Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 30, Sayfa 175-194, 2010 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERSİ ÇALIŞMA KİTAPLARI YARDIMCI ETKİNLİKLER CD SİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Naciye Güneş Sevindik 1, Sami Şahin 2 1 Gazi Üniversitesi, naciye.gunes@gmail.com 2 Gazi Üniversitesi, samisahin71@gmail.com ÖZET Araştırmada Milli Eğitim Bakanlığı ilköğretim seçmeli bilişim teknolojileri dersi çalışma kitapları yardımcı etkinlikler CD (YECD) sinde yer alan 56 farklı ders etkinliğinin öğretimsel açıdan uygunluğunun değerlendirilmesi amaçlanmıştır. 2006-2007 eğitim-öğretim yılından bu yana etkin şekilde kullanılmakta olan bu yazılımın herhangi bir değerlendirme çalışmasına rastlanamamıştır. Araştırmada nitel ve nicel veriler kullanılarak betimsel bir ürün değerlendirme çalışması yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu, bu yazılımdan doğrudan etkilenen öğrenciler ve öğretmenlerin yanı sıra öğretim teknolojileri alan uzmanları oluşturmaktadır. Araştırma sonucunda, araştırmaya konu olan yazılımın öğretimsel açıdan birçok yönden uygun olduğu ancak birçok etkinliğinin de iyileştirilmeye ihtiyacı olduğu ortaya çıkmıştır. Değerlendirme ekibinde yer alan tüm gruplar tarafından dile getirilen özellikle 4-8. basamaklardaki etkinliklerin sayısının arttırılması, tüm etkinliklerin görsel açıdan zenginleştirilmesi ve ilköğretim öğrencilerinin ilgisini çekecek oyun türü etkinliklerin sayısının arttırılması gibi öneriler dikkate alınmalıdır. Yazılımı kullanmayan/kullanamayan öğretmenlere tanıtım ve lojistik destek sağlanarak yazılımı kullanmaları sağlanmalıdır. Anahtar Kelimeler: İlköğretim, eğitsel yazılım değerlendirme.
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 30, Sayfa 175-194, 2010 THE EVALUATION OF ACTIVITY CD OF THE INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES COURSE TEXT BOOK Naciye Güneş Sevindik 1, Sami Şahin 2 1 Gazi University, naciye.gunes@gmail.com 2 Gazi University, samisahin71@gmail.com ABSTRACT With this research, the evaluation of the 56 different activities which takes part in the CD delivered by Turkish National Ministry of Education to provide the K1-8 Information and Communication Technologies Course with computer applications. In this research, a descriptive summative evaluation is carried out by using quantitative and qualitative data. As well as the students and the teachers affected directly by this software, the study group of the research constitutes the specialists of instruction technologies field and the researcher who is a participatory observer at the same time. In the conclusion of the interpretation of the evidence obtained at the end of the research, it is found out that the software discussed in the research is convenient instructionally in many ways; nevertheless many activities need to be improved. The recommendations uttered by the all groups to like increase the number of activities especially in 4-8. grades, to enrich the activities visually and to increase the game type activities which attract primary school students attention should be taken into consideration. Furthermore, it should be enabled for the teachers who don t use the software by logistical and descriptive support. Keyword: Elementary education, Instructional software evaluation.
Bilişim Teknolojileri Dersi Çalışma Kitapları Yardımcı Etkinlikler 177 GİRİŞ Günümüz bireyleri teknolojiyi etkin şekilde kullanabilen, toplumla uyum ve işbirliği içinde çalışabilen ve yaşam boyu öğrenme çabası içinde olan kişiler olarak genellenebilir. Bilgi çağı insanlarının yetiştirilebilmesi için geleneksel yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda bilgisayar teknolojisi devreye girmektedir (Gündüz ve Çuhadar, 2009). Programlanabilir bilgisayarların ortaya çıkışı ve bunların eğitim alanında kullanımı hemen-hemen aynı döneme denk gelmektedir. Dünya da örgün eğitimde bilgisayar destekli öğretim uygulamaları; ülkelerin eğitimde bilgisayar uygulaması, bilgisayar destekli öğretime geçiş tarihleri ve uygulanan projeler açısından ele alınıp değerlendirildiğinde, ilk sırayı 1950 lerin uygulamaları başlatan ABD nin olduğu, bu ülkeyi 1970 lerde uygulamalara başlayan Avrupa ülkeleri; İngiltere, Fransa, Almanya ve İsveç in takip ettiği dikkati çekmektedir. Bu ülkeleri 1980 lerde diğer Avrupa ülkeleri izlemektedir. Türkiye de ise bilgisayar destekli öğretim uygulamalarının çeşitli nedenlerden dolayı (ülkenin siyasi, politik, ekonomik, teknolojik vb.) Dünya dan oldukça geç başladığını söyleyebiliriz. Örgün eğitim kapsamında ilk girişim Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, 1984 yılında MEB Bilgisayar Destekli Öğretim Projesi kapsamında yapılmıştır. MEB 1984-1989 yılları arası ön hazırlık dönemi olarak adlandırılmakta ve bu dönemde özellikle okullara bilgisayar ve eğitim programlarına uyumu sağlamak konuları üzerinde çalışmıştır. 1989-1990 yıllarında MEB in bilgisayar destekli öğretim açısından belki de günümüze kadar en kapsamlı çalışması olan MEB Bilgisayar Destekli Öğretim Projesi hayata geçirilmiştir. Bu çalışma ile yerli ve yabancı bilgisayar firmaları yazılım ve donanımlarını seçilen pilot okullarda tanıtacaklar, bu firmalar arasından seçilenler bilgisayar destekli eğitim faaliyetleri için laboratuarların kurulumundan öğretmen eğitimlerine kadar pek çok faaliyeti yürüteceklerdir. Bu çalışma sonucunda elde edilen raporlar sonraki çalışmalar için son derece güçlü bir tecrübe ve kaynak oluşturmuştur. Bu çalışma sonrasında bilgisayar destekli öğretim çalışmaları hız kazanmıştır. Yapılan değerlendirmeler ışığında pek çok proje tam ve verimli şekilde hayata geçirilemese de her bir adım bir sonraki için referans görevi üstlenmiştir. MEB 1990 lı yıllardan günümüze kadar olan süreçte okulların bilgisayarlı eğitime geçmesi çalışmalarını yürütmüş, çabalar görülse de bilgisayar destekli öğretime gerekli ilgiyi gösterememiştir. Bu eksiği üniversiteler ve TÜBİTAK gibi kurumlar üstlenmiş, bilgisayar destekli öğretim yazılımı geliştirme konusunda pek çok araştırma yapmışlardır (Uşun, 2004) Milli Eğitim Bakanlığı, 2006-2007 eğitim-öğretim yılında kendisine bağlı ilköğretim okullarının Bilişim Teknolojileri dersi yeni öğretim programının 1, 2 ve 3. basamaklarını uygulamaya başlatmıştır. Bir sonraki yıl (2007-2008 eğitimöğretim yılı) ilköğretimin tüm kademelerinde Bilişim Teknolojileri dersinin yeni öğretim programı uygulanmaya başlanmış, dersin Öğrenci Çalışma Kitapları ve Öğretmen Kılavuz Kitapları tüm okulların kullanımına sunulmuştur. Öğretmen kılavuz kitaplarının yanında yer alan TC MEB İlköğretim 1-8 Seçmeli Bilişim
