HBYS YAZILIM BÖLÜM-2- HASTANE BİLGİ YÖNETİM SİSTEMLERİNDE YAZILIM VE VERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMİ

HBYS YAZILIM BÖLÜM-2- HASTANE BİLGİ YÖNETİM SİSTEMLERİNDE YAZILIM VE VERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMİ Yrd.Doç.Dr. Bilal AK Yrd.Doç.Dr. Bilal AK BÖLÜM HEDEFİ Bu bölümü bitirdiğinizde -Hastane Bilgi Yönetim Sistemlerinde yazılım kavramını, yazılımla ilgili temel bilgileri -Yazılımın temel bileşenlerini ve temel özelliklerini -HBYS yazılım alt yapısını -HBYS uygulama yazılım gereklerini -HBYS de yer alan danışma modülü,hasta kayıt/kabul modülü,poliklinik modülü gibi toplam 26 modülü -Veri tabanı yönetim sistemi (VTYS) kavramını -Temel ilişkisel veri tabanı özelliklerini -Veri tabanı Objeleri özelliklerini -VTYS nin özellikleri öğrenmiş olacaksınız. DİZİN 2-1-Hastane Bilgi Yönetim Sisteminde (HBYS) Yazılım 2-1-1-Sistem yazılımları 2-1-2-Uygulama progtramları 2-1-3-Kullanıcı programları 2-1-4-Hizmet ve destek programları 2-1-5-Kelime işlemciler 2-1-6-Yazılımın temel bileşenleri ve temel özellikleri 2-2-Hastane Bilgi Yönetim Sistemi Yazılım altyapısı 2-2-1-Kullanıcı ara yüzü 2-2-2-Veri girişi 10-2-3-Güncelleme 2-2-4-Yazılımın güncellenmesi 2-2-5-Kod sistemleri 2-2-6-Dil özelliği 2-2-7-Raporlama 2-2-8-Yardım 2-2-9-Güvenlik ve erişim sistemi 2-2-10-Mali kayıtlara ilişkin genel özellikler

2-2-11-Yazılım garantisi 2-2-12-Yazılım lisans ve kullanım hakları 2-3-HBYS Uygulama Yazılım Gerekleri 2-3-1-Danışma Modülü 2-3-2-Hasta Kayıt/ Kabul Modülü 2-3-2-1-İlk başvuru ve kayıt 2-3-2-2-Tekrar geliş kaydı ve kayıt görüntüleme işlemleri 2-3-2-3-Hasta çıkış/sevk işlemleri 2-3-3-Randevu işlemleri modülü 2-3-3-Poliklinik modülü 2-3-3-1-Poliklinik kayıt işlemlerini 2-3-3-2-Doktor atama 2-3-3-3-Hasta tıbbi bilgi girişi 2-3-3-4-Hasta tıbbi bilgi görüntüleme 2-3-3-5-Tanı tarama işlemi 2-3-3-6-Tıbbi rapor hazırlama 2-3-3-7-İlaç ve sarf malzeme istemi 2-3-3-8-Poliklinik/servis raporlama 2-3-4-Hasta Yatış,Yatan Hasta Takip ve Hasta Çıkış İşlemleri Modülü 2-3-4-1-Yatış işlemi 2-3-4-2-Yatan hasta takip işlemleri 2-3-4-3-Hasta taburcu işlemleri 2-3-5-Vezne Modülü 2-3-6-Eczane Modülü 2-3-6-1-İlaç çıkış işlemleri 2-3-6-2-Eczane depo kontrol işlemleri 2-3-6-3-İlaç sipariş verme 2-3-6-4-Majistral ilaç üretimi 2-3-6-5-Reçete işlemleri (Ayaktan/Yatan) Alt Sistemi 2-3-7-Laboratuar Modülü 2-3-8-Radyoloji Modülü 2-3-9-Stok takip ve satın alma ve Demirbaş İşlemleri Modülü 2-3-9-1- Stok takip ve satın alma işlemleri 2-3-9-2-Demirbaş takip Modülü 2-3-10-Döner sermaye,muhasebe,fatura,finansman işlemleri Modülü 2-3-10-1-Döner sermaye ve muhasebe işlemleri 2-3-10-2-Genel Muhasebe 2-3-10-3-Maliyet Muhasebesi 2-3-10-4-Enflasyon muhasebesi 2-3-10-5-Finansman 2-3-10-6-Satış ve maliyet 2-3-10-7-Bütçe 2-3-10-8-Faturalama 2-3-10-9-Kurum anlaşmaları ve fiyatlandırmalar 2-3-10-10-Doktor hak edişleri 2-3-11-Personel işlemleri Modülü 2-3-11-1-Personel takip işlemleri 2-3-11-2-Zaman yönetimi 2-3-11-3-Bordro ve (varsa) SSK işlemleri 2-3-11-4-Personel gelişimi

2-3-11-5-Eğitim ve toplantı yönetimi 2-3-11-6-Personel Portalı 2-3-12-Bilgi Yönetim,İstatistik ve Raporlama İşlemler Modülü 2-3-12-1-İstatistik işlemleri 2-3-12-2-Kullanıcı bilgileri girişi 2-3-12-3-Tetkik-Hizmet listeleri giriş 2-3-12-4-Kurum Genel bilgi girişi 2-3-12-5-Kod bilgi girişi 2-3-12-6-Sistem bilgisi düzenleme 2-3-12-7-Rapor yönetimi 2-3-13-Görüntü inceleme,arşivleme ve İletim Sistemi (PACS) 2-3-13-1-PACS genel kriterleri 2-3-13-2-PACS teknik kriteri 2-3-13-3-Görüntü Yönetim Birimi 2-3-13-4-Arşiv Yönetimi 2-3-13-5-Görüntü değerlendirme iş istasyonları 2-3-13-6-Film tarayıcı ve kontrol Birimi (Digitizer) 2-3-14-Nükleer Tıp Bilgi Sistemi (NMIS) 2-3-14-1-Genel Kriterler 2-3-14-2-Nükleer Tıp Tetkik Aşaması 2-3-14-3-Nükleer Tıp Sonuç Giriş İşlemleri 2-3-14-4-Sarf ve radyoaktif malzeme takibi 2-3-14-5-NMIS PACS Sistemi 2-3-14-6-NMIS PACS Genel kriterleri 2-3-14-7-NMIS PACS Teknik kriterleri 2-3-14-8-Nükleer tıp görüntü Yönetimi Birimi 2-3-14-9-Arşiv yönetim birimi 2-3-14-10-Nükleer tıp bilgi sistemi İşleyişi 2-3-15-Laboratuar Bilgi Sistemleri 2-3-15-1-Tetkik istem yönetimi 2-3-15-2-Tetkik istek görüntüleme 2-3-15-3-Tetkik Sonuç tarama ve görüntüleme 2-3-15-4-Hasta/örnek etiketleme 2-3-15-5-Tetkik sonuç girişi 2-3-15-6-Tetkik raporu hazırlama 2-3-15-7-İlaç ve sarf malzeme istemi 2-3-15-8-Laboratuar çalışmaları raporlama 2-3-15-9-Laboratuar kalite kontrol sistemi 2-3-16-Radyoloji Bilgi Sistemi 2-3-16-1-Radyoloji istem yönetimi 2-3-16-2-Radyoloji Randevu planlama ve yönetimi 2-3-16-3-Radyoloji hasta kabul 2-3-16-4-Radyoloji iş akış-durum takibi 2-3-16-5-Radyolojik Tetkik 2-3-16-6-Radyoloji Sonuç Raporlama 2-3-16-7-Sarf ve Radyoaktif malzeme takibi 2-3-16-8-İstatistik/İş yükü 2-3-16-9-Dosya,film arama ve arşiv 2-3-17-Hemşirelik Bilgi Sistemi 2-3-18-Ameliyathane modülü

