ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Avrupa Birliği Taşkın Direktifi ve Taşkın Direktifi Hususunda Yapılan Çalışmalar Taşkın ve Kuraklık Yönetimi Dairesi Başkanlığı Aralık 2013 1
2
Direktif Nedir? Direktif Avrupa Birliği yasasıdır ve üye ülkelerin kendi yasalarının üzerinde bir hukuki konumu vardır. Tüm direktifler Avrupa Parlamentosu ve Bakanlar Konseyi'nin varlığında oylanır. Kabul edildikten sonra, üye ülkeler yasalarını direktife uyumlaştırırlar. Direktifler üye ülkeleri sonuçları açısından bağlayıcıdır, ancak ulusal otoriteler bu kuralların kendi ulusal yasalarına nasıl yansıtılacağı konusunda kendileri karar verirler. 3
Taşkın Direktifi - Maksadı Son yıllarda Avrupa Birliği ülkelerinde iklim değişikliğinin de etkileri nedeniyle büyük çaplı taşkınların yaşanması neticesinde Avrupa Birliği 2004 yılından itibaren konu ile ilgili yasal çalışmaları başlatmış ve 20 Kasım 2007 tarihinde 2007/60/EC sayılı Taşkın Risklerinin Değerlendirilmesi ve Yönetimi Direktifi ni yürürlüğe koymuştur. MAKSADI Taşkın risklerini değerlendirme ve yönetme odaklı bir yapı oluşturmak, Taşkınların insan sağlığı, çevre, kültürel miras ve ekonomik faaliyetler üzerinde yarattığı olumsuz etkileri azaltmaktır.
Taşkın Direktifi - Temel Prensipler Hazırlık Taşkın tahmin ve erken uyarı sistemlerinin oluşturulması, halkın ve yetkili birimlerin taşkın hususunda bilinçlendirilmesi hedeflenmektedir. Önleme Taşkın riskinin minimum düzeye indirilmesi ve/veya taşkın riskinden kaçınılması hedeflenmektedir. Koruma Yapısal olmayan önlemlerin öncelikli olması kaydıyla yapısal önlemlerle beraber taşkının afet boyutuna ulaşma ihtimalinin ve/veya etkilerinin azaltılması hedeflenmektedir. Acil Durum Müdahalesi Taşkının halk, altyapı tesisleri, ekonomik öğeler ve çevre üzerindeki etkilerinin azaltılması ile koordineli olarak sivil savunma faaliyetlerinin planlanmasını hedeflemektedir. Normalleşme ve Gözden Geçirme Taşkın yaşandıktan sonra normal şartlara mümkün olan en kısa sürede dönmeyi ve taşkın risk yönetim planlarının gözden geçirilerek güncelleştirilmesini hedeflemektedir.
Taşkın Direktifi - Hedef Planı 2009 Sonu Taşkın direktifi Ulusal mevzuata aktarılacak 2011 Sonu Taşkın Riski Ön Değerlendirmesi hazırlanacak 2013 Sonu Taşkın Tehlike Haritaları ve Taşkın Risk Haritaları hazırlanacak 2015 Sonu Taşkın Risk Yönetim Planları hazırlanacak
Taşkın Direktifi Üye Devletler Durumu Mevzuat Aktarımı Üye devletler taşkın direktifini kendi ulusal mevzuatlarına aktarımlarını 2009 yılı sonu itibari ile tamamlamışlardır. Taşkın Riski Ön Değerlendirmesi Taşkın riski ön değerlendirmesi 2011 yılında tamamlamışlardır. Taşkın Tehlike ve Taşkın Risk Haritaları Üye devletler şu an taşkın tehlike ve taşkın risk haritalarının hazırlanması aşamasında bulunmakta olup Aralık 2013 tarihine kadar tamamlamaları gerekmektedir. Taşkın Risk Yönetim Planı Henüz sürece girilmemiştir. (2014 yılında başlanacaktır.)
