Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 30(2), 1-11 ss., Aralık 2015 Çukurova Universit Journal of the Facult of Engineering and Architecture, 30(2), pp. 1-11, December 2015 Dikdörtgen Temel Altında erilme ve Taşıma ücü Analii Yakup TÜREDİ *1, Murat ÖRNEK 1 1 İskenderun Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Hata eliş tarihi: 25.06.2015 Kabul tarihi:25.12.2015 Öet Bu çalışmada, dikdörtgen kesitli model temelin farklı ükleme koşullarında emine oturması sonucunda medana gelen düşe gerilme ve taşıma gücü değişimleri denesel ve teorik olarak araştırılmıştır. Merke ve eksantrik üklemeler altında ilave düşe gerilme artışları derinlik bounca atada erleştirilen gerilme ölçer vasıtasıla laboratuvar ortamında model deneler apılarak ölçülmüştür. Arıca ük-oturma değerleri de ük hücresi ve deplasman ölçerler vasıtasıla elde edilmiştir. Daha sonra dene sonuçları, literatürde mevcut teorik öntemlerle (Boussinesq, Westergaard ve 2:1 Yöntemi) karşılaştırılmıştır. Denelerde gevşek kum emin kullanılmıştır. Deneler, İskenderun Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü eoteknik aboratuvarı nda apılmıştır. Dene sonuçları, eksantrisite arttıkça taşıma gücü değerlerinin aaldığını göstermiştir. Anı amanda merkeden uaklaşıldıkça da gerilme değerlerinde aalmalar tespit edilmiştir. Model dene sonuçları ile teorik sonuçların da birbirleri ile uumlu oldukları belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Model dene, İlave düşe gerilme, erilme ölçer, Dikdörtgen temel, Merke ükleme, Eksantrik ükleme Abstract Stress and Bearing Capacit Analses under Rectangular Footing In this stud, the stress and the bearing capacit changes were eperimentall and theoreticall investigated in different loading conditions using rectangular model footing. The stress distribution was verticall obtained with the laborator tests in central and eccentricall loading conditions using stress transducers. And also the load-settlement curves were obtained with load cell and displacement transducer. The test results were compared with theoretical results (Boussinesq, Westergaard and 2:1 Method). The loose sand was used during the tests. The model tests were conducted in the eotechnical aborator of Civil Engineering Department of Iskenderun Technical Universit. The test results showed that the bearing capacit decreases with an increase in the load eccentricit. Also the stress values decrease while moving awa from the center of the model footing. As seen that the model test results are compatible with the theoretical results each other. Kewords: Model tests, Soil stress, Stress transducer, Rectangular footing, Central loading, Eccentrical loading * Yaışmaların apılacağı aar: Yakup TÜREDİ, İskenderun Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Hata, turediakup@hotmail.com Ç.Ü.Müh.Mim.Fak.Dergisi, 30(2), Aralık 2015 1
