ERGENLERDE BİLGİSAYAR VE İNTERNET KULLANIMI Ergenler, gelişimsel özellikleri sebebiyle bilgisayar ve internet bağımlılığı geliştirme konusunda risk grubunda yer almaktadırlar (Cao ve Su, 2007). Bu konuda son yıllarda yapılan araştırmalar, ergenlerde problemli internet ve bilgisayar kullamımının hızla arttığını göstermektedir. Bu konuda psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında veliler ve öğrenciler için önleyici, koruyucu ve tedavi edici müdahalelerin geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır (Akt. Bilge, 2012). Bu amaçla Ergenlerde Bilgisayar ve İnternet Kullanımı konusunda ODTÜ G.V. Okullarında ortak sorunları paylaşan öğrenciler ve veliler için odak grup çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Öncelikle 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerimizden çalışmaya başvuran 106 öğrencimize PDR Servisi tarafından Ergenlerde Bilgisayar ve İnternet Kullanımı konusunda bir anket uygulanmıştır. Öğrencilerimiz için yapılacak çalışmaları daha etkin yapılandırabilmek amacıyla aynı anket 6, 7 ve 8. sınıf velilerimize de gönderilmiştir. Öğrencilerin kendi bilgisayar/internet kullanımı davranışlarını değerlendirmeleri, velilerimizin de çocuklarının bilgisayar/internet kullanımını değerlendirmeleri yanıtladıkları anket sonuçları karşılaştırmalarıyla aşağıda paylaşılmıştır. Ancak ilk 4 maddede (anketi yanıtlayan veli sayımızın çalışmaya katılan öğrenci sayımızdan daha fazla olması sebebiyle) sadece velilerimizden alınan sonuçlar rapor edilmiştir. Madde-1: Çocuğunuzun odasında bilgisayar var mı? 6. Sınıf (N=81) 7. Sınıf (N=106) 8. Sınıf (N=81) Sayı % Evet 46 % 57 73 % 69 57 % 70 Hayır 35 % 43 33 % 31 24 % 30 Velilerimizden alınan anket sonuçlarına göre 6. sınıf öğrencilerimizin %57 sinin, 7. sınıf öğrencilerimizin %69 unun ve 8. sınıf öğrencilerimizin %70 inin odasında bilgisayar bulunmaktadır. Bu sonuçlara göre 6. sınıftan 8. sınıfa doğru gidildikçe öğrencilerin odalarında bilgisayar bulunma oranı artmaktadır. Madde-2: Çocuğunuzun konsol oyunu var mı? 6. Sınıf (N=81) 7. Sınıf (N=106) 8. Sınıf (N=81) Sayı % Evet 52 % 64 66 % 62 47 % 58 Hayır 29 % 36 40 % 38 34 % 42 Velilerimizden alınan anket sonuçlarına göre 6. sınıf öğrencilerimizin %64 ünün, 7. sınıf öğrencilerimizin %62 sinin ve 8. sınıf öğrencilerimizin %58 inin konsol oyunu bulunmaktadır. Bu sonuçlara göre 6. sınıftan 8. sınıfa doğru gidildikçe öğrencilerin konsol oyununa sahip olma oranı düşmektedir. Bu sonuçlar, yaş büyüdükçe konsol oyunu yerine internet/bilgisayar kullanımına yönelme olasılığını düşündürtebilir.