2-3-19-Ağız ve diş sağlığı Modülü 2-3-20-Hemodiyaliz 2-3-21-Sağlık Kurulu Modülü 2-3-22-Tıbbi kayıt ve arşiv modülü 2-3-23-Radyoterapi bilgi sistemi (RTIS) 2-3-24-Kan merkezi modülü 2-3-25-Diyet Modülü 2-3-26-Cihaz takip modülü 2-3-27-Türkçe Konuşma Tanıma Teknolojisi (Tıbbi Dikte) 2-4-Veri Tabanı Yönetim Sistemi 2-4-1-Temel İlişkisel Veri Tabanı Özellikleri 2-4-2-Veri Tabanı Objeleri Özellikleri 2-4-3-Sorgulama Özellikleri 2-4-4- Veri Tabanı Yönetimi Özellikleri 2-5-Özet 2-6-Kaynaklar 2-1-HASTANE BİLGİ YÖNETİM SİSTEMLERİNDE YAZILIM Bilgisayara bir takım işler yaptırmak için; hafızasında saklayarak işlem yapmakta kullandığı biz dizi komutlar vermek gerekir. Komutlar genel olarak klavyeden, barkod okuyucudan veya diğer girdi ünitelerinden (mouse vb.) diğer bilgisayara verilen emirlerdir.. İlk bilgisayarın üretilmesi ile yazılım kavramı gündeme gelmiş ve bilgisayarı çalıştırmak için birçok programlama dilleri geliştirilmiştir. Programlama dilleri, işletim sistemi programları, derleyiciler, yorumlayıcılar, editörler, genel ve özel amaçlı bütün uygulama programları bilgisayarın yazılım dünyasını oluşturmaktadır. Fakat hangi grupta olursa olsun bütün yazılımlar bir programlama dilinde kodlanarak oluşturulmuş programlardır. Hatta, programlama dillerinin kendileri de diğer bir kodlama sisteminde yazılmış bilgisayar programlarıdır. Yazılım dünyasında sık kullanılan terimlerden bazılarının açıklamaları şöyledir: 2-1-1-Sistem yazılımları Sistem yazılımları; bilgisayar donanımını herhangi bir iş için kullanıma hazırlayan, bilgisayar belleğini ve çevre bilimlerini harekete geçiren, merkezi

işlem birimi ile olan ilişkilerini kuran ve kontrol eden programlardır. Bu programlar, aynı zamanda bilgisayarın işletim sistemini oluştururlar. Bilgisayarda değişik işletim sistemleri kullanılabilir. Bu nedenle her işletim sisteminin kendine özgü sistemi vardır. Örneğin; DOS, UNIX, XENIX farklı işletim sistemleridir ve bunların sistem yazılımları da birbirinden farklıdır. Sistem programları, bilgisayarın açılması ile devreye girer ve kapanıncaya kadar bellekte kalırlar. 2.1-2-Uygulama programları (Application Programs) Uygulama programları; Bilgisayarın belirli bir işleme yönelik olarak çalışmasını sağlayan programlardır. Bu programlar kişi veya firmalarca paket programlar halinde piyasaya sürülürler. Sözgelimi, bilgisayarda veri yığınlarını işlemek için veri tabanı programlarına, yazı yazmak için kelime işlem programlarına, grafik çizimleri için grafik çizim programlarına, bir hastanede ambar ve depo kontrolü için stok kontrol programlarına ihtiyaç vardır. Bilgisayar kullanıcıları bu tür programları çoğu kez kendileri yazamazlar veya bu tür programları üretmek uzun zaman alacağından hazır üretilmiş programları uygulamaya koyarlar. Uygulama programları, bilgisayar programlama dillerinden biri veya birkaçı ile yazılarak oluştururlar. Özel bir alanda işlem yapabilmesine karşın, değişik kesimlerde aynı amaçla kullanılabilmesi bu tür programların genel özelliğidir. Başlıca uygulama programları şunlardır: 1- Veri tabanı programları 2- Grafik çizim programları 3- Kelime işlemcileri 4- Hesaplama tabloları 5- İstatistik programları 6- Sunu programları vb. 2-1-3-Kullanıcı programları (User programs) Kullanıcı programları; programlama dilinde yapılan programlardır. Bilgisayar kullanıcıları tarafından herhangi bir

2-1-4-Hizmet veya destek programları (Utility Programs) Hizmet veya destek programları; Bilgisayarda program izleme, sıralama, listeleme, dosya silme vs. gibi bazı işlemler sık olarak yapılırlar. Örneğin, bir program yazılırken hataların daha kolay bulunması için izleme (tracing) programlarına, verileri sıralamak için sıralama (sorting) programlarına veya bilgileri yedeklemek için yedekleme (backup) programlarına ihtiyaç duyulur. Bu işlemleri yapabilecek programlar daha önceden yapılarak programcıların veya kullanıcıların hizmetlerine sunulurlar. Bu tür yazılımlara hizmet, destek veya yardımcı yazılımlar adı verilir. 2-1-5-Kelime işlemciler (Editörler) Kelime işlemciler; Bilgisayarda metinler yazmak ve yazıcıdan almak amacıyla oluşturulan uygulama yazımlarıdır. 2-1-6-Yazılımın Temel Bileşenleri ve Özellikleri Bir yazılımın temel yazılım bileşenleri : 1-Operating sistem (Unix/Netware/ Windows NT) 2-Database teknolojisi 3-Uygulama programından oluşmaktadır. Bir yazılımın temel özellikleri ise; 1-Uygulanabilirlilik (availabilty) 2-Kullanılabilirlilik (usabılıty) 3-Etkililik (efficiency) 4-Güvenilirlilik (reliabılıty) 5-Güvenlik (safety) 6-Değişebilirlilik (flexıbılıty) 7-Bakılabilirlilik (maıntaınabılıty) olarak sıralanmaktadır. Amaç: Hizmet,performans,enformasyon, kontrol ve ekonomidir.

