Chapter 15 Para, Faiz Oranları ve Döviz Kurları (devam) Slides prepared by Thomas Bishop Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
Şekil 15-4: Para Arzı Artışının Faiz Oranına Etkisi 15-2
Şekil 15-4: Para Arzı Artışının Faiz Oranına Etkisi 15-3
Şekil 15-5: Reel Gelirdeki Artışının Faiz Oranına Etkisi 15-4
Şekil 15-6: Para Piyasası ve Döviz Piyasasındaki Eşzamanlı Denge 15-5
HATIRLATMA! Şekil 14-4: Dollar/Euro Döviz Kurunun Belirlenmesi Kimse euro mevduat tutmak istemiyor Kimse dolar mevduat tutmak istemiyor Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 13-6
HATIRLATMA! Şekil. 14-5: Dolar Faiz Oranının Artmasının Etkisi Bu yönde dolar değer kazanıyor (döviz kuru azalıyor) 14-7 Doların faiz oranının R $1 den R $2 ye artması doların E $1 den E $2 ye değer kazanmasına yol açar.
Şekil 15-7: Para Piyasası/Döviz Kuru İlişkisi Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-8
Para Piyasası ve Döviz Piyasasında Eşzamanlı Denge Para Piyasası: Para arzı, fiyat seviyesi, milli gelir ülkedeki faiz oranları belirlenir Döviz Piyasası: Yerli ve yabancı faiz oranları, beklenen döviz kuru mevcut döviz kuru belirlenir Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-9
Yerli Ülke Para Arzı Değişimleri Ülkedeki Para Arzı Değişimlerinin Faiz Oranları ve Döviz Kuruna Etkisi Para arzındaki artış, belirli bir fiyat seviyesi için (P sabitken), faiz oranını düşürür, yerli para cinsi mevduatların getirisini azalır, yerli para değer kaybeder(depreciate). Para arzındaki düşüş, belirli bir fiyat seviyesi için (P sabitken), faiz oranı yükseltir, yerli para cinsi mevduatların getirisi yükselir, yerli para değer kazanır (appreciate). Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-10
Yabancı Ülke Para Arzı Değişimleri Yabancı Ülkedeki Para Arzı Değişimlerinin Faiz Oranları ve Döviz Kuruna Etkisi Yabancı ülkedeki para arzındaki artış (ör: euro arzının artması) yabancı paranın (ör: euronun) değer kaybetmesine (depreciate) neden olur. Yabancı paranın değer kaybetmesine (depreciate) yerli paranın değer kazanması (apreciation) anlamına gelir. Aynı şekilde yabancı ülkedeki para arzındaki azalış (ör: euro arzının azalması ) yabancı paranın (ör: euronun) değer kazanmasına (depreciate) neden olur. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-11
Şekil 15-9: Avrupa Para Arzı Artışının Dolar/Euro Döviz Kuruna Etkisi 15-12
Yabancı Ülke Para Arzı Değişimleri (devam) Yabancı Ülkedeki Para Arzı Değişimlerinin Faiz Oranları ve Döviz Kuruna Etkisi Aynı şekilde yabancı ülkedeki para arzındaki artış (ör: euro arzının artması), yabancı ülke (AB) faiz oranlarını düşürür ve yabancı para (euro) cinsi mevduatların getirisini azalır) Yabancı (ör: euro) mevduatların beklenen getirisindeki azalma yabancı paranın (ör: euro) değer kaybetmesine (depreciate) neden olur. Yabancı ülkedeki para arzı değişimlerinden dolayı yerli ülkede para piyasasında (i.e. para arzında) değişiklik olmadığını varsayıyoruz. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-13
Uzun ve Kısa Vade Kısa vadede, fiyatlar değişen piyasa koşullarına hemen uyum sağlayamazlar. Fiyatların değişmesi zaman alır. Bu kısıma kadarki analiz kısa vadeye bakıyordu. Dolayısıyla para arzı değişimleri kısa vadede sadece faiz oranları etkilenir, fiyatlarda ani değişiklik olmaz. Uzun vadede, üretim faktörlerinin ve malların fiyatlarının piyasa koşullarına göre değişecek yeteri kadar zamanı olmuş olur. Ücretler işgücü arz ve talebine göre yeniden ayarlanır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-14
Uzun ve Kısa Vade Uzun vadede, üretim faktörlerinin ve malların fiyatlarının piyasa koşullarına göre değişecek yeteri kadar zamanı olmuş olur. Ücretler işgücü arz ve talebine göre yeniden ayarlanır. Reel üretim ve gelir, işgücü ve diğer üretim faktörlerinin miktarına, yani ekonomideki verimli kapasiteye bağlıdır para arzı miktarına değil. (Real) faiz oranları tasarruf edilen fon miktarına ve fon talebine bağlıdır para arzı miktarına değil. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-15
