ALKOL AŞIRI ALIMI PLAN Patofizyoloji Doç Dr Seçgin SÖYÜNCÜ Akdeniz ÜTF Acil Tıp AD 1 2 TOKSİSİTE En sık sebep; etanol metanol izopropranolol etilen glikol En sık kullanılan ve suistimal edilendir Etanolün başlıca kaynağı alkollü içeceklerdir Distile alkolde %40 50 oranında bulunur Kanyakta %75, şarapta %10 20, birada %2-6, kolonyada %40 50 dir 3 4 Patofizyoloji Ölümlü motorlu taşıt kazalarının %40 ından alkol sorumludur Absorsiyon : Az miktarda ağız ve özefagustan Orta miktarda mide ve kalın barsaktan Darp olayları Aile içi şiddet olaylarının önemli bir nedenidir Esas olarak da proksimal ince barsakta olur %2-10 akciğerlerden atılır Kan konsantrasyonuyla orantılı olarak idrar ve terde bulunur Geri kalanı karaciğerde metabolize olur 5 6 1
Patofizyoloji Emilim boş midede 30 90 dak iken dolu midede 6 saat sürebilir KC de % 90 95 oranında alkol dehid. ve aldehit dehid. enzimi ile metabolize edilir SSS depresanıdır Eksitatör nörotransmiter GLUTAMAT ın depresyonu GABA ve GLİSİN nörotransmiterlerinin i i inhibitör aktivitelerinde it i artış Otonomik disfonksiyon Respiratuar ve kardiyovasküler kollaps Koma 7 8 Ölüm Konuşma bozukluğu Nefesinin etanol kokması Flushing Hipotansiyon ve refleks taşikardi Volüm kaybı ve/veya periferal direncin azalmasına bağlı Diaforez Ataksi Horizontal nistagmus Uykuya eğilim, stupor, koma Etanole alışkın olmayan bireylerde: 20 50 mg/dl Motor fonksiyonlarında azalma 50-100 mg/dl Koordinasyon bozukluğu 100-150 mg/dl Ataksi 150-250 mg/dl Letarji 300-400 mg/dl Koma >500 mg/dl Fatal 9 10 Bilinç değişikliği yapan diğer durumlar dışlanmalıdır Kan şekeri ölçümü Alkol paneli taraması Tam kan sayımı Lökositoz, anemi, trombositopeni görülebilir Kan gazı Serum ozmotik gapta artış Gözlem + Destek tedavisi Tiamin (100 mg) ve % 5 dekstroz Aktif kömür kullanılmaz Alımı takiben gelmişse gastrik lavaj yapılabilir Travma ve diğer medikal problemler açısından riskli gruptur, bu durumların varlığı dışlanmalıdır 11 12 2
Patofizyoloji Deri losyonlarında, antifrizlerde, deterjanlarda, Mide ve ince barsaktan % 80 i 30 dakikada, tamamı 2 boyalarda ve çözücülerde bulunur saatte emilir Alkol alımının 2. en sık sebebidir % 50 80 oranında KC de asetona dönüşür. Asetonun Oral alım dışında inhalasyon ve topikal absorbsiyona bağlı da toksisite gelişebilir Başlıca metaboliti asetondur Etanole göre 2 kat fazla SSS depresan etkisi vardır formikasit ve asetikasite dönüşümü sırasında hafif asidoz meydana gelir %20 50 oranında böbreklerden değişmeden atılır 13 14 Patofizyoloji Hiperglisemi ve glikozüri olmaksızın, ketonemi ve Semptomlar 30 60 dakika içinde başlar ve etanol ketonüri görülmesi tanıda önemlidir toksisitesine benzer bulgular verir Etanol yokluğunda izopropranolün yarı ömrü 6-7 saat, Etanol tosisitesinden farkı; asetonun yarı ömrü 22-28 saattir belirtilerin uzun sürmesi 15 Toksik doz 1 ml/kg, letal doz 2-4 ml/kg dır Fakat 1 lt alıma rağmen yaşayanlar mevcuttur Çocuklar özellikle hassastır 16 SSS depresyon etkisinin fazla olması aseton kokusu Erken dönemde hemorajik gastrit Hipoglisemi Glikoneogenezin baskılanmasına bağlı Kan şekeri: Diabetik ketoasidoz ayrımı açısından bakılır. Serum ketonu alımdan 30 dakika sonra yükselir. İdrar ketonu ise 3. saatte görülür. Nadirende olsa hepatik disfonksiyon, ATN ve rabdomyolizis görülebilir Kan gazı ve ozmotik gap: Hafif asidoz vardır. Osmotik gap artmış olmasına rağmen laktik asidoz ve Sinüs taşikardisi dışında ciddi disritmiler görülmez hipotansiyon gelişmediği sürece anyonik gap Ciddi alımlarda kardiovasküler depresyon ve koma normaldir. görülür 17 18 3
