D Vitamini Prof.Dr. Semih Aydıntuğ
Vitaminler yaşamın devamı için mutlaka dışardan alınması gereken besin ögeleridir D vitamini, Yarı vitamindir. Çünkü belli koşullarda vucutta sentezlenebilir. Güneş /UV B ışınları / Deri
Vucutta D vit oluşumu Deride mevcut olan 7- Dehidrokolesterol UV B ışınları Pre vitamin D Taşıyıcı protein ( D bağlayıcı protein) Karaciğerde 25 - hidroxivitamin D oluşumu D vit nin % 0.03 ü kanda serbest dolaşır.
Vucutta D vit oluşumu Böbrekte : 1,25 (0H) 2 D ( Calcitriol Rocaltrol) ne dönüşüm olur Endotel hücreleri de Calcitriol sentezleyebiliyor Vit D reseptörlerine bağlanış Etkierin ortaya çıkması Bitkilerden alınan vit D2 dir ( Ergokalciferol) D2 aynı metabolik yolu takip eder.
Calcitriol sentezini inhibe rden maddeler * Glukokortikoidler Ketacnazole Chlorocine * Bu ilaçlar aynı zamanda hipokalsemi yaparlar KBY, Calcitriol dönüşümünün önündeki en büyük engeldir
D vitaminini azaltan faktörler Yıkımı arttıranlar : Fenitoin İzoniyazid Karaciğer hastalıkları Enterohepatik sirkülasyonun bozulması ( T. Sarılığı ) Deride Melatonin fazlalığı YAŞLILK, obezite
D vit metabolizmasının sonu Vit D 24 Hidroksilaz aktif D vit nini parçalar Parçalanmış biyomoleküller safra ile atılır. Bir kısmı geri emilir, yeniden D vit sentezinde kullanılır Parçalıyıcı enzim ile Calcitriol arasında negatif bir feed back sistemi işler.
D vitamini Yağda eriyen Depolanan Reseptörleri olan ( Hormon) Yarı aktif ve aktif formları olan bir vit dir Erişkin ve 50 kg üzerinde olan bir insan minimal günde 800 ünite D vitamini almalıdır. Bu kabaca Devit-3 damla ile günde 10-12 damladır ( Besine ek olarak )
D vit Kanda 40-45 ng/ml düzeyinde olması gerkir 25 ng / ml altındaki değerler düşük değerlerdir Ülkemizde Ek D vitamini almadan 40-45 ng /ml D vitamini düzeyine sahip hemen hemen hiç kimse yoktur. Toplumun sadece % 5 kadarı 25 ng / ml cıvarında D vitamini düzeyine sahiptir
D vit düzeyleri İngilterede yaz aylarında toplumun sadece % 40 ı 30 ng / ml düzeyini yakalıyor İngilterde kışın bu oran % 13 ün altına iniyor Toplumun % 15 de bu oran 10 ng altında kalıyor Norveç, İsveç gibi kuzey ülkelerinde D vitamini düzeyi daha yüksek
Ülkemizden Önemli bir Çalışma Tunç ve ark. Ankara Dışkapı Çocuk hst Tip I DM D vit eksikliği % 71 ( % 28 çok ağır ) D vit eksikliği olan çocukların günlük insülin ihtiyacı belirgin şekilde fazla çıkmış
D vit Günde 800 1000 IU ( 20 25 mikrogram ) D vitamini almalıyız Pratik hayatta bu dozda D vitamini besinlerden ve güneş ışınlarından alınamıyor Ek D vitamini almak gerekiyor
Besin Ögesi olarak D vitamini nasıl alınır? Güneş ışınları ( Oldukça tartışmalı ) Morina balığının karaciğeri ( A vit, omega 3 Y.A lerinden de çok zengin) Diğer yağlı Deniz balıkları ( Uskumru, Somon) D vit katkılı besinler ( Süt ) D vit tablet, ampul, damla ( En pratik )
