Yeşil Satın Alım Kavramı 08 Ocak 2013 Gaziantep 1
Kaç gezegenimiz var?... 2
ken the This only of its ate, unlit f the arth. http://en.wikipedia.org/wiki/file:the_earth_seen_from_apollo_17.jpg 3
Kaç gezegenimiz varmış gibi yaşıyoruz?... 4
Tarih boyunca dünya nüfusunun artışı Nüfus (milyar kişi) http://www.subdude-site.com/webpages_local/blog/topics/environment/enviro_worldpopgrowth_charts.htm 5
Dünya nüfusu, 2050 tahmini Nüfus (milyar kişi) Yıl http://en.wikipedia.org/wiki/file:extrapolated_world_population_history.png 6
Ekolojik Ayak İzi Ekolojik Ayak İzi, insanın gezegen üstündeki baskısını (yükünü) ifade etmek için kullanılan bir hesaplama şekli ve ölçme büyüklüğüdür. Somut olarak ifade edilebilir, örneğin: Dünyadaki her birey, ortalama bir Amerikalı nın standardında yaşayacak olsaydı, 4.6 gezegenimiz olması gerekirdi. 7
Ekolojik Ayak İzi Ekolojik ayak izi (hektar) = Tarım ayak izi + Otlak ayak izi + Orman ürünleri ayak izi + Su ürünleri ayak izi + İmara açılmış alanlar + Karbon (CO2) ayak izi (petrol, kömür, doğal gaz) Biyolojik Kapasite (hektar) = Ekilebilir topraklar + Otlaklar + Ormanlar + Denizler, göller vb. Rezervler + İmara uygun alanlar Ekolojik borç= (Ekolojik ayak izi) (Biyolojik kapasite) 8
Dönüm Noktası: 1980 ler Ekolojik ayak izi Kişi başına küresel hektar 2.6 ha 1.8 ha Biyolojik kapasite Dünyada 1961 den bu yana kişi başına kaynak tüketimi (Ekolojik Ayak İzi) ve kaynak kapasitesi (Biyolojik kapasite). Biyolojik kapasite, ekosistemlerin yönetimine, ziraî faaliyetlere (gübre- böcek ilacı kullanımı ve sulama), ekosistem tahribatı ve hava koşullarına bağlı olarak yıldan yıla değişmektedir. http://www.footprintnetwork.org/en/index.php/gfn/page/trends/world/ 9
Ekolojik Borç 10
Ekolojik Borç Üç şekilde kendini gösterir: 1. Doğal kaynaklar üstünde tahribat (doğal kaynakların kendini yenileyememesi, doğal alanların yok olması, kirlilik) 2. Coğrafik/ Toplumlar arası (nimet- külfet dağılımında adaletsizlik) 3. Kuşaklar arası (gelecek kuşakların kaynaklarının şimdiden tüketilmesi) 11
Ekolojik Borç Dünyadaki bütün insanlar, aşağıdaki standardlarda yaşamak isteseydi kaç dünya gerekirdi? ABD 4.6 Dünya Kanada 3.4 Dünya Birleşik Krallık 2.6 Dünya Japonya 2.4 Dünya Almanya 2.0 Dünya Türkiye 2.0 Dünya Rusya 1.8 Dünya Meksika 1.6 Dünya Kosta Rica 1.1 Dünya Hindistan 0.4 Dünya 12
Toprak Orman 13
Ekolojik kayıp: Orman Türkiye de 1950-1989 arasında toplam yaklaşık 2.5 milyon hektar orman kaybı olmuştur. Bu dönemdeki ormansızlaşmanın yaklaşık yarısının (%45) nedenleri: Yangınlar Tarım alanları açılması Yerleşimler/ imar Diğer etkenler Bu dönemdeki ormansızlaşmanın yaklaşık yarısı (%55) ise anayasal ve yasal düzenlemelerdeki değişiklikten kaynaklanmaktadır. 14
Toprak 15
Ekolojik kayıp: Toprak Toprağın Bozulması: Sulu Tarım/ Endüstriyel Tarım (sürme, sulama= tuzlanma, ziraî mücadele= kirlilik) Erozyon Tarım dışı amaçlara tahsis Ormansızlaşma/ bitkisizleşme 16
Toprak Bitkiden buharlaşma Bitkiden buharlaşma Topraktan buharlaşma Toprağa su ve tuz girişi Topraktan buharlaşma Toprakta tuz birikmesi Toprakta tuz birikmesi Su ve tuzun yukarıya doğru hareketi Kişi başına düşen tahıl üretim alanı 1950 de 0.23 ha iken 2000 yılında 0.11 hektara indi. 2050 yılında ise 0.06 hektara inecek. http://www.fao.org/docrep/r4082e/r4082e08.htm 17
