KÜRESEL İKLİM M DEĞİŞİ ĞİŞİKLİĞİ SU KAYNAKLARI VE KONYA HAVZASI NDA SOMUT ADIMLAR Dr. Filiz Demirayak Genel Müdür fdemirayak@wwf.org.tr
WWF (Dünya Doğayı Koruma Vakfı) Dünyanın en büyük ve saygın doğa koruma kuruluşu Beş kıta da, 100 den fazla ülke de 4000 çalışanla 2000 den fazla doğa koruma ve kırsal kalkınma projesi 6 milyonu aşan üye ve destekçi
WWF nin Misyonu Dünyanın doğal çevresinin bozulmasını durdurmak, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak ve bugün yaşam seviyesini yükseltirken doğayla uyum içinde yaşanacak bir gelecek kurmaktır.
WWF-Türkiye 1975 2001 2006
WWF-Türkiye *Su Kaynakları *Ormanlar *Deniz/Kıyılar *İklim Değişikliği Türkiye de doğa korumada lider Bölgesel çalışan (Kafkasya ve Ortadoğu) Bilimsel ve teknik veri kullanan Etkin ve yaygın kurumsal iletişim Özel sektörle ortaklıklar Şeffaf ve modern
Yaşamın Özü: Su Sürdürülebilir kalkınma için Su Evsel kullanım Sanayi Enerji Tarım Su ürünleri Sağlıklı kentler için Su Doğa (ekosistem) için Su
Dünyadaki Tatlı Su Ulaşılabilir tatlı su miktarı, toplam su varlığının %1 inden bile azdır.
Rakamlarla Su Dünya nüfusu son yüzyılda 3 kat arttı, su kullanımı 6 katına çıktı Dünya nüfusunun %20sini oluşturan 30 ülke su kıtlığı ile karşı karşıya 2025 yılında; bu oranın %30 a ulaşması ve 50 ülkenin su krizi yaşayacağı öngörülmektedir Dünya da 2,3 milyar kişi sağlıklı suya hasret Her yıl 250 milyon insan, kirli sularla bulaşan hastalıklara yakalanıyor Her yıl yaklaşık 5 milyon kişi bu yüzden yaşamını kaybediyor
Rakamlarla Su 1 litre atıksu, 8 litre tatlı suyu kirletiyor Her sene dünyada 12,000 km 3 tatlısu kirlilikten dolayı kullanılamaz hale geliyor Dünyanın büyük nehirlerindeki balık stokları kirlilik nedeniyle % 90 azalmış durumda Dünyada 63 milyon hektar alan kaplayan sulak alanların içme ve sulama suyu sağlama, balıkçılık, saz kesimi gibi sunduğu faaliyetlerin ekonomik değeri 3,4 milyar dolar.
Su zengini miyiz? Kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarı; 8000-10.000 m 3 su zengini 2000 m 3 < su stresi çeken 1000 m 3 <su fakiri Kişi Başına Düşen Kullanılabilir Su Miktarı (yıllık) SURİYE 1.200 m 3 LÜBNAN 1.300 m 3 TÜRKİYE 1.430 m 3 ASYA ORTALAMASI 3.000 m 3 BATI AVRUPA ORT. 5.000 m 3 AFRİKA ORT. 7.000 m 3 GÜNEY AMERİKA ORT. 23.000m 3 DÜNYA ORT. 7.600 m 3
Türkiye de Su Yıl: 2030 Nüfus: 100 milyon Kişi başına düşen su: 1100 m 3
Tarımsal sulamada Suyu Nasıl Kullanıyoruz? %88 i salma/yüzey yani vahşi sulama % 50 den fazlası yolda kayıp Kaçak yeraltı suyu kullanımı Kentsel kullanımda Kaçak ve kayıp % 50 ye yaklaşıyor Bir litre atık su, sekiz litre tatlı suyu kirletiyor Belediyelerin sadece %10 unda arıtma Sanayi Yoğun/kaçak yeraltı suyu kullanımı Suyun geri dönüşümü yok 58 OSB nin 16 sında arıtma tesisi var.