Daha iyi sağlık hizmeti üretebilmek için gerekli verilerin ve bilgilerin toplanması, kullanılması ve paylaşılabilmesi ve bilgi üretiminin standart yöntemlerle gerçekleştirilmesi, üretilen bilgiden en üst düzeyde yararlanmayı sağlayacaktır. Bilgi teknolojileri alanındaki hızlı değişime uyum sağlamak ve mevcut teknolojilerden yararlanmanın yanı sıra teknolojinin gelişimine katkıda bulunmak hedefler arasında olmalıdır. Hizmet türlerinin ve rollerinin çeşitliliği nedeniyle sağlık hizmeti sunan kurumlarda, hizmet üretiminin ve üretim yönetiminin planlanmasında ihtiyaç duyulan bilgiye erişim oldukça zor ve karmaşık bir süreç gerektirir. Bu nedenle bilgi üretimi ve bilgiye erişim yöntemleri en baştan iyi bir şekilde tasarlanmalıdır. Bilgi üretimi ve paylaşımı için ortak bir dilin kullanılması gerekmektedir. Bu amaca da hizmet eden bazı ulusal ve uluslar arası kodlama ve sınıflandırma sistemleri mevcuttur. İdari ve mali kayıtların tutulması ve kullanılmasındaki başarılı uygulamaların tıbbi kayıtların tutulması ve kullanılması bakımından da eşdeğer bir başarı çizgisine ulaşması gerekmektedir. Bilgi Sistemleri nin temel bileşenleri: 1-Yerel Alan Ağ Alt Yapısı (kablo, hub, switch, modem, router vb. elemanlardan oluşan Network), 2-Donanım (ana sunucu, istemci bilgisayarlar, yazıcılar vb), 3-Yazılım(İşletim Sistemleri, Hastane Bilgi Sistemi gibi Uygulama Yazılımları, Veri Tabanı Yönetim Sistemi, Firewall, Antivirüs vb. güvenlik yazılımları, Ağ yönetim yazılımları, vb.) ve 4- Kullanıcılardır.

2-2-HASTANE BİLGİ YÖNETİM SİSTEMİ YAZILIM ALTYAPISI HBYS Yazılım alt yapısında şu gereklerin karşılanıyor olması gereklidir: 1- Yazılım firmaları uygulama yazılımını modüler ya da bütünleşik olarak önerebilir ve/veya tanımlanan işlevleri yerine getirmek kaydıyla öngörülen yazılımı farklı şekilde ele alabilir. Hastane idareleri, işleyiş ve ihtiyaçları göz önüne alarak yazılıma sınırlama ya da ilaveler isteyebilirler. 2-Uygulama yazılımı, ortak veri tabanı üzerinden çalışan bütünleşik bir yapıya sahip olmalıdır. Veri hangi modül/ara yüz tarafından girilirse girilsin; gereksinim duyan diğer modüller/ara yüzler yetkileri dahilinde bu veriye ulaşabilmelidir. Belirli işlemler ortak kullanılan veriler aracılığı ile kontrol edilebilmelidir. 3-Sistemlere yeni modüllerin/işlevlerin ilavesi, değiştirilmesi ya da silinmesi mümkün olmalı, bu işlemler hizmetleri aksatmamalı ve bu durumdan sistemin bütünü etkilenmemelidir. 4-Tarih bilgisi her yerde 8 basamaklı ve 10 karakter uzunluğunda GG/AA/YYYY formatında tutulmalıdır. 5-Uygulama yazılımı programcı müdahalesini asgari seviyede tutmaya yönelik düzenlemelere sahip olmalıdır. 6-Uygulama yazılımı istemci/sunucu mimariye sahip olmalı, dolayısıyla değişik donanım platformlarından oluşan istemciler ve çoklu sunucu bilgisayar, dağıtık VTYS gibi ortamları desteklemelidir.

7-Uygulama yazılımı Türkçe olmalı, tüm sıralamalar ve karşılaştırmalar Türkçe alfabeye göre yapılabilmelidir. 8-Uygulama yazılımı, sunucu işletim sistemi (SOS) olarak Solaris, UNIX, Linux, Microsoft Windows 200X Server gibi endüstri standardı sunucu işletim sistemleri mimarisine uygun olmalı ve bu SOS ler üzerinde kusursuz çalışmalıdır. 9-Uygulama yazılımı, istemci işletim sistemi (COS) olarak Microsoft Windows 98 SE/NT Workstation/2000 Professional/XP Professional gibi endüstri standardı istemci işletim sistemleri mimarisine uygun olmalı ve bu COS'lar üzerinde uyumlu çalışmalıdır. 10-Uygulama yazılımı ISO dokümanlarının elektronik ortamda kayıt altında tutulmasına uygun olmalıdır. 11-Kullanıcılara bilgisayar ortamında birbirleri ile görüşme imkanı sağlamalıdır. 12-Uygulama yazılımı, hizmetin her kademesinde barkod uygulamalarını destekliyor olmalıdır. (Hastaların ikinci gelişlerinde otomatik hasta tanıma, hasta bazında faturaya hizmet, ilaç ve sarf malzemeleri girişi, hastane dahilinde hizmet veren tüm personele kod ve barkod tanımlanması gibi) 13-Barkodla yapılan okumalarda hem Türkçe Q Klavye hem de Türkçe F Klavye desteği olmalıdır. 14-Kurumlara kesilen faturaların tutarının, hem kurum bazında hem de hasta bazında geri dönüşü takip edilebilmelidir. 15-Rumi takvime ait bir tarihsel veri girildiğinde, bu veri miladi takvime göre çevrilebilmelidir. 16-Kullanılmakta olan Kağıt Hasta Dosyaları nın arşivlenmesi ve hastanın her başvurusunda arşivden çıkarılması ile ilgili yazılım gerekleri yazılım firması tarafından yerine getirilmelidir. 17-Yazılım, uluslararası kabul görmüş sağlık bilişim standartlarıyla (GMDN, ICD-10, ATC, vb.) uyumlu olacak bir altyapıya sahip olmalıdır. 18-Randevu sistemi varsa, yalnız bölümlere değil herhangi bir kaynağa (doktor, cihaz, oda, tetkik, tedavi seansı, vb.) randevu verilebilmelidir. 19-Tıbbi Cihazların periyodik bakımları ile (varsa) randevu sistemi entegrasyonu mevcut olmalıdır. 20-Randevu; doğrudan başvuru, telefon ve Web üzerinden yapılabilecek şekilde tasarlanmış olmalıdır. 21-Kişi ve cihazların çalışma, dinlenme ve bakım süreleri belirlendikten sonra geriye kalan zamanda kişi, cihaz, birim, ekip, yatak vs. konusunda randevu ve rezervasyon yapılabilmelidir. 22-Client yazılımının terminallere kurulumu ağ üzerinden yapılabilmelidir. 23-Merkezi randevu sistemine uygun tasarlanmalıdır. 24-Mobiliteye imkan vermelidir. 2-2-1-KULLANICI ARAYÜZÜ Kullanıcı arayüzleri asgari şu gerekleri karşılamalıdır.

