Prof. Dr. Nuray EKfi stanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletleraras Özel Hukuk Anabilim Dal Baflkan AVRUPA NSAN HAKLARI MAHKEMES ABDOLKHAN VE KAR MN A - TÜRK YE DAVASI Mülteci ve S nmac Hukuku Aç s ndan De erlendirme
Yay n No : 2286 Hukuk Dizisi : 1086 1. Bas - Ocak 2010 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-206 - 4 Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da- t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Net K rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No. 13723) T aksim Cad. Yo utçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ ST. (0-212) 249 40 60 Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com
ÖNSÖZ çiflleri Bakanl taraf ndan haz rlanan ltica Kanunu Tasla üzerindeki çal flmalara h z kazand r lm flt r. ltica Kanunu Tasla, henüz kamuoyuna duyurulmam fl olmakla berber taslak üzerindeki çal flmalar, akademisyenlerin ve baflta Birleflmifl Milletler Mülteciler Yüksek Komiserli i (BMMYK) olmak üzere di er sivil toplum kurulufllar n n elefltirileri de dikkate al narak sürdürülmektedir. Ayr ca nsan Haklar Avrupa Mahkemesi nin ( HAM) Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye davas na iliflkin olarak 22 Eylül 2009 tarihinde verdi i karar ile ilk defa Türkiye aleyhine tazminata hükmedilmifl; Türkiye nin nsan Haklar Avrupa Sözleflmesinin ( HAS) baz maddelerini ihlâl etti i sonucuna var lm flt r. 22 Eylül 2009 tarihine kadar olan süreçte mülteci ve s nmac lar n Türkiye aleyhine yapt klar baflvurulara iliflkin HAM kararlar nda bu ölçüde bir ihlâlden söz edilmemiflti. ltica Kanunu Tasla na iliflkin çal flmalarda, HAM n özellikle de Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye davas na iliflkin karar göz önünde bulundurulmakta; Avrupa Birli i iltica sistemi ile milletleraras antlaflmalar yak ndan takip edilmektedir. Bu eserimizde, ltica Kanunu Tasla çal flmalar na fl k tutmak ve sivil toplum kurulufllar n n yan s ra idarenin de dönem dönem dile getirdi i sorunlara çözüm bulmak amac yla Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye davas nda HAM taraf ndan 22 Eylül 2009 tarihinde verilen karar ayr nt l bir flekilde incelenmifltir. Çal flman n faydal olmas n temenni ederim. Kitab n tashihlerinde yard mlar n esirgemeyen Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dal Ö retim Üyesi Dr. Muzaffer Ero lu na; k sa sürede yay nlanmas n sa layan Beta Yay nevi nin de erli Yöneticisi Say n Seyhan Satar a ve dizgisine titizlikle yerine getiren Say n Gülgonca Çarp k a içten teflekkür ederim. Prof. Dr. Nuray EKfi Ocak 2010 Bostanc
Ç NDEK LER I. G R fi...1 II. MÜLTEC, SI INMACI VE SINIRDIfiI KAVRAMLARI...1 A. Mülteci ve S nmac Kavramlar...1 1. Mülteci (Refugee)...1 2. S nmac (Asylum Seeker)...6 B. S n rd fl (Expulsion) Kavram ve Türleri...6 1. Genel Olarak S n rd fl...6 2. Mevzuat ve Milletleraras Antlaflmalarda Mülteci ve S nmac lar n S n rd fl Edilmesi çin Öngörülen Sebepler...12 3. nsan Haklar Avrupa Sözleflmesi ve Ek Protokollerinin Mülteci ve S nmac lar n S n rd fl Edilmesine Uygulanacak Hükümleri...13 a. nsan Haklar Avrupa Sözleflmesinin 2. Maddesi...15 b. nsan Haklar