SELÇUK ÜNİVERSİTESİ ALAADDİN KEYKUBAT KAMPÜSÜ HAFİF RAYLI ULAŞIM SİSTEMİ

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ ALAADDİN KEYKUBAT KAMPÜSÜ HAFİF RAYLI ULAŞIM SİSTEMİ Dr. Osman Nuri ÇELİK 1, Alpaslan KAYA 2, Erol YAĞIZ 3 SUMMARY Light Rail Transport (LRT) has a growing future in Turkey. Konya LRT system was planned at late 1980 s and as a first step the 10,960 m railway was opened at 1992. Later the second step, which is between Konya coach station and Selcuk University Campus, was constructed at 1995 as 8 046m. Nowadays, around 40,000 people use the Konya LRT system. The LRT is not used in Campus. Today, transport in the Campus is realized with bus or other transport systems. This paper is about the LRT planning and specification used in the LRT System in Selcuk University Campus. ÖZET Konya da, Alaaddin Tepesi ve Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü arasõnda, toplam uzunluğu 18 736 m olan Hafif Raylõ Ulaşõm Sistemi 1992 yõlõndan buyana yolcu taşõmasõ yapmaktadõr. Bugün hafif raylõ ulaşõm sistemi ile günde ortalama 40 000 öğrenci, akademisyen, personel ve diğer çalõşanlar Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü ne taşõnmaktadõr. Mevcut sistemin Kampüs içerisine entegre edilerek uzatõlmamasõ, her gün kampüse gelen kişileri minibüs, özel araç gibi taşõn araçlarõnõ kullanmaya zorlamaktadõr. Bu ülke ekonomisine ek yük getirmektedir. Mevcut güzergâha entegre olarak Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü içerisine yapõlacak olan güzergâh ile öğrenci, akademisyen, personel ve diğer çalõşanlarõn görev ve iş yerlerine daha kolay ulaşmalarõ sağlanacak, yolculuk sõrasõnda kaybolan zaman ve yolculuk maliyetleri azaltõlacaktõr. Bu çalõşmada, Konya da Alaaddin Tepesi ve Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü arasõndaki mevcut 18 736 m lik hafif raylõ ulaşõm sistemi güzergâhõna entegre olarak yaklaşõk 3 269 m lik güzergâhõn, Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü sõnõrlarõ içerisinde bulunan fakülte, yüksekokul, sosyal ve kültürel tesislere hizmet etmesi amaçlanarak hafif raylõ ulaşõm sisteminin uygulama projeleri yapõlmõştõr. 1. GİRİŞ Türkiye büyük şehirlerinde, Hafif Raylõ Ulaşõm Sistemi kullanõmõ giderek yaygõnlaşmaktadõr. Konya da, Alaaddin Tepesi ve Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü arasõnda, mevcut hafif raylõ ulaşõm sisteminin yapõmõ 1980 li yõllarõn sonunda planlanmõş, bu projenin ilk etabõ olan 10 690 m lik Alaaddin Tepesi ve Otogar arasõ güzergâhõn yapõmõ 1992 yõlõnda tamamlanmõştõr. Daha sonra, projenin ikinci etabõ olan 8 046 m lik Otogar ve Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat 1 Yrd. Doç. Dr. Selçuk Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü,42031, Konya. 2 Arş. Gör. Selçuk Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, 42031, Konya. 3 Jeod. Fot. Müh. ULAŞIM A.Ş., 34200, Esenler İstanbul. 384

Kampüsü arasõ güzergâhõn yapõmõ 1995 yõlõnda bitirilmiş ve hizmete açõlmõştõr. Güzergâhõn toplam uzunluğu 18 736 m dir. Konya ili nin büyüyen ve göç alan bir şehir olmasõ sebebiyle mevcut sistem yetersiz hale gelmiştir. Konya da, Alaaddin Tepesi Selçuk Üniversitesi arasõnda, 18.736 m hafif raylõ sistem ile günde ortalama 120 000 kişi taşõnmaktadõr. Bunun yaklaşõk % 40 õ Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü ndeki öğrenci, akademisyen, personel ve diğer çalõşanlardõr. Mevcut güzergâh kampüs girişinde sonlanmaktadõr. Yaklaşõk 40 000 kişi her gün kampüs içerisinde