1-Kullanıcı arayüzü grafiksel (GDI) olmalıdır. 2-Grafik arayüzüne uygun olarak kontroller hem mause hem de klavye yardımıyla yapılabilmelidir. Ancak yazılımın mümkün olan her fonksiyonu klavye üzerinden yürütülebilmeli, kullanılan kısa yollar sistematik olmalıdır. 3-Kullanıcı ara yüzünde görsel iç bütünlük sağlanmalı, yazılımın her ara yüzünde benzer ekran dizaynları kullanılmalı, tanımlanmış fonksiyon tuşlarının aynı amaçla kullanılması gibi teknikler kullanılarak kullanım kolaylığı sağlanmalıdır. 4-Kullanıcı ara yüzü aşağıda veri girişi, güncelleme, dil özelliği, raporlama ve yardım başlıklarında sayılan özellikleri taşımalıdır. 5-Tüm yazılımlar grafik ara yüzlü, dördüncü kuşak ve nesne tabanlı (object - oriented) özelliklere sahip uygulama yazılımı geliştirme araçlarıyla geliştirilmiş olmalıdır. Yazılım Firmaları yazılım geliştirme araçlarının nasıl olduğunu hastane idaresine belirtmelidirler. 2-2-2-VERİ GİRİŞİ Veri girişi ile ilgili olarak uygulama yazılımları şu asgari gerekler karşılanmalıdır: 1-Hatalı veri girişini en aza indirmek için ilgili alanlar üzerinde anında bilgi doğrulama, bilgi önerme ve gerektiğinde kullanıcı yönlendirmede yapılacak işlem hakkında ekranın altında sürekli mesaj ve bilgi gösterilmelidir. 2-Veri girişleri, uygun kodlar kullanılarak yapılmalıdır. Kullanıcı biliyorsa kodu doğrudan girebilmeli, değilse kodların açıklamalarını otomatik olarak listeletip, istediği kodu seçebilmelidir. Sistemde kullanılan kodlar, Sağlık Bakanlığı ve hastane yönetimi tarafından belirlenmiş kodlarla uyumlu olmalıdır. Veri girişleri mümkün olan yerlerde barkod desteği ile sağlanmalıdır. 3-Sistemde veri bütünlüğünü koruyacak denetimler bulunmalı ve tutarsız veri girişi engellenmelidir. Programlar gerekli olan yerlerde, aralık (range) ve tutarlılık (consistency) kontrolünü yapmalı ve mümkün olan yerlerde hataları kendisi düzeltmelidir. Program, mümkün olduğunca, hatalı veri girişlerinde, kullanıcıyı zaman kazandırmak için otomatik seçenekler sunup kullanıcının seçenekleri seçerek hatayı düzeltmesine yardımcı olmalıdır. 4-Hastalık, hizmet, malzeme vb. kodlama sistemleri ile ilgili bilgi girişleri hastane ve yazılım firması tarafından belirlenecek bir plan dahilinde, yazılım firması tarafından sisteme girilmelidir. 5-Bilgi girişi esnasında, mümkün olan her alanda hazır listelerden faydalanma, gerekli yerlerde istenilen veri alanlarına ilk değer atama, tarih, gün, saat, yaş, vb. değerlerin ilgili alanlara otomatik olarak girilmesi, sık kullanılan alanlarda otomatik doldurma işlevinin kullanılması, hazır listelerde liste elemanına girilen harflerle kısa sürede ulaşma gibi veri girişi sırasında kullanıcı hatalarını en aza indirgeyecek ve kullanım kolaylığı sağlayacak kontrollere sahip olmalıdır. 6-Yazılımda kullanılacak hasta arama yöntemi klasik karakter-karakter birebir uygunluk değil benzer Türkçe karakterler de göz önüne alınarak (U yerine Ü, G yerine Ğ gibi) aramayı kapsamalıdır. Aramayı hızlandırmak için gerekli diğer alanlar aynı ekranda bulunmalıdır. 7-Güncelleme ve sorgulamalarda, sistemde bulunan bilginin seçilmesi ve

kullanılmasına olanak sağlanmalıdır. 8-Kullanıcının; kayıtlarına sıklıkla ihtiyaç duyduğu ya da işlemini tamamlamak üzere beklettiği hastaları "gözlem listesi" adı altında oluşturulan bir hızlı erişim listesine alması mümkün olmalıdır. 9-Hastaya verilen hizmetlerin tekrarlanma sayısı için üst sınır tanımlanabilmeli ve sınıra yaklaşıldığında ve/veya aşıldığında otomatik uyarı sağlanmalıdır. 10-Hatalar için uygun mesajlar ekranda belirmeli ve kullanıcı uyarılmalıdır. Verilerin tutarlık kontrolleri ve modüller/işlevler arası çapraz kontroller yapılabilmelidir. 11-Tıbbi bilgi girişinde, istenildiğinde fizik muayene bulguları önceden tanımlanmış servise özel bilgiler üzerinden kodlanabilmeli ve bu alandaki bilgiler her türlü sorgulamada, araştırmalarda kullanılabilecek yapıda olmalıdır. 2-2-3-GÜNCELLEME Güncelleme için şu asgari gereklerin karşılanması gereklidir. 1-Güncelleme sadece anahtar olmayan alanlarda yapılabilmelidir. 2-Kritik alanlardaki değiştirme ve silme ancak yetki ölçüsünde yapılabilmelidir. 3-Güncelleme ve özellikle sorgulama ekranlarında manuel bilgi girişi yapılmaktan ziyade sistemde mevcut bilgiler ve varsa kodlar seçilerek kullanılmalıdır. 4-Güncelleme sonrası da tutarlılık kontrolleri yapılabilmelidir. 5-Hastanın bazı bilgilerinde yanlışlık olması durumunda (kurumunun yanlış girilmesi, ikamet adresinin yanlış girilmesi ya da değişmesi vb.) bu hastaya ait kayıtlar veri bütünlüğü bozulmadan (örneğin hizmetin sunum tarihi değişmeden) geriye yönelik olarak düzeltilebilmelidir. 6-Hizmet verilen kurumlardan herhangi biriyle çalışılan ücretlendirme mekanizması değiştiğinde eski kayıtlar yeni fiyatlara uygun hale getirilebilmeli, bunu yaparken kaydı silip yeniden açmak gerekmemelidir. 7-Özellikle Döner Sermaye işlemleri ve Adli Vaka lara ait önceki kayıtların değiştirilmesi engellenmiş olmalıdır. 2-2-4-YAZILIMIN GÜNCELLENMESİ Yazılımın güncellenmesi içim şu asgari gereklerin karşılanması gereklidir. 1-Sistem kapasitesinin artırılmasına yönelik olarak VTYS, İşletim Sistemi, Kod Sistemleri, Ağ Yönetim Yazılımları, Güvenlik Yazılımları, Ofis paketleri vb. yazılımların lisansları; hastane yönetiminin uygun görmesi halinde başka bir Satıcı dan da alınabilmelidir. 2-Uygulama yazılımı ek lisans alımlarında yeni alınacak lisansların kullanıcı başına bedeli, uygulama yazılımının kullanıcı başına düşen ihale bedelinin güncellenmesi ile

