in Turkey
1 Öze: Ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişmelerinin sürükleyici unsuru ve en emel gereksinimlerinden biri enerjidir. Đş yapma kapasiesi olarak anımlanan enerjiye gelişmiş ülkelerle birlike, gelişmek iseyen
DetaylıÖğr. Gör. Selçuk ŞİMŞEK İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Eğitim Fakültesi.Pamukkale Üniversitesi
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMÜ 2. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN BEDEN EĞİTİMİ ve OYUN DERSİNİ SAĞLIK ve SAĞLANAN OLANAKLAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRMELERİ Öğr. Gör. Selçuk ŞİMŞEK
DetaylıWhite ın Heteroskedisite Tutarlı Kovaryans Matrisi Tahmini Yoluyla Heteroskedasite Altında Model Tahmini
Ekonomeri ve İsaisik Sayı:4 006-1-8 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT FAKÜLTESİ EKONOMETRİ VE İSTATİSTİK DERGİSİ Whie ın Heeroskedisie Tuarlı Kovaryans Marisi Tahmini Yoluyla Heeroskedasie Alında Model Tahmini
DetaylıTÜRKİYE DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF RELATIONSHIP BETWEEN FOREIGN TRADE AND ECONOMIC GROWTH IN TURKEY
/ www.sosyalarasirmalar.com Issn: 1307-9581 hp://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2860 TÜRKİYE DE DIŞ TİCARET VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNİN ANALİZİ ANALYSIS OF RELATIONSHIP BETWEEN FOREIGN TRADE AND ECONOMIC
DetaylıHisse Senedi Fiyatlarıyla Yabancı İşlem Hacmi Arasında Nedensellik:
Hisse Senedi Fiyalarıyla abancı İşlem Hacmi Arasında Nedensellik: Toda-amamoo aklaşımı Dr. Cüney AKAR Balıkesir Üniversiesi, Bandırma İİBF. Öze Bu çalışmada İsanbul Menkul Kıymeler Borsasında (İMKB) IMKB100
DetaylıFinansal İstikrarın Bankacılık Sisteminin Borç Verme Politikaları Üzerindeki Etkisi: 2008 Küresel Krizi Çerçevesinde Türkiye Üzerine Bir İnceleme
Finansal İsikrarın Bankacılık Siseminin Borç Verme Poliikaları Üzerindeki Ekisi: 2008 Küresel Krizi Çerçevesinde Türkiye Üzerine Bir İnceleme Öze Ekrem ERDEM * M. Faih İLGÜN ** Cüney DUMRUL *** 2008 yılında
DetaylıDEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıtılmış Gecikme ve Otoregresiv Modeller
DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ GECİKMELİ İLİŞKİLER: Dağıılmış Gecikme ve Ooregresiv Modeller 1 Saik Model Y = b 0 + b 1 X + u, (=1,2,,n.) Saik Model, Y ve X arasında aynı dönemde yani döneminde oraya çıkan ilişkiden
DetaylıCari İşlemler Açığı ve Sürdürülebilirlik: Türkiye Örneği
Aaürk Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi 05 9 (): 35-36 Cari İşlemler Açığı ve Sürdürülebilirlik: Türkiye Örneği Munise ILIKKAN ÖZGÜR (*) Öze: Makroekonomik isikrarının sağlanmasında cari işlemler
DetaylıKırılgan Beşlide Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP) Hipotezinin Test Edilmesi The Test of Purchasing Power Parity Hypothesis for Fragile Five
Journal of Yasar Universiy, 205 0(37) 638-6477 Kırılgan Beşlide Saın Alma Gücü Pariesi (SAGP) ipoezinin Tes Edilmesi The Tes of Purchasing Power Pariy ypohesis for Fragile Five İsmail ÇEVİŞ, Pamukkale
DetaylıTÜRKİYE NÜFUSU İÇİN STOKASTİK ÖLÜMLÜLÜK MODELLERİ
Nüfusbilim Dergisi\Turkish Journal of Populaion Sudies, 2012, 34, 31-50 31 TÜRKİYE NÜFUSU İÇİN STOKASTİK ÖLÜMLÜLÜK MODELLERİ Ölümlülük ahminleri, demografi ve aküerya bilimlerinde önemli bir rol oynamakadır.
DetaylıAnahtar Kelimeler Harvey Testi, Doğrusallık, Finansal Piyasalar, Etkin Piyasa Hipotezi.
