MAL YE BAKANI SAYIN MEHMET EK N MAKROEKONOM K GEL MELER LE 2010 YILI MART AYI VE OCAK-MART DÖNEM MERKEZ YÖNET M BÜTÇE GERÇEKLE MELER DE ERLEND RMEK ÜZERE DÜZENLENEN BASIN TOPLANTISI KONU MA METN 13 N SAN 2010
MAKROEKONOM K GEL MELER LE 2010 YILI MART AYI VE OCAK-MART DÖNEM MERKEZ YÖNET M BÜTÇE E GERÇEKLE EKLE MELER 13 N SAN 2010 MEHMET EK MAL YE BAKANI www.maliye.gov.tr 1 De erli Bas n Mensuplar, Makroekonomik geli meler ile 2010 Y Mart Ay ve Ocak- Mart Dönemi Merkezi Yönetim Bütçe gerçekle melerini de erlendirmek üzere düzenlemi oldu umuz bas n toplant na ho geldiniz. Sunumuma ba larken sizleri ve ekranlar ba nda bulunan vatanda lar sayg yla selaml yorum. 2
MAKROEKONOM K GEL MELER 2 MAKROEKONOM K GEL MELER De erli Bas n Mensuplar, Öncelikle dünyada ve Türkiye deki makroekonomik görünüme ili kin çok k sa bir de erlendirme yapmak istiyorum. Son dönemdeki veriler küresel ekonomideki toparlanman n ba ta Asya ülkeleri olmak üzere güçlenerek devam etti ini göstermektedir. Al nan mali ve parasal tedbirler sonucunda dünya üretimi ve ticareti canlanm r. 3
KÜRESEL SANAY ÜRET VE MAL T CARET Kaynak: IMF Küresel ticaret hacmindeki art n özellikle ihracata yönelik imalat sanayini olumlu etkiledi i görülmektedir. Özellikle son dönemde ABD, Çin ve Avrupa da imalat sanayindeki art, küresel ekonomideki toparlanman n h z kazanaca na dair görü leri güçlendirmi tir. 4
BÜTÇE AÇI I VE BORÇ SIKINTISI OLAN ÜLKELER (2009) Kaynak:The Economist, IMF, EC Ancak, krize kar al nan tedbirler, birçok ülkede bütçe aç klar n ve kamu borç stokunun artmas na yol açm r. Bu da beraberinde borçlar n sürdürülebilirli i problemini gündeme getirmi tir. Bu sorun önümüzdeki döneme damgas vuracakt r. De erli Bas n Mensuplar, Türkiye ekonomisi küresel kriz nedeniyle 2009 da bir daralma ya am r. Ancak, ald z maliye ve para politikas tedbirleri ve güçlü bankac k sektörü ve sa lam likidite yönetimi sayesinde krizde makroekonomik ve finansal istikrar koruduk. Türkiye bunu kendi imkanlar, kendi politikalar ve uygulamaya koydu u programla ba arm r. Bütün bunlar, kriz öncesinde Hükümetlerimiz taraf ndan 5
gerçekle tirilen yap sal reformlar n Türkiye nin makroekonomik temellerini ne kadar güçlendirdi ini göstermektedir. Türkiye ekonomisi 2009 un son çeyre inde beklentilerin de üzerine ç karak yüzde 6 büyümü tür. Bu büyüme oran, krizin etkilerinden h zla kurtuldu umuzu göstermektedir. 2009 YILININ SON ÇEYRE NDE AB ÜLKELER NDE BÜYÜME Kaynak: Eurostat, TÜ K 5 Son çeyrekte neredeyse tüm AB ülkeleri daral rken Türkiye nin yüzde 6 seviyesinde bir büyüme göstermesi umut verici bir geli medir. Henüz kriz öncesi döneme dönmü de iliz. O düzeylere gelmemiz zaman alacakt r. Ancak, Türkiye ekonomisi h zla toparlanmaktad r. 6