yaya olarak yâda otobüs, servis, özel servis araçlarõ, minibüs, özel otomobil gibi taşõn araçlarõ ve kampüs içi servislerle taşõnmaktadõr. Mevcut sistemin Kampüs içerisine entegre edilerek uzatõlmamasõ, her gün kampüse gelen kişileri minibüs, özel araç gibi taşõn araçlarõnõ kullanmaya zorlamaktadõr. Bu ülke ekonomisine ek yük getirmektedir. Mevcut güzergâha entegre olarak Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü içerisine yapõlacak olan güzergâh ile öğrenci, akademisyen, personel ve diğer çalõşanlarõn görev ve iş yerlerine daha kolay ulaşmalarõ sağlanacak, yolculuk sõrasõnda kaybolan zaman ve yolculuk maliyetleri azaltõlacaktõr. Bu çalõşmada, Konya da Alaaddin Tepesi ve Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü arasõndaki mevcut 18 736 m lik hafif raylõ ulaşõm sistemi güzergâhõna entegre olarak yaklaşõk 3 269 m lik güzergâhõn, Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü sõnõrlarõ içerisinde bulunan fakülte, yüksekokul, sosyal ve kültürel tesislere hizmet etmesi amaçlanarak hafif raylõ ulaşõm sisteminin uygulama projeleri yapõlmõştõr. Elde edilen jeodezik ve topoğrafik veriler, MXRAIL, AUTOCAD 2005 paket programlarõna aktarõlmõştõr. AUTOCAD 2005 paket programõnõ arayüz olarak kabul eden MXRAIL paket programõnda dijital veriler kullanõlarak öncelikle arazinin üç boyutlu tasarõmõ yapõlmõştõr. Alternatif güzergâhlar belirlenerek bu güzergâhlar için yapõlacak istikşaf, etüt, güzergâh fonksiyonu ve ekonomik karşõlaştõrma için gerekli çalõşmalar yapõlacak, uygun güzergâhõn seçimi gerçekleştirilmiştir. Arazinin modellenmesi tamamlandõktan sonra Ulaştõrma Bakanlõğõ DLH kriterlerine uygun olarak hazõrlanacak uygulama projelerindeki detaylar ve metrajlar MXRAIL paket programõnda oluşturulmuştur. Aynõ programda ray eksenleri, enkesitler, boy kesitler, makaslar ve gerekli bütün uygulama detaylarõ çõkarõlmõştõr. 2. ULAŞIM ETÜDÜ Ulaşõm etüdünün gayesi hedef alõnan bir süre içinde etüt edilmesi düşünülen bölge veya koridorla ilgili geleceğe ilişkin olarak olmasõ muhtemel gelişmelerin etkilerini dikkate alan bir talep analizi yapmaktõr. Bu kapsamda, 20 yõl işletme süresini dikkate alarak tasarlanan raylõ sistemin işletme süresi içinde hizmet vereceği yolcu miktarõnõn önceden tahmin edilmesi gerekmektedir. Bu amaçla Kampüs Girişi Kampüs İçiraylõ sistem geçkisi üzerinde detaylõ bir ulaşõm etüdü yapõlmõştõr. Tasarõmda göz önünde tutulmasõ gereken yolculuk talebi, sabah-akşam doruk saatlerdeki en yoğun trafik değeridir. Sonuçta, tramvay hattõna yönelik yapõlacak yolculuk talebinin sabah-akşam doruk saatteki değerlerinden en büyüğünün tespiti ulaşõm etüdünün ana amacõ olmaktadõr. Bununla birlikte, raylõ toplu taşõma sisteminin kurulmasõna yardõmcõ olan başlõca parametreler aşağõda sõralanmõştõr. 385

1-2025 yõlõ için istasyon giriş ve çõkõş hacimlerini içeren yolcu oranõ ve bağlantõ hacimleri. 2- Tahmin edilen doruk saat, günlük ve yõllõk yolculuk hacimleri. 3- İstasyon konumlarõ, en uygun yaya taşõt ilişkisinin sağlandõğõ istasyon tasarõmõ. 4- Gelecekteki yolculuk oranõ dikkate alõnarak tespit edilen uygun kapasitede araç tipi. 5- Hat tipi, Bakõm ve Depo alanõ. 6- Güzergâhõn geoteknik durumu 7- Güzergâhõn projelendirilmesinde kullanõlan temel geometrik tasarõm kriterleri. 