Madde-3: Çocuğunuzun cep telefonunu var mı? 6. Sınıf (N=81) 7. Sınıf (N=106) 8. Sınıf (N=81) Sayı % Evet 68 % 84 99 % 93 77 % 95 Hayır 13 % 16 7 % 7 4 % 5 Velilerimizden alınan anket sonuçlarına göre 6. sınıf öğrencilerimizin %84 ünün, 7. sınıf öğrencilerimizin %93 ünün ve 8. sınıf öğrencilerimizin %95 inin cep telefonu vardır. Bu sonuçlara göre 6. sınıftan 8. sınıfa doğru gidildikçe öğrencilerin cep telefonuna sahip olma oranı artmaktadır. Madde-4: Çocuğunuzun cep telefonunda internet var mı? 6. Sınıf (N=77) 7. Sınıf (N=105) 8. Sınıf (N=80) Sayı % Evet 28 % 36 63 % 60 50 % 63 Hayır 49 % 64 42 % 40 30 % 37 Velilerimizden alınan anket sonuçlarına göre 6. sınıf öğrencilerimizin %36 sının, 7. sınıf öğrencilerimizin %60 ının ve 8. sınıf öğrencilerimizin %63 ünün cep telefonunda interneti vardır. Bu sonuçlara göre 6. sınıftan 7. sınıfa geçildiğinde cep telefonunda internet olma oranının birden arttığı, 7. sınıftan 8. sınıfa geçişte az miktarda da olsa artış olduğu görülmektedir. Madde-5: Öğrencimizin cep telefonunda ne kadar vakit geçirdiği 1 saatten az 38 % 38 173 % 68 1-2 saat 35 % 35 51 % 20 3-4 saat 19 % 19 24 % 10 4 saat üzeri 8 % 8 5 % 2 Toplam kişi sayısı 101 253 Öğrencilerimizin cep telefonunda 1 saatten az vakit geçirme oranı %38 iken velilerimize göre bu oran %68 dir. Bununla birlikte, öğrenciye göre 1 saatten az kullanım ile 1-2 saat arasındaki kullanım oranı birbirine çok yakınken velilerimize göre çocuğunun 1-2 saat arasındaki kullanım miktarı daha az görünmektedir.
Madde-6: Öğrencilerimizin bilgisayar/konsol oyunlarını kiminle oynamayı tercih ettiği: Tek başına 22 % 20 96 % 36 Arkadaşla 75 % 69 96 % 36 Her ikisi de 12 % 11 76 % 28 Toplam kişi sayısı 109 268 Bilgisayar/konsol oyunlarını öğrencilerin çoğunluğu arkadaşlarıyla oynamayı tercih ettiğini söylerken velilerimize göre çocuklarının hem tek başına hem de arkadaşlarıyla bilgisayar/konsol oyunu oynama oranları aynıdr. Madde-7: Öğrencilerimizin bilgisayar/konsol oyunlarını nasıl oynamayı tercih ettiği: Online 53 % 50 136 % 51 CD 41 % 38 92 % 34 Her ikisi de 13 % 12 40 % 15 Toplam kişi sayısı 107 268 Hem öğrencilerimize hem de velilerimize göre çocuklarının çoğunluğu bilgisayar/konsol oyunlarını online oynamayı tercih etmektedir. Madde-8: Öğrencilerimizin ne tür oyunları tercih ettiği: Macera 40 % 37 127 % 47 Spor 38 % 34 108 % 40 Yarış 23 % 21 97 % 36 Dövüş 21 % 19 37 % 29 Zeka 11 % 10 106 % 40 Strateji 36 % 33 130 % 48 Diğer (Savaş) 19 % 17 78 % 29 Toplam kişi sayısı 109 268 Öğrencilerimiz macera (%37), spor (%34) ve strateji (%33) oyunlarını oynamayı daha fazla tercih ettiklerini belirtirken velilerimiz ise çocuklarının strateji (%48), macera (%47), spor ve zeka (%40) oyunlarını oynamayı diğer oyun türlerine göre daha yüksek oranda tercih ettiklerini düşünmektedirler. Öte yandan öğrenciler zeka oyunlarını oynamayı en az tercih ederken velilerimiz çocuklarının daha yüksek oranda zeka oyunları oynadıklarını düşünmektedirler.