Sulak Alanları Kuruttuk Sulak alanlarımız kuruyor! Son 40 yılda sulak alanlarımızın yarısını kaybettik Kaybettiğimiz sulak alanlar;...amik Gölü, Avlan Gölü, Kestel, Gavur, Yarma, Aynaz, Hotamış, Eşmekaya sazlıkları... Sadece Konya Havzası ndaki elli bin kuyunun yarısı kaçak
Su Kaynakları Kirleniyor Beyşehir Gölü Tuz Gölü Akşehir-Eber Gölleri Bafa Gölü Eğirdir Gölü Kulu Gölü Sultansazlığı
Eşmekaya, 1997 Eşmekaya, 2006
Hotamış, 1971 Hotamış, 2006
2000 2001 2002 Tuz Gölü
Büyük Menderes Nehri
Sebepler Nüfus artışı Su politikası ve su yönetimi eksikliği Verimsiz sulama teknikleri Yanlış su yapıları Evsel, tarımsal ve endüstriyel kirlilik Her türlü kullanımda su israfı Tarımsal dönüşüm olmayışı Plansız/yanlış yerleşimler, kontrolsüz kentsel büyüme Küresel iklim değişikliği
2 C lik artışın Akdeniz Havzası na Etkileri Beklenmeyen hava olayları: Alışılmamış yer ve zamanlarda sel ve kuraklık, ortalama yağışların %20 oranında azalması Sıcak hava dalgaları: Aşırı sıcak günlerin sayısında artış (Kuzey İtalya, Türkiye gibi denizin hafifletici etkisinden uzak kalan iç kesimlerde sıcaklıklar 5 C ye kadar artabilecek) Kuraklık: Yağışlardaki azalmaya paralel olarak su sıkıntısı, yeraltı sularının, sulak alanların ve su depolama alanlarının yeterince beslenememesi 2025 te ülkemizdeki yağışlar %25 azalacak Tarımsal, hidrolojik ve meteorolojik kuraklık
2030 yılında, Türkiye su sıkıntısı çeken bir ülke olacak (özellikle Orta Anadolu, Ege, Akdeniz ve Marmara bölgeleri)
2 C lik artışın Akdeniz Havzası na Etkileri Orman yangınlarında artış: Aşırı sıcak günlerden dolayı orman yangınlarında artış, istilacı türlerin otların yayılması ve dolayısıyla orman yangınlarının daha geniş Alanlara sıçraması Düzenli sulama gerektiren tarım ürünlerinde verim kaybı: Buğday, pamuk, şekerpancarı, mısır, fasülye gibi düzenli sulama gerektiren ürünlerde üretim kaybı (2007 yılında yaşanan kuraklığın tarım sektöründe yarattığı zarar 5 milyar YTL olarak belirtilmektedir)
2 C lik artışın Akdeniz Havzası na Etkileri Turizm gelirlerinde azalma: Tüm dünyadaki turizm gelirlerinin %30 na sahip olan Akdeniz Havzası ndaki 16 ülkenin turizm gelirlerinin düşmesi, turistlerin aşırı sıcaktan dolayı tercih etmemesi Biyolojik Çeşitlilik kaybı: Kuzey Akdeniz de bitkilerin %50 oranında kaybedilmesi, sulakalan ekosistemlerinin zarar görmesi
WWF-Türkiye nin Kuraklıkla İlgili Üç Temel Mesajı Kuraklık doğal bir olaydır ve iklim değişikliğinin etkisiyle gelecekte daha sık görülecektir. Eğer su kaynakları; hem yağışlı hem kurak dönemde iyi yönetilmezse, kuraklık kronik hale (su krizi) gelecektir ve etkileri artacaktır. Kuraklığın kronik hale gelmesini önlemek için, 3 temel politika: Talebi yönetmek (Su arzını arttırmak bir çözüm değildir) Bütün sektörlerde verimliliği artırmak Entegre su yönetimine geçmek
