YENİ FREUDÇU KİŞİLİK KURAMLARI

Transkript

1 YENİ FREUDÇU KİŞİLİK KURAMLARI Freud ile birçok temel fikirde aynı ama bir ya da daha önemli noktalarda farklıdırlar. Carl Jung un Kollektif Bilinçaltı Alfred Adler in Üstünlük için uğraşma Karen Horney ve güvenlik ihtiyacı

2 PSİKODİNAMİK KURAMLAR YENİ FREUDÇULAR Jung Adler K.Horney E.Fromm H.S.Sullivan E.Erikson

3 PSİKODİNAMİK KURAMLAR YENİ FREUDÇULAR C.G. Jung Libido HAYIR Bilinçaltı kabul + kollektif bilinçaltı Arketipler- ANİMA + ANİMUS

4 Carl G. Jung un Kollektif Bilinçaltı The kollektif bilinçaltı insanlığın birikimli evrensel deneyimidir. Tüm insan deneyiminin aynı birikimli deposu olan K.B. kalıtım yoluyla hepimize aktarılır Bu deneyimler arketiplerde görünür. Arketipler insanlık tarihindeki tüm önemli temaların imgeleri ve simgeleridir (örn. Tanrı, anne, kahraman) Kollektif bilinçaltı kavramları ve arketipler bilimselden ziyade mistiktir ve emprik olarak test edilemez.

5 Carl G. Jung un Kollektif Bilinçaltı Jung, iki temel kişilik tipi öne sürmüştür: Dışadönüklük ve içedönüklük Enformasyon toplamanın dört işlevi/tarzı olduğunu da ileri sürmüştür: Duyma (Sensing ) dünyanın dikkatlice algılandığı gerçeklik işlevi Sezgi (Intuiting ) daha öznel algılama Düşünme (Thinking) mantıksal tümdengelim Hissetme (Feeling) öznel duygu işlevi İki kişilik tipi ve dört işlev bugün de kullanılmaktadır.

6 PSİKODİNAMİK KURAMLAR YENİ FREUDÇULAR Adler Libido güç isteği + sosyal ilgi Aşağılık duygusu Doğum sırası Yaşam tarzı

7 Alfred Adler in Üstünlük çabası Adler, temel motivasyonun «üstünlük çabası» -tamamen yardıma muhtaç ve bağımlı durumda olduğumuz bebekken hissettiğimiz aşağılık duygusunun üstesinden gelmekolduğunu düşünür. Sağlıklı bir kişi bu duygularla başetmeyi öğrenir, yeterli hale gelir ve benlik-saygısı geliştirir. Aşağılık kompleksi bu baştaki aşağılık duygusunun üstesinden gelmeyen kişilerin hissettiği güçlü aşağılık duygusudur.

8 Karen Horney ve Güvenlik ihtiyacı Aşağılık duygusundan ziyade güvenlik ihtiyacına odaklanmıştır. Çocuğa bakım verenler sağlıklı kişilik gelişimi için güvenlik duygusu sağlamalıdır, yoksa temel anksyete, çaresizlik ve düşmanca bir dünyada güvende olmama duygusu ortaya çıkar. Üç nevrotik kişilik kalıbı İnsanlara yönelme Uyan, itaatkar kişi İnsanlara karşı olma Saldırgan, baskın olmaya çalışan kişi İnsanlardan uzaklaşma Bağlantısız, uzak kişi

9 PSİKODİNAMİK KURAMLAR Yeni Freudçular E.FROMM Kültürün rolü Biyoloji Çocukluk deneyimi Rekabetçilik Materyalizm Benlik katılımı

10 PSİKODİNAMİK KURAMLAR Yeni Freudçular H.S.SULLIVAN Diğerleriyle ilişki kurma tarzları Kendilerine bakış açıları E.Erikson Psikososyal bir gelişim modeli ] Bakım verenin etkisi

11 PSİKODİNAMİK KURAMLAR NESNE İLİŞKİLERİ KURAMLARI Sağlıklı insan ne yapmalı? Freud: Sevmeli ve çalışmalı + yakın ilişki ve iş bağlılığı sorunları üreten davranış kalıpları + Motivasyonel, bilişsel, duygusal süreçler

12 PSİKODİNAMİK KURAMLAR Katkılar ve sınırlamalar Freud da kişiliğin 5 yönü: Bilinçaltı bilişsel, duygusal ve motivasyonel süreçler İkilem: çatışma ve uzlaşma Yetişkinlikteki kişilerarası davranış kalıplarını şekillendirmede çocukluk deneyimlerinin rolü Kendi, diğerleri ve ilişkilerin zihinsel temsilleri Dürtüleri düzenleme ve olgunlaşmamış bağımlılıktan karşılıklı bakıma kayma

13 PSİKODİNAMİK KURAMLAR Katkılar ve sınırlamalar (+) Zengin bir klinik gözlem ve bilgi birikimi (-) Bilimsel gözlem için yetersiz temel (-) Saldırganlık, cinsiyet ve açlık gibi düşünülemez. Cinsellik fazla vurgulanıyor.

