Kocaeli Üniversiesi Sosyal Bilimler Ensiüsü Dergisi (17) 2009 / 1 : 164-174 Türkiye deki Cari Açık Sürdürülebilir mi? Ekonomerik Bir Analiz Osman Peker * Öze: Bu çalışmada, Türkiye de cari işlemler açığının sürdürülebirliği eş-büünleşme yönemi yardımıyla, 1992:01-2007-12 dönemi aylık verileri kullanılarak analiz edilmişir. Çalışmanın ampirik kanılarına göre, Türkiye de cari işlemler açığı ancak düşük düzeyde sürdürülebilir. Çünkü ihraca ile ihala serileri arasında uzun dönem ilişkisi olmasına rağmen, eş-büünleşme kasayısı 0.8926 çıkmışır. Yani, ekonominin döviz gelirleri döviz giderlerinden azdır. Anahar Kelimeler: Cari işlemler açığı, Eş-büünleşme Analizi, Türkiye Giriş Son yıllarda küresel cari hesap açığının ararak sürmesi başa Amerika Birleşik Devleleri (ABD) olmak üzere diğer birçok ülkede ekonomik isikrara ilişkin önemli kaygılara yol açmışır. ABD ye ilişkin yapılan çalışmalarda, (Cooper, 2001; Founas ve Lin Wu, 1999, Obsfeld ve Rogoff, 2004; Edwards, 2006; Freud ve Warnock, 2005; Edwards, 2005; Roubini, 2006), ora ve uzun dönemde cari açığın sürdürülebilirliğinin pek olanaklı olmadığı bulgusu elde edilmişir. Çünkü ABD cari açığı dünyayı büyük bir finansal krize sürükleyebilecek boyulara varmışır. Önlem alınmaması durumunda, doların çökebileceği farklı arışmalarda dile geirilmekedir (Edwards, 2005). Bu görüş, cari açığın arışının durdurulamaması durumunda, ABD ne uluslararası borçluluğunun GSMH nin %100 üne varacağı düşüncesine dayanmakadır. Herrmann ve Jochem e (2005) göre, 2007 yılı iibariyle, ABD cari açığı küresel ne dış borçlanmanın üçe ikisine ulaşmışır. Açığın bu düzeyde kalmaya devam emesi ve büyümesi durumunda, ileri parasal büünleşmeler için önemli engeller oraya çıkacakır. Bu büyüklükeki açık karşısında, Roubini (2006) ise, bazı ikisaçıların yeni bir Breon Woods rejimine ihiyaç olacağına dikka çekmekedir. * Yrd.Doç.Dr. Osman Peker, Adnan Menderes Üniversiesi, İİBF, İkisa Bölümü öğreim üyesidir.
Türkiye deki Cari Açık Sürdürülebilir mi? Ekonomerik Bir Analiz 165 Bunun yanı sıra, çoğu yeni Avrupa Birliği (EU) ve diğer Doğu Avrupa ülkelerinde son yıllarda cari işlemler açığı büyümekedir. Örneğin, İspanya ve Porekiz in cari işlemler açıkları, GSMH nın %10 una varmışır (Hermann ve Jochem, 2005; Blanchard, 2007). Türkiye ise, bu gelişmelere koşu bir şekilde, 2001 yılından iibaren cari işlemler açığının milli gelire oranı ararak devam emekedir. 2003 yılında cari açığın mili gelire oranı 3.3 iken, 2004 de 5.0, 2005 de 6.5, 2006 da ise 8.5 olarak gerçekleşmişir. Bu durum cari işlemler açığının nedenlerine ilişkin arışmaların oplumun farklı kesimlerinde daha yoğun bir şekilde yapılmasına yol açmışır. Bu arışmaların odağında döviz kurunun olduğu söylenebilir. Çünkü Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı yla birlike uygulanan parasal hedefleme rejimi daha sonra enflasyon hedeflemesi rejimi ulusal paranın