WWF-Türkiye Olarak Ne Yapıyoruz? Su sorununu ülke gündemine taşıyoruz Suyumuza Sahip Çıkalım Kampanyası Bütün sektörlerde su tasarrufu için farkındalık Entegre Havza Yönetimi Ulusal Su Politikası 2009 Dünya Su Forumu için iyi uygulamalar Suyu kullananlar ve yönetenleri çözüm için buluşturuyoruz Uluabat Gölü Yönetim Planı Tuz Gölü Yönetim Planı Ereğli Sazlıkları Yönetim Planı Fırtına Vadisi Yönetim Planı Eğirdir Gölü Yönetim Planı İğneada Yönetim Planı
Ne yapıyoruz? Pilot uygulamalar gerçekleştiriyoruz Damla sulama uygulamaları Akılcı su kullanımı için yerel projelere hibe desteği Organik tarım pilot uygulaması Tarımsal su kullanımı ve organik tarım eğitimleri Su yönetimi eğitimleri veriyoruz Türkiye de ilk defa On-line Su eğitimi (www.wwfegitim.org ) Sulak alan yönetimi eğitimleri AB Politikaları eğitimleri
Konya Havzası nda Akılcı Su Kullanımı Dünyadaki 200 önemli alandan bir tanesi, kapalı havza Türkiye nin en büyük tatlı su gölü: Beyşehir Gölü Türkiye nin en büyük özel çevre koruma bölgesi: Tuz Gölü 2 Milli park, doğal sitler Su olan talep fazla, su kaynakları kısıtlı Tarımsal sulama verimsiz (%90 vahşi sulama) 50.000 yeraltı su kuyusunun yarısı kaçak Her sene yeraltı suları 2-3 metre düşüyor Sulak alanlar kuruyor ve kirleniyor
Konya Havzası nda Akılcı Su Kullanımı Konya Havzası Tarımsal Araştırması Konya Havzası Yeraltı Suları Araştırması Kulu, Cihanbeyli, Eskil, Ereğli ve Altınekin de pilot uygulamalar ve vahşi sulamadan damla sulamaya geçiş Çiftçilere hibe desteği Uygulamalı eğitimler (1000 e yakın çiftçiye eğitim) Basın gezileri, tanıtım
Neden Damla Sulama? SALMA YAĞMURLAMA VE DAMLA SULAMA SU TASARRUFU ENERJİ TASARRUFU VERİM ARTIŞI İŞÇİLİK MALİYETİNDEKİ DÜŞÜŞ YAĞMURLAMA SULAMA DAMLA SULAMA % 35 % 20 % 30 % 50 % 54 % 50 % 45 % 100 Damla sulama maliyeti: 250-350 YTL/dekar Damla sulama sisteminin kuruluş masrafları kendisini 19 ay içerisinde amorti etmekte
Olumlu Adımlar Atılıyor... Bakanlar Kurulu sulama sistemleri yatırım faizlerini %60 azaltarak %17,5 e indirdi. Ziraat Bankası damla sulamayı teşvik etmek amacıyla damla sulamaya geçen çiftçilere %50 hibe desteği uygulamasını başlatma kararı aldı. Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi damla sulama fabrikası kurdu, üyelerine 15 ay vadeli ve %1 faizli damla sulama boruları satma uygulamasını başlattı.
Olumlu Adımlar Atılıyor... Tuz Gölü Yönetim Planı uygulanıyor. DSİ ve ÖÇKK tarafından havzanın su bütçesi hesaplanıyor. ÖÇKK, Pankobirlik, Konya İl Tarım, Ziraat Bankası ve WWF-Türkiye kapsamlı bir damla sulamaya geçiş projesi hazırlıyor. Aksaray, Kulu, Şereflikoçhisar ve Cihanbeyli Atık su Arıtma Tesisleri yapılıyor. Aksaray, Şereflikoçhisar ve Cihanbeyli Katı Atık Depolama Tesisleri yapılıyor
Birlikte... Sürdürülebilir su yönetimi için politika oluşturma Gerekli alt yapının kurulması (mevzuat-kurumlar) Sektörlerde değişim ve dönüşüm Tüm kesimlerde farkındalık Eğitim ve kapasite artırımı Öncelikli pilot uygulamalar
SUYUMUZA SAHİP ÇIKALIM