Taşkın Riski Ön Değerlendirmesi (2011 sonu) Mevcut verilerin kullanılması Nehir Havzalarının Haritalandırılması Önemli zararların yaşandığı ve tekrarlanması mümkün olan tarihsel taşkınların tanımlanması Önemli zararların yaşanması beklenen taşkınların tanımlanması Mevcut fiziki koşulları göz önünde bulundurarak gelecekte olması muhtemel taşkınların olası etkilerinin değerlendirilmesi -Taşkın yayılma alanı, -Taşkın yayılma yolları - Olumsuz etkilerin değerlendirilmesi -Taşkın yayılma alanı, -Taşkın yayılma yolları - Olumsuz etkilerin değerlendirilmesi - Topografya - Su yolları - Hidroloji ve Morfoloji -Taşkın yatağı, Depolama - Mevcut taşkın korunma yapıları - Ekonomik bölgeler - Uzun dönemli planlama 8
Taşkın Tehlike Haritaları ve Taşkın Risk Haritalarının Hazırlanması (2013 sonu) Taşkın Tehlike Haritalarının hazırlanması için seçilen alanlar Taşkın Risk Haritaları -Taşkın yayılma alanı, - Su derinliği ve su yüksekliği -Akış hızı, -Debi -Olası etki alanında kalacak takribi nüfus -Olası etki alanında kalacak ekonomik faaliyetler - Beklenmedik kazalara sebep olacak yapılar -Yoğun seviyede rüsubat ve kirlilik kaynağı olan alanların belirlenmesi 9
Taşkın Risk Yönetim Planları (2015 sonu) Olası olumsuz etkilerin önlenmesi için tedbirler - İnsan - Çevre - Kültürel Miras - Ekonomik faaliyetler Önemli Hususlar; - Fayda/Maliyet analizleri -Taşkın yayılma alanı ve yolları -Olası taşkın tutulma alanları - Çevresel faktörler - Toprak ve su kaynaklarının idaresi -Doğa koruma ve arazi kullanımı Hedef; - Önleme, koruma ve hazırlık -Taşkın tahmin ve erken uyarı - Sürdürülebilir arazi kullanımı - Su tutma yapılarındaki iyileştirme, - Belirli alanlarda kontrollü taşkınlar 10
Taşkın Direktifi - Ülkemiz Açısından Önemi Havza bazında değerlendirme Taşkın hususunda, bölgesel bazda yapılan çalışmaların yeterli etki düzeyini sağlayamaması sebebiyle taşkınların havza bazında değerlendirilmesi çok daha sağlıklı sonuçlar verecektir. Farkındalığın Artırılması Ülkemiz Kaynaklarının Verimli Kullanılması Taşkın Yönetim Planı kapsamında belirlenecek önlemler ve buna müteakip yapılacak çalışmalar ile halkın taşkın hususunda farkındalığının artması neticesinde can-mal kayıplarının hiç olmaması veya asgari seviyeye indirilmesi sağlanacaktır. Taşkın Yönetim Planları ile taşkın öncesinde, taşkın esnasında ve taşkın sonrasında alınacak önlemler ve yapılacak iyileştirme ve müdahale etme gibi çalışmaların planlanması ve yönlendirilmesi ile Ülkemiz kaynaklarının en verimli şekilde kullanılmasını sağlanacaktır. Çevre Faslının Kapanması Ülkemizin AB üyeliği hedefi doğrultusunda, Çevre Faslının kapatılabilmesi için fasıl altında yer alan diğer direktifler gibi AB Taşkın Direktifi nin de bütün unsurları ile yerine getirilmesi gereklidir.
Direktif e göre, taşkınlar engellenemeyen doğa olaylarıdır ve taşkınlar sebebiyle olabilecek can veya mal kaybı, aşağıdaki başlıca nedenlerle gelecekte artma eğiliminde olacaktır. İklim değişikliği, Nehir yönetimlerindeki yanlış ve eksik uygulamalar, Taşkın riski olan yerlerde inşaat ve yerleşim olması, Yanlış arazi kullanımı, (Recital 2, Directive 2007/60/EC ) 12
13
Eşleştirme Projesi Nedir? EŞLEŞTİRME MEKANİZMASI Eşleştirme mekanizması, aday ülkelerin uyum sağladıkları AB mevzuatının hayata geçirilmesi sürecinde gerekli kurumsal yapılanmanın gerçekleştirilebilmesi için, üye devletlerin kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan uzmanların bizzat aday ülkede bulunması ve ilgili kurumda kurumsal yapılanmaya ilişkin müktesebatın uygulanmasına yönelik bir projede çalışması üzerine kuruludur. Avrupa Komisyonunun 2006 yılına kadar çeşitli adlar altında Türkiye ye sağladığı fonların, 2007-2013 döneminde IPA adı altında tek bir çerçeve mekanizma altında toplanması ile eşleştirme projeleri de IPA kapsamına girmiştir. 14
Eşleştirme Mekanizmasının Özellikleri Kaynak: Twinning Mekanizması ve Türkiye, ABGS http://www.ab.gov.tr/files/ardb/evt/3_ab_bakanligi_yayinlari/twinning_mekanizmasi.pdf 15
Eşleştirme Mekanizmasının Özellikleri Kaynak: Twinning Mekanizması ve Türkiye, ABGS http://www.ab.gov.tr/files/ardb/evt/3_ab_bakanligi_yayinlari/twinning_mekanizmasi.pdf 16