2.1. Talep tahmini Projelendirilecek olan Raylõ sistem güzergahõ üzerinde 2025 hedef yõlõna kadar uzanan dönem içerisindeki yolculuk talebini kestirebilmek için şu yöntem takip edilmiştir. Kampüs Girişi Kampüs İçi güzergâhõnda toplu taşõma sistemini kullanan yolcularõn Kampüs Girişi Kampüs İçi güzergâhõnda yolculuklarõnõn başlangõç/son noktalarõnõn ve hangi amaçla yolculuk ettiklerinin ve bu yolculuk üretimlerinin nüfusla ilişkisinin kurulabilmesi amacõyla etüt alanõ, mevcut olan ve kampüs içi ulaşõmda yeni planlamaya esas trafik zonlarõ dikkate alõnarak bölgelere ayrõlmõştõr. Ayrõca planda öngörülen 2010 hedef yõlõna ait nüfus ve yolculuk değerleri, 2004 yõlõ için Kampüs Girişi Kampüs İçi güzergâhõ üzerinde yapõlan koridor analizi sonuçlarõyla karşõlaştõrõlarak tahminlerin doğruluk derecesi artõrõlmaya çalõşõlmõştõr. Koridor analizi kapsamõnda güzergah üzerinde i) Yolculuk anketleri ii) Trafik sayõmlarõ yapõlmõştõr. Anket ve sayõm çalõşmalarõndan elde edilen sonuçlar, doruk saat trafik akõmlarõnõn ve bazõ kabullerle doruk saat yolculuk değerlerinin belirlenmesinde kullanõlmõştõr. Yolculuk tahmini ve tercihlerin değerlendirilmesinde kullanõlmak üzere 6000 kişiyi (kampüs için %15 i) kapsayan anket çalõşmasõ yapõlmõştõr. Bu anketlerden toplu taşõma yolculuklarõ için başlangõç/son bölgeleri belirlenmiştir. Yolculuklarõn yaklaşõk %85 i (gün içerisinde oluşan yolculuklar da dahil) Kampüs Girişi ve fakülteler arasõnda olmaktadõr. Güzergâh üzerinde 06:00-24:00 saatlerinde olmak üzere 14 noktada trafik sayõmlarõ yapõlmõştõr. Gün içerisinde 06:00-24:00 saatlerinde yapõlan trafik sayõmlarõnda öngörülen tüm vasõtalõ ve yaya yolculuklarõ tamamen belirlenerek yolculuklar hesaplanmõştõr. Aynõ zamanda 06:00-24:00 saatlerinde yolculuklarõn her 30 dakikalõk dilim içerisindeki mevcudiyeti, yönleri, amacõ belirlenerek, her 30 dakikalõk dilim içerisindeki yolculuk talepleri ve vasõta kullanõmlarõ belirlenmiştir. Anket sonuçlarõndan toplu taşõma tercihini tramvaydan yana kullananlarõn oranõ %82 olarak belirlenmiştir. Mevcut sistemi kullananlarõn oranõ ise %50 dir. Ayrõca, zonlarõn yolculuk üretim değerleri yapõlmõş olan etütlerde öngörülen nüfus artõşõna bağlõ olarak birer yõllõk dönemler için hesaplanmõştõr. 2004 yõlõ yolculuk matrisleri dikkate alõnarak sabah doruk saat yolculuk matrisi belirlenmiştir. Sabah doruk saat değerlerinin Günlük yolculuklarõn yaklaşõk %30 u olduğu tespit edilmiştir. Raylõ Sistem Hattõna atama yapõlõrken, güzergah üzerindeki bütün otobüs ve servis hatlarõnõn kaldõrõlarak, minibüs sayõlarõnõn azaltõlmasõndan hareketle bu sonuçlara ulaşõlmõştõr. Tablo 1 de raylõ sistemin kampüse taşõyacağõ toplam sabah doruk saat en büyük kesit, günlük ve yõllõk yolculuk değerleri verilmiştir. 386

Tablo 1. Raylõ Sistem Yolculuk Hacimleri YIL GÜNLÜK TOPLAM SABAH_DORUK_MAX_KESİT YILLIK TOPLAM 2005 54.493 5.527 16.463.645 2006 57.733 5.856 17.442.514 2007 60.973 6.184 18.421.382 2008 64.213 6.513 19.400.250 2009 67.453 6.842 20.379.118 2010 70.693 7.170 21.357.986 2011 71.218 7.224 21.516.740 2012 71.744 7.277 21.675.494 2013 72.269 7.330 21.834.248 2014 72.795 7.384 21.993.002 2015 73.320 7.437 22.151.756 2016 73.846 7.490 22.310.511 2017 74.371 7.543 22.469.265 2018 74.896 7.597 22.628.019 2019 75.422 7.650 22.786.773 2020 75.947 7.703 22.945.527 2021 76.473 7.757 23.104.281 2022 76.998 7.810 23.263.035 2023 77.524 7.863 23.421.789 2024 78.049 7.917 23.580.543 2025 78.575 7.970 23.739.297 Ulaşõm etütlerinden elde edilen sonuçlardan da görüldüğü gibi Kampüs Girişi Kampüs İçi güzergâhõn 2025 yõlõnda saatte günde 78575, pik saatte ise 15000 yolcuya hizmet verebilecek şekilde tasarlanmõştõr. Yolculuk sürelerinde kazanõlacak zaman, günde 12.500 saatin