178 N. G. Sevindik, S. Şahin Teknolojileri Dersi Çalışma Kitapları Yardımcı Etkinlikler adındaki yazılımlar da ders etkinlikleri sırasında kullanılmaya başlanmıştır. Bu yazılım ders etkinliklerinin uygulanması sırasında öğrenci çalışma kitaplarında yardımcı kaynak olarak gösterilmekte ve kitaplardaki etkinliklerin birçoğu birebir bu yazılım uygulamaları üzerinde yapılmaktadır. Yazılım, etkileşimli animasyon uygulamaları ve ilgili programlarda (Paint, MS Word, MS Excel ve MS PowerPoint) hazırlanmış etkinlik materyalleri sağlamaktadır. Bilgisayar destekli öğretim uygulamaları çeşitlidir. Bunlar yaygın olarak; elektronik kitap, özel ders yazılımları, alıştırma-uygulama yazılımlar, eğitsel oyunlar, benzetişim yazılımları, problem çözme yazılımları olarak sıralanmaktadır (Yalın, 1997; Şimşek, 1998; Yanpar Şahin ve Yıldırım, 1999; Uşun, 2004). Şimşek (1998) öğretim yazılımını doğrudan öğretim hizmetlerinde kullanılmak üzere geliştirilmiş yazılımlar olarak tanımlamaktadır. Akpınar (1999) ve Gündüz (2009) ise bir bilgisayar destekli öğretim yazılımının sahip olması gereken genel özellikleri; hatasız çalışması, içeriğinin güncel olması, doğru ve amaca uygun olması, hedeflenen kazanımları gerçekleştirebilecek nitelikte olması, uygun yöntem ve teknikleri içermesi, kullanılan değerlendirme yönteminin ilgili kazanımı ölçecek nitelikte olması, öğrenci özelliklerine uygun olması, öğrencilerin bilişsel seviyelerine uygun olması, öğrencilerin kolay kullanabileceği şekilde tasarlanması, öğrencilerin ilgisini çekecek şekilde hazırlanması, geribildirimlerin öğrenci seviyesine uygun olması, öğrencileri tekrar kullanmaya motive edecek şekilde tasarlanması, görsel tasarımın öğrencilere ve hedeflenen kazanımlara uygun olması, hem görsel hem de işitsel öğeleri içermesi, mesaj tasarımının öğrencilere ve hedeflenen kazanıma uygun olması ve güncelleştirilebilir olması olarak sıralamaktadırlar. Öğretim Yazılımı Değerlendirme Değerlendirmede nesnelliği sağlamak, bilimsel ölçme-değerlendirme süreç, teknik ve araçları ile elde edilmiş geçerli, güvenilir ve genellenebilir verilere dayandırılmasını zorunlu kılar. Bu zorunluluğu karşılamanın bilimsel ölçekte kabul edilebilir yolu; yeterli bir ekiple, özel ölçütler çerçevesinde, objektif değerlendirme teknik ve araçları kullanılarak yapılan bir dizi ölçme ile elde edilen verilerin çözümlenip yorumlanmasıdır (Şimşek, 1998). Yazılımın öğretimsel açıdan uygunluğu sorgulanırken yol gösterecek genel bir değerlendirme yaklaşımı belirlenmelidir. Literatürde yazılım değerlendirme yaklaşımları, seçime yönelik değerlendirme, süre yönelik değerlendirme ve ürün değerlendirme olarak karşımıza çıkmaktadır. Seçime yönelik değerlendirme, öğretim yazılımları içinden amaca en uygun olanı belirlemeye yönelik gerçekleştirilir. Sürece yönelik değerlendirme, geliştirilen öğretim yazılımının tasarımı sırasında ve sonunda yapılır. İzleme ve kontrol amaçlı gerçekleştirilir. Süreci değerlendirme üç aşamadan meydana gelir. Birinci aşamada uzmanlardan, tasarlanan programın teknik kalitesi hakkında ilgi toplanır. İkinci ve üçüncü aşamada ise, geliştirilen öğretim materyali hedeflenen öğrenci grupları üzerinde denenir. Ürün değerlendirmede, tasarım sürecinin sonunda uygulama
Bilişim Teknolojileri Dersi Çalışma Kitapları Yardımcı Etkinlikler 179 gerçekleştirildikten sonra yapılır. Bu değerlendirme aşamasında, sonuç ürünün başlangıçta belirlenen eğitim probleminin çözümüne ve eğitim amacına istenilen düzeyde hizmet edip etmediği değerlendirilerek, devam ettirilmesi ya da kesilmesine karar verilir. Bilgisayar destekli öğretim yazılımlarının değerlendirmesinde insan bilgisayar etkileşimi (ara-yüz, gezinme, bilginin sunumu vb.), öğrenci memnuniyeti ve doyumu, öğrenme ve öğrencilerin devamdevamsızlık oranlarının değerlendirilmesi gibi konularda hedef kitleden dönüt almak için öğrenci başarı testleri, doyum anketleri, birebir ve küçük grup görüşmeleri, kontrol listeleri ve uzman görüşleri gibi araçlara başvurulabilir. Sonuç olarak tasarım ve geliştirme ekipleri, daha etkili bir yazılım tasarlamak için bu araçlarla elde edilen verilerden yararlanırlar (Şahin, 2008). Ürün değerlendirme, öğretim materyali ya da ortamı hedef kitleye dağıtıldıktan sonra yapılır. Bu değerlendirmenin amacı, geliştirilen ürünün hedeflenen öğrenme çıktılarını ne kadar sağladığı, yani üretim amacına ne kadar hizmet ettiğini tespit etmektir. Bu değerlendirme sonucunda, ürünün aynen dağıtımına, geliştirilmesine ya da dağıtımdan kaldırılmasına karar verilir. Ürün değerlendirmesi için anketler ile öğrencilerin duyuşsal (ilgi, istek, güdüleme, memnuniyet vb. ), bilişsel (problem çözme, eleştirel düşünme vb.) kazanımları, akademik başarısı ve materyalin etkilik, verimlilik ve kullanışlılığı ölçülür. Ayrıca uzman bir değerlendirme ekibi tarafından geliştirilen değerlendirme kontrol listeleri de kullanılabilir. Ürünle ilgili daha derinlemesine bilgi toplamak için alan çalışmaları yolu ile öğrenci ve öğretmenler gözlemlenebilir. Ayrıca öğrencilerle ve öğretmenlerle bireysel ya da küçük gruplarla görüşmeler yapılarak veri toplanır (Seels ve Glasgow, 1990). Bu araştırma ile Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Seçmeli Bilişim Teknolojileri Dersi Çalışma Kitapları Yardımcı Etkinlikler CD (YECD) sinin öğretimsel açıdan uygunluğunun değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Değerlendirmede yazılımı kullanan öğrenci, öğretmen ve öğretim teknolojileri alan uzmanlarının görüşleri, hazırlanan ölçekler yardımıyla alınarak kapsamlı dönüt elde edilmiştir. Bu dönütler sayesinde yazılımın uygun özellikleri ve aksayan yönleri betimlenmiştir. Böylece daha sonra geliştirilmesi hedeflenen öğretim yazılımlarının daha etkili olması için yapılması gerekenler ortaya konulmuştur. YÖNTEM Araştırma Sorusu Araştırmada, Milli Eğitim Bakanlığı ilköğretim seçmeli bilişim teknolojileri dersi çalışma kitapları yardımcı etkinlikler CD si (YECD) öğrenciler, öğretmenler ve öğretim teknolojileri alan uzmanlarınca öğretimsel uygunluğunun nasıl bulunduğu araştırılmıştır. Araştırma kapsamında şu sorulara cevap aranmıştır: Öğrencilerin yazılımla ilgili görüşleri; zorluk derecesi, motive ediciliği, öğretme başarısı, benzer yazılımları kullanma isteği, yazılımı başkalarına tavsiye etme
180 N. G. Sevindik, S. Şahin isteği, yazılımda beğendikleri özellikler, yazılımda değişmesini istedikleri özellikler altında toplanmıştır. Öğretmenlerinin yazılımla ilgili görüşleri; yazılımı kullanma sıklıkları, yazılımın sorunsuz çalışması, hedeflenen öğrenme kazanımlarını gerçekleştirme durumu, öğrenciye uygunluğu, öğrencinin yaratıcılığına katkısı, öğrenci motivasyonuna etkisi, benzer yazılımları kullanma isteği, yazılımı başkalarına tavsiye etme isteği, yazılımda olumlu buldukları özellikler, yazılımda değişmesini istedikleri özellikler, yazılımı kullanmayanların kullanmama nedenleri başlıklarında incelenmiştir. Öğretim teknolojileri alan uzmanlarının görüşleri ise yazılımın öğretimsel açıdan uygunluğu ve etkililiğiyle ilgili olarak; yazılımdaki etkinliklerin hedeflenen kazanımlara uygunluğu, uygulamaların yazılım ortamının uygunluğu, değerlendirme etkinliklerinin hedeflenen kazanımı ölçmek için uygunluğu, geribildirimlerin uygunluğu, görsel tasarımın uygunluğu, mesaj tasarımının uygunluğu, kullanım özelliklerinin öğrenci seviyesine uygunluğu, sorunsuz çalışması başlıklarında ele alınmıştır. Araştırma kapsamında öğretim teknolojileri alan uzmanları, öğretmenler, öğrencilerden elde edilen nicel ve nitel veriler kendi içlerinde ve birbiriyle karşılaştırılarak YECD yazılımının bir değerlendirmesi yapılmıştır. Çalışma Şimşek (1998) ten yararlanılarak geliştirilen aşağıdaki süreçte gerçekleştirilmiştir: Değerlendirmecilerin seçilmesi: Araştırmada değerlendirme verilerinin toplanacağı öğrenci örneklemini Ankara ilindemde bir