Türk Ticaret Kanunu Tasarısı nın Ticaret Şirketlerine İlişkin Genel Hükümleri Bağlamında Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme Kararlarını Düzenleyen Hükümleri
Dr. Hülya Çoştan Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Araştırma Görevlisi TÜRK TİCARET KANUNU TASARISI NIN TİCARET ŞİRKETLERİNE İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLERİ BAĞLAMINDA BİRLEŞME, BÖLÜNME VE TÜR DEĞİŞTİRME KARARLARINI DÜZENLEYEN HÜKÜMLERİ Ankara, 2009
Türk Ticaret Kanunu Tasarısı nın Ticaret Şirketlerine İlişkin Genel Hükümleri Bağlamında Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme Kararlarını Düzenleyen Hükümleri Hülya Çoştan Hukuk Kitapları Dizisi: 983 ISBN 978-975-02-1057-0 Birinci Baskı: Eylül 2009 Seçkin Yayıncılık San. ve Tic.A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş ye aittir. Yayınevinin izni olmadan, eğitim ve tanıtım amaçlı kısmi alıntılar hariç olmak üzere hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı yayınlanamaz ve çoğaltılamaz. Sayfa Tasarımı: Ayşegül Genç Kapak Tasarımı: İsmail Çam Yayın ve Dağıtım: Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: 21 06410 Sıhhiye, ANKARA Tel: (0 312) 435 30 30 (Pbx), Faks: (0 312) 435 24 72 Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) 309 52 48 Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli İSTANBUL Tel: (0-212) 234 34 77 Şube: Strazburg Cd. No:23 Sıhhiye - ANKARA Tel: (0312) 230 52 62 /ankarasube@seckin.com.tr Web Adresi: www.seckin.com.tr, E posta: yayin@seckin.com.tr Baskı: Seçkin Yayıncılık, Tel: (0 312) 435 30 30
Önsöz Ekonomi alanında meydana gelen değişimler, ticaret şirketlerini yakından etkilemekte ve ticaret şirketlerinin yeniden yapılanması gerekliliğini beraberinde getirebilmektedir. Bilindiği gibi ticaret şirketlerinin yeniden yapılanması, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı nda, Türk Ticaret Kanunu na nazaran ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Şirketlerin ihtiyaçlara uygun olarak yeniden yapılanabilmesi ile doğrudan bağlantılı bir konu olan yeniden yapılanma kararları da Türk Ticaret Kanunu Tasarısı nda hükme bağlanmıştır. Yeniden yapılanma ihtiyacı içinde olan şirketin menfaatleri ile pay sahiplerinin menfaatleri arasındaki dengenin bir yansıması olan bu düzenlemelere karşı öğretide başlayan eleştiriler dikkatimizi çekmiş ve bu çalışma kaleme alınmıştır. Meslek hayatıma başladığım günden bu yana, tüm akademik çalışmalarımda emeğini ve desteğini esirgemeyen Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Korkut Özkorkut a, bu çalışmamdaki katkıları için teşekkür etmek isterim. Çalışmanın tashihlerini yapan Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi Harun Keskin e, emeği ve vakit ayırma nezaketini gösterdiği için teşekkür borçluyum. Çalışmanın yayınını üstlenen Seçkin Yayıncılık çalışanlarına, bilhassa editör yardımcısı Müge Ede ye ve dizgiyi ustalıkla gerçekleştiren Ayşegül Genç e teşekkürlerimi sunmak isterim. Manevi destekleri ile her zaman yanımda olan aileme ve dostlarıma; sabır ve anlayışları için sonsuz minnetle Hülya Çoştan