üzerindedir. Aynõ zamanda seçilecek araç tipi 15.000 yolcu/saat/kesit/yön değerinde bir kapasite sağlamalõdõr. Kampüs Girişi Kampüs İçi güzergâh hattõ 15 otobüs ve yaklaşõk 40 minibüs eşdeğerini doruk saatte Kampüs Girişi Kampüs İçi güzergâhõndan ve 20 otobüs ve yaklaşõk 65 minibüs eşdeğerini Kampüs Alaaddin Tepesi güzergâhõndan çõkaracaktõr. Bu da güzergâhõ kullanan araçlara yaklaşõk % 45 oranõnda kapasite artõşõ sağlayacaktõr Şekil 1 de Kampüs Girişi Kampüs İçi güzergâhõnda sabah doruk saat tahmini bağlantõ/istasyon hacimleri verilmiştir. 3.GÜZERGÂHA AİT GENEL ÖZELLİKLER Toplam 3,269 km. olan, Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü Kampüs Girişi ve Kampüs İçi Güzergâhõ, Kampüs girişinde mevcut bulunan tramvay son durağõndan başlamaktadõr. Sõrasõyla Gökkuşağõ alõş-veriş merkezi önünden, sosyal tesislerden Mühendislik Mimarlõk, Veteriner, Ziraat Fakülteleri arasõndan Teknik Eğitim Fakültesi ve YADAM a ulaşmakta, Fen-Edebiyat, Hukuk Fakültesini takiben 387

tekrar sosyal tesisler binasõ önüne gelerek, eski mevcut güzergaha aynõ yoldan katõlõm sağlamaktadõr. Şekil 2 de Güzergâhõn Kampüs içi ulaşõm sistemindeki yeri görülmektedir. KAMPÜS GYRY?Y - KAMPÜS YÇY YÖNÜ (2025 YILI SAAT 08-09) KM : 0+000 0+050 0+402 0+434 1+108 1+140 1+441 1+473 1+729 1+761 2+286 2+318 2+800 2+832 7970 0 247 183 275 0 779 DURAK YSMY 7970 5857 GYRY? SOSYAL MMF 4295 FEN 2734 705 HUKUK TIP 705 779 MERKEZ 0-2113 -1809-1744 -2304 0-705 BYNEN YOLCU YNEN YOLCU LYNK HACYMLERY Şekil 1. Kampüs Girişi Kampüs İçi güzergâhõnda sabah doruk saat tahmini bağlantõ/istasyon hacimleri L= 3,269 Şekil 2. Selçuk Üniversitesi Kampüs içi Hafif Raylõ Ulaşõm Sistemi. 3.1 Arazi Kullanõmõ Konya, 21. Yüzyõla girerken yaklaşõk bir milyonluk nüfusu ve son yõllarda hõzla gelişen ekonomik, kültürel, siyasi ve turistik özellikleri ile Türkiye nin en önemli büyük şehirleri arasõnda yerini almõştõr. Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat kampüsü içerisinde, halen kullanõlmakta olan 18 736 m lik mevcut güzergâha ilave olarak yapõlacak ve birlikte çalõşacak bu uygulama ile her gün kampüs girişine gelen 40 000 kişi, güzergah üzerinde 388

yapõlacak yürüme mesafesi ortalama 600 m. olan, yerleri özenle seçilmiş, duraklara taşõnacaktõr. Raylõ Sistem güzergâhõ Alaaddin Keykubat kampüsü içerisinde sõrasõyla; mevcut bulunan bütün fakülte sosyal tesisler ve öğrenci yurtlarõna yaklaşõk 600 m yakõndan geçerek geniş bir hizmet alanõ oluşturmaktadõr. Bu alan dâhilinde değişik arazi kullanõm tipleri mevcuttur. Kampüs sõnõrlarõ içerisinde kullanõlan arazilerin oldukça büyük bir bölümü üniversite öğrencilerinin hizmetine sunulan eğitim amaçlõ tesisler olmakla birlikte, sivil vatandaşõn da yoğun olarak hizmet almakta olduğu sağlõk kurumlarõ (Diş hekimliği Fakültesi, Selçuklu Tõp Fakültesi Araştõrma ve Uygulama Hastanesi (950 yataklõ) ve yapõmõ devam eden gelecek birkaç yõl içerisinde tamamlanacak daha büyük sağlõk kompleksleri) mevcuttur. Üniversite öğrencileri ve çalõşanlar dõşõnda sivil vatandaşõn da faydalandõğõ alõş veriş merkezleri, sosyal tesisler, anfiler, kongre ve sergi salonlarõ, konferansa salonlarõ, spor ve kültür tesisleri vardõr. Farklõ tipteki arazi kullanõm alanlarõ günün değişik saatlerinde bu güzergâh üzerinde ulaşõm talebinin doğmasõna neden olmakta ve özellikle doruk saatlerde yoğun trafik akõşõ görülmektedir. Mevcut raylõ sistem güzergahõ Konya nõn en yoğun arteridir. Bunun nedeni, güzergâhõn ticaret, turizm, sanayi ve eğitim alanõ olarak