ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ LULUCF KAPSAMINDA SERAGAZI ENVANTERİ Yücel FIRAT Emine ATAŞ, Sami BAYÇELEBİ, Dr.Işık TAŞKIRAN İklim Değişikliği ve Biyoenerji Çalışma Grubu Orman Harita ve Fotogrametri Müdürlüğü 05 Mart 2010 Ankara 1
Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık AKAKDO Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık (AKAKDO LULUCF Land Use, Land Use Change and Forestry) kavramı, arazi kullanımı ve arazi kullanımında zaman içerisinde insan müdahalesiyle yapılan değişikliklerin, sera gazı salımları ve azaltımları üzerindeki etkisini belirlemeyi hedefleyen bir bütündür. LULUCF aynı zamanda İDKK tarafından oluşturulan 10 çalışma grubundan biridir ve koordinatörlüğünü 2008 yılından itibaren Orman Genel Müdürlüğüyapmaktadır. 2
Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık AKAKDO 2
LULUCF Çalışma grubunun görevleri Hükümetlerarası İklim Değişikliği Panelince (IPCC) belirlenen altı sınıf arazi grubunun 1. orman, 2. tarım, 3. çayır ve mera, 4. sulak alan, 5. iskan, 6. diğer alanlar değişimlerini, emisyon ve depolamasını belirlenen standartlara göre raporlamak, Bu konuya ilişkin politika ve stratejileri belirlemek. 4
Orman Ekosistemde tutulan karbon, beş ayrı havuzda depolanmaktadır. 1 Toprak üstü canlı biyokütle, 2 Toprak altı canlı biyokütle, (Kök) 3 Ölü odunlar, 4 Ölü örtü, 5 Organik toprak. 5
UNFCCC ve LULUCF, atmosfere salınan ve atmosferden emilen / alınan / çekilen (karbon havuzlarınca tutulan) sera gazların miktarını sorgulamaktadır. Yalnızca iki değerlendirme dönemi arasında ilgili karbon havuzunda eğer varsa oluşan değişikliğin miktarını ve yönünü (artış / azalış) esas almaktadır. 6
Orman alanlarına ait yıllık karbon değişiminin hesaplanmasında kullanılan yöntem genel olarak; yıllık artım sonucu canlı biyokütlede meydana gelen yıllık artıştan, odun üretimi, yakacak odun toplama, yangın, böcek ve mantar zararı gibi doğal süreç nedeniyle ortaya çıkan kayıpların çıkarılması sonucu elde edilen miktarın hesaplanması şeklinde yapılmaktadır. ΔC = ijk [Aijk* (CI CL) ijk ] ΔC = havuzdaki karbon stokunun yıllık değişimini ( ton), A = havuz alanını ( ha), ijk = i; iklim tipindeki, j; orman türünün, k; yönetim ve işletme entansitesi,. CI = biyokütle artışına karşı gelen karbon girdi miktarını (ton / ha / yıl), CL = biyokütle azalmasına karşı gelen karbon kayıp miktarını ( ton / ha / yıl), 7
RAPORLAMA ASAMALARI 1. Orman alanlarına ve orman durumlarına ait verilerin sağlanması, 2. Kılavuzda yer alan çalışma sayfalarının hazırlanması, 3. Common Reporting Format (CRF) ve National Inventory Report (NIR) Raporlarının hazırlanması, 4. Hazırlanan raporların UNFCCC sekretaryasına gönderilmek üzere TUİK e gönderilmesi, 8
ORMAN ALANLARINA AİT VERİLERİN SAĞLANMASI Orman ünitesinin genel durumuna ait bilgiler; Veri Türü 20 yıl önceki arazi kullanım biçimi Veri Kaynağı Envanis* İklim Tipi Ağaç Türü İşletme Amacı İdari Amacı Alanı İklim Tipleri Haritası Envanis Envanis Envanis Envanis * :OİP Başkanlığı Amenajman Planı Envanter Veri Tablosu 9
ORMAN ALANLARINA AİT VERİLERİN SAĞLANMASI Ormanın canlı bitkisel biyokütle kazancına ait bilgiler Veri Türü Servet Yıllık artış Yaş Veri Kaynağı Envanis Envanis Envanis 10
