Program Geliştirmenim Psikolojik Temelleri S.28-34 Kaynak II; Eğitimde Program Geliştirme Yazar;Ö.DEMİREL Sunuyu Hazırlayan; 2006 Ders Sor.; Doç. Dr. Nasip DEMİRKUŞ, 1-Önce Soruları Tıklayın Yanıtlamaya Çalışın. 2-Verdiğiniz Yanıtların Şıklarını Kenara Yazın. 3-Sonra Yanıtlarınızı Kontrol Ediniz. 4-Yanlış Yanıtları Muhakeme Ediniz. 5-Gösteriyi İzleyin Tekrar Aynı İşlemi Yapınız.
PROGRAM GELİŞ İŞTİRMENİM PSİKOLOJ KOLOJİK K TEMELLERİ Program geliştirme tirme çalışmalarında psikolojide her aşamadan a amadan yararlanılmaktad lmaktadır. r.özellikle hedeflerin belirlenmesi aşamasa amasında hedeflerin eğitimle oluşturulabilirlik ulaşı şılabilirlik açısından belirlemeye çalıştığımızda psikolojinin bulgularından büyük b ölçüde yaralanmaktayız.
Psikoloji, özellikle öğrenme psikolojisi, temelde öğrenme nasıl l olur, özelde ise insan nasıl öğrenir sorusuna yanıt aramakla eğitimin e ayrılmaz bir parças ası olmuştur. Psikologlar insan nasıl öğrenir? renir? sorusuna yanıt t ararken program geliştirme uzmanları psikoloji öğrenmeye nasıl l katkı sağlar? lar? sorusuna yanıt t aramak ister. Psikoloji bilimindeki tarihsel gelişmeler dikkate alınd ndığında öğrenmeyle ilgili temel kuramlar iki ana gruba ayrılıyor. yor. 1.. Davranış ışçı kuramlar 2. Bilişsel alan kuramları.
Davranış ışçı kuramlar Geleneksel davranış ışçılar, aristo nun nun, descartesin, lock un ve rausseau nun öğrenme doğas ası ile ilgili felsefi görüşlerini g temele almakta, şartlanma davranışı ve istenen tepkiyi yaratmak için in çevreyi değiştirmeyi vurgulamaktadır.bu r.bu nedenle bu psikoloji ekolü, şartlanmaya ilişkin deney ve bulguların n etkisinde kalmış ıştır.
Bağla laşımcılık-bitişiklik iklik kuramı Klasik koşullanma fikrini yada uyaran tepki bağı ğını ilk sınama s fikrini ortaya atan psikolog thorndike olmuştur. Thonrike öğrenmeyi bir alış ışkanlık oluşturma ya da alış ışkanlıkları biçimlendirme imlendirme olarak tanımlam mlamıştır. Bağla laşımcılık k ilkesi en yalın n anlamı ile iki uyarıcının n aynı anda tekrar tekrar ortaya çıkmasıyla iki uyarıcının n bitişik ik duruma gelmesi ve birinin diğerini hatırlatmas rlatmasıdır. r. Bitişiklik iklik örnekleri; TürkT rkçe kelimelerinin yabancı dil karşı şılıkları, Tarih derslerinde olaylar ve oluştu tuğu tarihler
Klasik koşullanma Klasik koşullanma yoluyla bütün b davranış ışların n değiştirilebilece tirilebileceğini ini savunan psikologlardan biri de watsondur.. Watson; yürüme, y konuşma, koşma, gibi karmaşı şık becerilerimizin hep uyarıcı davranım m arasında bağ kurma yoluyla öğrenilmiş davranış ışlar olduğunu unu ve bütün b n davranış ışların klasık koşullanma yoluyla öğrenilebileceğini ini savunmuştur.
Klasık koşullanma ile ilgili bazı kavram ve süres reçler 1. Genelleme: organizma, bazı durumlarda bir uyarıcı karşı şısında gösterdiği i koşullu tepkiyi benzer durumlarda da gösterir. g 2. geçiş( ( transfer): bisiklet kullanan bir kimsenin motorsiklet kullanmayı daha kolay öğrenmesi (olumlu geçiş)
ayırt etme: organizma, uyarıcılar arasında farkı da öğrenebilir. 2. deneysel çözülme( sönme): deneysel çözülme olayı, öğrenmede tekrarın başlı başı şına öğrenme şartlı olmadığı ığını,, davranış ışların değişmesinde temel ihtiyaçlar ların n doyurulmasının ve ödüllendirilmesinin önemli bir rol oynadığı ığını belirtmektedir. 1. ay
Edimsel koşullanma Edimsel koşullanma, klasik koşullanmadan farklı olarak bilinçli ve kasıtl tlı hareketlerimizle ilgilidir. Davranış ışların sonuçlar larına bakarak yeni davranış ışlar kazanma sürecidir. s Skinner e göre, organizmanın davranış ışları uyarıcılara otomatik bir cevap olmaktan öte kasıtl tlı yapılan hareketlerdir.edimsel davranış ıştan sonra pekiştire tireç gelmezse davranış devam etmez. Pekiştire tireç olumlu ve olumsuz olabilir.
Programlı öğrenmerenme Davranış ışçı ekol içerisinde i yer alan psikologlardan skinner in yeni edimler kazanmak için i in ortaya attığı bir öğrenme kuramıdır. r. Programlı öğrenmenin temelini, pekiştirme ilkeleri oluşturmaktad turmaktadır. r. Skinner tarafından oluşturulan bu ilkeler; 1. Küçük k adımlar 2. Etkin katılım 3. Başar arı 4. Anında nda düzeltmed 5. Kademeli ilerleme 6. Bireysel hız h z ilkeleridir.