değerlenmesini sağlamışır. İhalaın yerleşikler açısından ucuzlaması anlamına gelen bu süreçe dış icare açığı armışır. Dolayısıyla bu ekonomik modelde açığın finansmanı yüksek reel faiz poliikasının sürdürülmesini gerekli kılmışır. Ülkeler açısından cari hesap pozisyonunun önemli bir özelliği henüz karşılaşılmamış krizlere ilişkin önemli bilgiler içermesinden kaynaklanmakadır (Zanghieri, 2004; Edson 2003). Örneğin, bir ülkedeki cari işlemler açığının büyüklüğü ileriki dönemlerde olması muhemel döviz kuru krizleri için öncü bir göserge olarak değerlendirilmekedir (Corsei, vd., 1999; Radele ve Sachs 2000). Niekim Labone ne (2005) göre, Meksika, Türkiye, Doğu Asya, Brezilya, Arjanin gibi gelişmeke olan ülkelerde büyük cari açıklar, finansal ve döviz krizlerinde en önemli göserge olmakadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde cari hesabının alacağı pozisyon ekonomik isikrarın sürdürülebilir olması bakımından oldukça önemlidir. İlgili lieraürde, bir ülkenin cari açığının milli gelirine oranı %5 ve daha büyük bir orana ulaşması ekonomi açısından bir risk olarak kabul edilmekedir. Freund (2003: 3), cari açığın GSMH nin %5 ine vardığında uyum sürecinin başlayacağını ve bunun üç ya da dör yılık bir süreçe, yavaş gelir büyümesi ve önemli bir reel döviz kuru aşınmasıyla sonuçlanacağını dile geirmekedir. Edwards, (2006) ise, GSMH nin yaklaşık olarak %6 sı kadar bir cari açığın sürdürülemeyeceğine işare emekedir. Ülkelerin makro ekonomik performansının değerlendirilmesi bakımından cari açığın sürdürülebilirliğine ilişkin çok sayıda ampirik çalışma yapılmışır. Örneğin, Founas ve Wu (1999), eş-büünleşme yönemi yardımıyla, 1967-1994 dönemi üç aylık verilerle yapılan çalışmada, ABD cari açığının sürdürülemez olduğu bulgusunu elde emişir. Apergis vd nin (2000), eş-büünleşme yönemini kullanarak; Yunanisan için yapığı çalışmada, 1960-1994 dönemini emel almış ve cari açığın sürdürülebilir olduğu yönünde kanılar elde emişir. Yamak ve Korkmaz ın (2007),
166 Osman Peker 2001:04-2005:09 dönemi aylık zaman serisiyle Türkiye için yapığı çalışmada ise, cari açığın ancak zayıf formda sürdürülebilir olduğu bulgusu oraya çıkmışır. Bu çerçevede çalışmada, eş-büünleşme yönemi yardımıyla, Türkiye nin 1992:01-2007:12 dönemi aylık verileriyle, cari açığın sürdürülebilir olup olmadığı araşırılmışır. Çalışmanın bundan sonraki kısmı üç emel bölümden oluşmakadır. İkinci bölümde, çalışmada kullanılacak model, yönem ve veri sei anımlanmış; üçüncü bölümde ampirik uygulama ve sonuçları yer almış; son bölümde ise, genel bir değerlendirmeye yer verilmişir. 