hesaplanabilir. Kullanıcı başına güncel yazılım bedeli yıllara göre en çok yasal ÜFE oranı kadar artırılarak bulunabilir. Özetle; ileri dönemlerde gerekebilecek ek lisansların bedellerinin tespitinde izlenecek yöntem, kullanılacak formülasyon ya da taahhüt yeterince açık ve anlaşılır olmalıdır. 3-Yazılım firması, yazılım üzerinde yaptığı köklü değişikliklerin tümünü hastane yönetimin onayını almak suretiyle uygulamaya koymalıdır. Güncellemeler hakkında tüm kullanıcılar bilgilendirilmelidir. 4-Yazılım firması, yasalar ve mevzuattaki değişikliklerden kaynaklanan zorunlu uygulamaların (fiyatların yeni Bütçe Uygulama Talimatı na göre uyarlanması, Kamu İhale Kanununda yapılan değişiklikler, Performans ölçümleme, SSK, Emekli Sandığı, Bağkur provizyon uygulamaları vb.) gerektirdiği yazılım kod değişikliklerini veri tabanı, form ve raporlama seviyesinde yerine getirme zorundadır.. 5-İstenen ya da zorunlu olan düzeltme ya da düzenleme şeklindeki değişiklikler Yazılım firmasına bildirim yapıldıktan sonraki en geç 1(bir) hafta içinde yerine getirilmelidir. Yazılım firması, özellikle yasa ve mevzuattan kaynaklanan isteği yerine getirmemesi durumundaki cezai şartlar önceden belirlenmelidir. 6-İşletim sistemleri, VTYS, Güvenlik yazılımları ve Uygulama Yazılımı dahil tüm yazılımların versiyon artırımı garanti süresince sözleşme kapsamında olmalıdır. Garanti süreci sonrasında hastane yönetimi kararıyla versiyon değişikliği yapılmalıdır. 2-2-5-KOD SİSTEMLERİ Sağlık Bilgi Sistemlerinde en az aşağıdaki parametrelerin kod ve/veya sınıflandırma sistemleri ile tanımlanabilir olması gerekir; a. Kuruluşlar b. Bireyler c. İlaçlar, tıbbi malzeme ve hizmetler d. Tanı ve tedavi amaçlı işlemler e. Tanılar ve tedaviler Kod sistemlerinde aşagıdaki hususların karşılanıyor olması gereklidir. 1-Sağlık Bakanlığı na bağlı kurum ve kuruluşların Döner Sermaye İşlemlerini yürütmekte olan Döner Sermaye Saymanlıklarında halen kullanılmakta olan Tek Düzen Muhasebe Sisteminde(TDMS) kullanılan kurum kodları, gerekli olabilecek diğer alanlarda da aynen kullanılacaktır. 2-Bilgi sistemleri ve istatistik uygulamalarında, hastalıklar standart terimlerle tanımlanmalı ve/veya sınıflandırılmalıdır. Bunun için yaygın kullanılan sistemlerden biri ICD-10 (International Statistical Clasification of Diseases and Related Health Problems, 10th Revision) dir. 3-Ölüm nedenlerinin tespitine yönelik bilgiler de belirli bir kodlama mantığı

çerçevesinde tutulacaktır. 4-Hasta ve personel kayıtları T.C. Kimlik Numarası üzerinden takip edilecektir. 5-İlaç ve Eczacılık Bilgi Sistemleri için kullanılması benimsenen sistem, ATC (Anatomic, Therapeutic, Chemical Classification System) dir. 6-İlaç ve diğer sarf malzemelerin stok giriş ve çıkış işlemlerinin takibi ve ücretlendirilmesi için ise yazılımların EAN-13 Bar Kod Sistemini desteklemesi gerekir. 7-Verilen hizmetlerin ücretlendirilmesinde halihazırda Bütçe Uygulama Talimatı (BUT) kullanılmaktadır. Bütçe Uygulama Talimatı (BUT) her yıl güncellenerek yayınlanmakta ve sağlık hizmeti veren kurumlarla hizmet satın alan kurumlar arasındaki finansal ilişkinin esaslarını belirlemektedir. 8-Bilgi Sistemi alınması planlandığı andan itibaren kuruma ait bina, kat, oda, yatak, makine, cihaz, araç, gereç, taşıt, personel ve ilişki içinde bulunulan tüm tedarikçi ve satın alıcı kurumların adı, niteliği, sayıları belirlenmeli ve listelenmeli, benzersiz bir kod üretilerek her bir ayrı ayrı kodlanmalıdır. 9-Kodlanması gereken diğer alan ise Sağlık Bakanlığı nca belirlenen Tıpta Uzmanlık Tüzüğüne göre (TUTG) ihtisas alanlarıdır. Kurumlardaki mevcut Uzman Hekimlerin branşlarının bu kodlarla tanımlanması gerekmektedir. 10-Başta hastaneler olmak üzere bilgi sistemi uygulamalarına sahip tüm sağlık kurumları, bir Web uygulamasına sahip olacaklardır. Kurum yöneticileri ve Bakanlık üst düzey yetkilileri kendileri için tanımlanacak bir kullanıcı adı ve şifre ile bu Web sayfasından kurumun mevcut kaynakları(kurum Bilgileri, Klinik Bilgileri, Doktor Bilgileri, İşlem Sorgulama, Mali Bilgiler, Performans Puanları, vb.) hakkında internet üzerinden güncel bilgilere erişebileceklerdir. 2-2-6-DİL ÖZELLİĞİ Programlar dil özelliği bakımından aşağıdaki gerekleri karşılamalıdır: 1-Tüm ekranlar ve raporlar Türkçe olmalıdır. 2-Tüm sıralamalar, karşılaştırmalar ve sorgulamalar Türkçe alfabeye göre yapılmalıdır. 3-Kullanılan menü, dosya, alan, değişken, tablo vb. isimlendirmeler Türkçe ve anlamlı olmalıdır. 4-Para, tartı, uzunluk vb. konularda Türkiye'de geçerli yerel birimler kullanılmalıdır. 5-Tüm yazılımda Türkçe karakterlerin aynı kodlarla (TSE tarafından haziran 1989 tarih ve TS 5881 sayı ile kabul edilen 15 Mayıs 1989 tarihli ISO/IEC 8859/9 standardı) tanımlanması, ve Türkçe karakter, Türkçe(F) veya (Q) klavye ve program desteği sağlanması gerekmektedir. 2-2-7-RAPORLAMA Raporlar aşağıdaki gerekleri karşılamalıdırlar: 1-Raporlamada da hiyerarşik yetkilendirme mümkün olmalıdır. 2-Üretilen raporlar amacına uygun ve kolay okunabilir olmalıdır. 3-Kullanıcı hazırlanan raporu ekranda görme, rapor hazırlama aşamalarında geri-ileri gitme ya da iptal etme olanaklarına sahip olmalıdır. 4-Raporun büyüklüğü ile ilgili sayfa/satır uzunluğu gibi bilgiler ekranda izlenmelidir. 5-Hazırlanan raporların ayrıca kayıt edilmesi mümkün olmalıdır.