ilköğretim okulu 1-6. sınıf öğrencileri, öğretmen örneklemini e-posta adresleri çeşitli kaynaklardan elde edilen Türkiye nin farklı şehirlerinde görev yapan bilişim teknolojileri öğretmenleri ve uzman örneklemini Ankara Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi bilgisayar ve öğretim teknolojileri ve enformatik bölümleri öğretim elemanları ve doktora öğrencileri oluşturmuştur. Değerlendirme yaklaşımının belirlenmesi: Yazılımın öğretimsel açıdan uygunluğunun değerlendirilmesine karar verilmiştir. Bu değerlendirme sırasında nitel ve nicel veriler ile değerlendirme yaklaşımı benimsenmiştir. Etkinliklerin belirlenmesi ve zamanlama: Bu adımda değerlendirme çalışmaları sırasında öğrenci, öğretmen ve alan uzmanları için ayrı birer değerlendirme ölçeği tasarlanmasına karar verilmiştir. Öğretmen ve alan uzmanlarının değerlendirme çalışmasının ölçeklerin hazırlanmasından hemen sonra, gözlemcinin değerlendirme çalışmasının eğitim-öğretim yılı boyunca uygulama dersleri sırasında, öğrencilerin değerlendirme çalışmasının ise öğrenciler CD deki bütün etkinlileri gördükten sonra yani eğitim-öğretim yılı sonunda yapılması uygun bulunmuştur. Veri çözümleme teknikleri ve yorumlama ölçütlerinin belirlenmesi: Değerlendirme ölçekleri yardımıyla toplanan nicel verilerin çözümlemesinde frekans ve yüzde bilgilerinin betimleme için yeterli olacağı düşünüldüğünden Microsoft Office Excel programı kullanılmıştır. Değerlendirme ekibinin her
Bilişim Teknolojileri Dersi Çalışma Kitapları Yardımcı Etkinlikler 181 grubundan gelen verilerin önce kendi içinde daha sonra genel olarak yorumlanmasına karar verilmiştir. Yazılı olarak elde edilen nitel verilerin çözümlenmesinde veriler Microsoft Office Word programına geçirilerek tekrar okumalar yolu ile gruplandırmalara gidilmiştir. İç tutarlılığı sağlamak için bu işlem iki değerlendirmeci tarafından birbirlerinden bağımsız olarak yapılmış ve daha sonra birleştirilmiştir. Değerlendirme araçlarının geliştirilmesi: Değerlendirme araçları geliştirilirken alan uzmanlarından da yardım alınarak genel ölçütler oluşturulmuştur. Daha sonra bu ölçütler değerlendirme gruplarına uygun şekilde seçilmiş ve yine o gruba uygun ifadelerle yazılmıştır. Öğrenci değerlendirme ölçekleri uygulama öncesi birkaç öğrencinin görüşleri alınarak düzeltilmiştir. Ayrıca ölçeklerin tamamı uygulama okulunun Türkçe öğretmeni tarafından düzeltilmiştir. Ölçekler görünüş ve kapsam geçerliliği için alan uzmanlarının görüşlerine sunulmuş daha sonrada kullanışlılık açısından pilot bir gruba uygulanarak son halini almıştır. Ayrıntılı değerlendirme: Daha önce belirlenen zamanlamaya göre gözlemci her bir uygulama dersinde o dersle ilgili gözlem ve görüşlerini not almıştır, daha sonra bu notlar gözlem raporları formuna aktarılmıştır. Ders öğretmenlerinin değerlendirme ölçekleri e-posta yoluyla iletilmiş ve gönüllülerden geribildirim alınmıştır. Alan uzmanlarıyla birebir görüşülerek çalışmaya katılmaya gönüllü olanlara özel olarak hazırlanmış değerlendirme ölçeği ve bir adet yazılım CD si iletilmiş ve geribildirim alınmıştır. Son olarak eğitim-öğretim yılı sonunda öğrencilerin kendilerine ait değerlendirme ölçeğini kullanarak yazılımı değerlendirmeleri sağlanmıştır. Örneklem Araştırmanın alan uzmanı örneklemini, yüz yüze görüşmelerle ve e-posta yoluyla ulaşılan ve araştırmaya katılmak üzere olumlu geribildirimde bulunan, Gazi Üniversitesi nin ve Ankara Üniversitesi nin Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi ve Ankara Üniversitesi Enformatik bölümlerinde görev alan 15 öğretim elemanı oluşturmuştur. Araştırmanın öğretmen örneklemini, e- posta yoluyla ulaşılan ve geribildirimde bulunan, Türkiye nin çeşitli illerindeki Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı ilköğretim okullarında Bilişim Teknolojileri Öğretmenliği yapan 62 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmanın öğrenci örneklemini, 2008-2009 eğitim öğretim yılında Ankara ilinden bir ilköğretim okulu nun, Seçmeli Bilişim Teknolojileri dersinin YECD de etkinliği bulunan basamaklarının işlendiği sınıflarda okuyan ve Haziran ayı içerisinde ölçeğin uygulandığı gün okulda bulunun 293 ilköğretim öğrencisi oluşturmuştur. Bu 293 öğrencinin doldurmuş olduğu değerlendirme ölçeğinden 16 tanesi araştırma için kullanılabilir özellikte bulunamamıştır ve 277 tanesi araştırma kapsamına alınmıştır. Verilerin Toplanması
182 N. G. Sevindik, S. Şahin Öğretim teknolojileri alanı uzmanlarının görüşünü almak üzere, Yazılım Değerlendirme Alan Uzmanı Ölçeği hazırlanmıştır. Alan uzmanlarının çok fazla vaktini almamak, gönüllü katılımlarını arttırmak ve daha detaylı bilgi toplayabilmek adına, her alan uzmanına her tip uygulama türünün yazılım genelindeki ağırlığına uygun şekilde ayarlanmak koşuluyla, 10 ar adet etkinlik düşecek şekilde 28 adet ölçek hazırlanmıştır. Yazılımda yer alan etkinliklerin ölçeklere dağılımı Tablo1 de gösterilmektedir. Etkinliklerin ölçekteki dağılım oranları, yazılımdaki dağılım oranları esas alınarak yaklaşık olarak belirlenmiştir. Planlamaya göre bu ölçekler sayesinde her etkinlik en az 4 defa değerlendirilmiş olacaktı, ancak ölçeklerin yüz yüze ve e-posta yoluyla ulaştırıldığı 28 alan uzmanından ancak 15 tanesi geribildirimde bulunduğu için çalışmada bu 15 uzmanın görüşleri kullanılabilmiş ve bazı etkinlikler alan uzmanları tarafından değerlendirilememiştir. Tablo 1. Yazılımda yer alan etkinliklerin dağılımı. Uygulama Türü Flash Paint Word PowerPoint Excel Toplam Yazılımda Toplam Adet (Yüzde) Ölçekteki Adet (Yüzde) 14 (%25) 2 (%20) 5 (%9) 1 (%10) 28 (%50) 5 (%50) 7 (%12) 1 %10) 2 (%4) 1 (%10) 56 (%100) 10 (%100) Uygulamayı kullanan öğretmenlerin yazılım hakkındaki genel görüşlerini almak üzere, Yazılım Değerlendirme Öğretmen Ölçeği hazırlanmıştır. Bu ölçek ile üç ana soru üzerinden; öğretmenlerin yazılımı kullanma sıklıkları, kullandılarsa genel görüşleri ve kullanmadılarsa nedenleri hakkında bilgi toplanmıştır. Bu ölçeklerin e-posta yoluyla ulaştırıldığı yaklaşık 500 öğretmenden ancak 65 tanesi geribildirimde bulunmuş ve bu geribildirimlerden ancak 62 tanesi araştırmada kullanılabilmiştir. Uygulamayı kullanan öğrencilerden veri elde etmek üzere, Yazılım Değerlendirme Öğrenci Ölçeği hazırlanmıştır. Bu ölçek yazılım değerlendirme öğretmen ölçeğinin, öğrenci cümleleri kullanılarak uyarlanmış halidir. Bu ölçek sayesinde öğrencilerin yazılım hakkındaki genel görüşlerinin toplanması amaçlanmıştır. Bu ölçeklerin uygulandığı okulda veri elde edilebilecek (yazılımda etkinlik bulunan 1-6. basamak) 450 öğrenciden anketin uygulandığı tarihte (Haziran ayı) ancak 293 tanesinin okulda bulunduğu görülmüştür. Öğrencilerin kimliklerinin gizli olduğu ve dürüstçe cevaplamalarının gerekliliği sık-sık vurgulanmıştır. Elde edilen öğrenci ölçeklerin 16 tanesi uygulamaya veri sağlayabilecek yeterliliğe sahip olmadığından kullanılamamış, ancak 277 tanesindeki veriler kullanılabilmiştir. Araştırmaya daha derinlemesine bilgi sağlamak üzere, sınıf gözlemlerine de gözlem notları tutularak yer verilmiştir. Bu notların kaydedilmesi için bir defter ve geliştirilen bir gözlem formu kullanılmıştır. Gözlem notları uygulama sırasında bir deftere not edilmiş, hemen sonrasında da zenginleştirilerek gözlem formuna aktarılmıştır.