eçerli değil Çekme } Dikdörtgen Temel Altında erilme ve Taşıma ücü Analii e 2s/3 R= s /2-e) k dışında (e >/6 ) - } Kopmuş (Temassı kısım) -s } 1. İRİŞ Zeminlerin kendi ağırlıkları ve ugulanan dış ükler, emin içinde gerilmeler oluştururlar. erilme, ugulanan ükün şiddetine, ükün ugulandığı alanın boutlarına ve emin öelliklerine bağlı olarak değişmektedir. Zeminler, çok karmaşık bir maleme olmaları nedeni ile emin içerisinde gerçekçi gerilmedeformason analileri apmak oldukça ordur. Bu nedenle genellikle aklaşık bir çöüm olan elastisite teorisi kullanılmaktadır. Elastisite Teorisi kullanılırken şu kabuller apılmaktadır. 1. Zemin elastik olup, gerilme-deformason ilişkisi doğrusaldır. 2. Zemin ortamı homojendir. Diğer bir deişle, elastik sabitler, elastisite modülü E ve poisson oranı μ her noktada anıdır. 3. Zemin ortamı iotroptur. Yani, öellikleri bir noktada, her önde anıdır. 4. Zemin ortamı arı sonsudur. Yani, bir dülemin altında, her önde, sonsu mesafee uanır [1]. Zemin üünde ugulanan bir ükten dolaı emin kütlesi içindeki noktalarda gerilme artışları medana geldiği bilinmektedir. Zemin üüne akın bir ükten dolaı, alttaki emin tabakalarına iletilen düşe gerilmelerin derinlikle dağılımı aşağıda gösterilmiştir (Şekil 1). Mevcut Düşe erilme (Zemin Kendi Ağırlığından) Şekil 1. Derinlik, Yüe Yükü İlave Düşe erilme (Yüe Yükünden) Zeminde mevcut ve ilave düşe gerilmeler [1] Rijit bir temel için koheonlu ve koheonsu eminlerde oluşan tepki gerilmeleri üniform olarak dağılmamaktadır. Q ükü ile üklü bir A alanına sahip temelde rijit metoda göre eminde oluşacak gerilme, Şekil 2 de görüldüğü gibi q=q/a dır. Q q=q/a Şekil 2. Rijit kabule göre gerilme dağılımı [2] Şekil 3 de görüldüğü üere, iri daneli (kum, çakıl) eminlere oturan eksantrik üklü rijit temellerde, taban basıncı dağılımın ağırlık merkei, eksantrik olarak etkien ükün altına doğru kamaktadır [3,4]. Kabul B e R= Denesel Küçük eksantrisite durumu Kabul e B Denesel R= Büük eksantrisite durumu Şekil 3. Eksantrik üklü temelde tipik dağılımı Kopmuş kısım (Temassı, aralıklı) basınç Bir önde eksantrikliğe maru bir dikdörtgen temelde, taban basıncı dağılımları geleneksel önteme göre aşağıdaki gibi ifade edilmektedir (Şekil 4). 2 Ç.Ü.Müh.Mim.Fak.Dergisi, 30(2), Aralık 2015 Kopmuş (Temassı kısım)
Basınç Basınç Çekme eçerli eçerli değil değil Çekme Yakup TÜREDİ, Murat ÖRNEK e e e e e - } - R= R= R= R= s/3=/2-e 2s/3 s/3=/2-e Çekirdek B/3 2s/3 } B B/6 Çekirdek B/3 B/3 Kopmuş} B B/6 /6 B/3 (Temassı B/3 Kopmuş kısım) /6 B/3 (Temassı /3 /3 /3 R= kısım) /3 /3 /3 sr=-s s=3(/2-e) s -s Çekirdek içinde (e </6 ) Çekirdek üerinde (e =/6 ) Çekirdek s=3(/2-e) dışında (e>/6 ) Çekirdek içinde (e</6 ) Çekirdek üerinde (e=/6 ) Çekirdek dışında (e>/6 ) e Şekil 4. Eksantrik üklü bir dikdörtgen alan altında taban basıncı dağılımları B Şekil 5. Şekil 4 ün üç boutlu görünüşleri Kopmuş (Temassı kısım) 1. Yük çekirdek çekirdek içinde (e </6) Taban basıncı dağılımının en büük ve en küçük değerleri, N M N N e e e e ma,min 2 A W B B 6e 1 B 6 (1) 2.Yük çekirdek sınırı üerinde (öel durum, e =/6) B 2 2N B ma e Y 0, ma (2) Anı bağıntı, Eşitlik 1 de e =/6 koarak da elde edilebilmektedir. 