2. Model, Yönem ve Veri Seri Türkiye de cari açığın sürdürülebilirliğini araşırmak amacıyla, Hused (1992) arafından gelişirilen dönemlerarası denge modeli kullanılmışır. Modelde dünya faiz oranı veriyken, uluslararası piyasalardan borç alıp verebilen bir bireyin cari dönem büçe kısıı emel alınmakadır: C = Y + B I 1+ r ) B, (1) 0 0 0 0 ( 0 1 burada, C 0 cari dönemdeki ükeimi, Y 0 çıkıyı, B 0 negaif veya poziif değer alabilen uluslararası borçlanmayı, I 0 yaırımı, r 0 dünya faiz oranını, (1+r 0 )B -1 ise bir ülkenin dış borcuna karşılık gelen emsili bireyin başlangıç borcunu ifade emekedir. Buna göre, ekonominin dönemlerarası büçe kısıı, Denklem (1) emel alınarak şöyle ifade edilmekedir: B0 B 1 = r0 B 1 TB, (2) burada; TB ( EX IM = Y C I ), ihraca (EX ) eksi ihala (IM ) olarak anımlanan dış icare dengesini gösermekedir. Eğer B 0 poziif ise ülkenin dış borçları sürdürülemez (bubble-financing). B 0 ın negaif olması durumunda ise ülke, Pareo opimum olmayan (Pareo-inferior) kararlar almakadır. Hused (1992), cari hesabın sürdürülebilirlik hipoezini es emek amacıyla Denklem (2) de farklı varsayım ve manipülasyonlar yapıkan sonra ampirik modeli şu şekilde belirlemekedir: EX = a + bim + e, (3) burada, EX mal ve hizme ihracaını; IM ise mal ve hizme ihalaı arı ne faiz ödemeleri ve ne ransfer ödemelerini emsil emekedir. Bir ekonomide
Türkiye deki Cari Açık Sürdürülebilir mi? Ekonomerik Bir Analiz 167 dönemlerarası büçe kısıının sağlanması yani, cari açığın sürdürülebilir olması ihala ve ihraca serilerinin eş-büünleşmesi koşuluna bağlanmışır. Bununla birlike, eş-büünleşme kasayısı b nin bire eşi olması beklenmekedir. Ancak, b kasayısının birden küçük olduğu durumda, sürdürülebilirlik hipoezi ihlal edilmiş olup; ülke, uluslararası borçlarını zamanında geri ödeyememe sorunuyla karşılaşmakadır. Buna göre, Denklem (3) de belirilen değişkenlerin eş-büünleşik olduklarına karar vermek için ilk olarak Engle ve Granger (1987), arafından bulunan daha sonra Johansen (1988) ve Johansen ve Juselius (1990), arafından gelişirilen yönem kullanılmışır. Johansen yaklaşımı p dereceden bir vekör ooregresiv süreç ele alınarak açıklanabilir: y = A1 y 1 +... + A p y p + Bx + ε, (4) burada; y durağan olmayan I(1) değişkenlerinin bir k vekörünü; x deerminisik değişkenlerin bir d vekörünü; ε ise, bir yenilik (innovaion) vekörünü emsil emekedir. Denklem (4) deki vekör ooregresif (vecor auoregression: VAR) sürecinin birinci farkı alındığında: Δy p 1 1 + τ i Δy i + B x + i 1 = π y ε, (5) p π = A I, τ = A. (6) i i i= 1 j= i+ 1 p j Burada, π marisinin indirgenmiş bir rankı olarak anımlanan eş-büünleşme hipoezi, π = αβ biçiminde ifade edilmekedir. α ve β (kxr) boyulu ve rankı r olan iki marisi emsil emekedir. r eş-büünleşme sayısını (rankı), β değişkenlerin denge ilişkileri içinde uzun dönem ekilerini göseren eş-büünleşme vekörünü, α haa düzelme modelinde (error correcion model) uyarlanma hızını gösermekedir. Buna göre, Johansen yöneminde, kısılanmamış bir VAR dan π marisi ahmin edilmeke ve π nin indirgenmiş rankıyla belirilen koşulların reddedilip reddedilmeyeceği es edilmekedir. π marisinin kaç rankı olduğu Daha geniş bilgi için bkz., Hakkio ve Rash (1991); Hused, (1992).