Bilişim Teknolojileri Dersi Çalışma Kitapları Yardımcı Etkinlikler 183 BULGULAR VE YORUMLAR Öğrencilerin Görüşleri Araştırmaya katılan 293 öğrencinin ölçeğinden 16 tanesi okunamama ya da yanlış kodlama gibi nedenlerle araştırma kapsamında kullanılamaz nitelikte olduğundan, 277 adet öğrenci ölçeğinden elde edilen nicel ve nitel veriler ele alınmış ve bu veriler üzerinde yorum yapılmıştır. Öğrencilerin yazılımla ilgili genel görüşlerini gösteren Tablo 2 ye bakıldığında öğrencilerin yazılımı genel olarak başarılı buldukları görülmektedir. Birinci maddede yer alan zorlandım ifadesi diğer maddelere göre ters bir ifade olduğundan düşük puan almıştır. Ama bu puan göstermektedir ki, öğrenciler bu yazılımı kullanırken biraz da olsa zorlanmışlardır. Tablo 2. Öğrencilerin yazılım hakkındaki genel görüşleri. Ortalama Zorlandım 2,39 Hoşlandım 4,59 Bir şeyler öğrendim 4,58 Diğer dersler için de isterim 4,22 Arkadaşlarıma öneririm 4,65 CD de beğendiğim şeyler başlığı altında, öğrenciler onlar için ilginç ve eğlenceli olan etkinlikleri daha çok severek yapmaktadırlar. Tüm basamaklardaki öğrenciler genel olarak oyun türü, resimli, boyamalı ve sevilen kahramanlar bulunduran etkinlikleri zevkle uygulamışlardır. Ayrıca öğrenciler derslerinde öğretim amaçlı böyle bir yazılımın kullanılmasından da memnundurlar. CD de değişmesini istediğim şeyler başlığı altında öğrenciler; etkinliklerin daha renkli, eğlenceli ve ilginç hale getirilmesini, etkinliklerin daha az yazı içeren ve sesli olmasını, zorlandıkları etkinliklerin kolaylaştırılmasını ve programların daha hızlı açılmasını istemektedirler. Ayrıca öğrenciler yazılıma daha çok oyun türü etkinlik eklenmesini, bazı basamaklarda etkinlik sayısının yetersiz olduğunu ve daha çok etkinlik eklenmesinin gerektiğini ve yazılımda aranan etkinliği bulmak için bir arama motoru eklenebileceğini belirtmişlerdir. Buradan yola çıkarak öğrencilerin yazılımda genel olarak daha çok sayıda, fazla zorlanmadan ve eğlenerek yapabilecekleri ve farklı çoklu-ortam teknolojilerinin kullanıldığı ilginç etkinlikler görmek istedikleri söylenebilir. Öğrencilerin yazılıma dair değişiklik istedikleri görüşlerinden tipik bazı alıntılar aşağıda aşağıda sıralanmaktadır: - Her sınıfın ayrı CD si olmalıydı ve CD de de daha çok etkinlik olmalıydı. - 1.2. ve 3. basamaktaki gibi eğlenceli oyunlar olsun. - Daha çok oyun olmasını isterim.
184 N. G. Sevindik, S. Şahin - Oyunu(etkinlik) anlatan yazının az olmasını isterim. Ayrıca yazıların renkli, cıvıl cıvıl olmasını isterim. - Renksiz ve şekilsiz şeylerin değiştirilmesini isterim. - Sesli olmasını isterdim. - Şarkı olması, film olması ve resim olmasını isterim. Biraz daha büyük olması, yani daha çok şey olmasını isterim. - Bazılarını yaparken zorlandım. Zor olanların kolaylaşmasını isterim. Öğrenciler YECD den genel olarak memnunlar; yani öğrencilerin geneli yazılımı zorlanmadan, eğlenerek, bir şeyler öğrenerek kullanmışlardır ve hem diğer derslerinde benzer yazılımlar kullanmak istemektedirler hem de yazılımı kullanmayan arkadaşlarına önermektedirler. Öğrencilerin verdikleri nitel bilgilere bakıldığında ise, öğrencilerin genelde yazılımın ders açısından yararının farkında olduklarını, oyun türündeki yazılımları ve renkli, görsel açıdan zengin, eğlenceli etkinlikleri sevdikleri görülmektedir. Ayrıca öğrenciler yazılımda daha çok sayıda, daha eğlenceli, daha renkli ve faklı çoklu-ortam araçlarının kullanıldığı etkinliklerin eklenmesi gerektiğini düşünmektedirler. Öğrencilerin yazılıma dair olumlu görüşlerinden tipik bazı alıntılar aşağıda aşağıda sıralanmaktadır: - CD deki oyunları sevdim. Çünkü çok eğlenceliydiler. - Resim çizme ve boyama etkinliklerini sevdim. - Etkinliklerin renkli ve resimli olmasını sevdim. - Masallar Evi ni sevdim. Çünkü masal kahramanları vardı. - Eğitim amaçlı böyle bir CD olmasını sevdim. Öğrencilere ait bütün bu bulguları özetlenirse, öğrencilerin yazılımda az da olsa zorlandıkları ve eğlenceli bulmadıkları etkinliklerin değiştirilmesini istediklerini; oyun türü etkinlikleri sevdiklerini ve yazılıma bu özelliklerde daha çok sayıda etkinlik eklenmesi gerektiğini söylemek mümkündür. Eğer öğrencilerin beğenileri ve ihtiyaçları dikkate alınarak yazılımda onların istedikleri değişiklikler yapılırsa, öğrenciler YECD yi daha istekle kullanacaklardır. Şüphesizdir ki, bu da yazılımın ders açısından verimini olumlu etkileyecektir. Öğretmenlerin Görüşleri Bu başlık altında, araştırma kapsamında ilköğretim bilişim teknolojileri dersi öğretmenlerinden toplanan veriler incelenmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı ilköğretim okullarında bilişim teknolojileri öğretmenliği görevinde bulunan yaklaşık 500 öğretmene Yazılım Değerlendirme Öğretmen Ölçeği e-posta yoluyla gönderilmiştir. Ancak bu öğretmenlerden sadece 65 tanesi geribildirimde bulunmuştur ve bunların ise 62 tanesi araştırmada kullanılabilir nitelik taşımaktadır. Diğer üç ölçek öğretmenin liseye geçiş yapması, CD de etkinlik bulunmayan 7. ve 8. basamak derslerini vermesi gibi nedenlerle kullanılamamıştır.