3.Yük çekirdek dışında (e >/6): Böle bir durumda, temel tabanı ile eminin teması, belli bir alanda kabolmaktadır (kopmuş üçgen dağılım). Dağılımın en büük değeri ise aşağıdaki eşitlikte verildiği gibidir. masb Y 0, 2 2 2 2 ma B 3 2e 3 B e B 2 (3) Temel-emin temasının kabolduğu (gerilme almaan) kısmının uunluğu ise Eşitlik 4 te ifade edilmektedir. s 3( / 2 e ) (4) Zeminlerde medana gelen düşe ve ata gerilmelerin tahmini ve tespiti anı amanda da eminlere oturan üesel temellerde farklı ükleme koşulları için geliştirilmiş olan dene düenekleri ve teknikleri mevcuttur. erilme ve farklı ükleme koşullarına ait birçok araştırmacı tarafından incelemeler apılmıştır [5-16]. Teraghi [5] tarafından kum ve kil numunelerde düşe üklerden dolaı oluşan ata ve düşe gerilmeler, laboratuvar ortamında oluşturulan bir dene düeneği ile ölçülmüştür. Keskin [13] tarafından kum emin üerine oturan üesel temellerden oluşan ilave düşe gerilmeler incelenmiş ve ugulanan ük arttıkça ölçülen gerilme değerinin arttığı, derinlik arttıkça gerilme değerlerinin aaldığı ve üee akın erlerde dene sonuçlarının teorik sonuçlara göre daha düşük değerler verdiği gölenmiştir. Bağrıaçık [15] tarafından, kum eminlere oturan farklı geometrilerdeki üesel temellerde oluşan ilave düşe gerilme davranışları araştırılmıştır. Kabul B e R= Denesel Küçük eksantrisite durumu Ç.Ü.Müh.Mim.Fak.Dergisi, 30(2), Aralık 2015 3
Dikdörtgen Temel Altında erilme ve Taşıma ücü Analii Sonuç olarak; farklı geometrilerdeki temellerde şekil etkisinin önemli mertebelerde olduğu görülmüştür. oluşan (Şekil 7) düşe gerilme ifadesi aşağıdaki gibi önerilmiştir. Q Örnek ve ark. (2014) [16] tarafından kum emine oturan eksantrik üklü şerit temellerin analii incelenmiştir ve ük eksantrisitesi arttıkça nihai taşıma gücünün aaldığı görülmüştür. r=(²+²) ½ Boussinesq (1885) [17] tarafından lineer, elastik, homojen, iotrop, arı sonsu ortamda, üee etkien bir tekil ükten dolaı oluşan gerilme problemi çöülmüştür (Şekil 6). Q Şekil 6. Tekil ükten dolaı emin içinde oluşan gerilmeler [18] Q tekil ükünden dolaı emin içerisinde herhangi bir derinliğinde oluşan gerilme değeri Δσ aşağıdaki gibidir. Q 3 1 2 2 r/ 1 5/ 2 r R (5) Westergaard (1938) [19] tarafından ata şekil değiştirmelerin sıfır olduğu elastik bir ortamda, Q ükünden dolaı, derinliğindeki bir A noktasında A Şekil 7. Westergaard aklaşımına göre tekil ükten dolaı oluşan düşe gerilme [18] Q 1 2 1 2 r/ 2 3/ 2 (6) Yüklenmiş bir alanın altında oluşan gerilme artışlarını aklaşık olarak saptamak amacıla, üklemeden etkilenen bölgenin sınırlarını gösteren doğruların eğiminin 2 (düşe) / 1 (ata) olduğu kabul edilmiştir. İkinci bir basitleştirici varsaım, herhangi bir derinliğindeki düşe gerilme dağılımının, bu dülem bounca üniform olacağıdır. Bu koşullar altında, q aılı ükü ile üklü B alanının derinliği altındaki düşe gerilme artışı aşağıdaki gibi ifade edilmektedir (Şekil 8). 1 Şekil 8. Düşe gerilme artışları için basitleştirilmiş aklaşım [20] B 2 2 +B A σ 1 q 4 Ç.Ü.Müh.Mim.Fak.Dergisi, 30(2), Aralık 2015