168 Osman Peker Johansen yönemi es isaisikleri iz (λ race ) ve maksimum öz (λ mak ) değerleri yardımıyla belirlenmekedir. Bu çerçevede, cari açığın sürdürülebilirliğini es emek amacıyla, kullanılan ihraca (EX ) ve ihala (IM ) serilerine ilişkin veri sei 1992:01-2007:12 dönemine ai olup; ABD doları cinsinden anımlanmışır. Söz konusu veri sei Türkiye Cumhuriye Merkez Bankası Elekronik Veri Dağıım Sisemi, ödemeler bilançosu ayrınılı sunum kısmından elde edilmişir. Büün es ve ahminler için Economeric Views (Eviews, version 5.1) bilgisayar pake programından yararlanılmışır. 3. Ampirik Sonuçlar ve Tarışma 3.1. Ön Tesler VAR modeline dayalı Johansen yönemiyle analizin yapılabilmesi için bazı işlem ve ön eslerin yapılması gerekmekedir. Önce büün değişkenler logarimik biçime dönüşürülmüş ve mevsimsel ekiye sahip olduğu anlaşılan ihraca (EX ) ve ihala (IM ) serileri X11 prosedürü kullanılarak mevsimsel ekiden arındırılmışır. İkinci aşamada, değişkenlerin büünleşik derecelerini belirlemek amacıyla Augmened Dickey Fuller (ADF) birim kök esi uygulanmışır. Değişkenlerin hesaplanan ADF değerleri Tablo 1 de sunulmuşur. Değişkenler, önce düzey değerleriyle sonra birinci farkları alındıkan sonraki düzeyleriyle es edilmişir. Buna göre, EX ve IM nin aynı dereceden I(1) büünleşikleri görülmüşür. Dolayısıyla, eş-büünleşme için gerekli ön koşul sağlanmışır. Tablo 1: ADF Birim Kök Tesi Sonuçları Değişken ADF Tes Kriik Değer lnim lnex lnim lnex -1.568348[1] -1.265532[3] -12.41570[1] -9.657415[2] -4.007084-4.007613-3.465014-3.465202 No: Tes biçimi olarak düzey değerde büün değişkenler için sabi erim ve rend kullanılmışır. Değişkenlerin birinci farkı ( ) için ise, sabi erim kullanılmışır. Köşeli paranez içindeki değerler, değişkenlerin AIC ye göre belirlenmiş uygun gecikme uzunluğunu belirir. %1 anlamlılık düzeyi ercih edilmişir. Johansen yöneminin uygulanabilmesi için uygun bir gecikme sayısının belirlenmesi gerekmekedir. Lieraürde gecikme uzunluğunu belirlemede çok sayıda
Türkiye deki Cari Açık Sürdürülebilir mi? Ekonomerik Bir Analiz 169 ölçü kullanılmakadır. Bunlar arasında, Akaike bilgi krieri (Akaike Informaion Crierion: AIC), Schwarz bilgi krieri (Schwarz informaion crierion: SC), Hann Quin bilgi krieri (Hann Quin informaion crierion: HQ) ve Son Tahmin Haası krieri (Final predicion error: FPE) en sık kullanılanlar arasında yer almakadır (Johansen, 1995; Enders, 1995). Bu çalışmada gecikme uzunluğu belirlenirken AIC ve FPE den yararlanılmışır. Gecikme uzunluğu esi Tablo 2 de sunulmuşur. Buna göre, AIC ve FPE nin, gecikme uzunluğu iki olan modelde minimum değerde olduğu görülmekedir. Ancak söz konusu gecikme uzunluğunun, haa eriminin bilinen varsayımlarını sağlaması gerekmekedir. Tablo 2 de verilen ookorelasyon esi sonuçlarına göre, gecikme uzunluğu iki olan modelde LM olasılık değerlerinin ümünün 0.05 den büyük çıkığı görülmüşür. Dolayısıyla ookorelasyonun olmadığı H 0 hipoezi kabul edilmekedir. Sonuç olarak AIC ve FPE ye göre belirlenen gecikme