Taşkın Direktifinin yürürlüğe girmesinin ardından ülkemizde de uyumlaştırma çalışmalarına başlanılmıştır. Bu kapsamda; Türkiye-AB Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) nın 1. bileşeni olan kapsamında 2010 yılı programına başlıklı bir proje sunulmuş olup Avrupa Birliği Komisyonu tarafından anılan proje kabul edilmiştir. 17
tarafından üstlenilen söz konusu projenin kontratı 22.06.2012 tarihinde Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu tarafından onaylanmış olup proje faaliyetlerine 1Ağustos 2012 tarihi itibari ile başlanmıştır. Projede Çalışan Kurumlar 18
Projenin Amacı Taşkın Direktifinin genel hedefi: Taşkınların insansağlığı, çevre, kültürel miras ve ekonomik faaliyetler üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılmasını sağlamak için taşkın risklerinin değerlendirilmesine ve yönetimine ilişkin bir çerçeve oluşturmaktadır. 19
Projenin Amacı Proje Kontratında yazıldığı şekliyle, Projenin amacı, Taşkın Direktifinin aktarılması ve uygulanması için; Yasal kapasitenin geliştirilmesi, teknik ve kurumsal kapasitenin yeterli düzeyde iyileştirilmesi, Taşkın direktifinin bir pilot havzada uygulanması ve Taşkın Direktifi için Ulusal Uygulama Planı nın hazırlanması yoluyla, kurumsal ve teknik kapasitenin geliştirilmesini sağlamaktır. 20
Projenin Amacı Proje ayrıca, 2011 yılında kurulan Su Yönetimi Genel Müdürlüğü nün, kamu dahil olmak üzere farklı ilgi gruplarını (yerel otoriteler, sanayiciler, çiftçiler, turizm sektörü vb. taşkın yönetim politikasının uygulanması için gerekli olan farklı organlar) daha iyi koordine etmesine ve farkındalıklarını arttırmasına yardımcı olacaktır. 21
Projenin Bileşenleri 1. Yasal kapasitenin geliştirilmesi, teknik ve kurumsal kapasitenin yeterli düzeyde iyileştirilmesi, taşkınlara ve Taşkın Direktifine ilişkin farkındalığın oluşturulması, (Bileşen Lideri : SYGM) 2. Direktif esaslarının belirlenecek bir pilot havzada uygulanması, (Bileşen Lideri : DSİ) 3. Direktifin ülkemiz genelinde tüm nehir havzalarına uygulanabilmesi için gerekli yol haritasını gösteren ve belli bir takvimi içeren nın hazırlanması çalışmaları gerçekleştirilecektir. (Bileşen Lideri : SYGM) 22
Projenin Bileşenleri 23
ÇALIŞMA YAPILACAK HAVZALAR
ELDE EDİLECEK ÇIKTILAR Taşkın Tehlike haritası Değişik tekerrür debilerine bağlı olarak taşkın suyunun arazide yayılacağı alan belirlenecek harita üzerine işlenerek gösterilecektir. Taşkın Risk Haritası Taşkın Risk Yönetim Planı Taşkın tehlike haritaları üzerinde, tehlikenin risk açısından sınıflandırması yapılacak ve harita üzerine işlenerek gösterilecektir. Taşkın tehlike ve risk haritalarını içerecektir. Taşkın öncesinde, taşkın anında ve taşkın sonrasında yapılması gereken eylemleri gösterir bir plan olacaktır. Ulusal Uygulama Planı Batı Karadeniz Havzası ve hızlı tarama yapılan üç havzadan (Yeşilırmak, Doğu Akdeniz, Akarçay) elde edilen tüm veriler doğrultusunda Ülkemizdeki tüm havzalarda Taşkın Direktifinin gereklerinin yerine getirilmesi amacıyla Ulusal Uygulama Planı oluşturulacaktır. 25
26
02 Ekim 2012 tarihinde Sayın Bakanımız Prof.Dr.Veysel EROĞLU nun teşrifleriyle Projenin Açılış Toplantısı gerçekleştirilmiştir. 27
Proje Kapsamında Gerçekleştirilen Çalışmalar Proje Kapsamında 28 aktivite gerçekleştirilmiştir. 7 üst düzey toplantı (Açılış Toplantısı, Yönlendirme Komitesi Toplantısı, Havzada Projenin anlatılması ve Taşkın Riski Ön Değerlendirmesi Paydaş Toplantısı) 7 Havza görevi 2 Çalışma Ziyareti Gezisi (Fransa, Romanya) 12 Eğitim Çalışması
Proje Kapsamında Gerçekleştirilen Çalışmalar Proje kapsamında gerçekleştirilen 28 etkinlik/100 gün de Su Yönetimi Genel Müdürlüğü ve projenin paydaş/ilgili kurumlarından i1 toplam 609 personel, Romanya ve Fransa dan ise toplam 44 uzman katılımsağlamışlardır. Fransa da gerçekleştirilen çalışma seyahatine Su Yönetimi Genel Müdürümüz Sayın Cumali KINACI başkanlığında, Romanya da gerçekleştirilen çalışma seyahatine ise Orman ve Su İşleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcımız Sayın Mustafa ELDEMİR başkanlığında, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü ve projenin paydaş kurumlarından toplam 30 personel, Fransa dan ve Romanya dan ise 31 uzman katılımsağlamıştır.