Taburculuk Gözlem + Destek tedavisi Şiddetli ve sıvı tedavisine cevap vermeyen hipotansiyonda; vazopresör kullanımı gerekebilir Hemodiyaliz: Refrakter hipotansiyon Letarjik ve uzamış SSS depresyonu olanlar yatırılmalı l 6-8 saat asemptomatik olanlar taburcu edilebilir Hemodinamik instabilite 19 İzopropranol seviyesinin 400 mg/dl olduğu durumlarda uygulanabilir 20 Patofizyolojisi Odun alkolü de denir Temizlik malzemelerinde, çözücülerde, boyalarda ve cilalarda bulunur SSS depresanıdır. Tek bir ağız dolusu alındığında bile toksisite gelişebilir GIS absorbsiyonu iyidir. 30 dakika içinde max. düzeye ulaşır Yarı ömrü hafif olgularda 14-20 saat, şiddetli olgularda 24 30 saattir 21 Erken tanı ve tedavi tam iyileşme için esastır Oral alım dışında inhalasyon ve dermal absorbsiyon da toksisiteye neden olabilir 22 Toksik minimal letal doz % 40 lık solüsyondan 30 ml dir Patofizyolojisi %95 oranında KC de toksik metaboliti olan formaldehit Semptomlar 40 dakika ile 72 saatlik latent periyottan ve formik asite dönüşür sonra ortaya çıkar Formik asit birikimi belirtilerin başlamasına neden olur Etanol ile birlikte alındığında latent periyot ve Formik asit birikimine bağlı mit. enzim inhibisyonu olur. eliminasyon ömrü uzar Retinada formaldehit yapımına bağlı optik papillit, Kardinal bulgular SSS, Göz, GIS de görülür retinal ödem ve göz semptomları oluşur 23 24 4
% 50 hastada göz semptomları vardır: SSS semptomları: Bulanık, dumanlı görme, kar fırtınası görüntüsü, santral skotom, fotofobi, körlük Muayenede nistagmus, fix dilate pupil, retinal ödem ve optik hiperemi, optik atrofi görülür Baş ağrısı, baş dönmesi Konfüzyon, letarji, konvülsiyon, koma MR da bazal gangliyonlarda nekroz saptanabilir 25 26 GIS semptomları: Hikaye ve tipik klinik belirtiler Bulantı, kusma, ağrı ğ gibi mukozal irritasyona it bağlı belirtiler; pankreatit Artmış anyonik gaplı asidoz ve artmış osmotik gap Dispne, hatta kusmaul solunum; geç dönemde Metanolün kanda tespiti: hipotansiyon, bradikardi 20 mg/dl nin üzerinde olması toksisiteyi düşündürür 27 28 Monitorizasyon Fomepizole: Destek tedavisi ph<7.2 ise HCO 3 tedavisi Fomepizol veya etanol kullanımı Kompetitif alkol dehidrogenaz inhibitörüdür Etanolden farkı SSS depresyonu yapmamasıdır Diyaliz Enzim affinitesi etanole göre Folik asit 8000 kat daha fazladır 29 30 5
Endikasyonları: Etanol: Metanol şüphesi olup, yüksek anyonik gaplı asidoz ve artmış osmotik gap varlığı Metanol konsantrasyonu 20 mg/dl nin üzerinde olması Metanol alımı 0.4 lt/kg ın üzerinde olması Etki mekanizması fomepizol ile aynıdır Enzim affinitesi metanole göre 10 20 kat fazladır Kan etanol düzeyi 100 150 mg/dl arasında tutulmalı Oral veya IV yoldan verilebilir Metanol konsantrasyonu sıfır olana kadar devam edilir 31 32 Diyaliz: Gliserin yerine kullanılmaktadır. Ayrıca deterjan, kozmetik ürünleri ve cila da da bulunur Görsel ve SSS bulgularının varlığı Toksik metaboliti olan formaldehit ve formikasite Metanol düzeyi 25 mg/dl üzerinde olması Şiddetli metabolik asidoz metabolize olur GIS emilimi iyidir fakat deri ve akciğerlerden emilemez Yarı ömrü 3 4 saat. 100 150 mg/dl etanol varlığında 30 ml üzerinde metanol alım öyküsü varlığında 17 saate kadar uzar endikedir Letal doz 2 mg/dl dir 33 34 3 faza ayrılır; 1 - SSS depresyonu: 2 Kardiyopulmoner faz: 12 24 saatlerde görülür Taşikardi, HT, takipne ve dolaşım kollapsı görülebilir 1 12 saatte görülür Etanol kokusu yok, nistagmus ve oftalmopleji görülse de 3 Nefrotoksisite: optik disk normaldir 24 72 saatlerde ortaya çıkar LP da artmış basınç ve protein vardır Ağrı, KVA duyarlılığı, oligürik renal yetmezlik ve ATN Aldehit metaboliti ve oksalat kristallerine bağlıdır 35 36 6
Alkol kokusu yoktur Artmış anyonik gaplı asidoz, ozmotik gap İdrarda Ca oksalat kristalleri Lökositoz sıklıkla vardır Metanol ile aynı Hipokalsemi varsa 10 ml %10 luk Ca Glukonat infüzyonu yapılır Serum seviyesi 20 mg/dl nin üzerindedir 37 38 Kaynaklar 39 7