YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE FİLMLERİN ÖNEMİ VE KULLANIMI

YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE FİLMLERİN ÖNEMİ VE KULLANIMI Ümit GÜLSEVEN Shkolla e Lartë "Hëna e Plotë" (Bedër) Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ugulseven@beder.edu.al ÖZET Son çeyrek asırdır Türkçe nin yabancılara öğretimi dünyanın dört bir yanında büyük bir ilerleme göstermiştir.yabancı ülkelerdeki Üniversitelerin Türkoloji bölümleri,türk girişimcilerinin yurt dışında açtıkları Üniversitelerin Türk Dili Edebiyatı Bölümleri,Kolejler,Dil ve Kültür merkezleri ile yine Türk Devleti nin açmış olduğu Yunus Emre Kültür Merkezleri vb. modern eğitim ortamlarında yapılmakta olan Türkçe eğitimi son yıllarda da interaktif ders araç ve gereçlerinin de kullanımıyla örnek başarı çizgisini daha da yukarılara çekmektedir. Dersliklerin donanımlarının bilgisayar destekli ve akıllı tahta kullanılabilen ortamlardan oluşmaya başlamış olması beraberinde bu ortamlarda kullanılan ders materyellerinin de bu seviyeye uygun ve alternatifli olabilmesini gerektirmektedir.günümüzde bu ihtiyacı karşılayabilen pek çok özel eğitim-öğretim firmasının ürünleri bu kurumlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada Yabancılara Türkçe Öğretiminde görsel-işitsel materyellerin etkileri,filmlerin kullanım yeri ve önemi,avantajları ile uygulamada dikkat edilmesi gereken hususlar üzerinde durulacaktır. Anahtar Kelimeler:Yabancılara Türkçe Öğretimi,İnteraktif ders araç ve gereçleri,filmler, ABSTRACT The last quarter-century Turkish teaching to foreigners around the world of a big progress.foreign countries Universities Turkology sections, Turkish entrepreneurs Open Universities abroad of Turkish language and Literature Departments, Colleges, language and cultural centres, the Turkish State was opened again with Yunus Emre Culture Centers, etc. are 404

made of modern educational environments Turkish education in recent years is the use of tools and equipment are also interactive lesson example further up the line, attract success. Classrooms on the hardware of the computer-aided and have begun to form from the smart Board in the media that are available in these environments suitable for this level of course materials used and require participants to be alternatives.today, so many that can meet the need for special education-teaching company products are widely used in these institutions. Teaching Turkish to Foreigners In this study, the effects of audiovisual materials, films, role and importance of use, advantages and applications will focus on issues that need attention. Key words: Teaching Turkish to foreigners, interactive classroom tools, movies, Giriş Türkçenin yabancılara öğretimi konusunda yazılmış, bilinen ilk eser olan Karahanlılar dönemindeki Kaşgarlı Mahmut un Divanü Lügati t Türk ünden bu yana Yabancılara Türkçe Öğretimi konusunda çeşitli çalışmalar yapılmaktadır.verilmektedir.dünyada lehçeleriyle birlikte iki yüz elli milyon insan Türkçe konuşmaktadır.en çok konuşulan diller sıralamasında ise Türkçe altıncıdır.dünyanın küreselleşmeyle bir köy haline gelmesi benzetmesinin bile yetersiz kaldığı günümüzde iletişim,ekonomi,turizm vb. alanlardaki başdöndürücü gelişmeler yabancı dil eğitim ve öğretimini çok daha önemli hale getirmiştir. Ülkemize üniversite okumak için gelen yabancı öğrencilere yönelik dil öğretimi ile yurt dışında açılan kültür merkezleri ve eğitim kurumlarında öğretilen Türkçeyle dil tarihimizdeki önemli bir görev başarıyla yerine getirilmektedir.yabancılara Türkçe Öğretimi son yıllarda daha da poüler bir alan haline gelmiş ve çok sayıda akademisyen, akademik çalışma, öğretim görevlisi ve dil öğretim materyali ortaya çıkmıştır. Günümüzde dil öğretiminde kullanılan metod ve materyaller oldukça zengin bir içerik sunabilmektedir.hafıza tiplerine göre dil eğitiminden ortaöğretim boyunca takip edilerek dil öğreten setlere kadar pek çok firma ve ürün bulunmaktadır. 405

