İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN GELİŞİMİ 9 1.1. Dünyada Hayat Bilgisi Dersinin Ortaya Çıkışı 11 1.2. Ülkemizde Hayat Bilgisi Dersi Geleneği 13 1.3. Hayat Bilgisi ile İlgili Eğitimciler 22 1.4. Hayat Bilgisi Dersinin Geleceği 24 Bölüm 2 1.2. VE 3. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ VE BÜTÜNCÜL YAKLAŞIM 31 2.1. 1. 2. ve 3. Sınıf Öğrencilerinin Gelişim Özellikleri 32 2.2. Hayat Bilgisi Dersinin Psikolojik Temelleri 42 Bölüm 3 2005 HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİM PROGRAMI NA ÖNCEKİ PROGRAMLARLA KARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ 49 3.1.1924 ve 1926 Programı 3.2.1936 Programı 51 3.3.1948 Programı 52 3.4.1968 Programı 52 3.5.1998 Programı 53 3.6.2005 programı 53 3.6.1. Hayat Bilgisi Programının Vizyonu 54 3.6.2. Hayat Bilgisi Programının Temel Yaklaşımı 54 3.6.3. Programın Temel Yapısı 55 3.6.4. Öğrenme Alanları 55 3.6.5.Temalar 56 3.6.6. Kazanımlar 57 3.6.7. Kavramlar 57 3.6.8. Ara Disiplinlerle İlişkilendirmeler 59 3.6.9. Beceriler 59 3.6.10. Kişisel Nitelikler (Değerler) 61 3.6.11. Etkinlikler 62 3.6.12. Ölçme ve Değerlendirme 63 Bölüm 4 HAYAT BİLGİSİ DERSİNDE KULLANILABİLECEK STRATEJİ, YÖNTEM VE TEKNİKLER 67 4.1. Strateji, Yöntem ve Tekniklerin Seçiminde İçeriğin Önemi 68 4.1.1. Hayat Bilgisi Dersi ve Öğretim Stratejileri 68 4.1.2. Hayat Bilgisi Dersinde Kullanılabilecek Öğretim Stratejileri70 4.2. Öğretimde Yöntem ve Tekniğin Önemi 75 4.2.1.Yöntem ve Teknik 76 4.2.2.Öğretmenin Yöntem ve Teknik Seçiminde Dikkate Alması Gereken Özellikler 77
4.2.3. Yöntem ve Teknik Seçimini Etkileyen Faktörler 78 4.2.4. Öğrenme Türleri ve Öğretim Yöntem ve Teknikleri 79 4.3. Hayat Bilgisi Öğretiminde Kullanılabilecek Yöntemler 79 4.3.1. Anlatım Yöntemi 79 4.3.2. Soru Cevap Tekniği 83 4.3.3. Oyunlaştırma (Dramatizazyon)Yöntemi 89 4.4. Hayat Bilgisi Öğretiminde Kullanılabilecek Teknikler 93 4.4.1. Küme Çalışması Tekniği 94 4.4.2. Vızıltı Kümeleri 94 4.4.3. Bireysel Çalışma Tekniği 94 4.4.4. Beyin Fırtınası Tekniği 95 4.4.5. Analoji Tekniği 96 4.4.6. Örnek Olay (Vaka) Tekniği 96 4.5.Okulda Ders Dışı Faaliyetler ve Sınıf Dışı Öğretim Teknikleri 98 4.5.1. Ders Dışı Faaliyetlerin Niteliği 99 4.5.2. Ders Dışı Etkinliklerin Amaçları 100 4.5.3. Ders Dışı Etkinliklerin Eğitsel Değeri 100 4.5.4. Ders Dışı Etkinlikleri Gerekli Kılan Etkenler 101 4.5.5. Ders Dışı Faaliyetlerin Öneminin Artması 101 4.5.6. Ders Dışı Çalışmaların Kontrol ve Yönetimi 102 4.5.7. Ders Dışı Etkinliklerin Çeşitleri 103 4.5.8. Ders Dışı Faaliyetlerin Değerlendirilmesi 104 4.5.9. Sınıf Dışı Öğretim Teknikleri 104 4.5.10. Gezi Tekniği 104 4.5.11. Gözlem Tekniği 106 4.5.12. Görüşme Tekniği 108 4.5.13. Ödev Tekniği 110 4.6. Öğrenme ve Hatırlamayı Destekleyen Etkin Uygulamalar 113 Bölüm 5 2005 HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİM PROGRAMI NDA ÖN PLÂNA ÇIKAN DÜŞÜNME BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİ 119 5.1.Düşünme ve Düşünmenin Mahiyeti 120 5.1.1.Beceri ve Düşünme 120 5.1.2.Düşünme Öğretiminin Önemi 121 5.1.3. Düşünmenin Mahiyeti 123 5.1.4. Genel Özellikleriyle Düşünme Becerilerinin Öğretimi 126 5.2. Düşünme Becerilerinin Öğretimi 128 5.2.1. Eleştirel Düşünmenin Öğretimi 128 5.2.2. Yaratıcı Düşünmenin Öğretimi 139 5.2.3. Karar Verme Becerisinin Öğretimi 146 5.2.4. Bilişsel Farkındalığın Geliştirilmesi 149 Bölüm 6 HAYAT BİLGİSİ DERSİNDE DEĞERLER VE DEMOKRASİ EĞİTİMİ 165 II