Borsa İsanbul da Piyasa Ekinliğinin Analizi: Harvey Doğrusallık Tesi (Analysis of Marke Efficiency a Borsa İsanbul: Harvey Lineariy Tes) Gürkan MALCIOĞLU a Mücahi AYDIN b a Arş.Gör., Sakarya Üniversiesi,
DetaylıTürkiye de bal üretiminin zaman serileri ile modellenmesi. Modelling of honey production by using time series in Turkey
SAÜ Fen Bil Der 19. Cil, 3. Sayı, s. 377-38, 015 Türkiye de bal üreiminin zaman serileri ile modellenmesi Şenol Çelik * ÖZ 7.03.015 Geliş/Received, 3.06.015 Kabul/Acceped Bu çalışmada, Türkiye de 1950-014
DetaylıSOCIAL SCIENCES STUDIES JOURNAL SSSjournal (ISSN: )
SOCIAL SCIENCES STUDIES JOURNAL SSSjournal (ISSN:2587-1587) Economics and Adminisraion, Tourism and Tourism Managemen, Hisory, Culure, Religion, Psychology, Sociology, Fine Ars, Engineering, Archiecure,
Detaylıeyd Ekonomik Yaklaşım Derneği / Association
eyd Ekonomik Yaklaşım Derneği / Associaion Ekonomik Yaklaşım 016, 7(99): 1-15 www.ekonomikyaklasim.org doi: 10.5455/ey.35908 BIST-100 Endeksinin Volail Davranışlarının Simerik Ve Asimerik Sokasik Volailie
DetaylıTürkiye nin Marshall-Lerner Koşuluna İlişkin Parçalı Eşbütünleşme Analizi
YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2009 Cil:16 Sayı:1 Celal Bayar Üniversiesi İ.İ.B.F. MANİSA Türkiye nin Marshall-Lerner Koşuluna İlişkin Parçalı Eşbüünleşme Analizi Yrd. Doç. Dr. C. Erdem HEPAKTAN Celal Bayar Üniversiesi,
DetaylıTürkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sayı: 2010-6 / 1 Nisan 2010 EKONOMİ NOTLARI FİNANSAL STRES VE İKTİSADİ FAALİYET -10 -15 -20.
Cumhuriye Merkez Bankası Sayı: 2010-6 / 1 Nisan 2010 EKONOMİ NOTLARI FİNANSAL STRES VE İKTİSADİ FAALİYET Selim Elekdağ İbrahim Burak Kanlı Absrac: This noe examines he ineracion beween financial sress
DetaylıEnflasyon ve Nominal Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye Örneği (2004-2013)
YÖNETİM VE EKONOMİ Yıl:2015 Cil:22 Sayı:2 Celal Bayar Üniversiesi İ.İ.B.F. MANİSA Enflasyon ve Nominal Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye Örneği (2004-2013) Musa ATGÜR * N. Oğuzhan ALTAY ** ÖZ Bu çalışmada,
DetaylıBelirsizliğin Özel Tüketim Harcamaları Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği
Kocaeli Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi () 1 / : 17 16 Belirsizliğin Özel Tükeim Harcamaları Üzerindeki Ekisi: Türkiye Örneği Burçak Müge Vural * Şevke Alper Koç ** Koray Vural *** Öze: Tükeim
DetaylıReel Kesim Güven Endeksi ile İMKB 100 Endeksi arasındaki dinamik nedensellik ilişkisi
İsanbul Üniversiesi İşleme Fakülesi Dergisi Isanbul Universiy Journal of he School of Business Adminisraion Cil/Vol:38, Sayı/No:1, 009, 4-37 ISSN: 1303-173 - www.ifdergisi.org 009 Reel Kesim Güven Endeksi
DetaylıThe Nonlinear Models with Measurement Error and Least Squares Estimation
D.Ü.Ziya Gökalp Eğiim Fakülesi Dergisi 5,17-113 5 ÖLÇÜM HATALI LiNEER OLMAAN MODELLER ve EN KÜÇÜK KARELER KESTİRİMİ The Nonlinear Models wih Measuremen Error and Leas Squares Esimaion Öze : u çalışmada,
DetaylıSabit Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Ampirik Bir Analiz
Sabi Sermaye Yaırımları ve Ekonomik Büyüme: Ampirik Bir Analiz Mura ÇETİN Doç. Dr., Bozok Üniversiesi, İİBF İkisa Bölümü mura.cein@bozok.edu.r Sabi Sermaye Yaırımları ve Ekonomik Büyüme: Ampirik Bir Analiz
Detaylı