=1,25m m h=1m Yakup TÜREDİ, Murat ÖRNEK qb ( B )( ) (7) e Bu çalışmada, gevşek kum emine oturan 10cm30cm (B) dikdörtgen model temelin farklı ükleme koşullarında (e/=0 ve e/=0,25) eminde medana getirdiği ilave düşe gerilme ve taşıma gücü davranışları denesel ve teorik olarak araştırılmıştır. İlave düşe gerilme artışları 5 farklı derinlikte (1B, 2B, 3B, 4B, 5B) ve her bir derinlik için atada temelin merkei 1.2B, 2.4B ve 3.6B konumlarında gerime değerleri elde edilmiştir. Arıca ük-oturma değerleri de elde edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, literatürde mevcut teorik öntemlerle karşılaştırılmıştır. 10 cm 30 cm boutunda dikdörtgen temelin temellerin kullanıldığı bu çalışmada toplam 10 adet model dene apılmıştır. Q Şekil 9. Dikdörtgen temel ve ük eksantrisitesi Yükleme kirişi Yükleme 2. MATERYA VE METD Model deneler, İskenderun Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü eoteknik aboratuvarı nda apılmıştır. Model deneler, ebatları 125 cm 100 cm 100 cm (uunluk, genişlik, derinlik) olan dikdörtgen kesitli bir kasa içerisinde gerçekleştirilmiştir. Dene kasası iskeleti çelik profillerden olup, ön ve arka üü 10mm kalınlığında cam, an üeler ile alt taban ise 3mm kalınlığındaki metal malemeden imal edilmiştir. Teme l Ku m W=1m (a) Basınç VD T Çelik levha üe Dene Basınç ölçer P ADU Denelerde kullanılan şerit temelin genişliği, (B), 0,1m ve uunluğu (), 0,3 m dir. Denelerde kullanılan şerit temelin ükleme sistemi mekaniması Şekil 9 da, ükleme düeneği ise Şekil 10 da er almaktadır. Model temel Cam üe Çalışmalarda, Cehan nehir atağından çıkarılan kum numuneler kullanılmıştır. Kullanılan kuma ait elek analii, kesme kutusu, sıkılık, piknometre dene sonuçları Çielge 1'de verilmiştir. W=1m Çelik profil Ugulamalarda üklemeler S-tipi ük ölçer (2000 kg kapasiteli) ve deplasmanlar ise VDT deplasman ölçerler (10 cm kapasiteli) ile ölçülmüştür. (b) Şekil 10. Denesel çalışmada kullanılan ükleme düeneği (a, b) Ç.Ü.Müh.Mim.Fak.Dergisi, 30(2), Aralık 2015 5
Dikdörtgen Temel Altında erilme ve Taşıma ücü Analii Çielge 1. Dene kumunun mühendislik öellikleri Öellik Değer İri kum üdesi (%) 0,00 rta kum üdesi (%) 65,00 İnce kum üdesi (%) 35,00 D 10 (mm) 0,13 D 30 (mm) 0,28 D 60 (mm) 0,58 Üniformluk katsaısı, C u 4,46 Derecelenme katsaısı, C c 1,04 Ögül ağırlık 2,72 Maksimum kuru birim hacim ağırlık 17,11 (kn/m 3 ) Minimum kuru birim hacim ağırlık 15,44 (kn/m 3 ) Koheon, c (kpa) 0,00 İçsel sürtünme açısı, (derece) Zemin sınıfı (USCS) 36,00 SP Zeminde medana gelen düşe gerilmeleri ölçmek amacıla 2000 kg kapasiteli gerilme ölçer kullanılmıştır (Şekil 11). Daha sonra, gevşek durum için k=17,11 kn/m 3 olacak şekilde kasa içerisine tabakalar halinde kum emin erleştirilmiştir. Düeltilen kum emin üerine model temel plakası anı şekilde teraie alınarak dügün bir şekilde erleştirilmiştir (Şekil 12). Şekil 12. Model temel plakasının erleştirilmesi Dene sırasında, kademeli olarak üklemee devam edilmiş ve ükleme hıı her kademede sabit tutulmuştur. Her ükleme kademesinde oluşan gerilmeler, 16 kanal girişli ADU (Autonomous Data Unit) veri işleme cihaından okunarak saısal hale dönüştürülmüştür. Veri işleme ünitesinden bilgisaara aktarılan değerler eotechnical Software Ds7 aılımı kullanılarak işlenmiştir. Daha sonra da okumalar bilgisaarda Ecel programıla düenlenerek grafik olarak sunulmuştur. 