14 BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR

15 BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR 1960 lar Psikodinamik kuramlara ilk kapsamlı alternatif Belli başlı araştırma bakış açılarının ögelerini birleştiren araştırma temellidir. Bilişsel Davranışsal Sosyokültürel Öğrenmenin çevre koşullamaları yoluyla kişilik gelişimine katkıda bulunduğu görüşünü savunur.

16 BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR Köken: Davranışçılık + bilişsel kuram Davranışçılık: U T (belirli davranış+duygusal tepkiler) Edimsel koşullama Öğrenme + inançlar/beklentiler/enformasyon işleme KİŞİLİK: Çevrenin talepleri ile bireyin kendisi ve dünya hakkındaki enformasyon işleme biçiminin ilişkisini yansıtır. Durumun gerekleri + kişinin bilgi ve inançlarını yansıtan davranış eğilimleri

17 BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR Kodlama ve kişisel ilgililik İnsan bir duruma tepki verirken ilk önce onun anlamını kodlar ve onunla ilişkilerini belirler. Bir kategoriye sokamadığımız herhangi bir duruma tepki vermede zorluk çekeriz.

18 Davranış-sonuç beklentisi Davranışın istenen sonucu yaratacağı beklentisi Yeterlilikler Davranışı icra etmek için gereken beceriler Uyaran Kodlama Olayı kategorilendirme Kişisel değer Olayın hedef için ilişkisi Davranış planı Bir eylem formule etme Davranış Planın icrası Kendini düzenleme Davranışlara ve hedeflere uyma ve izleme Benlik-etkililiği beklentisi Davranışı icra etme yeteneğine inanç Bilişsel-sosyal davranış modeli

19 BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR G.A. KELLY ve Kişisel Yapı Kuramı, 1955 Repertuvar ızgarası tekniği Kişisel değer ve hedefler: Çeşitli sonuçlara veya potansiyel sonuçlara iliştirdiğimiz önem. Beklenti-yetenek-kendinizi düzene sokma

20 BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR 1970 ler, 80 ler BANDURA Ne Freud ne Skinner! İnsan ] Sosyal biliş: rasyonelliğe Psikodinamik irrasyonel + düşünceye Davranışçılar düşünmenin rolü yok vurgu

21 Bandura nın Benlik sistemi Benlik sistemi, bir kişinin gözlemleme, değerlendirme ve sosyal davranışını düzenlediği bilişsel süreçler takımıdır. Hangi davranışta bulunacağını seçmek için, davranışın pekiştirilip pekiştirilmediğine göre davranmak için bilinçli bir karar vardır. Kendine yetme (özyeterlik (self-efficacy) kişinin belirli durumlarla başa çıkmadaki yeterlililik yargısıdır ve davranışlarımızı belirlemede önemli rol oynar. Kendine yetmenin DÜŞÜK olması depresyon, anksyete ve çaresizlikle ilişkilidir. Kendine yetmenin YÜKSEK olması, kendine güven, olumlu bakış ve kendinden çok az kuşku duyma ile ilişkilidir.

22 Rotter ın Kontrol odağı (Locus of Control) Kontrol odağı kendisine ne olduğunu kimin kontrol ettiğinin ölçüsü hakkındaki algılamasıdır. Dışsal kontrol odağı şansın veya dışsal güçlerin kaderinizi sizin kontrolünüzün ötesinde belirlediği algısı Kendi kaderinizi kendinizin kontrol ettiği algısı

23 Kontrol odağı İçsel kontrol odağı olan insanlar başarılarını kendi ihtiyaçlarına dayanarak algılar, ancak çeşitli durumlardaki başarılı sonuçlar hakkında yeterliliğe sahip hissedebilirler de, hissetmeyebilirler de. İçsel kontrol odağı olan insanlar psikolojik ve fiziksel olarak daha iyidirler. People with an internal locus of control are psychologically and physically better off Dışsal kontrol odağı öğrenilmiş çaresizliğe, kişinin nahoş olayları önleyemeyeceğini düşünmesinden kaynaklanan çaresizlik duygusuna yolaçabilir.

24 BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR Katkıları (+) Düşünce ve belleğin rolünü vurgulamışlardır. (+) İnsanın davranış biçimi, beklentilerini ve becerilerini yansıtır. (+) Deneysel yöntemle testedilebilir.

25 BİLİŞSEL-SOSYAL KURAMLAR Sınırlılıkları (-) Yaşamın rasyonel yanını fazla, duygusal, motivasyonel ve irrasyonel yanını az vurguluyor. (-) Kişilik bireysel süreçlere indirgenebilirse anormallik nasıl açıklanacak? (-) Savunmaları gözardı etmiş, herşey bilinçli (?!) (-) Özbildirim (Self-report) ölçümün sakıncaları Psikodinamik + bilişsel = Duygusal zeka