kullanõlmasõ ve gecekondu önleme bölgesi olarak son 15 yõl içersinde yoğun konut alanlarõnõn da eklenmesidir. Raylõ sistemin yapõmõndan sonra, Minibüs ve Otobüsler seferleri ile özel taşõt kullanõmõ azalacağõ için ve şu anda gidiş ve geliş yönünde sağdaki birer şerit park için kullanõldõğõndan karayolu trafiğinde de %40 civarõnda bir rahatlama olacağõ tahmin edilmektedir. Kampüs İçi Kampüs Girişi Güzergâhõnda yolcu taşõmacõlõğõnõn gerçekleştirilmesinde ikinci bir vasõtaya ihtiyaç duyulmasõ, yolculuk sürelerini ve maliyetini arttõrmakla birlikte, ikinci vasõtalarõn kullanõmõnõ da ortadan kaldõracak ve tek araçlõ yolculuklarõn seçimini beraberinde getirecektir. Bu yüzden, tek araçlõ yolculuk talepleri azalacak, Alaaddin Tepesi Selçuk Üniversitesi güzergâhõnda bulunan ve tek ana arter olan İstanbul Yolu Asfaltõndaki yoğunluk azalacaktõr. Kampüs içerisine, şehir merkezinden yapõlacak olan taşõmacõlõğõn tramvayla yapõlacak olmasõ mevcut arterde rahatlamayõ beraberinde getireceği tahmin edilmektedir. 3.3 Ulaşõm Altyapõsõ Özellikle 1990 lõ yõllarõn ortalarõna kadar çok az sayõda konut yerleşimi ve ticari kuruluşlarõn yer aldõğõ Aydõnlõkevler-Otogar-Kampüs bölgesinde, daha sonra önemli ticaret, sanayi ve yerleşim merkezlerinin İstanbul Yolu boyunca Kampüs alanõna, kuzeye doğru yayõldõğõ gözlenmektedir. Bu bölgenin yeni yerleşim alanõ olmasõ, Kampüs içerisinde öğrenci nüfusunun fazla oluşu, İstanbul yolu asfaltõ nedeniyle ulaşõm kolaylõğõ, öğrencilerin barõnma ihtiyacõna cevap veren bir bölge olmasõ, kamu ve özel yatõrõmlarõn bölgede yoğun olmasõ, 2. ve 3. organize sanayi bölgelerine yakõn olmasõ gibi nedenlerle konut alanlarõnõn yoğunlaştõğõ görülmektedir. Halen güzergâh üzerinde büyük yolculuk üretim/çekim potansiyeli taşõyan konut ve iş alanlarõnõn inşaatõ devam etmektedir. Yakõn bir gelecekte Otogar- Kampüs güzergahõ üzerindeki alanõn (8 km) Konya nüfusunun %40 õnõ barõndõracağõ göz önüne alõnõrsa, bu arterde ulaştõrmanõn yalnõzca İstanbul Yolu Asfaltõ ile sağlanmasõ mevcut yapõlaşmaya ve yerleşime yeterli derecede cevap veremeyecektir. Türkiye nin örgün eğitimde en fazla öğrenciye sahip üniversitesi olan Selçuk Üniversitesi nin bütün öğrenci, akademik ve idari personeli, 389

diğer çalõşanlarõ (bugün yaklaşõk 50000 kişi) ve üniversite içerinde mevcut sağlõk yapõlarõnõ kullanan sivil halk da İstanbul Yolu Asfaltõnõ ve mevcut Hafif raylõ Sistemi kullanmaktadõr. Zafer- Kampüs Güzergahõ boyunca yerleşim güzergaha paralel olarak gerçekleşmiş ve yapõlaşma hõzla devam etmekte olup, yeni yapõlaşmalarla birlikte mevcut alanlara ulaşõm Paralel arterler dõşõnda güzergahõ dikine kesen hatlar ile sağlanmaktadõr Bu güzergahta ulaşõm, hafif raylõ sistem, otobüs, özel araç ve minibüslerle sağlanmaktadõr. Raylõ sistemin kampüs dõşõnda kalmasõ nedeniyle özellikle soğuk havalarda minibüs taşõmacõlõğõnda yoğunlaşma görülmektedir. Bu bölgeye yakõn olan 1. Organize Sanayi Bölgesi ve Kunduracõlar Sanayi Sitesinde bulunan küçük ve orta ölçekli işletmenin meydana getirdiği ciddi bir yük trafiği de mevcuttur. Eğitim tesisleri ve ticari istihdam alanlarõ da doruk saatlerde önemli ölçüde servis taşõmacõlõğõnõn oluşmasõna neden olmaktadõr. Trafik yükünü doğuran tüm bu etkenler bu arter üzerinde hacim/kapasite oranõnõ büyütmekte ve yolun hizmet düzeyi önemli ölçüde düşmektedir. Kampüs içerisine, şehir merkezinden yapõlacak olan yolcu taşõmacõlõğõnõn hafif raylõ sistemle yapõlacak olmasõ, mevcut raylõ sistemin kullanõmõnõ artõracak ve İstanbul Yolu Asfaltõnda oluşan mevcut trafik yoğunluğu önemli ölçüde azalacaktõr. 