DİL ÖĞRETİMİNDE GÖRSEL-İŞİTSEL MATERYELLERİN ETKİLERİ Öğretimde ders araç ve gereç teknolojilerinin gelişimiyle birlikte günümüz insanının yeniliklere ve teknolojiye olan eğilimi kendini dil öğrenimindede görsel-işitsel materyallerin kullanımını zorunlu hale getirmiştir. Görselleştirme, hafızanızda çok derin izler bırakır. Görme duyumuz, öğrenme de en önemli duyumuzdur. Zihinsel imgeleme ile beyniniz hayali bile gerçek olarak algılar. Zihinsel imgeleme ile görselleştirdiğiniz bilgiler daha anlamlı hale gelir. İnsan somutla ilişkisinde her zaman çok daha başarılı olmuştur. Çünkü somut nesneleri akılda tutmak soyut kavramlara nazaran daha az bir zihinsel etkinlik gerektirir. Çoğu insanın aklında ülkelerin coğrafik şekilleri kalmaz. Oysa pek çok kişi İtalya nın haritadaki şeklini bilir. Çünkü onu çizmeye benzetir ve somut olan bir şeyle ilişkilendirilmesi sonucu bunu unutmaz. Mutluluk göz önüne herhangi bir nesne getirmez ancak soba herkesin beyninde bir görsel oluşturur. ( Degisimehazirim.com) İnsan somut olan görünen şeylere inanır. Göz ile beyin arasındaki sinir yolları bildiğinizden daha güçlüdür. İşitme duyu organı olan kulağınız ile beyin arasındaki sinir hatları, göz ile beyin arasındaki sinir hatları 20-25 kat daha zayıftır. Bu sebeple görsel kayıtlar ve zihinsel imgeleme kalıcı izler bırakır. Zihninizde oluşturduğunuz görüntü ve resimleri filmleştirdiğinizde görsel hafızanızı gereği gibi kullanmış olursunuz. Öğrenmede ve hafızanın gelişiminde gözlemleme ve görsel hafıza çok önemlidir. Bir resim (görüntü), bin sözcüğe bedeldir. Zihinsel İmgeleme ile bilgiyi görselleştirmede Luciano Passuelloon a kulak verelim: Zihin dilimizi öğrenerek onu tam kapasitede kullanabilir ve olağanüstü bir hafızaya sahip olabiliriz. İnanın bu sandığınızdan daha kolay! Zihnimiz resimlerle düşünür Görme duyumuz en sofistike ve en gelişmiş duyumuzdur. Bu nedenle, beynimiz görüntüleri, özellikle de somut objeleri depolamada ve yönlendirmede son derece başarılıdır. Soyut sembolleri, mesela bir sayfada yazılı sözcükleri hafızamıza kaydetmek genellikle güçtür. Sözcükler sağlıklı iletişim kurmak için bizim oluşturduğumuz yapılardır ancak ne yazık ki beynimizin bilgiyi işlemesi açısından elverişli değildir. İmgeleme, zihnimizin kullandığı dildir. İmgeler zihnimizin sözcükleri, zihin dilimizin tuğlalarıdır.bir at düşünmeniz istendiğinde, aklınıza ne gelir? At sözcüğünü oluşturan A ve T harfleri mi, yoksa ete kemiğe 406