ORMAN ALANLARINA AİT VERİLERİN SAĞLANMASI Ormanın canlı bitkisel kütle kaybına ait bilgiler. Veri Türü Ticari amaçlı odun üretimi, Yakacak odun toplama, Yangın, böcek, mantar vb.. zararlar. Veri Kaynağı İşl.ve Paz.Dai.Bşk. İşl.ve Paz.Dai.Bşk. ve Tahmin OKYM Dai.Bşk. 11
ORMAN ALANLARINA AİT VERİLERİN SAĞLANMASI Canlı Bitkisel Kütleye Ait Katsayılar. BEF1 : DKGH ni toprak üstü bitkisel kütleye dönüştürme katsayısı, BEF2:Üretilmiş yuvarlak odunu toprak üstü bitkisel kütleye dönüştürme katsayısı, Root to Shoot oranı: Ağacın toprak üstü bitkisel kütlesini kökler dahil tüm ağaca dönüştürme katsayısı, Fırın kurusu ağırlık : 12
IPCC Kılavuzuna Göre İklim Tiplerinin Ayrım Kriterleri ve Sınırları Polar Kuşak Ilıman Kuşak Tropik Kuşak İklim Tipleri YOS Yıllık Ortalama Sıcaklık (C 0 ) YOY Yıllık Ortalama Yağış (mm ) PET Yıllık Potansiyel Evapotranspirasyon (mm) YOY / PET Boreal- Kuru < 0 C 0 X X < 1 Boreal Nemli < 0 C 0 X X > 1 Soğuk - Kuru 0 10 C 0 X X < 1 Soğuk - Nemli 0 10 C 0 X X > 1 Sıcak - Kuru 10 20 C 0 X X < 1 Sıcak - Nemli 10 20 C 0 X X > 1 Tropik- kuru > 20 C 0 < 1000 - - Tropik- Nemli > 20 C 1000-2000 - - Tropik- Islak > 20 C > 2000 - - 13
14
Orman Amenajmanı Planı Verileri (ENVANİS Veri Tablosu) 15
Taslak haritası Hava Fotoğraf rafı veya Uydu Görüntüsü Sistematik Örnekleme Alanlarının n oluşturulmas turulması Meşcere Haritası İç Taksimatın n Yapılmas lması BölmeTaksimatın n Yapılmas lması Veri Girişi i Ve Değerlendirme erlendirme Sonuç Raporların n ve Tabloların Oluşturulmas turulması Final Haritalar 16
Orman İşletme Şeflikleri 1300 Adet 17
Amenajman Planı Sonsöz Tabloları 18
HESAPLAMALARDA KULLANILAN FORMÜLLER ΔC = ijk [Aijk* (CI-CL) ijk ] ΔCFF = (ΔCFF-LB + ΔCFF-DOM + ΔCFF-Soils ) ΔCFF-LB = ΔCFF-G - ΔCFF-L ΔCFF-G = ij (A ij * GTOTAL-ij) * CF GTOTAL = GW * (1+R) GTOTAL = [ (IV * D * BEFi ) * (1+R)] ΔCFF-L = LKesim + LYakıt + LDiğer Kayıplar LKesim =H * D * BEF2 * (1-fBL) * CF LYakıt =FG * D * BEF2 * CF 19
Orman Arazisi Olarak Kalan Orman Arazisi 20
Orman Arazisi Olarak Kalan Orman Arazisi GençMeşçereler İçin 21
Sonradan Ormana Dönüşen Alanlar 22
CRF TABLOLARI CRF tabloları, tüm sektörlerin hazırladığı sera gazları ulusal envanter sonuçlarının toplu bir özetidir. Her bir sektör kendi sorumluluk alanındaki bilgileri, UNFCCC tarafından sağlanan CRF REPORTER programı ile veri tabanına aktarmaktadır. Veriler TÜİK tarafından birleştirilip, CRF tabloları ve veri dosyası olarak UNFCCC sekretaryasına sunulmaktadır. 23
Orman olarak kalan orman arazisinde karbon stok değişimi 24
Orman olarak kalan orman arazisinde karbon stok değişimi 25
Orman olarak kalan orman arazisinde orman yangınları 26
Ekili alanlardan ormana dönüşen alanlar 27
Otlak ve meralardan ormana dönüşen alanlar 28
Ormanlara ait emisyonlar 29
LULUCF sektörüne ait emisyonlar 30
IPCC İyi Uygulama Rehberinde (GPG) Sera Gazı Envanteri hesaplamaları için 3 Seviye (tier) bulunmaktadır. Ormancılık sektöründe raporlama Seviye (Tier) 2 düzeyinden yapılmaktadır. 31