3.4 Trafik Durumu Bu güzergah, karşõlaştõğõ yoğun trafik yükünü kaldõramamakta özellikle sabah doruk saatte Alaaddin Tepesi- Kampüs yönünde karayolu trafik akõm hõzõ ortalama 40 km/s düşmekte ve ciddi trafik sõkõşõklõklarõ meydana gelmektedir. Bu değer otobüs ve minibüs için 23 km/s te kadar düşmektedir. Bu hõz dikkate alõndõğõnda yaklaşõk 20 km lik bir yolculuk ortalama 50 dakika sürmektedir. Yoğun minibüs trafiği ve servisler, yaşanan problemin en önemli nedenleri olarak gösterilebilir. Minibüs sayõsõndaki fazlalõk trafik güvenliğini ve kesintisiz trafik akõşõnõn oluşmasõnõ engellemektedir. Yapõlan trafik sayõmlarõnda minibüslerin trafik içindeki oranõ %25 civarõnda olduğu görülmüştür. Güzergah üzerinde trafik sõkõşõklõğõ, yol kenarõ parklanmalarõ ve minibüslerin ve servislerin düzensiz indi-bindi yapmalarõndan kaynaklanmaktadõr. İstanbul Yolu Asfaltõ, il yolu, çevre yolu ve şehir içi ulaşõmda da ana arter olmasõ nedeniyle günün her saati trafik yoğunluğu mevcuttur. İstanbul Yolu Asfaltõ üzerindeki trafik Şehir merkezine kadar minibüs yoğunluklu formunu korumaktadõr. Bu nedenle trafik güvenliği düşük bir yoldur. Aydõnlõk Evler ve Kunduracõlar kesiminde otomobil sayõsõnda artõş olmasõnõn yanõnda, Kampüse kadar olan kesimde önemli bir kamyon ve kamyonet trafiği dikkat çekmektedir. Bunun dõşõnda trafik sõkõşõklõğõnõn nedenlerine aşağõdakiler eklenebilir:! Yol ve kavşak geometrisindeki bozukluklar,! Kontrolsüz kavşaklar,! Sinyalize kavşaklardaki sinyal devrelerinin optimum çalõşmamasõ, Tüm yerleşim merkezlerinden Kampüs girişine yapõlan yolculuklarda kullanõlan araçlar ile Kampüs girişi ve Kampüs içi güzergâhõnda kullanõlan araçlar farklõlõk göstermektedir. Yapõlan sayõm ve anketlerden, Selçuk Üniversitesi Kampüsüne yapõlan toplam yolculuklarõn %50 sinin mevcut raylõ sistem ile, %25 inin yaya olarak, %18 inin dolmuşlarla, %3 ünün özel ve ticari otomobillerle, %2 sinin yurt özel servisleriyle, %2 sinin belediye servisleriyle gerçekleştirildiği belirlenmiştir. Kampüs içi yolculuklarda kampüs içi servisler kullanõlmaktadõr. Kampüs içi yolculuklarõn %40 õ üniversitenin işletmeye vermiş olduğu kampüs içi seferlerle, %18 i dolmuşlarla, %23 ü 390

yaya olarak, %12 si belediye iç servisleriyle, %3 ü ticari ve özel otomobillerle %2 si yurt özel servisleriyle %2 si belediye servisleriyle yapõlmaktadõr. Raylõ sistem ile kampüse yapõlan yolculuklarda kampüs içi ulaşõm için ikinci bir vasõtaya ihtiyaç duyulmasõ, kampüs merkezinde kõş mevsiminin sert ve karlõ geçmesi, yolculuk süresinin uzamasõ gibi sebepler öğrenci, personel ve sağlõk ihtiyacõ dolayõ ile bulunan sivil halkõ zor durumda bõrakmakta, dolayõsõyla da yolculuk maliyetleri artmaktadõr. Ayrõca gün içerisinde kampüs içerisinde yaya ve taşõt trafiğinde çok büyük hacimler oluşmaktadõr. Kampüs ve Bosna-Hersek Mahallesi güzergâhõnda çalõşan belediye otobüslerinin sayõsõ 3 adet olup günde 30 sefer yapmaktadõrlar. Bosna-Hersek mahallesinde ikamet eden öğrencilerin sayõsõnõn çok fazla olmasõ, bu seferlerin ve dolmuş seferlerinin yeterli olmamasõ, bu mahallede kalan öğrencilerin yaklaşõk %60 õnõn yaya olarak kampüse geliş ve gidişlerine sebep olmaktadõr. Kampüs şehir merkezi güzergâhõnda çalõşan dolmuşlarõn sayõsõ 48 dir ve günde her dolmuş toplam 6 sefer yapmaktadõr. Dolayõsõ ile, kampüse şehir merkezinden günde 288 adet sefer yapõlmaktadõr. Kampüs girişi Kampüs İçi güzergâhõnda kampüs içi öğrenci