Slayt 29 i1 474 + 90 (PFRA)+ 15 (28-29.08.2013)+ 30 (02-06.09 Havza ) Işıl SAKIN; 06.11.2013
Proje Kapsamında Gerçekleştirilen Çalışmalar Projenin ilk etkinliği 10-14 Eylül 2012 tarihleri arasında gerçekleştirilmiş olup bu etkinlik sırasında projenin 1.1 Yasal ve Kurumsal Boşluk Analizi, 1.2 Eğitim Programı, 2.1 Pilot Havzada Veri Gereksinimi Değerlendirmesi, 2.2 Pilot Havzada Taşkın Riski Ön Değerlendirmesi, alt bileşenleri ile ilgili çalışmalar başlatılmıştır. Bu etkinlik sırasında proje paydaş kurumlara tanıtılmış ve projede çalışan paydaş kurumlar hakkında bilgiler elde edilmiştir.
Bileşen1: Yasal, teknik ve kurumsal kapasitenin geliştirilmesi, ve farkındalığın arttırılması YAPILAN ÇALIŞMALAR Proje kapsamında, üye ülke uzmanları tarafından taşkınlar ile ilgili ülkemizdeki Mevzuat incelenmiştir. Mevzuat çalışmaları kapsamında, öncelikle taslak Su Kanununa dair öneriler sunulmuştur. Direktifin ülkemiz mevzuatına aktarılması için mevzuat ile ilgili diğer öneriler üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Yapılan toplantı ve ikili görüşmeler neticesinde projede çalışan paydaş kurumların kurumsal yapıları, eğitim ihtiyaçları ve kurumlardaki mevcut veriler hakkında bilgi edinilmiştir. Taşkınlarla ilgili görevleri bulunan Kurumların kurumsal ve teknik yapılarının incelenmesi, eğitim ihtiyaçlarının tespit edilmesi ve kurumsal ve teknik yapılanma ile ilgili önerilerin sunulması çalışmaları devam etmektedir. 31
Bileşen 2: Taşkın Direktifinin Pilot Havzada Uygulanması YAPILAN ÇALIŞMALAR Kurumların pilot havzayla ilgili bilgilerinin oluşturulan veri kaynağı kataloğunda toplanması, veri tabanının oluşturulması, Veri ihtiyacı listesinin nihai hale getirilmesi, çalışmalarına devam edilmektedir. Taşkın Riski Ön Değerlendirmesi Raporu tamamlanmıştır. Taşkın TehlikeveTaşkın Risk Haritalarının Hazırlanması çalışmalarına başlanmıştır. 32
Bileşen 3: Ulusal Uygulama Planının Hazırlanması YAPILAN ÇALIŞMALAR Projenin "3.1 Taşkın Direktifinin Uygulanması İçin Ulusal Stratejinin Hazırlanması" bileşeni kapsamında Taşkınların Tipolojisi ve ilgili Önlemler Ulusal Stratejinin Temel Esasları Hızlı Tarama Havzalarında Kullanılacak Metodoloji ve Yöntemler konularında toplantılar düzenlenmiştir. Ulusal Uygulama Planı nın hazırlanması çalışmaları devam edecektir. 33
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Taşkın ve Kuraklık Yönetim Planlaması Dairesi Başkanlığı http://taskinyonetimi.suyonetimi.gov.tr Taşkın ve Kuraklık Yönetim Planlaması Dairesi Başkanlığı isakin@ormansu.gov.tr 34