Madde-9: Öğrencilerimizin günlük bilgisayar/internet kullanma süresi: 1 saatten az 17 % 17 88 % 33 1-2 saat 57 % 55 120 % 45 3-4 saat 21 % 20 49 % 18 4 saat üzeri 8 % 8 8 % 3 Toplam kişi sayısı 103 265 Hem öğrencilerimize hem de velilerimize göre çocuklarının çoğunluğu günde 1-2 saat bilgisayar/internet kullanmaktadırlar. Ancak, öğrencilerimize göre 1 saatten az kullanım oranı %17 iken velilerimize göre çocuğunun 1 saatten az kullanım oranı %33 olarak görünmektedir. Madde-10: Öğrencilerimizin bilgisayar/interneti kullanma zamanı: Hafta içi her gün 17 % 16 20 % 7 Sadece hafta sonları 16 % 16 42 % 15 Hem hafta içi hem hafta sonu 60 % 58 184 % 65 Diğer 10 % 10 37 % 13 Toplam kişi sayısı 103 283 Hem öğrencilerimize hem de velilerimize göre çocuklarının çoğunluğu bilgisayar/interneti hem hafta içi hem de hafta sonu kullanmaktadırlar. Ancak, öğrencilerimize göre hafta içi her gün kullanım oranı %16 iken velilerimize göre çocuğunun hafta içi her gün kullanım oranı %7 olarak görünmektedir. Madde-11: Öğrencimizin bilgisayar/interneti kullanma amacı: Ödev yapmak 66 % 64 212 % 81 Oyun oynamak 60 % 58 164 % 63 Sosyal paylaşım sitelerine girmek 83 % 81 147 % 56 Alış-veriş yapmak 16 % 16 2 % 1 Sanal sohbet etmek 40 % 39 41 % 16 Diğer Film, araştırma, müzik dinlemek Film, araştırma, müzik dinlemek, tasarım vb. Toplam kişi sayısı 103 261 Öğrencilerimiz bilgisayar/interneti en çok sosyal paylaşım sitelerine girmek (%81), ödev yapmak (%64) ve oyun oynamak (%58) amacıyla kullandığını ifade ederken velilerimize göre çocuklarının kullanım amacı ödev yapmak (%81), oyun oynamak (%63) ve
sosyal paylaşım sitelerine girmek (%56) olarak sıralanmıştır. Öğrenciler bilgisayar/interneti daha çok sosyal paylaşım sitelerine girmek için kullandıklarını belirtirken velilerimize göre çocukları bilgisayar/interneti ödev yapmak amacıyla kullanmaktadır. Diğer yandan öğrenciler internet üzerinden alış veriş yapmayı %16 oranında tercih ederken velilerimize göre çocuklarının interneti alış veriş yapmak için kullanım oranları %1 dir. Madde-12: Öğrencilerimizin hangi sosyal ağları kullandığı: Facebook 89 % 89 210 %81 Twitter 56 % 56 40 %15 Askfm 49 % 49 16 %6 Formspring 2 % 2 - - Diğer (İnstagram, Tumblr, 44 % 44 14 %5 We heart it, Steam, Connected me, skype, whatsapp) (İnstagram, Tumblr, We heart it, skype) Üyeliği yok - - 25 %10 Toplam kişi sayısı 100 259 Öğrencilerimizin hangi sosyal ağları kullandıkları konusundaki araştırma maddesi hem öğrencilerimiz (%89) hem de velilerimiz (%81) tarafından en yüksek oranda Facebook olarak yanıtlanmıştır. Öğrencilerimiz ikinci sırada Twitter (%56), üçüncü sırada ise Askfm (% 49) kullandıklarını belirtmişlerdir. Velilerimiz ise çocuklarınıntwitter (%15) ve Askfm (%6) kullanımını daha az görmektedirler. Ayrıca araştırmaya katılan velilerimizin %10 u çocuğunun herhangi bir sosyal paylaşım sitesine üyeliğinin olmadığını belirtirken araştırmaya katılan öğrencilerimizin hepsi en az bir sosyal paylaşım sitesine üye olduğunu belirtmiştir. Son olarak öğrencilerimiz ailelerinin ifade etmedikleri Steam, Connected me, Skype, whatsapp gibi iletişim kanallarını da kullandıklarını ifade etmişlerdir.