2009 YILINDA AB ÜLKELER NDE DARALMA Kaynak: Eurostat, TÜ K ddialar n aksine Türkiye bu krizden göreceli olarak daha az etkilenmi tir. Yans da da görüldü ü üzere, AB ülkeleri ile kar la rd zda Türkiye 2009 da en az daralan ülkelerden birisi olmu tur. 2010 un ilk çeyre ine ili kin sanayi üretimi, ihracat, ithalat ve vergi gelirlerine bakt zda, toparlanman n güçlü bir ekilde devam etti ini görüyoruz. Bu göstergeler nda, daha önce de ifade etti im gibi 2010 un ilk çeyre inde çift haneli bir büyüme rakam hiç rt olmayacakt r. 7
De erli Bas n Mensuplar, Türkiye de i sizlik oran 2009 y Aral k ay nda bir önceki y n ayn dönemine göre yar m puan azal la yüzde 13,5 e inmi tir. Ancak, istihdam piyasas ekonomik toparlanmay geç takip etmektedir. Bu nedenle, birçok di er ülkede oldu u gibi i sizlik oranlar ndaki iyile me ülkemizde de beklendi i kadar h zl olmayacakt r. TL C NS NDEN SKONTOLU SENETLER N BORÇLANMA FA Z ORANI VE POL KA FA Z ORANLARI Kaynak:Hazine Müste arl, TCMB 7 Hükümetimizin sa lad siyasi ve ekonomik istikrar sayesinde faiz oranlar tek haneye dü mü tür. TL cinsinden iskontolu senetlerin borçlanma faiz oran 2002 y nda yakla k yüzde 63 iken u anda yüzde 8 civar ndad r. Faiz oranlar n yüzde 20 dolaylar ndan mevcut düzeyine inmesi sayesinde önümüzdeki iki y ll k dönemde yakla k 15 milyar TL tasarruf etmi olaca z. Faiz yükündeki azalma sayesinde 8
itime, sa a ve yat mlara daha fazla kaynak aktarma imkan elde ediyoruz. unu da özellikle vurgulamal m ki 2002 y nda bütçemizde vergi gelirlerinin yüzde 86 s sadece faiz giderlerini ödemek için kullan yorduk. Biz bu oran yüzde 86 dan ald k ve 2009 y nda yüzde 31 seviyelerine kadar indirdik. 2010 y nda da faiz ödemelerinin bütçemiz üzerindeki yükünü azaltmak temel önceli imiz olacakt r. 9
2010 YILI MART AYI ve OCAK-MART DÖNEMD NEM MERKEZ YÖNET M BÜTÇE GERÇEKLE EKLE MELER 2010 YILI MART AYI ve OCAK-MART DÖNEM MERKEZ YÖNET M BÜTÇE GERÇEKLE MELER De erli Bas n Mensuplar, 2010 Y Merkezi Yönetim Bütçesinin Mart ay ve Ocak-Mart dönemine ili kin gerçekle meleri bugün yay nlayaca z ayl k bütçe gerçekle meleri raporunda detaylar yla görebilirsiniz. Ancak, ilk üç ayl k bütçe gerçekle meleri ile ilgili önemli baz hususlar sizlerle payla mak istiyorum. 10
2010 YILI MART AYI BÜTÇE GERÇEKLE MELER 2010 Y Mart Ay Bütçe Gerçekle meleri Merkezi yönetim bütçe gerçekle melerine ili kin olarak, öncelikle 2010 y Mart ay ile ilgili k sa bilgi verece im. 2010 y Mart ay nda bütçe aç bir önceki y n ayn ay na göre yüzde 32 oran nda azalarak 5,9 milyar TL olmu tur. 2010 y Mart ay nda bütçe gelirleri bir önceki y n ayn ay na göre yüzde 34 oran nda artarak 17,5 milyar TL, bütçe giderleri ise yüzde 7,4 oran nda artarak 23,4 milyar TL olarak gerçekle mi tir. 2010 y Mart ay nda vergi gelirleri bir önceki y n ayn ay na göre yüzde 37,5 oran nda artarak 14,5 milyar TL olarak gerçekle mi tir. Buna kar n faiz hariç bütçe giderleri yüzde 10 oran nda artarak 19,1 milyar TL olmu tur. 11