Bilişim Teknolojileri Dersi Çalışma Kitapları Yardımcı Etkinlikler 185 Tablo 3 den anlaşılıyor ki, yazılımdaki bazı etkinlikleri ve tüm etkinlikleri kullanan öğretmenlerin sayısı 50 kişidir ve bu sayı genelin % 80 ini oluşturmaktadır. Ancak yazılımı hiç kullanmayanlar da azımsanamaz düzeydedir. Yazılımı derslerinde kaynak olarak hiç kullanmayan öğretmenlerin sayısı 12 dir ve bu sayı genelin yaklaşık % 20 sini oluşturmaktadır. Bu veriler ışığında, İlköğretim Bilişim Teknolojileri Öğretmenliği yapan her beş kişiden biri YECD yi çeşitli sebeplerle derslerinde kaynak olarak kullanmamaktadır yorumu yapılabilir. Tablo 3. Öğretmenlerin yazılımı kullanma sıklıkları. Frekans Yüzde Hiç kullanmadım 12 20 Bazı etkinlikleri kullanıyorum 25 40 Her etkinliği kullanıyorum 25 40 Araştırmaya geribildirimde bulunan ve yazılımı hiç kullanmadıklarını ifade eden 12 ilköğretim bilişim teknolojileri öğretmenine gore yazılımı kullanmama nedenleri şu şekilde sıralanabilir; YECD nin ellerine ulaşmaması, yazılımdan haberdar olmamaları, kullanılmakta olan bilişim teknolojileri sınıfının donanımsal açıdan yazılıma uygun kapasitede olmaması, bilişim teknolojileri dersinin süresinin birçok basamakta bir ders saati olmasından dolayı etkinliklerin uzun süreceği ve vaktin yetmeyeceğini düşünmeleri, kitaptaki etkinliklerin tekrarı olması, öğretmenlerin kendilerinin ürettikleri ya da elde ettikleri etkinlik materyallerini kullanmak istemeleri, sadece 7. ve 8. basamakların dersine girmeleri ve bu basamaklarda etkinlik uygulamasının bulunmaması, CD nin öğrencilere ders dışı etkinlik şeklinde kullanılmak üzere dağıtılması, çeşitli sebeplerle artık bu derse girmemeleri. Tablo 4 öğretmenlerin yazılım hakkındaki görüşlerini, ortalamalar şeklinde göstermektedir. Bu tabloda da görülmektedir ki; yazılım sorunsuz çalıştı, öğrencilerin kullanımı için kolaydır ve öğrencilerim yazılımdan hoşlandılar maddeleri 4 ün üzerinde bir ortalamaya sahiptir. Bu bilgi yazılımın bu maddeler açısından oldukça iyi seviyede olduğu yorumunu getirmektedir. Yine kazanımları gerçekleştirebilecek niteliktedir, öğrencilerin bilişsel seviyesine uygundur, benzer yazılımları kullanmak isterim ve diğer bilişim teknolojileri öğretmenlerine öneririm maddeleri 3 ile 4 arasında ortalamalara sahiptirler. Bu bilgi de yazılımın bu maddeler açısından geliştirilmeye açık olmakla birlikte, orta ve üzeri seviyede olduğunu göstermektedir. Son olarak yazılım, öğrencilerin yaratıcılığını destekler maddesinde 2,88 ortalama almıştır. Bu bilgiye dayanarak yazılımın öğrencilerin yaratıcılığını destekleyecek şekilde geliştirilmeye ihtiyacı olduğu söylenebilir. Tablo 4. Öğretmenlerin yazılım hakkındaki genel görüşleri. Ortalama Sorunsuz çalıştı 4,14 Kazanımları gerçekleştirebilecek niteliktedir 3,6 Öğrencilerin bilişsel seviyesine uygundur 3,78 Öğrencilerin kullanımı için kolaydır 4,06
186 N. G. Sevindik, S. Şahin Öğrencilerin yaratıcılığını destekler 2,88 Öğrencilerim yazılımdan hoşlandılar 4,16 Benzer yazılımları kullanmak isterim 3,90 Diğer Bil.Tek.Öğretmenlerine öneririm 3,74 Genel Ortalama: 3,78 Öğretmenlerin yazılımı dair olumlu görüşlerini açıklayan tipik alıntılar şunlardır: - Yazılım öğrencilerimin seviyesine uygun şekilde basit ve zevklidir. - Konunun etkinliklerle tekrarlanması kazanımın daha iyi kazanılmasını sağlamaktadır. - Özellikle 1. basamak etkinlikleri öğrencilerimin psikomotor becerilerini (klavye ve fare kullanım becerilerini) geliştirdi. - Öğrencilere yaparak yaşayarak öğrenme ortamı sağladığından bir kazanım için gerekli ders süresini minimum düzeye düşürmektedir. - Öğretmene ders etkinliklerine paralel ve kazanımlara uygun hazır materyaller sunması büyük kolaylık sağlamaktadır. - Özellikle oyun türü etkinlikler oldukça başarılıdır. Hem öğrencilerin ilgisini çekmekte hem de öngörülen kazanıma hizmet etmektedir. - Bazı etkinlikler görsel olarak zengin ve öğrencinin ilgisini çekecek şekilde hazırlanmış. Öğretmenlerin yazılımda değişmesini istedikleri özellikleri açıklayan alıntılar şunlardır: - Yazılımdaki MS Office programlarına ait etkinliklerin birçoğunda yönerge eksikliği söz konusudur. Bu etkinliklerde öğrencilerin çalışmalarını yürütmelerine yardımcı olacak daha açıklayıcı ve kılavuzluk edici yönergelere ihtiyaç vardır. - Kolaydan zora doğru gidecek şekilde basamaklara ait olmadan farklı etkinliklerin de yazılıma eklenmesi ile daha zengin bir uygulama sağlanabilir. - Bazı etkinlikler öngörülen kazanımı karşılamamaktadır ya da kazanımdan uzaklaşmıştır. Bu etkinlikler yerine tam olarak kazanımı karşılayan etkinlikler geliştirilmelidir. - Bazı etkinlikler kitap üzerindekinin tekrarı şeklindedir. Bunun yerine kitap ve CD deki etkinliklerin farklı konularda olması daha ilgi çekici olabilir. - Oyun türü etkinlikler öğrenci açısından daha ilgi çekici olduğundan sayısı arttırılmalıdır. - Etkinliklerde içerik çok zayıf kalmaktadır. İçerik biraz daha zenginleştirilerek öğrencinin ilgisini çekebilecek hale getirilebilir. - Bazı etkinliklerin görsel olarak daha ilgi çekici hale getirilmesi gerekmektedir. - Yazılımda yazı, resim ve animasyon kullanılmıştır. Bunların yanında farklı multimedya ortamlarında (video, ses, vs.) hazırlanmış materyaller de kullanılarak yazılım zenginleştirilebilir. - Özellikle üst basamaklardaki etkinliklerin (4., 5. ve 6. basamak) sayısı çok yetersizdir. Bu basamaklardaki öğrencilerin yaratıcılığını destekleyecek, profesyonelce hazırlanmış, zevkli ve ilgi çekici materyallere ihtiyaç vardır.