bürünmüş bir at mı? Elbette gerçek bir at gelir gözlerinizin önüne. Rüyalar da her zaman görüntülerden oluşmaz mı? Zihnimiz bizimle şekiller ve görüntüler aracılığıyla iletişim kurar. Bu durumu avantaja çevirmek de bizim elimizdedir. Zihnimizde oluşturduğumuz imgeler ve görüntüler müthiş bir hafızaya sahip olma yolunda çok önemlidir.( Ferit DELEN) YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇENİN ÖĞRETİMİNDE FİLMLERİN YERİ VE ÖNEMİ Filmler, her düzeyden insanla öğrendikleri dil arasında duygusal bağ kurar. Öğrenciler filmler sayesinde öğrendikleri dile yakınlık duyarlar. Çünkü, filmler aracılığıyla öğrenilen dile ait kültürle, kitaplara göre doğrudan ve daha yakından tanışma fırsatı elde edilir. Filmdeki senaryonun güçlü oluşu, sahnelerin çekiciliği, oyuncuların sempatik tavırları, filmin konusu gibi ögeler, bireyleri öğrendikleri dile ısındırabilir.(erolbarin,2007:s.191) Bir dilde dil bilgisini bilmekle kurulamayacak ifadeler, söz kalıpları vardır. Bu kalıplar dilin önemli bir bölümünü oluşturur. Bu söz kalıpları, belirli bir bağlam içinde ve görmeye dayalı araçlarla sunulduğunda daha iyi kavranır. Birçok konunun öyle ifade edileceği asla insanın aklınıza gelmez. Sözgelimi Eli uzun. deyiminin hırsızlık ile ilgisini yabancı öğrencinin tahmin etmesini beklemek doğru olmaz. Baba bir hırsız tuttum.-getir!-gelmiyor; -Bırak! Gitmiyor. sözü de çok ilginçtir. Türkçe burada âdeta bir tiyatro oyunundan bir sahne vermekte, kişilerin kimi zaman rastlanan davranışlarını çok somut bir biçimde ortaya koymaktadır.(aksan, 2005:96). Dolayısıyla, özenle seçilmiş kısa filmler izletilerek dil bilgisi öğretimiyle elde edilemeyecek bir dil birikimi daha kısa bir sürede oluşturulabilir. Filmler, eğitimin her türünde yararlanılabilecek materyallerdendir. Önemli olan yapılan eğitime uygun filmlerin seçilmesidir. Eğitimde kullanılan her araç-gereç ve belge seçilerek kullanıldığına göre kısa filmler de özenle seçilerek kullanılmalıdır. Eğitimciler, her yönünü kavrayamadıkları bir materyali sevemedikleri ve yararlı bulmadıkları gibi filmlere de kuşkuyla bakarlar. Burada önemli olan işin çerçevesinin doğru çizilmesidir. Sinema filmlerinden neler beklenmektedir? Sinema filmleri seyredilirken her zaman her şeyin anlaşılması mümkün değildir. Bu açıdan ele alındığında konuları karmaşık filmler değil de biraz daha yalın konuları olan filmler seçilmelidir. Yabancıların Türkçeyi bilme düzeyleri ileriyse, elbette 407

konusu biraz daha karmaşık ve dili ağır filmler de seçilebilir. Ayrıca, içinde konuşma olmayan filmler de eğitimde kullanılmalıdır.film seyretmeyi seven bir öğrenciye, kitap okuma alışkanlığı da kazandırılabilir. Seçilen filmlerde kitap okuma alışkanlığı olan kişiler varsa, bu durum öğrenciyi etkileyecektir. İzletilen bir filmle ilgi kurarak hikâyeler okutulup özetletilebilir. Elbette bu hikâyeler de öğrencilerin Türkçeyi bilme düzeylerine göre uyarlanmış olmalıdır. Konular özenle seçildiğinde, kısa filmler öğrencilerin hem dil gelişimine hem de kişisel gelişimine katkıda bulunabilir. Hareketli görüntü ve sesin bir sentez içinde eş zamanlı sunumu öğretimde en iyi imkânı sağlamaktadır. Çünkü başka hiçbir araç gerçekliği bu kadar kapsamlı ve gerçeğe yakın bir biçimde yansıtamaz.(kaya, 2005:190). Yabancılara Türkçe öğretimi sırasında en önemli etkinlik, kelime öğretimidir. Kelime öğretiminde kullanılabilecek rol yapma, drama ve gösteri teknikleri, zekâ türlerinin özelliklerine hitap eden öğretim teknikleridir. Çünkü, değişik zekâ alanlarına sahip olan öğrenciler, belli kelimelerin öğretilmesini amaçlayarak hazırlanmış küçük piyesleri veya skeçleri izlemekten hoşlanırlar. Ayrıca, kısa metrajlı filmlerle pandomim filmleri kelime öğretiminde çok yararlıdır. Özellikle Türkçeyi yeni öğrenmeye başlayan yabancılar için pandomim filmleri, isim ve fiil öğretiminde çok önemli bir materyaldir. Çünkü kelime öğretimi, doğrudan yönteme dayalı olarak gerçekleştirilmelidir. Film kareleri de anlatılmak isteneni doğrudan verebilme özelliğine sahiptir. Günlük konuşma dili, eksik cümleler ve birçok hatayla doludur. İnsanlar bazen mırıldanır, bazen de garip bir ses tonuyla konuşurlar. Bu konuşmalar, bölgesel ve etnik yapı farklılığı gösterir. Bütün bu söylenilenleri kitaplarda göstermek zordur. Fakat filmlerde bu tür diyaloglara rastlamak olağandır. Bu bağlamda filmler, aktörlerin -uygun vücut dili ve diğer pragmatik davranışları birleştirmeleriyle- doğal dili nasıl kullandıklarını gözleme fırsatı verir. Öğrenciler kelimelerin anlamları yerine filmdeki hikâyeye odaklanırlarsa yoğun biçimde dinleme pratiği yapma fırsatını bulabilirler. (Liou, Katchen ve Wang 2003: 224).Ayrıca, filmler; bilişsel, duyusal ve psikomotor niteliklerin öğrencilere kazandırılmasını kolaylaştıran materyallerin başında gelmektedir (Demircioğlu 2007: 77). 408