3. BUUAR VE TARTIŞMA Şekil 11. erilme ölçer Denelerde takip edilen öntem aşağıda verilmiştir. Dene kasasının içine erleştirilen kumun üei su teraisi ile kontrol edildikten sonra gerilme ölçer ölçüm alınmak istenen sevielere erleştirilmiştir. Çalışmada, gevşek kum emine oturan B=10 cm ve =30 cm ile kalınlığı 8 mm olan rijit çelik plaka model temel beş farklı derinlik (1B, 2B, 3B, 4B ve 5B) için ilave düşe gerilme değerleri ile ükoturma ilişkileri iki farklı ük eksantrisitesinde incelenmiştir. Her bir derinlik için ata doğrultularda (temelin merkei ile temelin merkeinden 1,2B, 2,4B, ve 3,6B uaklıktaki konumlarında erleştirilen) gerilme değerleri elde edilmiştir. 6 Ç.Ü.Müh.Mim.Fak.Dergisi, 30(2), Aralık 2015
Yakup TÜREDİ, Murat ÖRNEK İki farklı ükleme (e/=0, e/=0,25) koşulunda ükleme düenekleri ve ük-oturma eğrileri aşağıdaki şekillerde verilmiştir (Şekil 13-14). Şekil 14. Yük-oturma ilişkisi a) Merke ükleme (e/=0) (Boussinesq) ve basit kabul çöümlerile karşılaştırılmıştır. Temelin merkeinde er alan gerilme ölçer tarafından e/=0 üklemesi için farklı derinliklerde okunan düşe gerilme değişimleri grafik halinde Şekil 15 de sunulmuştur. b) eksantrik ükleme (e/=0,25) Şekil 13. Merkei (a) ve eksantrik (b) ükleme rafik sonuçlarından, en büük ük değerinin e/=0 (merke ükleme) durumunda elde edildiği görülmüştür. Eksantrisite arttıkça ük değeri aalmıştır. Örneğin, merke ükleme (e/=0) durumunda e/=0,25 ükleme durumuna göre 2 kata varan bir artış gölenmiştir. Beş farklı derinlikte (1B, 2B, 3B, 4B ve 5B) elde edilen düşe gerilme artışı değerleri; Boussinesq [17], Westergaard [19], üniform aılı ük Şekil 15. e/=0 ükleme durumunda farklı derinliklerde ve ük değerlerinde oluşan düşe gerilmeler e/b=0 ükleme durumunda, ugulanan farklı ük (q=10 kpa, q=20 kpa, q=30 kpa, q=40 kpa) değerlerinde derinlik bounca düşe gerilme değerlerinin aaldığı görülmektedir. Temel üeinden 1,0B derinlikte medana gelen düşe gerilme değerlerinde, temel üeine göre aklaşık Ç.Ü.Müh.Mim.Fak.Dergisi, 30(2), Aralık 2015 7
Dikdörtgen Temel Altında erilme ve Taşıma ücü Analii %40, 5B için ise aklaşık %90 oranlarına varan aalmalar görülmektedir. Eksantrik ükleme durumunda ugulanan düşe gerilme değerleri hesaplanırken, eksantrik üklü temeller altında oluşan basınç dağılımındaki formülasondan elde edilen ma değeri kullanılmıştır (Şekil 16). e/=0,25 üklemesi için merkein altında ölçülen düşe gerilme değişimleri Şekil 17 de sunulmuştur. aklaşık %90, 0,5 m için ise aklaşık %98 oranlarına varan aalmalar görülmektedir. 