Avrupa Sözleflmesinin 3. Maddesi...16 c. nsan Haklar Avrupa Sözleflmesinin 8. Maddesi...17 d. nsan Haklar Avrupa Sözleflmesinin 13. Maddesi...18 e. nsan Haklar Avrupa Sözleflmesinin 6. Maddesinin S n rd fl Hallerine Uygulan p Uygulanamayaca Sorunu...18 f. nsan Haklar Avrupa Sözleflmesine Ek 4 Numaral Protokol...23 g. nsan Haklar Avrupa Sözleflmesine Ek 7 Numaral Protokol...23 4. Non-refoulement Prensibi Uyar nca S nmac ve Mültecilerin S n rdan Geri Çevrilememesi, S n rd fl ve ade Edilememesi...24 III. MÜLTEC LER N VE SI INMACILARIN TÜRK YE ALEYH NE NSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMES VE NSAN HAKLARI AVRUPA KOM SYONUNA YAPTIKLARI BAfiVURULARA L fik N OLARAK 22 EYLÜL 2009 TAR H NE KADAR VER LEN KARARLAR...30
VI IV. A. 22 Eylül 2009 Tarihine Kadar Olan Süreçte Mülteciler ve S nmac lar Taraf ndan Türkiye Aleyhine nsan Haklar Avrupa Mahkemesi ve nsan Haklar Avrupa Komisyonuna Yap lan Baflvurularda nsan Haklar Sözleflmesinin Esas Al nan Hükümleri...30 B. 22 Eylül 2009 Tarihine Kadar Olan Süreçte Mülteci ve S nmac lar Taraf ndan Türkiye Aleyhine Yap lan Baflvurulara liflkin nsan Haklar Avrupa Mahkemesi ve nsan Haklar Avrupa Komisyonunun Kararlar...31 1. A. ve K. v. Türkiye...31 2. F. et al. v. Türkiye...32 3. A.G. ve Di erleri v. Türkiye...32 4. Jabari v. Türkiye...35 5. G.H.H. ve Di erleri v. Türkiye...36 6. Khadjawi v. Türkiye...38 7. M.T. ve Di erleri v. Türkiye...39 8. A.E. ve Di erleri v. Türkiye...39 9. Affaire Müslim v. Türkiye...41 10. Mamatkulov ve Askarov v. Türkiye...41 11. D. ve Others v. Türkiye...42 12. Roza Taleghani ve Di erleri v. Türkiye...43 13. Fraydun Ahmet Kordian v. Türkiye...43 14. Anvar Mohammadi v. Türkiye...44 15. N.M. v. Türkiye...44 C. 22 Eylül 2009 Tarihine Kadar Olan Süreçte Mülteci ve S nmac lar Taraf ndan Türkiye Aleyhine Yap lan Baflvurulara liflkin Kararlar n De erlendirilmesi...46 NSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMES N N ABDOLKHAN VE KAR MN A DAVASINDA VERD 22 EYLÜL 2009 TAR HL KARARI...47 A. Abdolkhani ve Karimnia Karar na Konu Olan Olay...47 B. HAM Karar n n Dayana Olan Mevzuat ve Antlaflmalar...51 1. lgili Ulusal Mevzuat ve Uygulama...51 a. Anayasan n 125. Maddesi...51 b. dari Yarg lama Usulü Kanununun 27. Maddesi...51
VII c. Pasaport Kanununun 4. ve 8(5). Maddeleri ile Yabanc lar n Türkiye de kamet ve Seyahatleri Hakk nda Kanunun 23. Maddesi...51 d. Avukatl k Kanununun 2(3). Maddesi...52 2. Mülteci ve S nmac lara liflkin Mevzuat ve Uygulama...52 a. Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair 1951 Cenevre Konvansiyonu...52 b. 1994 Yönetmeli i...53 c. çiflleri Bakanl n n 57 Say l Uygulama Talimat...55 d. Ulusal Eylem Plan...55 e. Ankara dare Mahkemesinin 17 Eylül 2008 Tarihli Karar...56 3. Milletleraras Belgeler...56 C. Türk Hükümetinin ve Baflvuranların ddia ve Savunmaları ile BMMYK Türkiye Ofisinin Açıklamaları...60 1. Baflvuranlar n ddia ve Savunmalar...60 2. Türk Hükümetinin ddia ve Savunmalar...61 3. BMMYK Türkiye Ofisinin Aç klamalar...61 D. nsan Haklar Avrupa Mahkemesinin Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye Davas nda Vard Sonuç...62 1. HAS n 34. ve 35. Maddeleri