Bilişim Teknolojileri Dersi Çalışma Kitapları Yardımcı Etkinlikler 187 - Etkinlik bulunmayan 7. ve 8. basamaklar için de etkinlikler geliştirilmelidir. - Bazı etkinlikler açılması gereken programda açılmamaktadır. Bu da dersin işlenişini aksatmaktadır. Bu etkinliklerin doğru programda açılması sağlanmalıdır. - Yazılımdaki etkinlikler genelde bireysel olarak yapılabilecek niteliktedir. Sınıf ortamında grup çalışması yapıldığından etkinliklerin bu yönde geliştirilmesi verimi arttıracaktır. Yukarıdaki verilerden yola çıkarak, YECD yi kullanan öğretmenlerin genelinin yazılım konusunda olumlu görüşleri olduğu, ancak bu yazılımın öğrencilerin yaratıcılığını destekleyecek şekilde geliştirilmesi gerektiğini düşündükleri yorumu yapılabilir. Alan Uzmanlarının Görüşleri Bu başlık altında, araştırma kapsamında öğretim teknolojileri alan uzmanlarından toplanan veriler incelenmektedir. Alan uzmanlarının yazılım hakkındaki görüşlerini almak amacıyla öncelikle Gazi Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi, bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümlerinde görev yapmakta olan öğretim elemanları ve doktora öğrencileriyle birebir ya da elektronik ortamda görüşülmüştür. Daha sonra her uzman için özel hazırlanan Yazılım Değerlendirme Alan Uzmanı Ölçeği yüz yüze ya da internet aracılığıyla uzmanlara ulaştırılmıştır. Görüşülen 28 uzmandan 15 tanesinden geribildirim alınabilmiştir. Uzmanların yazılımı değerlendirmede kullandıkları ölçüt aşağıdaki gibidir: - Hiç Uygun Değil: Etkinliğin bütünü değiştirilmeli ya da geliştirilmelidir. - Biraz Uygun: Etkinliğin birçok yönü değiştirilmeli ya da geliştirilmelidir. - Vasat: Etkinlik bazı yönlerden uygundur ama birçok yönü daha da iyileştirilebilir. - Çok Uygun: Etkinliğin birçok yönü uygundur ancak geliştirilebilecek yanları da vardır. - Tamamen Uygun: Etkinlik bütünü ile uygundur. Yazılım değerlendirme alan uzmanı ölçeği geliştirme aşamasında yapılan kaynak taraması ve uzman tavsiyeleri ile yazılımı değerlendirmede kullanılacak kriterler aşağıdaki gibi belirlenmiştir: - Seçilen etkinlik türü hedeflenen kazanıma uygundur - Uygulamanın hazırlandığı yazılım konuya uygundur - Değerlendirme biçimi, hedeflenen kazanımı ölçmek için uygundur - Geribildirimler uygundur - Görsel tasarım uygundur - Mesaj tasarımı uygundur - Etkinliğin kullanım özellikleri ilköğretim seviyesi için uygundur
188 N. G. Sevindik, S. Şahin - Etkinlik hatasız çalışmaktadır. Tablo 5 YECD yi değerlendiren alan uzmanlarının yazılım hakkındaki genel görüşlerini göstermektedir. Bu tablo uzmanların yazılımın farklı etkinliklerine kriterler açısından verdikleri 1 5 (uygun değil uygun) arası puanların ortalaması alınarak oluşturulmuştur. Bu tablo sayesinde yazılımda yer alan etkinliklerin nitelikleri ölçütler açısından genel olarak değerlendirilebilmektedir. Tablodan da anlaşılacağı üzere, yazılımın genel notu 2,85 puandır. Bu da yazılımın bazı yönlerden uygun olduğunu ama birçok yönünün daha da iyileştirilmesi gerektiğini göstermektedir. Tablo 5 e göre en zayıf not 1,78 puanla geribildirimler uygundur maddesinindir. Bunun nedeni yazılımdaki etkinliklerin hemen-hemen hepsinde geribildirim öğesinin bulunmamasıdır. Yazılımdaki etkinliklerin örüntüsünde değerlendirme ve geribildirim öğeleri genellikle uygulamaya rehberlik eden öğretmen tarafından yapılmaktadır. Bu noktada öğretmenin rehberlik edemeyeceği durumlar da göz önüne alınarak, yazılım geribildirim konusunda geliştirilmelidir. Bunun yanında, seçilen etkinlik türü hedeflenen kazanıma uygundur, değerlendirme biçimi hedeflenen kazanımı ölçmek için uygundur, görsel tasarım uygundur ve mesaj tasarımı uygundur maddeleri 2 ile 3 puan arasındadır. Alan uzmanlarına göre bu yazılımdaki etkinliklerin bu kriter açısından birçok yönü değiştirilmeli ya da geliştirilmelidir. Alan uzmanları ölçeğindeki uygulamanın hazırlandığı yazılım konuya uygundur ve etkinliğin kullanım özellikleri ilköğretim seviyesi için uygundur maddelerine 3 ile 4 arası puan vermişlerdir. Bu, etkinliklerin bu kriter açısından bazı yönlerden uygun ama birçok yönü ile daha da iyileştirilebilir olduğunu göstermektedir. Öte yandan en yüksek not 4,16 puanla Etkinlik hatasız çalışmakta mıdır? maddesinindir ve etkinliklerin bu kriter açısından birçok yönü ile uygun ancak geliştirilebilecek yanları da olduğunu göstermektedir. Bu madde en kolay sağlanabilecek teknik bir çabayı işaret etmektedir ve tam puan olmama nedeni bazı etkinliklerin açılması gereken program yerine başka bir programda açılması ya da yazılımdaki tesadüfi kilitlenmeler olabilir. Tablo 2. Alan uzmanlarının yazılım değerlendirme sonuçları. Kriterler Puan Seçilen etkinlik türü hedeflenen kazanıma uygun mudur? 2,87 Uygulamanın hazırlandığı yazılım konuya uygun mudur? 3,53 Değerlendirme biçimi, hedeflenen kazanımı ölçmek için uygun mudur? 2,23 Geribildirimler uygun mudur? 1,78 Görsel tasarım uygun mudur? 2,57 Mesaj tasarımı uygun mudur? 2,28 Etkinliğin kullanım özellikleri ilköğretim seviyesi için uygun mudur? 3,38 Etkinlik hatasız çalışmakta mıdır? 4,16 Genel Ortalama: 2,85 Tablo 6, alan uzmanlarının verdikleri bilgilerden yola çıkılarak, yazılımda yer alan etkinliklerin uygulama çeşitleri (çalıştıkları program) açısından gruplanmış halidir. Tabloya bakıldığında en yüksek puanı alan MS Excel uygulamasıdır, ancak yazılımda sayı olarak sadece 1 tane etkinlik bu türdedir. Bunun yanında