2010 YILI OCAK-MART DÖNEM BÜTÇE GERÇEKLE MELER 2010 Y Ocak-Mart Dönemi Bütçe Gerçekle meleri De erli Bas n Mensuplar, imdi de 2010 y Ocak-Mart dönemi bütçe gerçekle meleri ile ilgili baz önemli hususlar sizlerle payla mak istiyorum. 2010 y Ocak-Mart döneminde bütçe aç geçen y n ayn dönemine göre yüzde 41 oran nda azalarak 11,3 milyar TL olmu tur. 2009 y Ocak-Mart döneminde yakla k 1 milyar TL faiz d aç k verilmi ken 2010 y n ayn döneminde yakla k 3,7 milyar TL faiz d fazla verilmi tir. 2010 y Ocak-Mart döneminde bütçe gelirleri geçen y n ayn dönemine göre yüzde 20,6 oran nda artarak yakla k 57 milyar TL 12
olurken, bütçe giderleri yüzde 2,9 oran nda artarak 68,4 milyar TL olarak gerçekle mi tir. 2010 y Ocak-Mart döneminde vergi gelirleri geçen y n ayn dönemine göre yüzde 25,6 oran nda artarak 47,9 milyar TL olarak gerçekle mi tir. Buna kar n faiz hariç bütçe giderleri sadece yüzde 10,4 oran nda artarak 53,4 milyar TL olmu tur. Makro ekonomik geli meler ve yapm oldu umuz düzenlemelerin yan nda Gelir daremizin bu dönemdeki yüksek performans da vergi gelirlerindeki art ta belirleyici olmu tur. 2010 Y Ocak-Mart Dönemi bütçe gerçekle melerine bakt zda bütçedeki iyile me aç kça görülmektedir. lk üç ayl k sonuçlar 2010 y bütçe dengesi ve faiz d denge hedeflerimize rahatl kla ula aca göstermektedir. 2010 YILI OCAK-MART DÖNEM MERKEZ YÖNET M BÜTÇE G DERLER 13
2010 YILI OCAK-MART DÖNEM MERKEZ YÖNET M BÜTÇE GEL RLER Kamu Ta tlar Kanunu Tasar Tasla YEN KAMU TA ITLARI KANUNU 13 14
KAMU TA ITLARI KANUN TASARISI TASLA I -1 Ba ca yenilikler Kanun kapsam geni letilmektedir. Kurumlara ta t politikas olu turma zorunlulu u getirilmektedir. Ta t edinme süreçleri sadele tirilmektedir. Hizmet al yoluyla ta t edinimine ili kin somut kriterler belirlenmektedir. 14 De erli Bas n Mensuplar, imdi de sizlere haz rlam oldu umuz Kamu Ta tlar Kanun Tasar Tasla hakk nda baz bilgiler sunmak istiyorum. 2010 y Program nda taahhüt etti imiz üzere kamuda kullan lan ta tlarla ilgili yeni bir kanun tasar haz rlanm olup, önümüzdeki günlerde kamu idarelerinin görü üne sunulacakt r. Yeni Kamu Ta tlar Kanunu ile, ta t kullan nda verimlili in ve effafl n sa lanmas ve ça da bir ta t yönetim sisteminin olu turulmas amaçlanmaktad r. Söz konusu Kanun Tasar Tasla ile getirilen ba ca yenilikler unlard r: Mevcut Kanunun kapsam geni letilmi ve mevzuat da kl giderilerek günümüz ihtiyaçlar na uygun bir kanun tasar haz rlanm r. 15
Kurumlara ta t politikas olu turma zorunlulu u getirilmektedir. Ta t yönetimine ili kin temel ilkeler belirlenmektedir. Ta t edinme süreçleri sadele tirilmi ve yeni ta t edinme yollar getirilmektedir. Hizmet al yoluyla ta t edinimine ili kin somut kriterler belirlenmektedir. KAMU TA ITLARI KANUN TASARISI TASLA I-2 Ta tlar n edinilmesi, kullan lmas ve elden kar lmas na ili kin maliyet-fayda ve maliyet-etkinlik kriterleri getirilmektedir. Ta tlar n elden ç kar lmas na ili kin net kriterler belirlenmektedir. Merkezi ta t yönetim bilgi sistemi olu turulmaktad r. Ta t tan ma, izleme ve kontrol sistemleri kurulmas öngörülmektedir. 15 Ta tlar n edinilmesi, kullan lmas ve elden ç kar lmas na ili kin maliyet- fayda ve maliyet-etkinlik kriterleri getirilmektedir. Ta tlar n elden ç kar lma kriterleri net olarak belirlenmektedir. 16