uzunluğunun ookorelasyon esiyle de deseklendiği görülmüş ve çalışmamızda gecikme uzunluğu iki olarak alınmışır. Tablo 2: Gecikme Uzunluğu Tesi Bilgi Krierleri Gecikme Uzunluğu AIC FPE SC HQ 0-4.653702 3.27e-05-4.618225-4.639318 1-5.115374 2.06e-05-5.008942* -5.072220 2-5.182365* 1.92e-05* -5.004979-5.110443* 3-5.156896 1.97e-05-4.908555-5.056204 4-5.154488 1.98e-05-4.835192-5.025027 5-5.117323 2.05e-05-4.727073-4.959093 Ookorelasyon Tesi 1 LM(1) p-değ. LM(2) p-değ. LM(5) p-değ. 16.939 0.002 11.527 0.021 0.166 0.9967 2 LM(1) p-değ. LM(2) p-değ. LM(5) p-değ. 1.6289 0.803 4.186 0.381 0.387 0.9835 3.2. Eş-büünleşme Analizi Tablo 1 e göre, büün değişkenler I(1) olduğu için ihraca ve ihala serisi arasındaki eş-büünleşme ilişkisi Johansen yönemi yardımıyla araşırılabilir durumdadır. Eşbüünleşmenin varlığı ve vekörlerinin sayısını belirlemek amacıyla gerekli iz (λ race ) ve maksimum öz (λ mak ) değerleri es sonuçları Tablo 3 de sunulmuşur. λ race
170 Osman Peker isaisiğine göre, değişkenler arasında hiçbir eş-büünleşme ilişkisinin olmadığı boş hipoez (r = 0), değişkenler arası eş-büünleşme ilişkisinin olduğuna ilişkin alernaif hipoeze (r > 0) karşı reddedilmekedir. Çünkü λ race değeri % 5 kriik değerden daha büyükür. Bu durumda % 5 kriik değerde en az bir eş-büünleşme ilişkisinin varlığı kabul edilmelidir. Tablo 3. Eş-büünleşme Sınaması (λ race ve λ mak ) Boş Hipoez Alernaif %5 Kriik Eigenvalue (H 0 ) Hipoez (H 1 ) Değer λ race es λ race değeri r = 0 r > 0 0.087512 17.75142 15.49471 r 1 r > 1 0.002340 0.442726 3.841466 λ mak es λ mak değeri r = 0 r = 1 0.087512 17.30869 14.26460 r = 1 r = 2 0.002340 0.442726 3.841466 λ mak isaisiğine göre ise değişkenler arasında hiçbir eş-büünleşme ilişkisinin olmadığı boş hipoez (r = 0), değişkenler arasında en az bir eş-büünleşme ilişkisinin olduğuna dair alernaif hipoeze (r = 1) karşı reddedilmekedir. Burada, λ mak değeri % 5 kriik değerden daha büyükür. Dolayısıyla en az bir eş-büünleşme ilişkisinin varlığı kabul edilmelidir. İhraca ve ihala serileri arasında eş-büünleşmenin olması dönemlerarası büçe kısıının yani, cari açığın sürdürülebilir olmasına ilişkin bir kanı olarak görülebilir. Ancak bu, ek başına yeerli görülmemekedir. Çünkü dönemlerarası büçe kısıının daha güçlü bir şekilde sürdürülebilirliği, b kasayısının bire eşi olması koşuluna bağlanmışır. Bunun için, eş-büünleşme vekörü birinci elemanı ihraca serisine göre normalleşirilerek; uzun dönem denge ilişkisini göseren eş-büünleşme denklemine bakılmalıdır. Değişkenlerarası uzun dönem ilişkisini göseren eş-büünleşme denklemi Tablo 4 de sunulmakadır. Burada ihraca serisi ihala serisiyle poziif bir ilişki içinde olup; eorik beklenilerimizi doğrulamakadır. Eş-büünleşme kasayısının 0,8926 çıkması ekonominin döviz kazanımlarının döviz giderlerinden az olduğunu gösermeke, yani ihraca ihalaın belli bir kısmını karşılamakadır. Dolayısıyla, b kasayısı birden küçükür. Bu ise, cari açığın ancak düşük düzeyde sürdürülebilir olacağı anlamını aşımakadır.