İçindekiler Önsöz... 5 Kısaltmalar... 15 Giriş... 17 Birinci Bölüm BİRLEŞME, BÖLÜNME VE TÜR DEĞİŞTİRME KARARLARINA İLİŞKİN GENEL AÇIKLAMALAR I. BİRLEŞME, BÖLÜNME VE TÜR DEĞİŞTİRMEYE TARAF OLARAK KATILABİLECEKLER... 21 II. BİRLEŞME, BÖLÜNME VE TÜR DEĞİŞTİRME KARARLARININ ALINMASININ GENEL KURULUN DEVREDİLEMEZ YETKİLERİNDEN OLMASI... 22 III. BİRLEŞME, BÖLÜNME VE TÜR DEĞİŞTİRME KARARLARININ KONUSU VE ÖZELLİKLERİ... 25 IV. HAZIRLIK İŞLEMLERİ... 28 1. Bilgilendirme Yükümü... 28 A. İnceleme Hakkının Sağlanması... 28 B. Malvarlığında Meydana Gelen Değişiklikler... 28 2. Bölünmede Alacakların Teminata Bağlanması... 29
8 Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme Kararlarını Düzenleyen Hükümler İkinci Bölüm TTK. TASARISI NIN GENEL HÜKÜMLERİNE GÖRE ŞAHIS ŞİRKETLERİNDE VE SERMAYE ŞİRKETLERİ GENEL KURULLARINDA GEÇERLİ NİSAPLAR İLE KOOPERATİFLER KANUNU NA GÖRE GENEL KURULDA GEÇERLİ NİSAPLAR I. ŞAHIS ŞİRKETLERİNDE... 31 1. Kollektif Şirkette... 31 2. Komandit Şirkette... 32 II. SERMAYE ŞİRKETLERİNDE... 33 1. Anonim Şirkette... 33 A. Nisaplar... 33 a. Adi Nisap... 33 b. Esas Sözleşme Değişikliklerinde Toplantı ve Karar Nisapları... 34 ba. Genel Nisaplar... 35 bb. Özel Nisaplar ve Bu Nisapların Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme Kararları İle İlişkisi... 36 aaa) Bilânço Zararlarının Kapatılması İçin Yükümlülük Konulması, Şirket Merkezinin Yurt Dışına Taşınması... 36 bbb) İşletme Konusunun Tamamen Değiştirilmesi, İmtiyazlı Pay Oluşturulması, Nama Yazılı Payların Devrinin Sınırlandırılması, Esas Sermayenin Azaltılması... 36 ı) Nisap... 37 ıı) İşletme Konusunun Tamamen Değiştirilmesi ve İmtiyazlı Pay Oluşturulması Kararlarının Nama Yazılı Pay Sahiplerini Bağlayıcılığı... 39 ccc) Pay Senetleri Menkul Kıymet Borsalarında İşlem Gören Şirketlere İlişkin Özel Hükümler... 39 B. Nisaplara Esas Alınacak Oyların Belirlenmesi... 41 a. Oy Hakkının Sınırlandırılması ve Oyda İmtiyazlı Paylar... 41 aa. Oy Hakkı ve Paysahibinin Oy Hakkının Sınırlandırılması... 41 ab. Oyda İmtiyazlı Paylar... 43 aaa) Tanım... 43
İçindekiler 9 bbb) Oyda İmtiyazın Kullanılamadığı Haller... 43 ac. TTK. Tasarısı ndaki Düzenlemelerin İsviçre Borçlar Kanunu nun İlgili Hükümleri ile Karşılaştırılması... 44 b. Oydan Yoksunluk ve Oy Hakkının Donmasına Neden Olan Haller... 47 C. İmtiyazlı Paysahiplerinin Haklarını İhlâl Edecek Nitelikteki Esas Sözleşme Değişikliklerinin, İmtiyazlı Paysahipleri Özel Kurulu nun Onayına Tabi Olması... 48 2. Limited Şirkette... 49 A. Nisaplar... 49 a. Olağan Karar Alma... 50 b. Önemli Kararlar... 50 c. Şirket Sözleşmesinin Değiştirilmesi... 52 d. Değerlendirme... 52 B. Nisaplara Esas Alınacak Oyların Belirlenmesi... 55 a. Oy Hakkı ve Ortağın Oy Hakkının Sınırlandırılması... 55 b. Oyda Ayrıcalıklı Paylar ve İmtiyazlı Paylar... 56 ba. Oyda Ayrıcalıklı Paylar... 57 aaa) Tanım... 57 bbb) Ayrıcalıklı Oyların Kullanılamadığı Haller... 59 bb. İmtiyazlı Paylar... 60 bc. Limited Şirkette İmtiyazlı Payların, Anonim Şirketler Hukuku ve İsviçre Borçlar Kanunu ile Karşılaştırılması... 60 c. Oydan Yoksunluk ve Oy Hakkının Donmasına Neden Olan Haller... 62 C. Ek Ödeme Yükümlülükleri ve Yan Edim Yükümlülüklerinin Öngörülmesi... 62 a. Tanım... 62 b. İlgili Tüm Ortakların Onayının Gerekli Olması... 63 III. KOOPERATİFTE... 65 1. Nisaplar... 65