6-Raporlar sadece veri tabanı verilerine dayanılarak hazırlanmalıdır. Kullanıcılar hazırlanmış ve onaylanmış raporları değiştirememelidir. 7-Yeni rapor tanımlama ve rapor formu oluşturma süreci kolay ve parametrik olmalıdır. 8-Kullanıcı tarafından oluşturulmuş olan raporlar, istendiğinde ofis uygulamalarına gönderilebilmelidir. Raporlamalar, olabildiğince esnek yapıya sahip olmalıdır. 9-Üretilen her türlü raporda tarih, değişik bölüm/servis vb. kriterlere göre filtre seçenekleri bulunmalıdır. 10-Tüm raporlar, programlama gerektirmeden, istendiğinde yetkili kullanıcılar tarafından değiştirilebilmelidir. 11-Uygulama yazılımları, rapor ve veri çıktılarını, model ayırımı yapmadan her türlü yazıcıdan çıkartabilmelidir. Raporlar ofis uygulamalarına tek tuş yardımı ile aktarılabilmelidir. 12-Kullanıcının istediği çoklu parametrelerle sorgu yapılabilmeli ve rapor alınabilmelidir. 13-Uygulama yazılımında yer alacak istatistik ve yönetim amaçlı raporlar, geliştirilmiş olan grafik sunum birimi sayesinde değişik grafikler olarak sunulabilmelidir. 2-2-8-YARDIM Yardım konusunda aşağıdaki gereklerin karşılanıyor olması gereklidir: 1-Kullanıcı istediğinde sadece bir tuşa basarak yardım alabilmelidir. 2-Yardım hem ekran bazında hem de alan bazında hazır olmalıdır. 3-Her ekranda, belirli bir anda kullanılabilecek işlevlere ilişkin görsel kontroller (tuş, komut düğmesi, vb.) görüntülenmelidir. 4-Hata mesajları; açık, anlaşılır ve dikkat çekici olmalıdır. Her hatanın, hata kod numarası olmalıdır. Kullanıcı bu numara ile Hata Mesajları dokümanına başvurarak, hatanın sebebini ve hata düzeltme yollarını bulabilmelidir. 5-Hata mesajları ile uyumlu çalışan, hata mesajı alındığında ya da kullanıcı gerek gördüğünde olası hata kaynakları ve problemin çözüm yollan hakkında bilgi sağlayan, çevrim-içi yardım olanağı sağlanmalıdır. 6-Acil durumlarda ayrıca yazılı bir emir beklenmeksizin kullanıcılar tarafından yazılımcı firmanın sistem sorumlusuna sözlü tebliğ yapılarak sorunlar ilgili yüklenici tarafından çözümlenmelidir. 7-Acil ve mevzuat gereği durumlar dışında kalan kullanıcı istekleri ile şikayetleri, önceden tasarlanmış bir sistemle yüklenici firmaya bildirilmelidir. İstek ya da şikayetin yüklenici firma tarafından alındığına dair alıcıya gönderilen geri bildirimde, isteğin hangi süre içinde karşılanabileceği, ya da sorunun hangi süre içinde çözümlenebileceğine dair yaklaşık süre yer almalıdır. Bu sürecin sağlıklı işletilebilmesi bakımından yazılımın form ve raporlarının ekran görüntüleri üzerinde görülebilen, sistematik bir tanımlayıcı bulunmalıdır. 8-Sorun/İstek/Şikayet bildirim ve geri bildirimine ilişkin alternatif çözüm sürecinin tasarlanması ve işletilmesinden hastane yönetiminin onayı alınmak kaydıyla

yüklenici yazılım firması sorumludur. 9-Yüklenici yazılım firması kullanıcı başına, uygulama yazılımı ile ilgili Türkçe olarak hazırlanmış bir eğitim dokümanı vermelidir. Daha sonraları yazılımda yapılan değişiklikleri içeren güncel doküman, elektronik ortamda ve yazılı olarak hastane yönetimine teslim edilmelidir. Hastane yönetimi bu dokümanı çoğaltma ve hastane dahilindeki kullanıcılara dağıtma hakkına sahip olmalıdır. 2-2-9-GÜVENLİK VE ERİŞİM SİSTEMİ Güvenlik ve erişim konusunda şu asgari gereklerin karşılanıyor olması gereklidir: 1-Uygulama Yazılımı, VTYS ne en etkin ve hızlı yöntemle bağlanmalıdır. 2-Çeşitli yetki düzeyleri ve grupları tanımlanabilmeli, yetki değişimi kolayca yapılabilmelidir. Verilere erişim bu tanımlamalar çerçevesinde yapılmalıdır. 3-Kullanıcılar ait oldukları yetki düzeyi ve grubu ölçüsünde uygulamalara erişebilmeli, her kullanıcı grubu için veri giriş, güncelleme ve rapor alma yetkileri ayrı ayrı tanımlanmalıdır. Bu tanımlar gerektiğinde sistem yöneticisi tarafından değiştirilebilmelidir. Yapılan bu değişikliklerin arıza bildirimi vb. şekilde geri dönmemesi için kullanıcıya gerekli mesajlar otomatik olarak verilmelidir. 4-Tıbbi kayıtları görebilme ve değişiklik yapabilme şeklinde iki ayrı erişim tipi tanımlanabilmelidir. 5-Herhangi bir işlemin kimin tarafından, hangi tarihte ve hangi zamanda yapıldığının kayıtları tutularak istendiği taktirde sorgulanabilmelidir. 6-Veri tabanı kullanıcı adı ve şifre tanımlamaları VTYS'nin üzerinde çalıştığı sistemin kullanıcı bilgilerinden bağımsız olmalıdır. 7-Sistem güvenliği açısından yerel ağ üzerinde IEEE802.IQ standartlarında en az 3 adet VLAN tanımlanmalı, İnternet kullanıcıları farklı VLAN larda yer almalıdır. Uygulama yazılımları network üzerinde önceliklendirilmelidir. 8-Sistem güvenliği için Antivirus yazılımı, Firewall, IDS (saldırı tespiti), VPN bağlantı imkânı sunan donanım ve yazılım bileşenleri sisteme eklenmelidir. Güvenlik ile ilgili her türlü iş ve işlem, ilk planda ele alınmalı işe başlama tarihinden itibaren en geç 1(bir) ay içinde tamamlanmalıdır. Güvenlikle ilgili her tür yazılım maliyeti bu proje kapsamına dahil edilmelidir. Gerekli olan donanım hastane yönetimi tarafından sağlanmalıdır. 9-Programa uzaktan müdahale için gerekli olabilecek bağlantılar ve yazılımlar yazılım firması tarafından sağlanmalı, güvenli ve fonksiyonel bağlantı ile ilgili tüm yükümlülükler yazılım firması tarafından karşılanmalıdır. 10-Yazılım firması, virüs vb. tehlikelere karşı her türlü güvenlik tedbiri almalı ve bu konuda hastane personelini eğitmelidir. Donanım ihtiyaçları dışında gerekli düzenleme ve ayarlamalar için ek ücret talep edilmemelidir. 11-Yazılım firması, hastanedeki verileri korumak ve veri kaybını önlemek için her türlü tedbiri almakla yükümlüdür. 12-Yazılım firmaları bilgi güvenliğini artırmak için alternatif güvenlik çözüm önerilerinde bulunabilirler. 13-Yazılım firmaları teklif edecekleri bütün sistemlerin desteklediği güvenlik mekanizmalarını detaylı olarak açıklamalıdır.