taşõmacõlõğõnda kullanõlan ve Selçuk Üniversitesi Rektörlüğü tarafõndan her yõl ihale edilerek işletilen servislerin sayõsõ 6 olup her bir servis günde 15 sefer yapmakta ve her seferinde 5 km yol almaktadõr. Böylece toplam günde 90 sefer yapõlmakta ve 450 km yol alõnmaktadõr. Kampüs girişi Kampüs İçi güzergâhõnda bu servisler haricinde Büyükşehir belediyesine ait olan 2 adet otobüs bulunmakta ve bu otobüslerin her birini günde 30 sefer yapmakta olup her seferinde 2,5 km yol almaktadõr. Toplamda ise günlük 60 sefer yapõlmakta ve 150 km yol yapõlmaktadõr. Kampüs girişi kampüs içi güzergâhõnda yolcu taşõmacõlõğõ bedelsiz olarak yapõlmakta olup, bu imkânlara rağmen öğrenci ve personel taşõmasõnda yetersiz kalõnmaktadõrlar. Kampüs girişine mevcut tramvayla gelen yolcularõn ve yaya olarak kampüse giriş yapan yolculularõn büyük bir kõsmõ kampüs içi seferleri kullanmaktadõrlar. Yapõlan anket ve çalõşmalar göstermiştir ki, servisler için beklenen zaman ve araç değiştirme bu sistemin kullanõmõnõ azaltmaktadõr. Gün içerisinde özellikle öğrencilerin ve personelin yemek ve diğer gereksinimleri sebebiyle yaya olarak yolculuk yapmalarõ kampüs içerisinde belirli saatlerde yoğun bir yaya trafiği oluşturmaktadõr. Yaya trafiği, günün belirli saatlerinde, sadece bir yön için, yalnõzca bir kesitte 1600 kişi /saat olmaktadõr. Selçuk Üniversitesinin halen yapõsal olarak büyümeye devam eden ve öğrenci ve personel sayõsõ bakõmõndan her geçen gün hõzla artan bir yapõya sahip olmasõ ve yakõn bir zamanda Konya nõn önemli Sağlõk Kurumlarõnõn hizmete açõlacak olmasõ nedeniyle yolculuk talebi artacaktõr. Buradan mevcut hizmet düzeyinin daha da düşeceği tahmin edilebilir. Otobüs, servis ve minibüs hizmetinin, hõz ve kapasite açõsõndan gelecekte oluşacak yol ve trafik koşullarõnda yetersiz kalacağõndan hareketle, artan talebin karşõlanmasõnda minibüs, servis ve otobüs tercihinin toplu taşõma gelişimine uygun olmayacağõ açõktõr. Bu nedenle, Kampüs girişi Kampüs İçi ana ulaşõm koridorundaki büyüyen ulaşõm sorunu ancak hõzlõ talebi karşõlayabilecek nitelikte mevcut raylõ taşõma sistemi ile birlikte çalõşacak bir kampüs içi raylõ toplu taşõma ile çözülebilir. 391

4. RAYLI SİSTEM KRİTERLERİ Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat Kampüsü Hafif Raylõ Ulaşõm Sistemi Uygulama projesinin yapõmõ aşamasõnda en uygun çözümlerin bulunmasõnda aşağõda verilen Alman Raylõ Sistem Standartlarõna ve gerekli olduğu yerde adõndan bahsedilerek Türk Standartlarõna uyulmuştur. - Türk standartlarõ, - BOStrab Tramvaylarõn inşasõ ve işletmeleri sõrasõnda uyulacak kurallar 1993 (Alman Trafik Bakanlõğõ) - Ril 800.0120 Makas ve Demiryolu Kavşağõ Düzenlemeleri (Alman Raylõ Sistem Kurallarõ). Kampüs içi raylõ taşõmada mevcut sistemde kullanõlmakta olan 2,50 m genişliğindeki düşük tabanlõ araçlar kullanõlacaktõr. Bu sayede kaldõrõm seviyesinden (20 cm) araca binmek mümkün olmaktadõr. Kullanõlacak aracõn ve proje yapõmõnda kullanõlacak özellikler Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1: Hafif Raylõ Sistem Özellikleri Ekartman uzunluğu 1 435 mm Araç genişliği 2500 mm Araç uzunluk 29,76 m Kapõ açõklõğõ 1 600 mm Yolcu (yüklü) ile girebildiği minimum yatay kurb yarõçapõ 25 m Yolcusuz (yüksüz) ile girebildiği minimum yatay kurb yarõçapõ 20 m Minimum düşey kurb yarõçapõ 300 m Maksimum düşey eğim 6 % İstasyonlarda maksimum eğim 4 % Platform yüksekliği 92 mm En düşük taban yüksekliği 275 mm Hõzlanma ivmesi 1,1 m/ sn_ En az hõzlana ivmesi 0,6 m/ sn 2 Yavaşlama