10 Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme Kararlarını Düzenleyen Hükümler A. Toplantı Nisabı... 65 B. Karar Nisapları... 66 a. Genel Nisap... 66 b. Dağılma, Diğer Bir Kooperatif ile Birleşme ve Anasözleşmenin Değiştirilmesi Kararları... 66 c. Ortaklara Şahsi Sorumluluk Yüklenmesi veya Ek Ödeme Yükümlerinin İhdası... 66 ca. Kooperatife Ortak Olarak Girmede... 67 cb. Anasözleşme Değişikliğinde... 67 cc. Birleşme Suretiyle Dağılmada... 67 C. Oy Hakkı ve Oydan Yoksunluk... 68 Üçüncü Bölüm BİRLEŞME, BÖLÜNME VE TÜR DEĞİŞTİRME KARARLARI İÇİN GEREKLİ NİSAPLAR I. BİRLEŞME, BÖLÜNME VE TÜR DEĞİŞTİRME KARARLARININ ORTAK ÖZELLİKLERİ... 69 1. Esas Sözleşmede Daha Düşük Nisapların Öngörülememesi... 69 2. Yeniden Yapılanma Kararının İmtiyazlı Paysahipleri Özel Kurulunun Onayına Tabi Olmaması... 69 3. Oy Hakkına İlişkin Sınırlamalar, Oyda İmtiyazlı Paylar ve Oyda Ayrıcalıklı Paylar... 71 A. Anonim Şirkette... 71 B. Limited Şirkette... 72 4. Bölünme ve Tür Değiştirme Kararlarının, Birleşme Kararına Paralel Olarak Düzenlenmiş Olması... 73 5. Nisapların Düzenleniş Şekli... 74 A. Şirket Türüne Göre Genel ve Özel Nisap Ayırımı... 74 B. Şirket Türünden Bağımsız Nisaplar... 75
İçindekiler 11 II. ŞİRKET TÜRÜNE GÖRE ARANACAK NİSAPLAR... 75 1. Anonim Şirkette ve Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirkette... 75 A. Genel Nisap... 75 a. Birleşme ve Bölünmede... 75 b. Birleşme ve Bölünme Kararları ile Tür Değiştirme Kararı Arasında Paralelliğin Sağlanamamış Olması... 77 c. TTK. Tasarısı m.421/f.5/b nin Saklı Tutulmuş Olması... 79 d. Genel Kurulda Mevcut Bulunan Oylar İfadesinin Anlamı... 80 B. Özel Nisaplar... 81 a. Bir Kooperatif Tarafından Devralınacak Sermaye Şirketlerinde... 81 aa. Birleşmede ve Bölünmede... 81 ab. Birleşme ve Bölünme Kararları ile Tür Değiştirme Kararı Arasında Paralelliğin Sağlanamamış Olması... 82 ac. TTK. Tasarısı m.189/f.1/b nin Kıyasen Uygulanması Gerekliliği... 83 b. Bir Limited Şirket Tarafından Devralınan Şirketlerde Devralma ile Ek Ödeme veya Yan Edim Yükümünün Öngörülmesi... 86 ba. Oybirliği Yerine Yükümlülük Yüklenen Ortakların Onayının Alınması Gerekliliği... 87 bb. TTK. Tasarısı m.151/f.4 ün Uygulama Alanının, Devralan Şirketin Limited Şirket Olması Koşulu ile Sınırlandırılmaması Gerekliliği... 88 bc. Devreden Şirketin Anonim ve Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketle Sınırlı Olmaması Gerekliliği... 89 c. Bir Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketin Başka Bir Şirketi Devralması Halinde... 91 ca. TTK. Tasarısı m.151/f.3 ün Tür Değiştirmede Kıyasen Uygulanması... 91 cb. TTK. Tasarısı m.151/f.1/a ya Yapılan Atfın Geniş Yorumlanması Gerekliliği... 92