VİDEONUN EĞİTİM AÇISINDAN SAĞLADIĞI YARARLAR ŞU ŞEKİLDE SIRALANABİLİR: 1. Erişilmesi veya temini mümkün olmayan ya da çok zor olan işlemleri, gereçleri, olayları yer, hız ve zaman değişimlerini kolaylıkla sınıf içine getirirler. 2. Kazanılan bilgi kapsamını koruyarak, bilgilerin kısa sürede unutulmasını önlerler. 3. Hassas ve tartışmaya açık konuların etüdünde objektif görüş sağlarlar. 4. Araştırma ve okumaya karşı ilgi uyandırırlar. 5. Grup üyelerinin tamamına aynı olanakların tanınmasını sağlarlar. 6. Tutum ve davranış değişikliklerini kolaylaştırırlar. 7. Hemen bütün öğrencilerin ilgilerinin uyanmasına ve bu ilginin devam etmesine yardım ederler. 8. İşlenen konunun uzmanlarını ve konuyla ilgili sayısız kaynakları sınıfa getirirler. 9. Öğrencilerin, yaşanılan sosyal ve fiziki çevre ile temasını sağlarlar. 10. Yaşları ve yetenekleri değişik de olsa, bütün gruplar için elverişlidirler (Odabaşı-Namlu,1998;11-13). Günümüzde derste film izlettirme aktivitesinde kullanılabilecek film materyalleri açısından en kaliteli ve zengin içeriğe sahip olunan dönemleri yaşıyoruz.son yıllarda Türk sinema,dizi,klip ve reklam filmlerinde yaşadığımız kalite,başarı ve popülarite ;öğreticilere,dublajla seslendirilmiş materyallerin yerine derste kullanabilecekleri yerli,kaliteli ve popüler sinema,dizi, klip ve reklam filmi materyalleri yelpazesi sunuyor. Türk dizi filmleri sektöründeki ihracatın yaklaşık yüzde 80'ini yapan Calinos Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fırat Gülgen yaptığı açıklamada Türk film sektörü hakkında; 1997 yılında Deli Yürek dizi filminin Kazakistan a satılmasıyla başlayan sürecin şuan da 150 milyon dolarlık ihraç rekoru,bölüm başına 500 ile 200 000 dolar arası değişen ücreti,50 den fazla ülkede şuan gösterimi devam etmesi ile katlanarak büyümeye devam ettiğini bildiriyor.bu başarıyı ve popülariteyi 409

yakalayan Türk filmleri yabancılara Türkçe öğretimindeki uygulayıcılarında işlerini kolaylaştırmıştır. Son yıllardaki Yabancılara Türkçe Öğretimi setlerinde film materyali ihtiyacı;öğretici kitap setinin içinde bulunan,yerli oyuncu kadrosu ile çekilmiş kısa video film parçalarının izlettirilip kitap üzerinde sorularının cevaplatılarak ders işlenmesini sağlayan başarılı örneklerle karşılaşılmaya başlanmıştır. Ayrıca Yabancılara Türkçe Öğretimi veren kurumların başında olan Tömer kursları,yunus Emre Kültür Merkezleri ve yurt dışında açılmış olan özel eğitim kurumlarının derslik donanımlarında akıllı tahtalar kullanılmaya başlanmıştır.bu sayede yapılacak olan film seyrettirme aktivitesi için sınıf ortamının derse hazırlanması adına teknik ekipman,ses sistemi, sinevizyon ihtiyacı dersliklerde hazır bulunmaktadır.ders öğretmeni kullandığı Türkçe kitap seti içersindeki video film parçalarını veya kendisinin seçip hazırlayacağı kısa sinema,dizi,klip ve reklam parçalarını izletip yapacağı uygulama dersi ile kitap üzerinde öğrettiklerini pekiştirmiş olacaktır. Yurt dışında 50 den fazla ülkede bu popülariteyi yakalamış Türk sinema ve dizileri bu eğitim kurumlarında eğitmenlere ders dışı zamanlarda da,talebe uygun olarak, seçilmiş sinema ve dizi filmlerle toplu gösterim saatleri uygulaması yapma imkanı vermektedir. FİLM İZLETMEDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR -Film izletmede Türk dizi,film,reklam ve klip beğenilirliği ve bilinirliliği sınıfta ders işlerken dil öğretiminin önüne geçmemeli. -Öğretmen bu popüleriten faydalanarak 3-5 dakika ile 20 dakika aralığında hedeflediği konunun daha iyi anlaşılıp pekiştirilmesine yardım edecek film seçimi yapılmalıdır. -Ders öncesi,ders sırası ve sonrası yapacaklarını önceden planlamalı sınıfı ders süresince sinema salonuna dönüşmesine yol açılmamalı. -Film izletiminde uzun süre seyretmeyle geçmemeli öğretmen hazırladığı uygulamalar ve sorularla öğrencilerin dersten kopup filme dalmalarına müsaade etmemelidir. -Seçilecek film öğrencilerin ilgi ve anlama düzeylerine uygun,eğitimini aldıkları kur seviyesinde(temel,orta,ileri A2,B1 vb.) olmalıdır. 410