Bilişim Teknolojileri Dersi Çalışma Kitapları Yardımcı Etkinlikler 189 daha önceki verilerde öğrencilerin ve öğretmenlerin dikkat çektikleri eğlenceli, animasyonlu ve oyun türü etkinliklerin yer aldığı Flash uygulamalara alan uzmanları tarafından da ikinci en yüksek puan verilmiştir. Bu bilgi sayesinde Flash uygulama türü etkinliklerin hem öğrenciler, hem öğretmenler, hem de alan uzmanları tarafından uygun bulunduğu görülmektedir. Dolayısıyla yazılımda bu tür etkinliklerin arttırılmasının her üç katılımcı grubu tarafından da uygun bulunacağı söylenebilir. Bu tabloya göre tüm etkinliklerin ortalama puanlar aldığı görülmektedir. Buradan yola çıkarak bütün etkinliklerin birçok yönden uygun olduğu ancak düzeltilmeye ihtiyacı olduğu söylenebilir. Tablo 6. Etkinliklerin uygulama çeşidine göre puanları. Uygulama çeşidi Adet Ortalama Excel 1 3,22 Flash 14 3,08 Word 28 3,00 Masaüstü 1 2,96 PowerPoint 7 2,88 Paint 5 2,60 Tablo 7, 15 alan uzmanının her birine farklı 10 etkinlik düşecek şekilde düzenlenmiş olan yazılım değerlendirme alan uzmanı ölçeğinde verdikleri bilgilerle oluşturulmuştur. Araştırma planlamasına göre her etkinlik en az dört uzman tarafından yukarıda bahsi geçen değerlendirme ölçütleri açısından değerlendirilecekti. Ancak bu araştırmada geri dönmeyen ya da araştırma kapsamında kullanılamayan ölçekler nedeniyle 3 adet etkinlik alan uzmanları tarafından değerlendirilememiştir. Tablo 7 incelendiğinde, alan uzmanlarının etkinliklere ortalama olarak 2,98 puan verdiği görülmektedir. Yine Tablo 7 e göre 3 etkinlik hakkında veri bulunamazken, 2 etkinlik 1 puan alarak bütünüyle değiştirilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. Ancak bu iki etkinliğin de 1 er alan uzmanı tarafından değerlendirilmiş olması bu etkinlikler hakkında yorum yapmayı engellemektedir. Tablo 7. Alan uzmanların yazılım değerlendirme sonuçları: 1. Basamak Etkinlikler. Etkinlik Uygulama Değerlendiren Puan Etkinlik Adı No Çeşidi Uzman Sayısı 1 Bal Özü Topluyorum Flash Uygulama 3 3,67 2 Herkesin Bir Yuvası Var Flash Uygulama 2 2,25 3 Bilgisayar Birimlerini Flash Uygulama 2 3,63 Buluyorum 4 Elektrikli Araçlar Nasıl Flash Uygulama 3 3,33 Çalışıyor? 5 Yap-Boz Flash Uygulama 2 3,94 6 Fil Herkül Paint 3 2,54 7 Evi Tamamlayalım Paint 2 3,65 8 Ağlayan Çocuk Paint 1 2,3 9 Palyaço Paint 3 2,33 10 Kelimelerin Farkı MS Word 1 4,39 11 Büyük Harfler MS Word 1 2,28 12 Zeynep in Mektubu MS Word 2 3,96 13 Atasözlerimiz MS Word 3 3,74 14 Müge Alışverişte MS Word 2 2,06 15 Haydi Spora MS Word 2 2,44
190 N. G. Sevindik, S. Şahin 16 Nasrettin Hoca MS Word 2 3,33 17 Alican ın Günlüğü MS Word 1 4,42 Ortalama 3,19 Tablo 8. Alan uzmanların yazılım değerlendirme sonuçları: 2. Basamak Etkinlikler. Etkinlik No Etkinlik Adı Uygulama Çeşidi Değerlendiren Uzman Sayısı Puan 18 Hava Durumu Paint 3 2,19 19 Masallar Evi Flash Uygulama 3 3,46 20 Masal Kahramanlarım MS Word 3 3,11 21 Oyun Zamanı MS Word 2 2,78 22 Ahmet'in Menüsü MS Word 2 3,65 23 Kes-Yapıştır MS Word 2 3,39 24 Tilki MS Word 3 2,82 25 Çiçekler Kelebekler MS Word 2 2,63 26 Partiye Hazırlık MS Word 3 2,96 27 Zamanı Ölçmenin Çılgın MS Word 3 2,62 Yolları 28 Yalancı Çoban MS Word 1 1 29 Tuşlar MS Word 2 3,31 30 Tuşlar-2 MS Word 2 2,56 31 Hazine Avı Flash Uygulama 2 2,94 32 Hangi Harfler Flash Uygulama 2 2,44 Ortalama 2,79 Tablo 9. Alan uzmanların yazılım değerlendirme sonuçları: 3. Basamak Etkinlikler. Etkinlik No Etkinlik Adı Uygulama Çeşidi Değerlendiren Uzman Sayısı Puan 33 Donanım mı? Yazılım mı? Flash Uygulama 3 3,21 34 Bitkileri Sınıflandıralım Masaüstü işlemleri 6 2,96 35 Canım Kitabım MS Word 2 3,92 36 Kümeler MS Word 0 Veri yok 37 Gazi'nin Çocuk Sevgisi MS Word 2 2,88 38 Fıkralar MS Word 2 2,13 39 Yağmur MS Word 2 3,42 40 Okul Yolu Flash Uygulama 2 2,83 41 Bil Bakalım Kim? Flash Uygulama 1 2,88 42 Sorular ve Cevaplar Flash Uygulama 2 3,24 43 Akış Şeması Flash Uygulama 2 2,9 Ortalama 3,04 Tablo 10. Alan uzmanların yazılım değerlendirme sonuçları: 4. Basamak Etkinlikler. Etkinlik No Etkinlik Adı Uygulama Çeşidi Değerlendiren Uzman Sayısı Puan 44 Neden Unutuyorum? Flash Uygulama 1 2,41 45 Atatürk MS Word 0 Veri yok 46 Olimpiyat Oyunları MS Word 1 2,84 47 Hangisi Daha Güzel? MS PowerPoint 2 4,02 48 Kendimi Tanıtıyorum MS PowerPoint 2 3 49 Atatürk İnkılâpları MS PowerPoint 0 Veri yok Ortalama 3,07 Tablo 11. Alan uzmanların yazılım değerlendirme sonuçları: 5. Basamak Etkinlikler. Etkinlik No Etkinlik Adı Uygulama Çeşidi Değerlendiren Uzman Sayısı Puan 50 Bilmeceler MS Word 4 2,97
Bilişim Teknolojileri Dersi Çalışma Kitapları Yardımcı Etkinlikler 191 51 Bir Bülten Çıkaralım MS Word 2 2,63 52 Boylarımız, Kilolarımız MS Excel 7 3,22 53 Hazerfen Ahmet Çelebi MS PowerPoint 3 3,4 54 Hangi Gözünüz Daha Baskın? MS PowerPoint 2 3,02 Ortalama 3,05 Tablo 12. Alan uzmanların yazılım değerlendirme sonuçları: 6. Basamak Etkinlikler. Etkinlik Uygulama Değerlendiren Uzman Etkinlik Adı No Çeşidi Sayısı Puan 55 Hayat Kaynağımız: Su MS PowerPoint 1 2,86 56 Görsellerin Etkisi MS PowerPoint 1 1 Grafik 1 de görüldüğü gibi yazılımdaki 27 etkinlik bazı yönlerden uygun ancak birçok yönüyle değiştirilmeli, 21 etkinlik ise birçok yönüyle uygun ancak bazı yönlerden geliştirilebilir bulunmuştur. Yazılımda yer alan 3 etkinlik ise neredeyse tamamıyla uygun bulunmuştur. Ancak 1 puan alan etkinliklerde olduğu gibi, bu 3 etkinlikten 2 si birer uzman tarafından değerlendirildiği için bu etkinlikler hakkında yorum yapılamamaktadır. 30 27 25 20 15 10 5 2 21 3 1- Hiç Uygun Değil 2- Biraz Uygun 3- Vasat 4- Çok Uygun 5-Tamamen Uygun 0 1 2 3 4 Şekil 1. Alan uzmanlarına göre etkinliklerin genel durumu. Yazılımın Uygulamasına İlişkin Gözlemler Uygulamanın yapıldığı öğrencilerden edinilen gözlem bilgilerine göre; genelde dersler sırasında önce öğrencilere etkinlik sözel ve görsel olarak tanıtılmıştır, sonra tüm öğrencilerin uygulamayı kendi bilgisayarlarında gerçekleştirmeleri istenmiştir ve tüm aşamalarda gözlem yapılmıştır. Gözlemler sonucunda yazılımda yer alan birçok etkinliğin sorunsuz çalıştığı, hedeflenen kazanımı gerçekleştirdiği, öğrenci seviyesine uygun olduğu ve öğrencilerin ilgisini çektiği söylenebilir. Buna karşın, 4.Basamakta yer alan Neden Unutuyorum?, 1.Basamakta yer alan Elektrikli Araçlar Nasıl Çalışıyor?, 4.Basamakta yer alan Kendimi Tanıtıyorum, 1.Basamak-Evi Tamamlayalım, 1.Basamakta yer alan Bilgisayar Birimlerini Buluyorum, 2.Basamakta yer alan Hangi Harfler, 3.Basamakta yer alan Akış Şeması ve 1.Basamakta yer alan Alican ın Günlüğü adlı etkinliklerdeki bazı hatalar mutlaka düzeltilmelidir. Gözlemcinin yazılımla ilgili önerileri; etkinliklerin görsel açıdan zenginleştirilmesi, özellikle öğrencilerin tanıdığı kahramanlar kullanılması,
