PANİK DEĞER VE BİLDİRİMİ Dr Mustafa CESUR Mikrobiyoloji ve Klinik Mik Uzmanı Mart 2016,Adana
GİRİŞ Panik değerler (kritik değerler) Laboratuvarda çalışılan testlerden belirlenen referans aralık dışında, hastaya acil müdahale edilmesini gerektiren veya hastanın hekiminin dikkatini çekmeyi gerektiren değerlerdir. Panik değer bildiriminin amacı hasta güvenliğini /çalışan güvenliğini tehlikeye atabilecek sonuçlar elde edildiğinde ilgili hekime bildirilmesi sürecinin işletilmesinin sağlanmasıdır.
GİRİŞ Panik değerlerin önceden belirlenmesi ve tespiti durumunda zamanında bildiriminin yapılması;hasta güvenliğinin sağlanması açısından önem arz ettiği gibi bazen hastayla ilgilenen çalışanların, hatta toplumun sağlığının korunması açısından da kritik öneme sahiptir. Örneğin AKŞ<40 mg/dl olan hastanın bildirimi (hasta güvenliği) Anti HIV pozitif hastanın bildirimi(çalışan güvenliği) Kültürde V.cholera üremesinin bildirimi(toplum sağlığı korunması)
PANİK DEĞERE YAKLAŞIM Panik değerlere yaklaşım ile ilgili 4 önemli kavram ön plana çıkmaktadır: İlgili laboratuvarda çalışılan testlere ilişkin panik değerlerin ve panik değer bildirim süreci ile ilgili kuralların belirlenmesi Belirlenen panik değerlerin izlenebilirliğini sağlamak adına Hastane Bilgi Yönetim Sistemi nde tanımlanması ve uyarı sisteminin olması
PANİK DEĞERE YAKLAŞIM Söz konusu panik değerin ilgililere en kısa zamanda bildirilmesi Bildirim kayıtlarının tutulması
PANIK DEĞER LISTESININ VE BILDIRIM SÜRECI ILE ILGILI KURALLARıN BELIRLENMESI Hangi testler için panik değer uygulaması yapılacağı İlgili testler için hangi değerlerin panik değer olarak kabul edileceği Sonuçların panik değer düzeyinde olması durumunda bildirim kurallarının ne olacağı Panik değer düzeyinde çıkan test sonuçlarına ilişkin ilgili testin tekrar çalışılıp çalışılmayacağı ve numune materyalinin tekrar istenip istenmeyeceği Aynı hastada tekrarlayan panik değer sonuçları ile ilgili olarak test bazında süreçlerin nasıl kurgulanacağı belirlenmelidir.
PANİK DEĞER KONTROLÜ Çalışılan testlerin sonuçları hastanın daha önceki sonuçları ile karşılaştırıldığında ya da hastalığın tanısı ile ilgili olarak bir uygunsuzluk tespit edildiği panik (kritik) değerlerde birtakım işlemler uygulanması gerekir.
PANİK DEĞER KONTROLÜ(PREANALİTİK KONTROL) Numune tekrar kontrol edilmelidir(uygun numune olup olmadığı) Hemen laboratuvar uzmanına haber verilmelidir Numune ile ilgili preanalitik bir hata (aşırı hemoliz, lipemik serum, pıhtılı numune, aşırı beklemiş numune vb.) varsa gerekirse hastadan tekrar numune istemelidir
PANİK DEĞER KONTROLÜ- ANALİTİK SÜREÇ Panik değerin gerçekleştiği (elisa,biyokimya, hemogram vb) cihazda; Cihazın internal kalite kontrolünün uygunluğu kontrol edilir ve gerekirse kontrol tekrarlanır. Anormal çıkan hasta numunesi tekrar çalışılır
PANIK DEĞERLERIN HBYS ÜZERINDE TANıMLANMASı VE UYARı SISTEMI Panik değerin ortaya çıkması durumunda, laboratuvar çalışanlarının söz konusu değeri diğer test sonuçlarından ayırt edebilmesine yönelik, HBYS üzerinde bir uyarı sistemi oluşturulmalıdır Manuel çalışılan ve sonuçları manuel girilen testlere ilişkin panik değerler de HBYS üzerinde tanımlanmalıdır Uyarı sistemi; HBYS üzerinde ve laboratuvar çalışanı tarafından hasta sonucu onaylanmadan önce fark edilebilecek biçimde geliştirilmelidir
PANIK DEĞER BILDIRIMININ YAPıLMASı Panik değer fark edildiğinde, belirlenen kurallara göre, hastadan sorumlu hekim ya da hemşiresine en kısa zamanda bilgi verilmesi sağlanmalıdır. Panik değer bildirimine ilişkin kayıt tutulmalıdır
PANIK DEĞER BILDIRIMININ YAPıLMASı Bu kayıtta asgari aşağıdaki bilgiler yer almalıdır Hastanın adı soyadı Protokol numarası Servisi Testin adı Panik değer sonucu Test sonucunun çıktığı tarih ve saat Bildirimi yapan kişi Bildirim yapılan kişi Bildirimin yapıldığı tarih ve saat
TEŞEKKÜR EDERİM