Madde-13: Öğrencilerimizin sosyal paylaşım sitelerini kullanım amacı: Sohbet etmek 83 % 83 125 % 58 Yeni kişilerle 11 % 11 4 % 2 tanışmak Video izlemek 49 % 49 94 % 44 Fotoğraf paylaşmakbeğenmek 62 % 62 105 % 49 Oyun oynamak 37 % 37 69 % 32 Arkadaşlarının 34 % 34 27 % 13 profillerini incelemek Diğer 19 % 19 - - Toplam kişi sayısı 100 215 Öğrencilerimiz sosyal paylaşım sitelerini yüksek oranda sohbet etmek (%83), fotoğraf paylaşmak-beğenmek (%62) ve video izlemek (%49) amacıyla kullandıklarını ifade etmişlerdir. Velilerimiz de çocuklarının sosyal paylaşım sitelerini sohbet etmek (%58), fotoğraf paylaşmak-beğenmek (%49) ve video izlemek (%44) amacıyla kullandıklarını belirtmişlerdir. Öte yandan öğrencilerimiz sosyal paylaşım sitelerini %83 oranında sohbet etmek amacıyla kullanırken velilerimiz çocuklarının %58 oranında sohbet ettiklerini düşünmektedirler. Öğrencilerimizin sosyal paylaşım ağları üzerinden yeni kişilerle tanışma oranı %11 iken velilerimiz çocuklarının %2 oranında yeni kişilerle tanışma amacıyla sosyal paylaşım ağlarını kullandıklarını düşünmektedirler. Madde-14: Öğrencilerimizin günlük sosyal ağları kullanma süresi: 1 saatten az 38 % 37 152 % 69 1-2 saat 51 % 50 59 % 26 3-4 saat 8 % 8 13 % 6 4 saat üzeri 6 % 6 - - Toplam kişi sayısı 103 224 Öğrencilerimizin %50 si sosyal ağları günde 1-2 saat arasında kullandığını belirtirken velilerimizin %69 u çocuklarının günlük kullanım süresini 1 saatten az olarak ifade etmiştir. Öte yandan öğrencilerimizin %6 sı günde 4 saat ve üzerinde sosyal ağları kullandıklarını belirtirken araştırmaya katılan velilerimizden hiçbiri çocuğunun bilgisayar/interneti 4 saat ve üzerinde kullandığını düşünmemektedir.
Madde-15: Öğrencilerimizin ne kadar süre ile bilgisayara/internete girmesinin sorun oluşturacağı: 1-2 saat arası 13 % 16 127 % 59 2-3 saat arası 20 % 24 55 % 26 3-4 saat arası 17 % 21 24 % 11 4-5 saat arası 10 % 12 8 % 4 5-6 saat arası 8 % 10 - - 6 saat ve üzeri 14 % 17 - - Toplam kişi sayısı 82 214 Velilerimizin %59 u çocuklarının günde 1-2 saat arasında bilgisayar/internete girmesinin sorun oluşturacağını belirtirken öğrencilerimiz 2-3 saat arasındaki kullanım süresinin sorun oluşturacağını ifade etmişlerdir. Madde-16: Öğrencilerimizin bilgisayar/internet kullanımının değerlendirilmesi: Az 5 % 5 19 % 7 Normal 58 % 56 143 % 53 Çok 35 % 34 90 % 33 Aşırı 6 % 6 17 % 6 Toplam kişi sayısı 104 269 Hem öğrencilerimiz kendilerinin ( %56), hem de velilerimiz çocuklarının (%53) bilgisayar/internet kullanımını normal aralık içinde görmektedirler.