Güneş ışınlarından neden yaralanamıyoruz? Sosyo-ekonomik düzeyi düşük insanlar güneş görmüyor ( Kapalı giysiler, tatil olanığı yok ) UV-B ışınları Türkiye enleminde sadece öğlen güneşinde var Deri kanseri korkusuyla güneş görebilenler de vucutlarını UV ışınlarından Kremlerle koruyor Oysa yüksek D vit düzeyleri Deri kanserinden koruyor ( M. Melanom hariç)
Güneş ışınlarından neden Kış aylarında güneş az yaralanamıyoruz? Hava kirliliği UV ışınlarını absorbe ediyor Halkmızın büyük çoğunluğu, hava kirliliğnin yoğun olduğu Şehirlerde yaşıyor Pratik / Tek çözüm: D vit suplemantasyonu İlginç:Norveç de D vit düzeyleri İtalya ve Ispanyadan yksek. Noeveç de yazın bile yeterli UV-B ışını yok ama balık tüketiyorlar
Güneş Işınlarından neden yaralanamıyoruz? Yaşlı insanlar optimal koşullarda bile UV-B den yeterince D vit sentezleyemiyor ( Deride azalmış kolesterol, kortizol kullanımı) Türkiyenin hızla yaşlanan bir toplum olduğunu unutmayalım Aynı durum bebekler ve gebeler için geçerli ( Gebelerde günlük ihtiyaç artmıştır )
Dünya Problemi D vitamini düzeyleri tüm ülkelerde düşüyor WHO bunu bir epidemi olarak adlandırıyor Özellikle çocuklar ve yaşlılar çok etkileniyor Gebelerdeki düşük D vitamini hem anneyi hem bebeği olumsuz etkiliyor Düşük D vit: Erken doğum, düşük doğum ağırlığı, artmış infant ölümü, artmış raşitizm nedenidir
Dünya Problemi Obezite D vitamini düzeylerini düşüren çok önemli bir faktör Malabsorbsiyon da aynı şekilde D vit düzeylerini azaltıyor YAŞLILIK Sonunda Kalsiyum absorbsiyonu dahil birçok fonksiyon bozuluyor
Dikkat Ağır D vitamini yetmezliğinde: - Hipomagnezemi varsa - Bisfosfonat kullanılıyorsa Akut semptomatik Hipokalsemi gelişebilir
D vit ne işe yarar? (1) 200 den çok genin regülasyonunda görev alır İon Homeostazisi ( Kalsiyum emilimi, PTH regülasyonu, Oteoklast / Osteoblast etkileri... ) Klasik olarak bilinen kemik mineralizasyonunu sağlama etkisi ( Kalsiyum, Mg, Fosfor ve PTH ile beraber )
D vit ne işe yarar? (2) Hücresel antiproliferasyon, diferansasyon ve apoptoz en önemli fonksiyonlarındandır Yaşa bağlı gelişen Makula degenerasyonunun önlenebildiği sanılıyor ( Anti Angiogenik etki )
D vit ne işe yarar? (3) Hiperinflamasyonu önlemesi İmmün sistem üzerindeki düzenleyici etksi Dolayısı ile Otoimmün hastalıkları önlemesi çok önemlidir ( MS, İnfl. Barsak hast. )
D vitamini ne işe yarar? (4) Sinir sisteminin dengesi ( Demans azalıyor ) İnsülin sekresyonunu düzenlemek Tip I DM önlenebiliyor ya da insülin ihtiyacı düşüyor Atherosklerozu geciktirir Hipertansiyonu önler, şiddetini azaltır ( Renin sentezini azaltıyor )
D vitamini ne işe yarar (5) Kr. Böb yet den korur Yaşlılarda düşmelere bağlı ölüm ve sakatlıklar azalıyor Menopoz döneminde sadce osteoporozu önlemez. Hormonal dengeyi de sağlar ( Adrenal gland) Yaşam enrjisini arttırır
D vitamini ne işe yarar (6) Bazı kanserlerden korur ( Meme, prostat, kolon... ) Kanserlerin ilerlemesini yavaşlatıyor ya da durduruyor Bu özellik bugünkü bilgilere göre sadece Calcitriol de var. İlerleyen kanserler D vitaminin etkisini ortadan kaldırıyor