6.1. Değer ve Değerler Eğitimi 166 6.1.1. Değerler Tanımı 166 6.1.2. Değerlerin Özellikleri 167 6.1.3. Değerler Eğitimi 168 6.1.4. Değerler Eğitiminde Okul ve Öğretmenin Yeri 170 6.1.5 Hayat Bilgisi Dersinde Değerler 171 6.2. Demokrasi Eğitimi 175 6.2.1. Demokrasi Eğitiminin Dayanakları 175 6.2.2. Demokratik Eğitim ve Okul 178 6.2.3. Demokratik Değerler 180 6.3. Demokrasi 184 6.3.1. Demokrasinin Uygulama Biçimleri 186 6.3.2. Amaçlarına Göre Demokrasi Türleri 186 6.3.3. Demokrasinin Temel İlkeleri 191 Bölüm 7 HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE MATERYAL KULLANIMI 197 7.1. Hayat Bilgisi Dersinde Öğretim Materyallerinin Kullanılmasının Önemi 200 7.2. Hayat Bilgisi Dersinde Kullanılabilecek Öğretim Materyallerinin Seçimi 204 7.2.1. Öğretim Hedefleri 205 7.2.2. Öğretim Yöntemi 205 7.2.3. Öğrenci Özellikleri 205 7.2.4. Öğretmen Özellikleri 205 7.2.5. Öğretim Ortamının Özellikleri 206 7.2.6. Araç-Gereçlerin Özellikleri 206 7.2.7. Kısıtlamalar 206 7.3. Hayat Bilgisi Dersinde Kullanılabilecek Öğretim Materyalleri 206 7.3.1. Görsel Araçlar 207 7.3.2. İşitsel Araçlar 219 7.3.3. Görsel-İşitsel Araçlar 220 7.4. Hayat Bilgisi Dersinin Öğretiminde Kullanılabilecek Alternatif Ders Materyalleri 223 Bölüm 8 HAYAT BİLGİSİ DERSİ İÇİN YAPILANDIRMACI YAKLAŞIMA UYGUN ÖRNEK ETKİNLİKLER 229 8.1. Probleme Dayalı Öğrenme /Karar Verme Modeli 230 8.2. Balık Kılçığı Diyagramı 232 8.3. 5N-1K Çalışması 233 8.4. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği 234 8.5. Altı Uygulama Ayakkabısı 235 8.6. Örnek Olay İnceleme 237 8.7. İstasyon Tekniği 238 III
8.8. Görüş Geliştirme/Kart Gösterme 240 8.9. Yapılandırılmış Grid 241 8.10. Benzeşim (Analoji) 242 Bölüm 9 KAYNAŞTIRMA ÖĞRENCİLERİ İLE HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİ 245 9.1.Kaynaştırmanın Çerçevesi 247 9.1.1.Özel Gereksinimli Bireylerin Eğitim Alabilecekleri Ortamlar 252 9.2. Kaynaştırma Eğitimine Alınacak Özel Eğitim Gereksinimli Öğrenciler 253 9.2.1.Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Gösteren Bireyler 254 9.2.2. Dil ve Konuşma Güçlüğü Olan Bireyler 256 9.2.3.Duygusal ve Davranış Bozukluğu Olan Bireyler 257 9.2.4. Görme Yetersizliği Olan Bireyler 258 9.2.5.İşitme Yetersizliği Olan Bireyler 261 9.2.6.Fiziksel Yetersizliği ve Süreğen Hastalığı Olan Bireyler 262 9.2.7.Otistik Bireyler 263 9.2.8.Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Bireyler 264 9.2.9.Üstün Zekâ ve Üstün Yeteneği Olan Bireyler 266 9.2.10.Zihinsel Yetersizliği Olan Bireyler 267 9.3.Öğretimsel Uyarlamalar 268 9.3.1.Öğretim İçeriğinin Basitleştirilmesi 269 9.3.2.Öğretim İçeriğinin Farklılaştırılması 269 9.3.3.Etkili Öğretim 269 9.3.4.Hedeflerin Belirlenmesi 270 9.3.5.Ünite Analizi 271 9.3.6.Kazanımların Analizi 272 9.3.7.Uygulamalı Davranış Analizi 272 9.3.8. Beceri ve Beceri Analizi 272 9.3.9. İçerik 273 9.3.10.Öğretimin Değerlendirilmesi 273 9.3.11.Yöntem Seçimi 275 9.3.12.Materyal Seçimi 275 9.3.13.Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı 276 Bölüm 10 HAYAT BİLGİSİ DERSİNDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 285 10.1 Öğretim Sürecini Değerlendirme 286 10.2 Ürün ve Süreç Değerlendirme 287 10.3 Alternatif-Performans-Otantik Değerlendirme 288 10.4 Hayat Bilgisi Dersi ve Ölçme Değerlendirme 289 10.5 Bütünleştirilmiş Otantik Değerlendirmeler 290 10.6 Örnekler 294 IV
V