14-Uygulama Yazılımları tüm sistem genelindeki kullanıcı, işlem ve bilgi düzeylerinde bilgi gizliliğini ve güvenliğini sağlamalıdır. Her kullanıcının gerektiğinde değiştirilebilir kişisel bir şifresi olmalıdır. 15-Bilgi sistemleri kapsamında tutulacak her türlü kişisel bilginin gizliliği esastır. Bu amaçla; Kişiler hakkında tutulacak bilgiler gereken en düşük düzeyde tutulmalıdır. Kişisel bilgilerin hangi amaçlarla kullanılacağı kullanıcı tarafından açıkça belirlenebilmelidir. Sistemde kişisel bilgilerin belirlenen amaçlar dışında kullanımını engelleyecek önlemler olmalı, hasta haklarına riayet edilmelidir. 2-2-10-MALİ KAYITLARA İLİŞKİN GENEL ÖZELLİKLER Mali kayıtlara ilişkin genel özellikler bakımından şu asgari gereklerin karşılanıyor olması gereklidir: 1-Hizmetlerin ücretlendirilmesi hastaya, hastalığa, hastanın kurumuna ve anlaşmalara göre yapılabilmelidir. Ücretlendirme ile ilgili olarak hastalık, kurum, ödenen ücret v.b. istatistik ve grafiksel raporlar alınabilmelidir. 2-Uygulama yazılımlarının; Sağlık Bakanlığı na bağlı olarak hizmet vermekte olan sağlık kurumlarına müracaat eden Yeşil Kart, Emekli Sandığı, Bağkur ve SSK mensubu hastaların hak sahipliğinin (müstehaklık) sorgulanmasına yönelik On-line Provizyon alma işlemlerini yapabilen ve ilgili sosyal güvenlik kurumlarının web servislerini kullanabilen yazılımlar olması zorunludur. 3-Yazılımlarda; kurumuna faturalı hastalar için, kuruma gönderilecek faturalarda gösterilemeyecek olan ve kurum tarafından bedeli ödenmeyen; refakatçi ücreti, v.b. ücretin hastalardan tahsil edilecek olanlarını ayrı bir şekilde gösteren ve hastadan vezne alındıları ile tahsiline imkan veren düzenlemeler yapılmış olmalıdır. 4-Yetkili bir kullanıcı tarafından vezne alındıları sistemden izlenebilmelidir. 5-Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından bedeli ödenmeyen ve ücreti karşılığı verilen hizmetler hasta mali dosyalarında görülmeli ancak kuruma gönderilen faturalarda yer almamalıdır. 6-Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından bedelinin bir bölümü ödenen ve fark ücreti hastadan tahsil edilmek suretiyle verilen hizmetler hasta mali dosyalarında görülmeli ancak kuruma gönderilen faturalarda yer almamalıdır. (oda ücreti farkı, vb) 7-Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından bedelinin tümü ya da bir bölümü şartlı ödenen ve/veya fark ücreti hastadan tahsil edilmek suretiyle verilen hizmetler hasta mali dosyalarında görülmeli ancak kuruma gönderilen faturalarda yer almamalıdır. (Örneğin; kullanılması kurul raporu/uzmanlık raporu gerektiren ilaç ve malzemeler. Yalnızca yatan kurum hastasına kullanılabilen, ayaktan tedavi gören hastalara kullanımı için sağlık kurulu raporu gereken ilaç ve malzemeler, vb) 8-Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından bedeli ödenmeyen ve bedelleri hastalardan da alınmayacak olan basit sarf malzemelerinin, herhangi bir şekilde hasta mali dosyalarına işlenmesi yazılım tarafından engellenmeli, faturalara işlenmesi de önlenmelidir. Faturaya yansıtılmayan ancak hastaya verilen hizmetlerin ve malzemenin kaydı ayrıca tutulmalı, buna ilişkin istatistik bilgiler elde edilebilmelidir.

9-Uygulama yazılımı parametrik olmalıdır. Hastane bünyesinde açılacak yeni bir birim, sunulacak yeni bir hizmet, kullanılacak yeni bir malzeme, fatura formatlarındaki değişiklikler veya bazı kurumlara (Emekli Sandığı, Bağkur, Yeşil Kart, SSK, v.b.) uygulanan ücretlendirme (genel ya da özel indirimler, ücretsiz sunma ya da o kurum hastalarına belli hizmetleri vermeme ya da fatura dışı bırakma gibi) kullanıcılar tarafından yetkileri çerçevesinde kolaylıkla sisteme dahil edilebilmelidir. 10-Katılım payından muaf olanlardan protez, araç ve gereç bedelleri faturalara otomatik olarak işlenmeli; Katılım payı ödenenlerden ise hasta faturasında bu miktar düşülmüş olmalıdır. 11-Maksimum fatura tutarı, aynı tetkikin maksimum adedi vb tanımlamalar yapılabilmeli ve aşan durumlarda otomatik uyarı sağlanmalıdır. 2-2-11-YAZILIM GARANTİSİ Yazılım garantisi bakımından aşağıdaki gereklerin sağlanıyor olması gereklidir: 1-VTYS, İşletim Sistemleri, Ofis paketleri ve Uygulama Yazılımının garanti süresi en az 1 (bir) yıl olmalıdır. Bu süre yazılımın kesin kabulünden sonra başlamalıdır. Güncellemeler bu garanti kapsamında yer almalıdır. 2-Yazılım firması, sonradan ortaya çıkabilecek ileri güvenlik önlemleri için güvenlikle ilgili çözüm alternatiflerini yaklaşık maliyetleriyle birlikte hastane yönetimine bildirir ve maliyet/fayda oranına göre en uygun çözüme hastane yönetimi ve yazılım firması birlikte karar verebilir. Nihai karar hastane yönetimine aittir. Alınması gerekli önlemlere ait özel maliyetler hastane yönetimi tarafından ayrıca karşılanmalıdır. 3-Yazılım firması, arıza bildiriminin yapıldığı gün, isterse uzaktan erişim yöntemleriyle hatayı çözümlemeye çalışabilir, bunun mümkün olmadığı hallerde hataya yerinde müdahale etmelidir. 4-Sistemin tümünün aralıksız 8 (sekiz) saatten fazla çalışmadığı durumlarda teminat hastane yönetimi hesabına gelir kaydedilmeli ve hastane yönetiminin uğramış olduğu zararların tümü yazılım firması tarafından ayrıca karşılanmalıdır. 2-2-12-YAZILIM LİSANS VE KULLANIM HAKLARI Bilgisayar Programları 5846 Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu nun 2. Maddesi kapsamında ilim ve edebiyat eseri olarak korunmaktadır. Ülkemizde Lisans tescili konusunda yetkili Makam T.C. Kültür Bakanlığı dır. Bu alanda çalışan ve ticari amaç gütmeyen bir birlik olan diğer kuruluş ise BSA(Business Software Alliance) dır. BSA ya göre Lisans tanımı Telif hakları altında üretilen bir ürünün üretici firma açısından nasıl kullanacağının tanımlandığı bir sözleşmedir. Bunun kapsamı lisans sözleşmesinde veya üretici firmanın ek uyarıları ile belirtilir şeklindedir. Bu çerçevede 5846 Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu nun 44. Maddesi gereğince çıkarılan Fikir ve Sanat Eserlerinin İşaretlenmesi Hakkında