http://www.fao.org/docrep/r4082e/r4082e08.htm 18
19 http://www.fao.org/docrep/r4082e/r4082e08.h
Toprak Su Su 20
Ekolojik kayıp: Su Su: erişimin zorlaşması, niteliğin bozulması: Doğrudan ya da dolaylı olarak vücudumuza günde 4 lt su alırız. Ancak her gün yediğimiz besinin üretilmesi için günde 2,000 lt suya ihtiyacımız var. Su kıtlığı= besin kıtlığı. Dünyadaki su kaynaklarının %70 i tarımsal sulamada kullanılır. %20 si sanayi, %10 u evsel kullanım. Artan nüfus ve ihtiyaç, gelişen pompalar, yer altı su haznelerinden daha fazla su alınması. Şehirliler ile çiftçilerin su rekabeti: Birçok ülkede hem su arzı düşüyor, hem de çiftçilerin sudan aldıkları pay azalıyor. (Şehirlerin alım gücü). İlaçlama, evsel ve sınaî atıklar. 21
Su Nehir Amu Derya Colorado Fen Ganj Indus Nil Sarı Nehir Coğrafya Afganistan ABD Çin Hindistan Pakistan Mısır Çin Uzunluğu 1,000 km den fazla olan nehirlerden sadece 1/3 i ana kollarında baraj olmadan doğal şekilde akabiliyor. Türkiye de de sulak alanlar kuruma ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya: Son 10 yıl içinde yaşanan en büyük felaket Tuz Gölü nün kuruması. Tuz Gölü, tüm Konya Havzası ndaki yanlış su yönetiminin, yanlış sulama politikalarının simgesi. Aynı havzadaki Kulu Gölü de yok olmak üzere olan göllerden. Sultansazlığı... Burdur Gölü %25 küçüldü.... 22
http://www.flickr.com/photos/baris_karabiyik/2826877665/ 23
http://www.flickr.com/photos/ankraut/538294558/sizes/z/in/photostream/ 24
Etkiler: Ekolojik Çöküşler Dünya tarihinde, ekolojik tükeniş sonucunda yok olan toplumlardan bazıları: - Maya uygarlığı - Paskalya ve diğer Pasifik Adaları - Viking kolonileri - Bereketli Hilal/ Orta Doğu Günümüzde ekolojik kökenli ihtilaflar: - Ruanda - Dominik ve Haiti - Sudan - Tuvalu ve Pasifik ada devletleri 25
Etkiler: Küresel Adaletsizlik Dünya nüfusunun %20 si, dünya kaynaklarının %80 ini kullanıyor ve dünyanın yenileyebileceğinden %30 daha fazla tüketiyor. Dünya nüfusunun %5 ten azı ABD de yaşıyor ve dünya kaynaklarının %25 ten fazlasını tüketiyor; bütün kirliliğin %30 una sebep oluyor. Eğer herkes bir Amerikalı gibi yaşamak istesiydi dünya ancak 2 milyar insanı besleyebilirdi. Bir Hintli gibi yaşasaydı, 20 milyar insanı besleyebilirdi. 26
Neden Yeşil Satın Alım? Ürünler: Uzun ömürlü tasarım Parçaların yeniden kullanılabilmesi Yan parçaların birden fazla üründe kullanılabilmesi Parçaların zararsızca bertaraf edilebilmesi Daha çok işlev Daha az enerji ve sarf malzemesi sarfiyatı Daha az bakım ihtiyacı Yeniden kullanım/ Geri kazanım/ Geri dönüşüm 27
Neden Yeşil Satın Alım? Enerji: Yenilenebilir ve yerli enerji kaynakları Dışsallaştırılmış maliyetlerin muhasebeye dahil edilmesi Düşük fosil yakıt= düşük CO2 ayak izi= daha az dışa bağımlılık= azalan dış cari açık. Enerjinin verimli kullanılması Çevre ve Toplum: Azalan çevresel tahribat İyileşen işçi ve toplum sağlığı Dış pazarlarda artan rekabet gücü Yeni teknolojilere erken geçiş 28
Teşekkürler Nafiz Güder Bölgesel Çevre Merkezi (REC) <nafiz.guder@rec.org.tr> 29