ivmesi 1,3 m/ sn_ Acil fren ivmesi 3,0 m/ sn_ Azami sarsõntõ 1,5 m/ sn 3 Maksimum araç hõzõ 75 km/h Kataner voltajõ 750 V DC Minimum kataner yüksekliği 4,20 m Maksimum kataner yüksekliği 5,75 m Maksimum ağõrlõk (8 kişi / m_) 50 280 kg İşletme ağõrlõğõ 28 700 kg Ray ekseninden dõşa mesafe 1 120 mm Yolcu sayõsõ 329 Kişi Karayolu ve yaya geçişleri trafik sinyalizasyonu ile sağlanacak ancak sinyalizasyon sistemi raylõ sistem araçlarõna öncelikli olacaktõr. İstasyon ve kavşaklar uzaktan kamera ile kontrol edilecektir Tüm sistem tek bir yönetilecektir. Bu durumda sefer aralõklarõ ve güvenliği sürekli kontrol altõnda tutulacaktõr. 392

Uygulanacak olan projede eğitim alanlarõna ve yapõlarõna zarar vermemek için (titreşimden dolayõ) yolun alt yapõsõ elastik ray bağlantõ sistemi ile sağlanacaktõr. Ayrõca araçlarõn dingil basõncõ 7,3 ton olup bu değer otobüslerin dingil basõncõndan daha düşüktür. (Yaklaşõk 10 ton) Araçlar için depo ve bakõm ünitelerinin yapõmõ için ek bir maliyet gerekmeksizin mevcut güzergâhta bulunan Sakarya mahallesindeki depo ve bakõm alanõ kullanõlacaktõr. 5. SONUÇLAR Selçuk Üniversitesi Alaaddin Keykubat kampüsü hafif raylõ sistem hattõ, yapõm kolaylõğõ, yapõm süresinin kõsalõğõ ve oldukça yüksek yolculuk talebi gibi avantajlarõ nedeni ile kõsa vadede yapõmõ düşünülen raylõ sistem hatlarõ içinde, birinci sõrayõ almaktadõr. Konya ve Kampüs ulaşõm sisteminde önemli bir yer alacak olan bu hat kõsa vadede oldukça büyük bir rahatlõk sağlayacaktõr ve ekonomik katkõsõ olacaktõr. 393

KAYNAKLAR 1. Evren, G., 1998, Demiryolu, Birsen Yayõnevi, İstanbul. 2. Şeçkin, İ., 2003, Toprak İşleri ve Demiryolu, Çağlayan Kitabevi, İstanbul. 3. Arlõ, V., 2002, Demiryolu Mühendisliği (Profillidis, V.A., Railway Engineering, çeviri),ulaşõm A.Ş., İstanbul. 4. Umar, F.,Yayla, N., 1981, Yol İnşaatõ, Teknik Üniversite Matbaasõ, İstanbul. 5. Tuna, Z., 1987, Demiryolu Bilgisi I, Yõldõz Teknik Üniversitesi Yayõnlarõ, İstanbul. 6. Yayla, N. ve Gerçek, H., 1989, Kentsel Raylõ Sistemler ve İstanbul Uygulamasõ, Ulaşõmda Raylõ Taşõt Sempozyumu, 1-21, Raytaş 89, 9-10 Mart 1989, Vakõf Otel, Adapazarõ. 7. Öcal, İ. ve Tezcan S.S., 1989, İstanbul Metrosu, Ulaşõmda Raylõ Taşõt Sempozyumu, 101-146, Raytaş 89, 9-10 Mart 1989, Vakõf Otel, Adapazarõ. 8. Güllülü, N., 1989, Raylõ Taşõt Sistemleri İçerisinde Hafif Metronun Yeri, Ulaşõmda Raylõ Taşõt Sempozyumu, 147-163, Raytaş 89, 9-10 Mart 1989, Vakõf Otel, Adapazarõ. 9. Gürler, M., 1989, Balast Seçim Kriterleri, Ulaşõmda Raylõ Taşõt Sempozyumu, 401-416, Raytaş 89, 9-10 Mart 1989, Vakõf Otel, Adapazarõ. 10. Erel, A.,1989, Raylõ Ulaştõrma Sistemlerinde Üstyapõnõn Boyutlandõrõlmasõ, Ulaşõmda Raylõ Taşõt Sempozyumu, 459-486, Raytaş 89, 9-10 Mart 1989, Vakõf Otel, Adapazarõ. 11. Ulusoy G., Or, İ., Gedizlioğlu, E., 1989, İstanbul İçin Bir Metro Güzergahõ Seçimi Örneği, Ulaşõmda Raylõ Taşõt Sempozyumu, 599-615, Raytaş 89, 9-10 Mart 1989, Vakõf Otel, Adapazarõ. 12. Ural, A., Abut, N., 1989, Özel Raylõ Taşõma Sistemlerinin Değişik Ülkelerdeki Uygulamalarõ, Ulaşõmda Raylõ Taşõt Sempozyumu, 670, Raytaş 89, 9-10 Mart 1989, Vakõf Otel, Adapazarõ. 13. Mei, W.Y., Chiang, A.P., 2003, Plannig of LRT Towns an Integrated Approach, 9 th International Conference on Automated People Mover, V3, 2-5 Eylül 2003, Singapore. 14. Ang, M. G., Mori, J.D., 2003, Procedures for Annual Ride Permits for People Movers Las Vegas Requirements and Case Study, 9 th International Conference on Automated People Mover, Singapore. 394