10 kpa, 20 kpa, 30 kpa ve 40 kpa üede oluşan ilave düşe gerilmelere karşılık beş farklı derinlikte okunan ilave düşe gerilme değerleri teorik sonuçlarla birlikte grafik halinde toplu olarak sunulup karşılaştırılmıştır (Şekil 18-21). Arıca 30 kpa merkei ükleme altında ugulanan düşe gerilme değeri için dene ve teorik öntemlerden elde edilen sonuçlar, Çielge 2 de er almaktadır. Kopmuş (Temassı kısım) Şekil 16. Yük çekirdek dışında iken oluşan taban basınç dağılımı Şekil 18. e/=0 ükleme durumunda 10 kpa için farklı derinliklerde oluşan düşe gerilmelerin teori ile karşılaştırılması Şekil 17. e/=0,25 ükleme durumunda farklı derinliklerde ve ük değerlerinde oluşan düşe gerilmeler (merke gerilme ölçer) e/b=0,25 ükleme durumunda ise temel üeinden 1,0B (0,1m) derinlikte medana gelen düşe gerilme değerlerinde temel üeine göre Şekil 19. e/=0 ükleme durumunda 20 kpa için farklı derinliklerde oluşan düşe gerilmelerin teori ile karşılaştırılması 8 Ç.Ü.Müh.Mim.Fak.Dergisi, 30(2), Aralık 2015
Yakup TÜREDİ, Murat ÖRNEK Çielge 2. 30 kpa ugulanan düşe gerilme için dene ve teorik sonuçlar Şekil 20. e/=0 ükleme durumunda 30kPa için farklı derinliklerde oluşan düşe gerilmelerin teori ile karşılaştırılması Şekil 21. e/=0 ükleme durumunda 40kPa için farklı derinliklerde oluşan düşe gerilmelerin teori ile karşılaştırılması Boussinesq ve Westergaard aklaşımlarına ait gerilme değerlerinin üee akın kısımlarda çok üksek ve dene sonuçlarından oldukça farklı oldukları görülmektedir. erilme değerleri derinlik arttıkça aalmakta ve Boussinesq, Westergaard, 2/1 aklaşımı çöümlerinin dene sonuçlarına oldukça akın oldukları görülmektedir. Sadece üee akın kısımlarda Boussinesq aklaşımında farklılıklar olduğu belirlenmiştir. iteratür incelendiğinde bu tür problemlerin çöümünde üee akın noktalardaki gerilmelerin bu iki hesap öntemine göre farklılıklar gösterdiği ve Yöntem Dene Boussinesq Westergaard Üniform aılı ük (2:1 dağılımı) Derinlik Ugulanan Düşe erilme (kpa) Ölçülen Düşe erilme (kpa) 1,0B 30 14,346 2,0B 30 6,776 3,0B 30 4,551 4,0B 30 2,435 5,0B 30 2,017 1,0B 30 41,912 2,0B 30 11,076 3,0B 30 4,755 4,0B 30 2,675 5,0B 30 2,304 1,0B 30 27,941 2,0B 30 7,384 3,0B 30 3,170 4,0B 30 1,783 5,0B 30 1,536 1,0B 30 10,914 2,0B 30 6,200 3,0B 30 3,715 4,0B 30 2,547 5,0B 30 2,500 buna karşılık derinlik arttıkça değerlerin birbirine aklaştığı görülmektedir [21]. Derinlere inildikçe sonuçların birbirine akın değerler verdiği görülmektedir. 5,0B derinlikte 30 kpa ugulanan düşe gerilme değeri için dene, Boussinesq aklaşımı, Westergaard aklaşımı, Üniform Yaılı Yük (2:1 dağılımı) aklaşımı ile ölçülen düşe gerilme değerleri sırasıla 2,017 kpa, 2,304 kpa, 1,536 kpa ve 2,500 kpa değerleri olmuştur. Şekil 22 de 10 cm 30 cm dikdörtgen temelin merkei ükleme (e/=0) durumunda derinlik bounca (1,0B, 2,0B, 3,0B, 4,0B ve 5,0B) oluşan ata noktalardaki gerilme değerleri üede ugulanan 30 kpa ükleme durumu için grafik halinde verilmiştir. Ç.Ü.Müh.Mim.Fak.Dergisi, 30(2), Aralık 2015 9