192 N. G. Sevindik, S. Şahin zaman sınırlaması olan etkinliklere daha çok yer verilmesi, kitaptaki uygulamanın bilgisayarda tekrarlandığı etkinliklerde CD etkinliğinde öğrenci kitabında yer alan görselle aynı görsellerin kullanılması, kullanılan görsellerin kazanıma yakın olması, yaratıcılık gerektiren etkinliklerde öğrenciye görselleri seçme imkânı tanınması, özellikle üst basamaklardaki etkinliklerde öğretmen kılavuz kitabında yer alan ölçütlerin CD etkinliğinde de yer alması şeklinde özetlenebilir. SONUÇ VE TARTIŞMA YECD yi değerlendiren bütün katılımcı grupların vurguladığı gibi öğrenciler animasyonlu ve oyun türü etkinlikleri yüksek motivasyonla uygulamaktadırlar. Gözlemcinin de belirttiği gibi özellikle zaman sınırlaması olan etkinlikler yarış duygusu yarattığından öğrenciler tarafından gönüllü olarak defalarca uygulanabilmektedir. Yazılımda bu türden etkinliklerin sayısı arttırılmalıdır. Yazılımı kullanan öğrenci profilinin çok geniş olması nedeniyle, bazı etkinliklerde bazı öğrenciler hiç başarılı olamazken bazı öğrenciler hiç zorlanmadan yapmakta ve sıkılmaktadırlar. Bunu önlemek üzere yazılımda yer alan, özellikle oyun türü, etkinliklerin kolaydan zora birkaç seviyede hazırlanması yararlı olabilir. Yazılım değerlendirme çalışmasına katılan bütün katılımcıların belirttiği gibi yazılımda özellikle üst basamaklardaki etkinliklerin sayısı yetersizdir. Tüm yazılıma ve özellikle üst basamaklarda etkinliklerin sayısının arttırılması gerekmektedir. Yazılım değerlendirme çalışmasına katılan bütün katılımcılar görsel açıdan zengin etkinlikleri daha başarılı bulmuştur ve yazılımda bu tür etkinliklerin sayısının artması gerektiğini belirtmiştir. Ancak bu zenginleştirme çalışması sırasında görsellerin kazanımla ilgili olması öğrencilerin dikkatini başka yöne çekmeyeceğinden yararlı bulunmaktadır. Yazılımda eksik bulunan etkinlikler görsellerle desteklenerek iyileştirilebilir. Ayrıca yeni eklenecek etkinliklerde bu faktörün dikkate alınması yararlı olacaktır. Yazılımda farklı bir programla açılan, eksik ya da içinde hatalı unsurlar barındıran ve çalışmayan etkinlikler bulunmaktadır. Bu aksaklıklar öğretime rehberlik eden öğretmeni de uygulama yapan öğrencileri de oldukça olumsuz etkilemekte ve zaten yetersiz olan ders süresini harcamaktadır. Bu hataların mutlaka düzeltilmesi gerekmektedir. Yazılımda yer alan etkinliklerde kitaptaki etkinliğin tekrarı niteliğindeki etkinliklerin görsellerin ile kitaptaki görsellerin aynı olması öğrencilerin algılarının dağılmasını engelleyeceğinden yararlı olacaktır. Öte yandan yaratıcılık gerektiren etkinliklerde kitaptakiyle aynı görselin kullanılması öğrencinin yaratıcılığını geliştirememektedir. Bu durumda öğrencilerin farklı görsellerden seçim yapması sağlanabilir. Clark (2002) a göre Yazılımda yer alan etkinliklerde ses, video gibi çoklu-ortam teknolojilerinin kullanılması hem öğrenci motivasyonunu arttırmakta hem de öğretimi zenginleştirmektedir. Hem yazılımda yer alan etkinlikler hem de yeni
Bilişim Teknolojileri Dersi Çalışma Kitapları Yardımcı Etkinlikler 193 eklenecek etkinliklerde çoklu-ortam desteği sağlanmalıdır. Özellikle üst basamaklardaki etkinliklerde öğretmen kılavuz kitabında yer alan yönergelerin öğrenci çalışma kitabı ya da yazılımda da verilmesi, öğrencilerin etkinliği tamamlama başarılarını olumlu etkileyecektir. Yazılımı değerlendiren öğretmenlerden elde edilen bulgular sonucu erişilen her beş öğretmenden biri yazılımı çeşitli sebeplerle kullanmamaktadır. Bu durumun ortadan kaldırılabilmesi için yazılım daha iyi tanıtımı, lojistik destek ve yazılımda yer alan etkinliklerin nitelik ve sayısının arttırılması gerekmektedir. Ayrıca ileride yapılacak araştırmalarda, bu çalışma sonucunun bu konuda gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığının ortaya konulması adına Türkiye genelinde daha derinlemesine bir araştırma yapılabilir. Ders öğretmenleri özellikle 1-3.basamak etkinliklerini başarılı, 4-8.basamak etkinliklerini ise yetersiz bulmuşlardır. Yapılacak iyileştirme çalışmalarında 4-8.basamak etkinliklerinin de 1-3.basamaktakilerin özelliklerine sahip olacak şekilde düzenlenmesi ve daha çok ve çeşitli etkinlikler eklenmesi yararlı olacaktır. Hem öğrenciler hem de öğretmenlerin oyun türü yazılımların ilgi çekici ve başarılı olduğunu belirttikleri dikkate alınacak olursa, yazılıma daha çok sayıda oyun türü etkinlik eklenmesinde yarar vardır. Araştırmaya katılan alan uzmanlarının verdikleri bilgilerden yola çıkarak, yazılımın geribildirim yönünden eksik olduğu görülmüştür. Bunun bir nedeni de öğretimdeki geribildirim öğesinin derse rehberlik eden öğretmene bırakılmış olması olabilir. Yine de yazılımda eksik görülen bu unsurun geliştirilmesi gerekmektedir. Yazılımı kullanan öğretmenlerin de dikkat çektiği gibi, yazılımın düşük seviyedeki donanımda da çalışabilecek şekilde düzenlenmesi yazılımın daha çok öğretmene ve öğrenciye ulaşmasını sağlayacaktır. Benzeri araştırmalarda oyun türü eğlenceli etkinliklerin eklenmesiyle gerçekten öğrencilerin ilgi ve motivasyonlarının artıp artmadığı kontrol edilebilir. Bu çalışmada öğrencilerin akademik başarı değerlendirmesi yapılamamıştır. Bu yazılımla ilgili ileride yapılacak araştırmalarda, öğrencilerin giriş becerileri ile çıkış becerileri arasındaki farkı ortaya koyabilecek akademik başarı değerlendirmesi yapılması önerilebilir. Yazılımla ilgili daha sonra yapılacak araştırmalarda, alan uzmanlarının etkinliklerin nitelikleriyle ilgili fikirleri nedenleriyle birlikte alınabilirse, etkinliklerin hangi nedenlerle uygun ya da eksik olduğu daha net şekilde ortaya çıkabilir. KAYNAKLAR Akpınar, Y. (1999). Bilgisayar Destekli Öğretim ve Uygulamalar. Ankara: Anı Yayıncılık. Clark, R. C. (2002). E-Learning and The Science of Instruction. Pfeiffer.
194 N. G. Sevindik, S. Şahin Gündüz, Ş., & Çuhadar, C. (2009). 8.Bilişim Teknolojilerinin Sosyal Yapı üzerindeki Etkileri ve Eğitimdeki Yeri. Güneş, A. (Editör) Bilgisayar I-II Temel Bilgisayar Becerileri (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayın. Seels, B., & Glasgow, Z. (1990). Exercises in Instructional Design. Columbus, Ohio: Merrill Publishing Company. Şahin, S. (2008). Değerlendirme. Yalın, H.İ. (Editör) İnternet Temelli Eğitim. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Şimşek, N. (1998). Öğretim Amaçlı Bilgisayar Yazılımlarının Değerlendirilmesi (Kavramlar, Teknikler, Araçlar ve Uygulamalar), Ankara: Siyasal Kitabevi. Uşun, S. (2004). Bilgisayar Destekli Öğretimin Temelleri, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Yalın, H.İ. (1997). Eğitim Teknolojisi: Öğretim Tasarımı, Ankara: Pegem Yayıncılık. Yanpar Ş. T., & Yıldırım, S. (1999). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara: Anı Yayıncılık. TDK: http://tdkterim.gov.tr/bts/?kategori=veritbn&kelimesec=85906 (son erişim: 6.11.2008)