Türkiye deki Cari Açık Sürdürülebilir mi? Ekonomerik Bir Analiz 171 Tablo 4. Eşbüünleşme Denklemi Normalleşirilmiş eşbüünleşme kasayıları ( β ) Uyarlanma hızları kasayıları ( α ) EX 1.0000-0.1406 (0.05190) IM -0.8926 (0.03992) 0.0993 (0.0625) Eşbüünleşme denklemi EX = 0.8926 IM No: Paranez içindeki değerler sandar haaları gösermekedir. 3.3. Haa Düzelme Modeli Uzun dönemde birlike hareke eden ihraca ve ihala serisinin kısa dönem dinamiklerini araşırmak amacıyla haa düzelme modeli (vecor error correcion:vec) ahmin edilmişir: ΔlnEX= 0.016 0.5017ΔlnEX = 1 0.099Δ lnex 2 0.027Δ lnim 0.2027ΔlnIM 0.1406EC [ 3.62] [ 6.01] [ 1.24] [ 0.37] [ 2.92] [ 2.70] 1 2. 1 2 R = 0.34 2 R = 0.32 F = 18.50 İhracala ihala arasındaki kısa dönem ilişkisi, uzun dönem ilişkisinin aksine, negaif çıkmışır. Bir gecikmeli ihala kasayısı isaisikî olarak anlamsız çıkmışır. Gecikme uzunluğunun iki olduğu durumda ise, ihalaaki % 1 lik bir değişmenin ihracaı yaklaşık olarak % 0,2 oranında azalığı görülmekedir. Bu değer isaisikî olarak anlamlıdır. Haa düzelme eriminin (EC -1 ) kasayısı negaif ve isaisiki olarak yorumlanabilir bir büyüklüğe sahipir. Bu erimin negaif çıkması kısa dönem sapmalarının dengeye yakınsadığını, yani haa düzelme mekanizmasının çalışığını göserir. Buna göre, modelde ihracaın gözlemlenen değeriyle, uzun dönem ya da denge değeri arasındaki farkın her ay 0.14 ünün oradan kalkığı görülmekedir.
172 Osman Peker 4. Sonuç Bu çalışmada, Türkiye deki cari işlemler açığının sürdürülebilir olup olmadığı eşbüünleşme yönemi yardımıyla, 1992:01-2007:12 dönemi aylık verileri kullanılarak araşırılmışır. Ulaşılan sonuçlar şu şekilde özelenebilir. Cari işlemler açığı sadece Türkiye de değil, birçok gelişmiş ve gelişmeke olan ülkede emel makroekonomik sorunlar arasında ilk sırada yer almakadır. Özellikle Amerika Birleşik Devleleri ndeki cari işlemler açığı küresel ekonomi için büyük bir ehdi olarak görülmekedir. Önlem alınmaması durumunda küresel finans siseminin bundan olumsuz ekileneceği birçok ikisaçı arafından dile geirilmekedir. Niekim 2007 yılı iibariyle, Amerika Birleşik Devlerinin cari işlemler açığı küresel ne dış borçlanmanın üçe ikisine varmışır. Türkiye ekonomisi Güçlü Ekonomiye Geçiş Programını uygulamaya başlamasından iibaren cari işlemler açığı sürekli olarak armışır. Burada, uygulanan ekonomik modelin önemli bir fakör olduğu söylenebilir. Çünkü enflasyon hedeflemesi para poliikası rejiminde genellikle ulusal paranın değerlenmesi ihala alebini büyük ölçüde uyarmakadır. Bu ise, dış icare dengesini ihraca aleyhine bozan bir sürecin başlamasına öncülük emekedir. Türkiye de cari açığın sürdürülebilirliğini araşırmak amacıyla, Hused (1992) arafından gelişirilen dönemlerarası denge modeli kullanılmışır. Buna göre, eşbüünleşme denkleminde ihraca serisi ihala serisiyle doğrusal bir ilişki içinde olup; eorik beklenilerimizi doğrulamakadır. Eş-büünleşme kasayısının yani, b nin birden küçük çıkması (0.8926) ekonominin döviz kazanımlarının döviz giderlerinden az olduğunu gösermekedir. Dolayısıyla ihraca, ihalaın belli bir kısmını karşılamakadır. Bu ise, Türkiye de cari açığın ancak düşük düzeyde sürdürülebilir olacağı anlamını aşımakadır. Is he Curren Accoun Defici in Turkey Susainable? An Economeric Analysis Absrac: In his paper, he susainable of curren accoun deficis in Turkey is analysed by using coinegraion mehod for he period from 1992:01-2007:12. The empirical evidence of he sudy suggess ha he curren accoun defici in Turkey can be susainable only a a low level. Tha is because coinegraion coefficien is 0.8926, in spie of he presence of he long run relaion beewen expor series and impor series. Tha is economic s exchange rae income is less han exchange rae expense. Keywords: Curren Accoun Defici, Coinegraion Analysis, Turkey