Yöntem seviyeleri Sera Gazı Envanteri Pilot uygulama alanı olarak seçilen Ankara Bölge Müdürlüğü üzerinden KORBİS (Konumsal Orman Bilgi Sistemi) veri tabanı üzerinden sera gazı envanteri hesaplamaları için ihtiyaç duyulacak verilerin girilmesi sağlanarak, internet üzerinden web tabanlı olarak Seragazı Envanteri Hesaplama Sistemi çalışması başlamıştır. HEDEF TIER 3 32
Yöntem seviyeleri HEDEF TIER 3 1 Türk Ulusal Orman Envanteri Temelinin Oluşturulması Amacı: Orman ekosistemlerinin sürdürülebilir yönetimini ilgilendiren uluslar arası sözleşmeler ile diğer uluslar arası ve ulusal yükümlülükler kapsamında raporlama ve bilgi değişimi etkinliğinin artırılması ve yönetimde özellikle ulusal politika ve stratejilerin oluşturulmasında ihtiyaç duyulan kaynak veri ve bilgileri sağlamayı amaçlamaktadır. 33
Yöntem seviyeleri HEDEF TIER 3 2 Türkiye de SOY ve Karbon Ormancılığı Uygulamaları Geliştirilmesi Projesi (GEF ) Amacı: Türkiye de Orman Alanlarında ve Korunan alanlarda Karbon Ormancılığı ve İklime Değişikliği kapsamında Sürdürülebilir Orman Yönetimi İçin Ulusal çerçeve geliştirmek ve uygulamak. 34
HEDEF TIER 3 CORINE (Arazi İzleme Sistemi) verilerinden faydalanarak IPCC kılavuzuna uygun arazi sınıfları değişikliği veri tabanı kurulacaktır. LULUCF kılavuzunda baştan beri orman olan ve son 20 yıl içerisinde ormana dönüşen alanlar şeklinde iki ayrı kategori halinde hesaplanması istenilen alanların tespit edilmesi,(agm ile işbirliği yapılarak) 35
HEDEF TIER 3 Hesaplamaların genel olarak artım, servet ve eta üzerinden yapılması nedeniyle ENVANİS tablosunda (a) çağında belirtilen alanlara ait servet ve artımın tespit edilmesi, (bozuk alan servetleri tahmine dayalı olarak hesaplandığından bu alanların özel bir çalışmayla servet ve artımları belirlenmelidir.) 36
HEDEF TIER 3 Fırtına zararları, böcek ve mantar zararlıları, yakacak odun toplama, kaçak ve usulsüz kesimler, açma ve işgaller nedeniyle meydana gelen kayıpların belirlenmesi, Orman Yangınlarına ilişkin veriler elde edilirken yanan alanlardaki yanan dikili kabuklu gövde hacminin de (biyokütle miktarının) belirlenmesi, 37
HEDEF TIER 3 LULUCF kılavuzunda belirtilen 4 adet iklim tipinin orman alanlarına tam olarak dağıtılması için yükseltiyi de dikkate alan 3 boyutlu iklim tipi haritasının oluşturulması, İzin İrtifak alanları ve bu izinlerle ilgili olarak alan değişikliklerinin belirlenmesi gerekmektedir. 38
HEDEF TIER 3 Araştırma Geliştirme İhtiyaçları Biyokütle Araştırmaları ile ilgili eksiklikler, Biyokütle çevirim katsayıları ile ilgili eksiklikler, Ölü Ağaç Miktarının hesaplanması, Döküntü Miktarının Hesaplanması, Toprak İçerisindeki Karbon Miktarının hesaplanması Tübitak Projesi Kabul Edilmedi. 39
Yöntem seviyeleri HEDEF TIER 3 BEF1 ve BEF2 KATSAYILARI BEF1 faktörü; Yıllık net artışı (kabuk dahil) yerüstü ağaç biyokütle artışına çevirmek için biyokütle genişletme faktörü, BEF2 faktörü; Alınan yuvarlak ağaç hacmini toplam yerüstü biyokütleye (kabuk dahil) çevirmek için biyokütle genişletme faktörü, Ağaç Türü Veri Kaynağı BEF 2 Belirsizlik % BEF 1 İbreli LULUCF Kılavuzunda 1,30 ( 1,15-3,40) - 1,15 (1,05-1,20) - Belirsizlik % Türkiye de Hesaplanan 1,24 ( 1,08-1,39) 12,27 1,22 ( 1,15-1,29) 14,72 Yapraklı LULUCF Kılavuzunda 1,40 (1,15-3,40) - 1,20 ( 1,10-1,30) - Türkiye de Hesaplanan 1,26 ( 1,08-1,40) 10,94 1,24 ( 1,06-1,42) 5,69 40
TEŞEKKÜRLER www.ogm.gov.tr 41