Ergenlerde Bilgisayar ve İnternet Kullanımı konusunda gerçekleştirilen anket uygulamamızın öğrenci ve velilerimizden alınan sonuçlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesinin ardından Ortaokul PDR Servisimiz tarafından bu konuda çalışmalar planlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerimize Yönelik Çalışmalar: www.imdat! Biri beni kurtarsın.com adlı 3 oturumdan oluşan öğrenci odak grup çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Çalışmalara 6, 7 ve 8. sınıf düzeyinden gönüllü 106 öğrenci katılmıştır. Bilişim Teknolojileri Zümresi tarafından 8-21 Nisan Güvenli İnternet Haftası kapsamında öğrencilerimizle video izletme, afiş tasarımı yaptırma gibi çeşitli uygulamalar gerçekleştirilmiş, internet kullanımında dikkat edilmesi gereken noktaları hatırlatan çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca 10 Nisan 2013 Çarşamba günü 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerimizle Ömer Karapınar tarafından Sosyal Medyayı Fırsat Haline Dönüştürmek konulu söyleşi gerçekleştirilmiştir. Velilerimize Yönelik Çalışmalar: Ortaokul PDR Servisimiz tarafından Ergenlerde Bilgisayar ve İnternet Kullanımı konusunda 3 Nisan 2013 tarihinde veli odak grup çalışması gerçekleştirilmiştir. Teknoloji Bağımlılığına Karşı İrade Günü Bu çalışmalarımızın devamı niteliğinde sizleri haftada bir akşam Teknoloji Bağımlılığına Karşı İrade Günü düzenlemeye davet ediyoruz. Bu etkinlik kapsamında haftanın herhangi bir günü 20:00-22:00 saatleri arasında televizyonlarınızı kapatmaya, telefonlarınızı, dizüstü bilgisayarlarınızı, ipod, ipad vb. teknolojik araçlarınızı evde belirlediğiniz bir irade kutusuna koyarak Aile İçi Paylaşım da bulunmaya davet ediyoruz. Aile İçi Paylaşım saatlerinde neler paylaşabilirsiniz? -Çocuğunuzun geleceğe dair hayalleri, hedefleri hakkında konuşabilirsiniz. -Çocuğunuzun arkadaşları ve birlikte nasıl vakit geçirdikleri hakkında sohbet edebilirsiniz. -Ailece yakın gelecek planlarınız hakkında konuşabilirsiniz. -Çocuğunuzun hobileri, ilgileri ve güçlü yönleri hakkında konuşabilirsiniz. -Meslekler hakkında paylaşımlarda bulunabilirsiniz. -Kutu oyunları oynayabilirsiniz. (Tabu, Scrable, Boggle, Trivial Pursuit...) -Eski fotoğraflara bakabilir, anılarınızı paylaşabilirsiniz. -Birlikte yemek, pasta vb. yapabilir, uzun bir akşam yemeği yiyebilir ve sohbet edebilirsiniz. -Müzik dinleyebilir, maket, puzzle yapabilir, sessiz film oynayabilirsiniz.
Ergenlerde Etkin Bilgisayar ve İnternet Kullanımı nı Desteklemek İçin Velilerimize Öneriler: 1. Teknoloji Kullanımı Konusunda Çocuğunuzu Yakalayın Kendinizi internet, bilgisayar oyunları, programlar vb. konularında eğitin. Çocuğunuz ne oynuyor, nasıl oynuyor, ne zaman oynuyor, neden oynuyor, nerede oynuyor, kimle oynuyor?.. Bu sorulara doğru yanıtlar bulmanız sorunu değerlendirmenize ve çocuğunuza etkin bir şekilde destek olmanıza yardımcı olacaktır. http://www.all-hd-wallpapers.com/wallpapers/entertainment/318255.jpg 2. Çocuğunuzu Bilgilendirin Bilinçsiz teknoloji kullanımının olumsuz sonuçları hakkında çocuğunuzu bilgilendirin. Uzun süreli internet ve bilgisayar kullanımı bilinçsiz kullanım halinde fizyolojik ve / veya psikolojik problemlere yol açabilmektedir. Çocuğunuzla bu olumsuz sonuçları konuşabilir, sağlıklı kullanım konusunda uygun bir ortam sağlayabilir ve bu konuda farkındalık yaratabilirsiniz. http://karikatur.kackez.com/gag/171 3. Birlikte vakit geçirin Ailece birlikte vakit geçireceğiniz zamanların olmasına özen gösterin. Haftanın belirli günleri teknoloji kullanımına ara vererek Teknoloji Bağımlılığına Karşı İrade Günü düzenleyebilirsiniz. Televizyonlarınızı kapatabilir, telefonlarınızı, dizüstü bilgisayarlarınızı, ipod, ipad vb. teknolojik araçlarınızı evde belirlediğiniz bir irade köşesine (veya kutusuna) koyarak aile içi paylaşımlarınızı artırabilirsiniz. Ana Pili Argentina