-Filmin altyazılı veya altyazısız izlettirilmesi konusunda Öğrencilerin anlama seviyesi dikkate alınarak karar verilip uygulama yapılmalı.a1- A2 kurunda olan öğrencilere altyazılı,b1 ve üzeri olanlara altyazısız film izlettirilmeli -Film seçiminde öğrencilerin yetiştikleri kültür, ahlak ortamları yaşam tarzları,dünya görüşleri,inançları vb. durumları göz önünde tutularak karar verilmelidir. -Filmin içeriği önceden dikkatle incelenmeli.genel ahlak kurallarına aykırı ses ve görüntü içermediğinden emin olunmalıdır. -İzletirilecek dizi,reklam,klip ne ise dersten önce koridora, panoya asılacak bilgi notları ile öğrenciler meraklandırılıp derse motive edilmelidirler. -Dersliğin teknik donanım yeterliliği,önceden kontrol edilip gözden geçirilmeli ders esnasında elektrik,ses veya görüntü kesilmesi gibi arızalarla dikkatin dağılmasına,ders atmosferinin bozulmasına sebebiyet verilmemelidir. -Dersliğin ısı,ışık ve havalandırılması dersin verimini etkileyeceği için önceden kontrol edip derse uygun hale getirilmeli. -Önceki derste işlenen konu hakkında hatırlatıcı kısa bir tekrar özeti izlettirmesi yapılıp yeni derse geçerken konuya motive edici,dikkat çeken bilgiler verilerek yeni film parçasının izletilmesine geçilmeli. -Derslik ders sonunda kontrol ederek teslim aldığımız gibi her yönüyle yeni derse hazır şekilde bırakıp teslim etmeliyiz. Sonuç Sonuç olarak diyebiliriz ki;yabancılara Türkçe Öğretiminde filmlerin kullanımı her seviyede(a1,a2,b1,b2,c1,c2) ve her türde(kelime öğretimi,okuma-anlama,dinleme,dil bilgisi vb.) en önemli etkiye sahip vazgeçilmez metodtur. Görüntülü ve sesli kelime öğretiminden diyalog yaptırmaya deyim ve atasözü öğretimini içeren kısa filmlere oradan ileri seviye öğrencilerine altyazısız popüler Türk sinema,dizi,klip ve reklamlarına kadar film yelpazesi;türkiye nin son yıllarda yıldızının parlamasıyla birlikte,kitap seti üreticisi firma sahiplerinden Türkçe ders öğretmenlerine kadar herkesten Yabancılara Türkçe Öğretimini diğer popüler dillerin öğretimindeki seviyeden daha yukarılara çekmemizi beklemektedir. 411

Kaynaklar -Degisimehazirim.com - DEMİRCİOĞLU, İsmail (2007). Tarih Öğretiminde Filmlerin Yeri ve Önemi, Bilig,(42):77-93 - Doğan AKSAN, 2005:96. Türkçenin Gücü, Ankara, Bilgi Yayınevi - ErolBARIN (22-23Kasım2007) Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türkiye de Yabancı Dil Eğitimi Ulusal Kongresi, Kongre Bildiriler Kitabı s.191-195. - Ferit DELENferitdelen@gmail.comKaynak: www.gencgelisim.com) -KAYA, Zeki; (2005).Öğretim Teknolojileri Ve Materyal Geliştirme, Ankara, PegemA - LIOU,H.C.,Katchen J.E.and H.Wang (2003). Lingua Tsing Hua:221-236. - ODABAŞI, Ferhan ve Aysel Gürcan Namlu.(1998). "Türkçe Öğretiminde Ortamlar." Türkçe Öğretimi. Editör: Seyhun Topbaş. Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları. 412