Türkiye deki Cari Açık Sürdürülebilir mi? Ekonomerik Bir Analiz 173 Kaynakça Apergis, N. vd. (2000), Curren Accoun Defici Susainabiliy: The Case of Greece, Applied Economics Leers (7) 2000: 599-603. Blanchard, O. (2007), Curren Accoun Deficis in Rich Counries, NBER Working Papers, No:12925, Naional Bureau of Economic Research, Inc. Cooper, N. R. (2001), Is he U.S. Curren Accoun Defici Susainable? Will I be Susaine, Broking Papers on Economic Aciviy (1) 2001:217-226. Corsei, G. vd. (1999), Paper Tigers? A model of he Asian Crisis, European Economic Review, 43 (7) 1999: 1211-1236. Edson, H. (2003), Do Indicaors of Financial Crisis Work? An Evaluaion of an Early Warning Sysem, Inernaional Journal of Finance and Economics, 8 (1) 2003: 11-53. Edwards, S. (2005), Is The U.S. Curren Accoun Deficis Susainable? And If No, How Cosly Is Adjusmen Likely o be?, NBER Working Papers, No:11541, Naional Bureau of Economic Research, Inc. Edwards, S. (2006), The End of Large Curren Accoun Deficis, 1970-2002: Are There Lessons For The Unied Saes?, NBER Working Papers, No: 11669, Naional Bureau of Economic Research, Inc. Enders, W. (1995), Applied Economeric Time Series, John Willey and Song, Inc. Engle, R. F. and Granger, C. W. (1987): Co-inegraion and Error Correcion Represenaion, Esimaion, and Tesing, Economerica (55) 1987: 251-276. Founas, S. and Wu, J. L. (1999), Are The U.S. Curren Accoun Deficis Really Susainable?, Inernaional Economic Journal, (13) 3. Freund, C. and Warnock, F. (2005), Curren Accoun Deficis in Indusrial Counries: The Bigger They Are, The Harder They Fall?, NBER Working Papers, No:11823, Naional Bureau of Economic Research, Inc. Freund, L. C. (2000), Curren Accon Adjusmen in Indusrialized Counries, Inernaional Finance Discussion Papers (692) December: 2000. Hakkio, C. and Mark, R. (1991), Is The Budge Defici Too Large?, Economic Inquiry 1991: 429-445. Hermann, S. and Johem, A. (2005), Deerminans of Curren Accoun Developmens in The Cenral and Eas European EU Member Saes Consequences forthe Enlargemen of The Euro Area, Deusche Bundesbank Discussion Papers Series (1): Economic Sudies, No: 32. Hused, S. (1992), Emerging U.S. Curren Accoun Defici in The 1980s: A Coinegraion Analysis, The Review of Economics and Saisics (74) 1992: 159-166.
174 Osman Peker Johansen, S and Juselius K. (1990), Maximum Likelihood Esimaion And Inference on Coinegraion wih Applicaion o he Deman for Money, Oxford Bullein of Economic and Saisics (52) 1990: 169-210. Johansen, S. (1988), Saisical Analysis of Coinegraion Vecors, Journal of Economic Dynamic and Conrol (12) 1988: 231-254. Johansen, S. (1995), Likelihood Based Inference in Coinegraing Vecor Auoregressive Models, NewYork: Oxford Universiy Press. Labone, M. (2005), Is he U.S. Curren Accoun Defici Susainable?, CRS Repor for Congress (13) December: 2005. Obsfeld, M and Rogof, K. (2004), The Unsusainable US Curren Accoun Posiion Revisied, NBER Working Paper No: 10869, Naional Bureau of Economic Research, Inc. Radele, S. and Sachs, (2000), The Onse of he Eas Asian Financial Crisis in Krugman, P. (eds), Currency Crises, NBER and Chicago Universiy press. Roubini, N. (2006), The Unsusainabiliy of he U.S. Twin Deficis, Coa Journal (25) 2006: 343-356. Yamak, R. ve Korkmaz, A. (2007): Türk Cari İşlemler Açığı Sürdürülebilir mi? Ekonomerik Bir Yaklaşım, Bankacılar Dergisi (60) 2007: 17-32. Zanghieri, P. (2004), Curren Accouns Dynamics in new EU members: Susainabiliy and Policy Issues, CEPII, Working Paper (07).