yönetmeliğin 4. ve 5. Maddeleri gereğince Yazılım geliştiren firmalara tahsis edilen Bilgisayar Kod Numarası BİL-KOD: XXX eser tescilini ifade etmez. Yeni bir düzenleme yapılana kadar aşağıdaki maddeler dikkate alınmalıdır: 1-Uygulama yazılımının Server ve Client kurulum CD'leri kuruma teslim edilmelidir. Bu CD lerin üzerlerinde yüklü programların donanımlara aktarılmasına dair tüm kolaylıklar sağlanmış olmalıdır. 2-Lisans bedeli ödenmiş olan yazılım ve veri tabanı uygulamalarının kullanım hakkı hastanenindir. 3-Veri Tabanında yer alan tüm veriler kayıtsız şartsız hastanenindir. Hastane bu verileri ne zaman isterse, yazılım firması bu verileri hastane yönetiminin istediği formatta vermek zorundadır. 4-Yazılım üzerindeki Mali Haklar dan işlenme(kullanım) hakkı, çoğaltma hakkı, hastane yönetimine verilecektir. Böyle bir hak devri için eser sahibi ile devralan arasında sözleşme yapılması gerekmektedir. Bu sözleşme, en geç yazılım firmasının (satıcı) hastanede kurulum çalışmalarına başladığı gün yapılmış olmalıdır.(lisans sözleşmelerinde tarafların imzasının bulunduğu yazılı şekil, bir geçerlilik şartıdır.) 5-Çoğaltma hakkı; yazılım, yayımlanma amacı veya kâr amacı güdülmeksizin sadece kurum dahilinde kullanmaya mahsus yapılabilir. 6-Hastane yönetimi, yazılımı kendi personeline kullandıracağı gibi kurum dışından yapacağı hizmet alımı ile hastanede çalışacak personele de kullandırabilir. 7-Hata düzeltme de dahil, programın kurumdaki kullanım amacına uygun kullanımı için, gerekli olduğu durumda, bilgisayar programına hastane yönetimi tarafından müdahale edilebilir ya da hastane yönetimi bu işle ilgili görevlendireceği birine müdahale ettirebilir. 8- Hastane yönetiminin lisans bedeli ödenmiş programı kendi sistemine yüklemesi, çalıştırması ve varsa hataları düzeltmesi hiçbir sözleşme ile önlenemez. 9- Hastane yönetiminin bilgisayar programının yüklenmesi, görüntülenmesi, çalıştırılması, işletilmesi veya depolanması fiillerini ifa ettiği sırada, bilgisayar programının herhangi bir ögesi altında yatan düşünce ve ilkeleri belirlemek amacı ile programın işleyişini gözlemlemesi, tetkik etmesi ve sınaması serbesttir. 10-Program; normal yararlanma ile çelişen, yazılım firmasının meşru yararlarına müdahale eder şekilde alınma amacı dışında, makul olmayan bir sebeple kullanılamaz. 11-Anlaşmazlığa düşülmesi ve/veya aciliyet arz eden durumlarda hastane yönetimi kendisine kapalı zarf içinde teslim edilen şifreleri veya kodları yazılıma müdahale etmek amacıyla kullanabilir.

12-Yazılım firmasının sektörden çekilmiş olması durumunda lisans bedeli ödenmiş olan yazılımların amacına uygun olarak kullanımına devam edilebilmesi ve sistemin idamesi için yazılım firması açık, anlaşılır ve uygulanabilir bir çözüm önerisini ihale teklifi ekinde sunmalıdır. Bu çözüm önerisi, olmazsa olmaz koşullardan biridir. 13-Yazılımlara ilişkin tüm kullanım ve sistem kitapçıkları, üzerinde saklandığı medya ile birlikte (CD, disket, tape kartuşu, vb.) hastane yönetimine verilmelidir. 14-Tüm kullanım hakları, isimlerin değişmesi durumunda aynen geçerli olmalıdır.

2-3-HASTANE BİLGİ YÖNETİMİ SİSTEMİ UYGULAMA YAZILIM GEREKLERİ Bu bölümde, Hastane Bilgi Sistemi yazılım fonksiyonlarına ait bazı bölümler yer almaktadır. Hastaneler yapısal ve işlevsel bakımdan birbirlerinden büyük farklılıklar göstermektedirler. Bu sebeple bu fonksiyonlardan hastane yönetiminin istek ve ihtiyaçlarına uygun olanlar seçilebilir, modifiye edilebilir, modüller farklı şekillerde gruplanabilir, yapılandırılabilir, tanımlanabilir. Kalite Kontrol ve Takip İşlemleri gibi uygulamalarla, kütüphane gibi birimler için ihtiyaç duyulan işlevler Hastane Bilgi Yönetim Sistemleri satınalma şartnamelerine eklenebilir. Aşağıda yer alan bölümlerden sadece hastane yönetiminin istek ve ihtiyacı olanlar seçilmeli buna uygun gerekler şartnamelerde yer almalıdır. Yazılımdan beklenen işlevler, analiz ve sistem uyarlama sürecinde önemli ölçüde tamamlanmış olmalıdır. 2-3-1-DANIŞMA MODÜLÜ Danışma modülünün amacı danışma amaçlı sorulara süratle yanıt verilmesidir. Yatak sayısı 700 ve üzerinde olan hastaneler için önerilir. Gizlilik ve mahremiyet esaslarına uyulmak kaydıyla Hasta, Doktor ve hastane personelinin oda numarası, telefon numarası, hastaların müracaat ettiği servis, müracaat tarihi, yattığı servis, yattığı yer (Blok/Kat/Oda No), telefon numarası, yatışını yapan doktor bilgileri gibi bilgiler konusunda, danışmaya müracaat eden hasta yakınlarına yardımcı olmak ve kısa sürede cevap verilmesini sağlamak üzere tasarlanmış olmalıdır. Amaca uygun farklı çözümler tasarlanabilir. Örneğin; uygun olan yerlerde ekran, ışıklı pano(board), dokunmatik ekran(touch screen), vb. sistemler kullanılabilir. 1-Hastane yönetimi tarafından tespit edilecek yerlerde ve sayıda, hastane web sitesinde aşağıda belirtilen bilgilerin hasta ve hasta yakınlarına görüntülenmesini sağlayacak yapı ve mekanizmalar geliştirilebilir: a. Randevu, hizmet bilgileri. b. Hastane, bölüm, doktor bilgileri. c. Acil mesaj/uyarılar. d. Genel bilgilendirmeler. e. Yer ve yön bilgileri. f. Zamanlama bilgileri(tahmini bekleme süresi vb.) 2-Görüntülenecek bilgilerin Hastane Bilgi Sistemi Uygulama Yazılımından gerçek zamanlı olarak elde edilmesi (kuruma yeni atanan/ayrılan hekim bilgileri, bakımda olan/kapanan bölüm bilgileri vb) idare tarafından tespit edilecek yerlerdeki ekranlara