GÜDÜLENME
Dersin konuları Güdülenme ile ilişkili kavramlar Güdülenme kuramları Biyolojik kuramlar İçgüdü Dürtü-azaltma Uyarılma Psikososyal Kuramlar Özendirici Bilişsel Biyopsikososyal kuram Maslow un İhtiyaçlar hiyerarşisi Belirli güdüler Birincil güdüler Uyarıcı kaynaklı güdüler Sosyal güdüler
Güdülenme ile ilişkili kavramlar İstek Gereksinim Hedef Dürtü Arzu Güdü
Güdülenme Davranışın enerji kaynağı ve onu bir hedefe yönelten bir ihtiyaç ya da arzudur. İçsel bir durum ya da koşuldur. Davranışı harekete geçirir. Davranışa yön verir.
Güdü Organizmayı harekete geçiren bir davranışı yapmaya yönelten itici güç Dürtü Fizyolojik temelli güdülere denir. Örn. açlık Gereksinim giderilmediği zaman sıkıntı, giderildiği zaman rahatlama yaşanan eksiklik. Örn. Başarı.
Motivasyon kavramına niçin gerek var? Başarı = Yetenek x Fırsat x Çaba Motivasyon harekete geçme, yönelme ve çabada ısrarlı olmayı açıklar.
Motivasyonun iki türü İçkin motivasyon Tatmin edici veya haz verici olduğu için bir eylemde bulunma isteğidir. İçsel ihtiyaç veya arzuları doyurur. Dış kaynaklı motivasyon Dıştan gelen talepleri ve gereklilikleri karşılamak üzere bir eylemde bulunma isteğidir.
Motivasyon yaklaşımları Kuram Biyolojik kuramlar 1. İçgüdü 2. Dürtü-azaltma 3. Uyarılma Psikososyal Kuramlar 4. Özendirici 5. Bilişsel Biyopsikososyal kuram 6. Maslow un İhtiyaçlar hiyerarşisi Bakış açısı M. öğrenilmemiş davranışlardan kaynaklanır, ifadesi herkeste aynıdır ve türlerde evrenseldir. M. fizyolojik bir ihtiyaç (bir yoksunluk ya da yetersizlik) ile başlar; orijinal ihtiyacı karşılayacak davranışa yönelik bir dürtü yaratır. Organizma optimal uyarılma düzeyini başarma ve sürdürmeye güdülenir. M. Organizmayı belirli yönlere «çeken» çevresel uyaranların sonucudur. M. Atıflardan veya kendimizi ve diğerlerinin eylemleri hakkında nasıl düşündüğümüz veya onları nasıl yorumladığımızdan etkilenir. Üst düzeydeki ihtiyaçların (ait olma ve benlik saygısı gibi) karşılanmasından önce alt düzeydeki güdülerin (fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçları gibi) doyurulması gerekir.
İçgüdüler ve evrimsel psikoloji İçgüdüler türlerin hepsinde sabit kalıpları olan ve öğrenilmemiş kompleks davranışlardır.
Dürtü-azaltma kuramı İçgüdü kuramının eksik kaldığı durumlarda yerine dürtü-azaltma kuramı konmuş. Fizyolojik ihtiyaç uyarılmış bir gerginlik durumu yaratır bu da organizmayı ihtiyacı karşılamaya güdüler. Güdü Davranış Hedef
Dürtü azaltmanın psikolojik amacı homeostasisdir içsel durumun istikrarının korunması; örn. vücut sıcaklığının sabit kalmasını sağlama
Dürtü azaltma kuramı Homeostasis (biyolojik denge durumu) İhtiyaç doyurulur (açlık, susuzluk giderilir Biyolojik ihtiyaç (yiyecek, su) Dürtü azalır İhtiyaç dürtüyü ortaya çıkarır Hedefe yönelik davranış (eylemde bulunma) Dürtü (içsel gerilim durumu) Organizma dürtüyü doyurmaya güdülenir
Özendiriciler İhtiyaçlar bizi «iterken» özendiriciler (olumlu ya da olumsuz uyaranlar) bizi «çeker».
Optimal uyarılma İnsanın motivasyonu uyarılmayı ortadan kaldırmayı değil optimum düzeylerini aramayı amaçlar.
Davranışın etkililiği Optimal tetiktelik ve etkililik Belirli bir düzeyde uyarılma gerekli; ne çok fazla ne çok az. Derin uyku Uyarılma düzeyi
Bilinçdışı güdüler Davranışın temelleri Freud cinsellik + saldırganlık güdüleri
MASLOW ihtiyaçlar hiyerarşisi Kendini gerçekleştirme Sosyal onay Aidiyet Güvenlik Fizyolojik ihtiyaçlar
MASLOW ihtiyaçlar hiyerarşisi Önemli noktalar: 1. Üst düzeydeki bir güdü alt düzeydeki bütün güdüler doyuma ulaşmadan gündeme gelebilir. 2. Düzeyler arasında bireysel farklılıklar olabilir. 3. Aile ortamı ve kültürel değerler güdüleri, hiyerarşiyi etkiler.
Birincil dürtüler Biyolojik bir ihtiyaçtan kaynaklanan bir gerilim ya da uyarılma durumu Oksijen Susuzluk Açlık Uyku Cinsellik Rahatlık
İçsel ve dışsal açlık ipuçları Hipotalamus Yeme davranışını düzenlemede merkezi önemli, dolayısıyla açlık dürtüsünü etkiler. İçsel açlık ve tokluk işaretleri Sindirim sisteminden salgılanan bazı maddeler Kan şekeri ve hormon düzeyleri Dışsal işaretler Lezzet, koku, cazip yiyecek görüntüsü gibi damak tadını uyaran duyusal ipuçları
Homeostasis Açlık ipuçları Mide Kasılmalar (?!) Açlık ipuçları
Cannon ve Washburn ün Açlık Deneyi Katılımcılar mide kasılmalarını kaydetmek üzere bir balon yutar ve açlık hislerini bildirmek için düğmeye basarlar. Açlık hisleri kasılmalar en yüksek olduğunda gelir. Bu kurama artık güvenilmemektedir. Mide kasılmaları açlığa neden olmaz.
Açlık ipuçları Hipotalamus kontrolü Ye!... Yeme!
Açlık ipuçları: Kandaki şeker düzeyi Glikoz döngüsü Artan glükoz Azalmış açlık YE YEME Artmış açlık Azalmış glükoz Kan şekeri düştüğünde insanlar acıkır. Yiyecek glükoz açığa çıkarır, açlığı ve yemeyi azaltır.