Davranış ışçılık k ve eğitim e programları Bir eğitim e programının n niteliği, i, öğrencilerde geliştirilecek istendik davranış ışlarla ölçülmekte ve eğitim e durumları da bu ölçme sonuçlar larına göre düzenlenmektedir. d Davranış ışçılar bu konuda çok kuralcı,, adım m adım m ve yapıland landırılmış öğretme yöntemlerine güvenmektedirler. g Davranış ışçı yaklaşı şım öğrenmeyi mekanik ve basit olarak tanımlad mladığı için in eleştirilmi tirilmiştir. tir.
Bilişsel alan kuramcılar ları Bu görüşe g e sahip psikologlar öğrenmenin, dışd ıştan etkilerle (pekiştirme, bitişiklik, iklik, tekrar) elde edilen bir sonuç olarak görülmesine karşı şın çağdaş biliş yaklaşı şımında öğrenme, insanın n beyninde ve sinir sisteminde oluşan bir içi süreç olarak yorumlanmaktadır. r. Bu yaklaşı şımı benimseyen psikologlara göre g öğrenmeyi açıklamada aşağıa ğıdaki temel görüşler önem kazanmaktadır.
1. Öğrenen dışd uyarıcılar ların n pasif bir alıcısı değil, onların özümleyicisi ve davranış ışların n aktif oluşturucusudur. 2. Öğrenen kendi öğrenmesinde sorumluluk taşı şıyan, verileni olduğu u gibi alan değil, verilenlerin taşı şıdığıığı anlamı keşfedendir. 3. Öğrenen verilen bilgiler arasında uygun olanları seçen en ve işleyendir. i 4. öğrenen kendisine kazandırılmak istenen bir ilkede olsa, onun anlamını bularak diğer ilkelerle ilişkisini kurarak ve daha önce öğrendikleriyle bağda daştırarak ona anlam vermek zorundadır. r.
Piaget in in bilişsel gelişim im kuramı Duyusal-motor dönem d (0-2 2 yaş): bu dönemde d çocuklar refleks tepkiler başlıyor, sonra çevreye göre g karmaşı şık duyusal motor tepkiler vermeyi öğreniyor. İşlem öncesi dönem(2d nem(2-7 7 yaş): objeler ve olaylar sembolik anlam taşı şımaya başlıyor. Kavramlar yaşant antı yoluyla öğrenilmeye başlıyor. Ör: elma armut
Somut işlemler i dönemi(7d nemi(7-11): bilgileri mantıkl klı ilişkiler yoluyla organize ediyor, problem çözmeye, muhakemeye başlıyor, işlemleri i tersine çevirebiliyor. Soyut işlemler i dönemi d (11 yaş ve sonrası): soyut işlemler i yapabiliyor, soyut konuları mantıkl klı düşünebiliyor, değerlendiriyor, erlendiriyor, hipotezler oluşturuyor ve çıkarım m yapabiliyor. Öğrenme kişinin inin bilişsel potansiyeline ve yaşant antılarına bağlı olarak oluşuyor. uyor.
Ralph Tyler in program geliştirme çalışması A. süreklilik ilkesi: Öğrenme yaşant antılarını düzenlerken aşamala amalı tekrara yer verilmelidir. Diğer bir anlatıma, beceri ve kavramlar tekrar tekrar hatırlat rlatılmalı ve bu becerilerin sürekli s olarak kullanılmas lması ve tekrar edilmesi sağlanmal lanmalıdır. B. Sıralama ilkesi: Eğitim programlarında öğrenme yaşant antılarının n düzenlenmesi d sırals ralı bir gelişim im içermeli i ve her yeni yaşant antı bir öncekinin üzerine inşa a edilmelidir. Bu sıralama s basitten bileşiğe, e, somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene doğru olmalıdır.
C. BütünleB nleştirme tirme ilkesi: Eğitim programında yer alan öğrenme yaşant antılarını programın diğer öğeleriyle ilşkili olmalıdır; böylece b yatay bir ilişki kurulmalıdır. r.
Gagne nin nin öğrenme durumları modeli Bilişsel alan kuramcılar larından gagne,, aşamala amalı olarak sıralanmış sekiz öğrenme kümesi ya da becerisinden oluşan bir model ortaya koymuştur. Bu öğrenme çeşitleri 1. İşaretli öğrenme: Bu öğrenme işaretle i verilen tepkidir. Ör: fare görünce g korku tepkisinin verilmesi gibi
2. Uyarıcı davranım öğrenme: belli bir uyarıcıya tepki verme ör: otur emrine uyan öğrencinin davranışı 3.Zincirlenme öğrenme: öğrendiği i uyaran tepki bağı ğını zincirleme ve doğru yaptığı ığında pekiştirilmesi. Ör: bir araba sürücüsünün n arabayı kullanması
4. Sözel S bağla laşım öğrenme: daha karmaşı şık k bir beceri geliştirmek amacı ile iki yada daha fazla sözls zlü uyaran tepki birimini birleştirmek. Ör: bir yabancı dili öğrenmek 5. Çoklu ayırt etmeyi öğrenme: belli bir kümenin k farklı maddelerine farklı tepkiler vermek. Ör: çim ve ağacı ayırt etmek
6. Kavram öğrenme: renme: uyarıcıya soyut bir şekilde tepki verme. Ör: kavramlar, gramer ve bunun benzeri tepkiler 7. İlk öğrenme: renme: iki ya da daha fazla kavramı ilişkilendirme. Ör: sıfat s adı niteler
8. Problem çözme: bildiği kural ilkeleri kullanarak yeni bir problem çözme. Ör: iki kenarı verilen üçgenin alanını bulma