12 Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme Kararlarını Düzenleyen Hükümler cc. Komandite Ortakların Yazılı Onayı... 93 aaa. Onayı Gereken Komandite Ortaklar... 93 bbb. Yazılı Onay... 95 2. Limited Şirkette... 96 A. Limited Şirketin Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme Kararları İçin Geçerli Genel Nisabın Limited Şirketler Hukukunun Genel Hükümleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi... 96 B. Kooperatif Tarafından Devralınan Limited Şirkette Geçerli Özel Nisap... 98 C. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket Tarafından Devralınan Limited Şirkette... 99 D. Limited Şirket Tarafından Devralınan Limited Şirkette... 100 3. Kooperatiflerde... 100 A. Genel Nisap... 100 B. Kooperatiflerde Geçerli Özel Nisap... 102 a. Özel Nisabın Sınırlı Şahsi Sorumluluk Hali İçin de Geçerli Olması... 103 b. Ek Ödeme, Başka Edim Yükümleri veya Kişisel Sorumluluk Altına Giren Ortakların Onayının Gerekli Olması... 104 C. Limited Şirket Tarafından Devralınan Kooperatifte Genel ve Özel Nisaplar... 108 D. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket Tarafından Devralınan Kooperatifte Genel ve Özel Nisaplar... 108 4. Şahıs Şirketlerinde... 108 A. Birleşmede... 109 a. Genel Nisap... 109 b. Özel Nisaplar... 110 B. Tür Değiştirmede... 110 a. Kollektif ve Komandit Şirketler Arasındaki Tür Değiştirmelere İlişkin Özel Düzenleme... 110
İçindekiler 13 b. Şahıs Şirketlerinin Sermaye Şirketi veya Kooperatif Olarak Tür Değiştirmesi... 111 ba. Genel Nisap... 111 bb. Özel Nisaplar... 112 III. ŞİRKETİN TÜRÜNDEN BAĞIMSIZ OLARAK DÜZENLENMİŞ NİSAPLAR... 112 1. Birleşme Sözleşmesinin Ayrılma Akçesini İçermesi Halinde... 113 A. TTK. Tasarısı m.151/f.5 in Zorunlu Ayrılma Akçesi İçin Geçerli Olması... 113 B. TTK. Tasarısı m.151/f.5 deki Nisabın Birleşme Kararı Alınması İçin Yeterli Olması... 115 C. Şahıs Şirketleri ve Kooperatiflerin Devreden Olarak Katıldığı Birleşmede... 116 D. Sermaye Şirketlerinin Devreden Olarak Katıldığı Birleşmede... 118 2. Oranların Korunmadığı Bölünmede, Bölünme Kararı... 121 3. Birleşme ve Bölünmenin Devrolunan Şirketin İşletme Konusunun Değişmesine Neden Olması... 125 A. Anonim Şirkette... 127 B. Limited Şirkette... 127 C. Kooperatifte... 128 D. Şahıs Şirketlerinde... 128 IV. ŞİRKETLER HUKUKUNUN GENEL HÜKÜMLERİNDE VEYA ŞİRKET SÖZLEŞMESİNDE DÜZENLENMİŞ NİSAPLAR... 129 1. Sermaye Azaltımı ve Sermaye Artırımına İlişkin Nisaplar... 130 A. Sermaye Azaltımı... 130 a. Anonim Şirkette... 130 b. Limited Şirkette ve Kooperatifte... 131 B. Sermaye Artırımı... 132 C. Değerlendirme... 133
14 Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme Kararlarını Düzenleyen Hükümler 2. İmtiyazlı Pay Oluşturulması ve Nama Yazılı Payların Devrinin Sınırlandırılmasına İlişkin Nisaplar... 133 A. Anonim Şirkette... 133 a. İmtiyazlı Pay Oluşturulması... 134 b. Nama Yazılı Payların Devrinin Sınırlandırılması... 134 B. Limited Şirkette... 134 3. Değerlendirme... 135 V. SERMAYE ŞİRKETLERİNİN KOLAYLAŞTIRILMIŞ USULDE BİRLEŞMESİNDE, GENEL KURULUN BİRLEŞME KARARI ALMASININ ZORUNLU OLMAMASI... 137 Sonuç... 139 Bibliyografya... 147 Kavramlar Dizini... 151