D vitamini ne işe yarar (7) Çocuklarda: Raşitizm, astma, allerji yüksek D vit düzeylerinde azalıyor Solunum sisteminde patojenlerle savaş kolaylaşıyor TBC, Astım, KOAH, ÜSYE... Yeterli D vit düzeylerinde daha az görülüyor
Büyük hata Hekimler hastalarında D vitamini ölçümü yapmıyorlar Konuyu önemsemedikleri için Güneşe görün yeter diyorlar Ben 5000 kadar D vitamini ölçtüm Ne yazıkki laboratuvarlar arasında da ciddi farkılıklar var. Ölçme geleneği yaygınlaştıkça faklılıklar azalacaktır
Büyük Hata İlaç endüstrisi bize koruyucu hekimliği unutturdu 2 liralık D vit ampul yerine metastaz yapmış kanserlerde çok az işe yarayan sonu İB ile biten ilaçları bize dikte ettiriyorlar
Solunum Sistemi ve D vit Proinflamatuar sitokinleri baskıladığı için : TBC li hastalarda mikroorganizm sayısı azalıyor, iyileşme hızlanıyor ( Bu bilgi 100 yıldır biliniyor)
Otoimmün hastalıklar CD 8 + T hücrelerinin eksikliği otoimmün hastalıklarla ilişkili Düşük D vit bu hücreleri azaltıyor, fonksiyonlarını bozuyor Aynı çalışmada EBV eradikasyonu ile D vit düzeyleri arasında da ilşki bulunmuş
Yüksek D Vit düzeylerinin riskleri Vasküler kalsifikasyonlarda artış ( Yüksek fosfor düzeylerinde ) Özellikle Hemodiyaliz hastalarında yüksek doz Calcitriol vermek ( Yüksek fosfor ve kalsiyum düzeyleri de söz konusu ise ) risklidir 38000 diyaliz hastası üzerinde yapılan bir çalışmada D vit alan ve almayan gruplarda mortalite farkı görülmemiş olmasına rağmen!
D vit entoksikasyonu Günde 40000 ünite ve üzerinde alanlarda görülebilir. Oldukça geniş / emin bir aralığı vardır
D Vit Replasmanında! Bir teoriye göre D vit düzeyi orta / düşük insanlar daha sağlıklı ve uzun yaşıyor. Bu gruba sürekli replasman yapmak D vit düzeyini tehlikeli düzeylere çıkarıyor Bazı insanlar da ömür boyu replasman gerekiyor Bu iki farklı grubu ayırd etmek önemli
D Vit Replasmanında! Hastalıklar ortaya çıkmadan replasman yararlı Hastalıklar ortaya çıktıktan sonra D vitamini replasmanının yararı tam bilinmiyor ( Multipl skleroz hariç )
D Vit Replasmanında! D vitamini replasmanı daima Kalsiyum replasmanı ile beraber yapılmalıdır Ancak yüksek dozda D vit ve Kalsiyum replasmanı yapılmasının riskleri de var ( Vasküler kalsifikasyonlar) Normokalsemik PHPT de ağır hiperkalsemi gelişebilir
D Vit Replasmanında! Yüksek doz D vitamini replasmanı gereken hastalarda 24 saatlik idrarda kalsiyum da ölçülmelidir 100 250 mg / gün normaldir Hiperkalsiüri nefrolitiazis açısından risk taşır
Sonuç (1) D vitamininin önemi tıp dünyasında yeniden hatırlanmaya başlandı Beslenme şekline bakılmaksızın D vitamini ölçümleri yapmak gerekir Hastaların çoğuna Ek Dvitamini vermek gerekir Risk altındaki insanlar: Bebekler, gebeler, yaşlılar, adölesan çağ, obezlerdir
Sonuç (2) Lütfen hastalarınızda D vitamini ölçümü yapınız Azımsanmayacak sayıda SHPT görecekseniz D vitamini replasmanı yapınız Replasmanda Devit-3 damla veya Ampul kullanınız D vitamini replasmanı ile birlikte günde en az 600 mg Kalsiyum kullanın