Uzun ve Kısa Vade (devam) Uzun vadede, arz edilen para miktarı ülkedeki üretim seviyesi (Y) ve reel faizlere (R) (dolayısıyla da reel parasal varlıklara olan talebe (L(R,Y)) etkisinin olmadığı öngörülür. Ancak para arzının uzun vadede ortalama fiyatları aynı oranda etkilemesi beklenir. Denge koşulu M s /P = L(R,Y) ye göre: L(R,Y) değişmiyorsa M s değiştikçe P nin de orantılı olarak değişmesi gerekir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-16
Uzun ve Kısa Vade (devam) Uzun vadede, enflasyon ile para arzındaki değişimler arasında direkt bir ilişki vardır. Enflasyon oranının para arzı artış oranı ile para talebi artış oranına arasındaki farka eşit olması öngörülür. M s = P x L(R,Y) P = M s /L(R,Y) P/P = M s /M s - L/L (Enflasyon oranı= para arzı artış oranı - para talebi artış oranı) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-18
Şekil 15-10: Batı Yarımküre Gelişmiş Ülkelerinde Yıllara Göre Ortalama Parasal Büyüme ve Enflasyon, 1987 2007 Source: IMF, World Economic Outlook, various issues. Regional aggregates are weighted by shares of dollar GDP in total regional dollar GDP. 15-20
Uzun Vadede Para, Fiyat Seviyeleri ve Döviz Kurları (ekstra materyal) Para arzı değişimleri çıktı ve girdi fiyatlarını nasıl etkiler? 1. Ürün ve hizmet talebi fazlası: para arzı artması insanların satın aldıkları ürün ve hizmetlere ödeme yapmak için daha fazla fonu olduğu anlamına gelir. Ürün ve hizmetlere olan talep artar. Üreticiler artan talebi karşılamak için yeni işgücü alır ya da mevcut işçileri fazla çalıştırır. Bu da işgücü talebini arttırır. Artan işgücü talebi karşısında ücretler artar. Üretirciler artan masrafları karşılamak için sattıkları malların fiyatlarını arttırmak durumunda kalır. Fiyatlar artar. (ya da aynı miktar üretim ve girdi için üreticiler fiyatları arttırabilirler ve artan talep ile tüm ürünlerini de satarlar) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-21
Uzun Vadede Para, Fiyat Seviyeleri ve Döviz Kurları (ekstra materyal) 2. Enflasyon beklentileri: Eğer işçiler beklenen bir para arzı sonrası fiyatların gelecekte artacağını beklerlerse, buna karşılık ücret artışı talep ederler. Üreticiler de aynı beklentiye girerlerse, ücretleri arttırırlar. Üreticiler artan masraflarını fiyatları arttırırarak karşılayabilirler. Sonuç: beklenen bir para arzı artışı sonucu oluşan enflasyon beklentiliri gerçek enflasyon yaratır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-22
Şekil 15-11: Aylık Dollar/Yen Döviz Kuru ve ABD/Japonya Fiyat Seviyesi Oranı Volatilesi, 1974 2009 Fiyat seviyesindeki değişimler, fiyatların daha yavaş değiştiğinin bir göstergesi olarak, daha az değişkendir. Source: International Monetary Fund, International Financial Statistics. Döviz kuru oranları, çabuk değişebilen faiz oranları ve beklentilerden etkilenir. Bu da döviz kuru oranlarını volatil yapar. 15-27
Fig. 15-12: Short-Run and Long-Run Effects of an Increase in the U.S. Money Supply (Given Real Output, Y) 15-29
Döviz Kurunun Hedefi Aşması (Exchange Rate Overshooting) Bir ülkenin para arzındaki daimi artış döviz kurunda aynı oranda uzun vade değer kaybına neden olur. Ancak, dinamik model başta büyük bir değer kaybını sonrasında daha küçük bir değerlenme öngörür. (overshooting nedeniyle) Bir ülkenin para arzındaki daimi azalış döviz kurunda aynı oranda uzun vade değerlenmeye neden olur. Ancak, dinamik model başta büyük bir değerlenme sonrasında daha küçük bir değer kaybı öngörür. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-30
Şekil 15-13: ABD Para Arzındaki Kalıcı Değişiklik sonrası ABD Ekonomik Göstergelerinin Zamansal seyri 15-31
Döviz Kurunun Hedefi Aşması (devam) Döviz kurunun ilk tepkisi uzun vade tepkisinden çok olduğu duruma döviz kurunun hedefi aşması (overshoot) denir. Döviz kurunun hedefi aşması, para politikasının faiz oranlarını hemen etkisi olurken fiyat seviyeleri ve (beklenen) enflasyon üzerinde hemen etkisi olmaması durumunda beklenir. döviz kuru oranlarının neden o kadar volatil olduğunu açıklayama yardım eder. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 14-32