Aç s ndan Baflvurunun Kabuledilebilir Olmas...62 2. HAS n 2. Maddesi Kapsam nda Ayr Bir nceleme Yap lmas na Gerek Olmamas...63 3. S n rd fl Karar Fiilen Uygulansayd HAS n 3. Maddesinin hlal Edilece i...63 4. HAS n 13. Maddesinin hlal Edildi i...64 5. HAS n 5. Maddesinin hlal Edildi i...65 6. HAS n 41. Maddesinin Uygulanmas...67 E. nsan Haklar Avrupa Mahkemesinin Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye Davas nda Verdi i Karar n De erlendirilmesi...68 1. nsan Haklar Avrupa Mahkemesinin Davas nda Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye Verdi i Karar n HAS Hükümleri Aç s ndan De erlendirilmesi...68 2. nsan Haklar Avrupa Mahkemesinin Abdolkhani ve Karimnia v. Türkiye Davas nda Verdi i Karar n Türk Hukuku Aç s ndan De erlendirilmesi...70
VIII a. nsan Haklar Avrupa Mahkemesi Karar nda Yer Verilen Türk Mevzuat...70 b. nsan Haklar Avrupa Mahkemesi Karar nda ncelenmemekle Beraber Dikkate Al nmas Gereken Türk Mevzuat...70 aa. Mülteci ve S nmac lar n Dilekçe ve Bilgi Edinme Hakk Aç s ndan Karar n De erlendirilmesi...70 bb. Mülteci ve S nmac lar n darenin Gösterece i Yerde Oturma Zorunlulu u Aç s ndan Karar n De erlendirilmesi...73 F. nsan Hakları Avrupa Mahkemesinin Abdolkhani ve Kariminia v. Türkiye Kararına liflkin Sonuç ve Öneriler...74 Ekler Ek. 1 Ek. 2 Ek. 3 European Court of Human Rights Second Section Case of Abdolkhani and Karimnia v. Turkey (Appllication no. 30471/08) Judgment, Strasbourg 22 September 2009...79 Avrupa nsan Mahkemesi kinci Daire Abdolkhani ve Karimini-Türkiye Davas (Baflvuru No. 30741/08) Karar, Strazburg, 22 Eylül 2009...133 nsan Haklar Avrupa Sözleflmesi...177 Yararlan lan Kaynaklar...197
KISALTMALAR ARC Bkz. (bkz.) BM BMMYK CAT CMUK CRC Dn. ECHR ECOSOC Edt. ICCPR IPFG BD HAM HAS KV YUK KDPI md. MHB MÖHUK OJ PACE PMOI : Ashraf Refugee Camp : Bak n z : Birleflmifl Milletler : Birleflmifl Milletler Mülteciler Yüksek Komiserli i : Convention Against Torture : Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu : Convention on the Rights of the Child : Dipnot : European Court of Human Rights : United Nations Economic and Social Council : Editor(s) : International Covenant on Civil and Political Rights : Iranian Pcople Fedeaee Guerrillas : stanbul Barosu Dergisi : nsan Haklar Avrupa Mahkemesi : nsan Haklar Avrupa Sözleflmesi : ktisadî Kalk nma Vakf : darî Yarg lama Usulü Kanunu : Kurdistan Democratic Party of Iran : Madde : Milletleraras Hukuk ve Milletleraras Özel Hukuk Bülteni : Milletleraras Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk nda Kanun : Official Journal of the European Union : Chair of the Committee on Migration, Refugees and Population of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe : People's Mojahedin Organisation of Iran
X POAC : Prescribed Organisations Appeals Commission RG : Resmî Gazete RSDs : Refugee Status Determinations s. : Sayfa SIM : Subscriber Identity Module TCK : Türk Ceza kanunu TIPF : Temporary Interview and Protection Facility v. : Versus UNHCR : United Nations High Commission for Refugees vd. : Ve devam Y SHK : Yabanc lar n Türkiye'de kamet ve Seyahatleri Hakk nda Kanun