Görevlerinin önem ve özellikleri, sorumluluklar ve temsil nitelikleri dikkate al narak makamlar na ta t verilecekler yeniden belirlenmektedir. Merkezi ta t yönetim bilgi sistemi olu turma zorunlulu u getirilmektedir. darelerin ta t tan ma, izleme ve kontrol sistemleri kurmalar öngörülmektedir. SONUÇ De erli Bas n Mensuplar, Bildi iniz üzere, kriz sürecinde proaktif bir maliye politikas uygulad k. 2010 y bütçesini de bir krizden ç bütçesi olarak haz rlad k. Üç ayl k gerçekle meler de bütçemizin krizden ç a önemli katk oldu unu göstermektedir. 2010 y bütçesi ile ekonomik kalk nmay bir öncelik olarak kabul ederek ülkemizin dört bir taraf na ihtiyaç duydu u yat götürmeye, reel kesimi desteklemeye, bireysel ve toplumsal refah gözetmeye devam ediyoruz. 17
2009 YILI TEMEL EKONOM K BÜYÜKLÜKLER 2009 Hedef (OVP) 2009 Y l Sonu Gerçekle me Reel Büyüme -6,0-4,7 sizlik Oran ( % ) 14,8 14,0 Genel Yönetim Nominal Borç Stoku / GSYH (%, AB Tan ml ) 47,3 45,5 Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi / GSYH (%) -6,6-5,5 Merkezi Yönetim Faiz D Dengesi / GSYH ( % ) -2,2-1,5 16 De erli Bas n Mensuplar, 2010-2012 dönemi orta vadeli hedeflerimizi kamuoyuna aç klad zda bu hedeflerin muhafazakar hedefler oldu unu söylemi tik. 2009 y l sonu bütçe gerçekle meleri ile makroekonomik gerçekle meler de bunu teyit etmektedir. Bu gerçekle meler ayn zamanda 2010 y bütçe hedeflerinin de gerçekçi ve ula labilir oldu unu göstermektedir. 2009 y içinde bulundu umuz ko ullara ra men kontrol edebildi imiz ve yönetebildi imiz bir y l oldu. 2010 y nda da mali disiplini sürdürece iz. Geli meleri takip ederek gerekli her türlü tedbiri de zaman geldi inde alaca z. Dolay yla, Orta Vadeli Programda ortaya koydu umuz ç stratejimize uygun olarak maliye politikam uygulamay sürdürece iz. 18
Türkiye art k küresel düzeyde dü ünen ve karar alan G-20 üyesi bir ülkedir. Maliye politikam olu tururken bu perspektifle hareket etmeye devam edece iz. Dolay yla, Türkiye nin uluslar aras arenadaki konumunu güçlendirerek daha ileri noktalara ta yaca z. Türkiye ekonomisinin gücüne ve özel sektörümüzün dinamizmine inan yoruz. De erli Bas n Mensuplar, Bugün sizlere aç klad z 2010 y Ocak-Mart Dönemi merkezi yönetim bütçe uygulama sonuçlar na ula lmas nda eme i geçen ba ta Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlü ü çal anlar olmak üzere herkese te ekkür ediyorum. Konu mama burada son verirken hepinize sayg lar sunuyorum. 19