4. Çocuğunuzu Farklı Seçenekler Bulması Konusunda Destekleyin Çocuğunuzun kendini farklı alanlarda tanıması ve güçlü olduğu diğer yönlerini keşfetmesi için çocuğunuza evin dışında vakit geçirebileceği ve severek yapacağı alternatifler bulmasına yardımcı olun. http://www.guncelkarikaturler.com/karisik-6300/ Ayrıca; Bilgisayarı evin ortak kullanım odasına alabilirsiniz. Bilgisayarın belirli bir süre sonra kendi kendini kapattığı koruma programları yükleyebilirsiniz. Bağımlılık geliştirmeyi engellemek amacıyla uyarıcı maddenin ortamdan çekilmesi gereklidir. Bu nedenle çocuğunuzun bilgisayar kullanım süresini sınırlandırmanız çok önemlidir. Koyduğunuz kurallar açık, kesin ve uygulanabilir olmalıdır. Ancak tamamen yasaklamak uygulanabilir ve gerçekçi bir çözüm olmayacaktır. Bilgisayar ve internet oyunlarında çocuklar oyunu sonlandırana kadar başından ayrılamazlar. Herhangi bir şekilde bölündüklerinde çok öfkelenebilirler; çünkü engellenmeye karşı toleransları düşüktür. Toleranslarını artırmak için çocuğunuzun bilgisayar başında geçirdiği süreyi bölmeniz gerekir. Bunun için bir çalar saat size yardımcı olacaktır. Örneğin, çocuğunuz 2 saat bilgisayarda oyun oynuyor. Çalar saati 1 saat sonraya ayarlayın. Saat çaldığında oyunun neresinde olursa olsun oyuna 15 dk. ara vermesini sağlayın. Mola bittikten sonra tekrar oyuna dönebilir. Bu tarz bölünmeler çocuğunuzun engellenmeye karşı toleransının artmasına yardımcı olacaktır. Bilgisayar ve internet bağımlılığında çocuklar haz/doyum sağlamaya odaklıdırlar. Bu nedenle oyunlarda bir üst seviyeye geçme, puan artırma, ödül kazanma vb. kısa süreli kazançlara bakarlar. Bilgisayar/internet oynamanın akademik başarının düşmesi, bedensel rahatsızlıkların oluşması, sosyal ilişkilerden uzaklaşma vb. uzun süreli dezavantajlarını göremezler. Bu konuda çocuğunuzun farkındalığını artırmak için
onunla birlikte dolduracağınız bir çizelge sizlere yardımcı olacaktır. Aşağıdaki çizelgeyi birlikte, sohbet ederek doldururabilirsiniz. Sonrasında uzun süreli dezavantajları, evde görünür bir yere (ayna, buzdolabı üzeri, kapı vb.) asarak da sık sık görmesini sağlayabilirsiniz. Böylece geleceğe odaklanamayan çocuklarınızın kısa süreli hazlardansa uzun süreli dezavantajlarını görmesini sağlayabilirsiniz (Doyle, 2013). Kısa Süreli Uzun Süreli Problemli bilgisayar/internet kullanımının; Avantaj Dezavantaj Çocuk/ergenler bu kısmı daha kolay doldurabilirler. Buraya madde bulmakta zorlanabilirler bu yüzden birlikte doldurmanız gerekebilir. KAYNAKÇA Bilge, F. (2012). Bir grup ilköğretim öğrencisinde bilgisayara yönelik bağımlılık eğilimleri değerlendirmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 43, 96-105. Cao, F. & Su, L. (2007). Internet addiction among Chinese adolescents: Prevalence and psychological features. Child Care Health and Development. 33 (3), 275-281. Doyle, C. (2013). Training of Rational Emotive Behavior Therapy for Children and Adolescents. Albert Ellis Institute and İstanbul Psychological Counseling and Guidance Association. Horzum, B. (2011). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenler göre incelenmesi.eğitim ve Bilim, 36 (156), 56-68. Ogel, K. (2012) İnternet bağımlılığı: İnternetin Psikolojisini Anlamak ve Bağımlılıkla Başa Çıkmak. İş Bankası Yayınları: İstanbul. Şenormancı, Ö. Konkan, R. & Sungur, M. Z. (2010). İnternet bağımlılığı ve bilişsel davranışçı terapisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11, 261-268.