Dikdörtgen Temel Altında erilme ve Taşıma ücü Analii Şekil 22. e/=0 ükleme durumunda 5 farklı derinlikte, atada oluşan düşe gerilme değerlerinin karşılaştırılması Şekilden, üede 30 kpa ugulanan düşe üke bağlı olarak oluşan gerilme değerlerinin her bir derinlik için ükün ugulandığı noktanın altında olan gerilme ölçerden maksimum değerler verdiği ve temel merkeinden uaklaştıkça bu değerlerin aaldığı görülmektedir. Örneğin, 3B derinlikte temel merkeinden 1,2B, 2,4B ve 3,6B ata mesafede medana gelen düşe gerilmeler incelendiğinde, temel merkeine göre aklaşık olarak gerilme değerlerinde sırasıla %35, %74 ve %94 oranlarında aalmalar medana geldiği görülmektedir. Kenar noktalarda (2,4B=0,24 m) ve 3,6B (0,36 m=ata noktalar) noktalarında daha a okuma alınmasının sebebi, temel boutu ve ükün ugulandığı noktanın gerilme ölçere uak olmasıdır. Eksantrik ükleme (e/=0,25) durumunda ata noktalardaki gerilme değerleri üede ugulanan 30 kpa ükleme durumu için sonuçlar Şekil 23 te grafik halinde verilmiştir. Ugulanan düşe üke bağlı olarak oluşan gerilme değerlerinin her bir derinlik için ükün ugulandığı noktaa en akın olan atada 1,2B (0,12 m) noktasında diğer noktalara göre daha fala olduğu görülmektedir. 3B derinlik için 1,2B noktasında elde edilen gerilme değerlerinin, temelin tam merkeine erleştirilen gerilme ölçerden elde edilen değerlerine göre %42 oranında bir artış gösterdiği belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar aşağıda maddeler halinde sunulmuştur. Şekil 23. e/=0,25 ükleme durumunda 5 farklı derinlikte, atada oluşan düşe gerilme değerlerinin karşılaştırılması 4. SNUÇAR Bu çalışmada, gevşek kum emine oturan 10 cm 30cm dikdörtgen kesitli model temelin farklı ükleme koşullarında ük-oturma ilişkileri ve eminde medana getirdiği ilave düşe gerilme davranışları denesel ve teorik olarak araştırılmıştır. Eksantrisite arttıkça taşıma gücü değerleri aalmıştır. Merke ve eksantrik ükleme durumlarında derinliğe bağlı olarak düşe gerilme değerlerinde aalmalar görülmüştür. Eksantrik ükleme durumunda ükün ugulandığı noktaa akın olan gerilme ölçerden okunan gerilme değeri daha fala olmuştur. Boussinesq ve Westergaard aklaşımlarına göre üesel kısımlarda denesel sonuçlar çok daha küçük sonuçlar vermiştir. Basit aklaşım (2/1 Yöntemi) aklaşımı ve diğer öntemlerde de derinliklere inildikçe dene sonuçlarıla daha akın sonuçlar elde edildiği gölenmiştir. Örneğin 5B derinlikte dene, Boussinesq, Westergaard ve 2:1 dağılımı için sırasıla aklaşık olarak 2,017kPa, 2,304 kpa, 1,536 kpa ve 2,500 kpa olarak ölçülmüştür. 10 Ç.Ü.Müh.Mim.Fak.Dergisi, 30(2), Aralık 2015
Yakup TÜREDİ, Murat ÖRNEK 5. TEŞEKKÜR Bu çalışma; Mustafa Kemal Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinason Birimi tarafından desteklenmiştir (Proje No: 11881). 6. KAYNAKAR 1. Uuner, B.A., 1998. Çöümlü Problemlerle Temel Zemin Mekaniği, Teknik Yaınevi, Ankara, 376s. 2. Kanıt, R., 2003. Temel İnşaatı, AZİ Kitabevi Tic. td. Şti., Ankara, 102-105. 3. Uuner, B. A., 1975. Centrall and Eccentricall oaded Strip Foundations on Sand, Doktora Tei, Universit of Strathclde, lasgow, UK. 4. Uuner, B. A., 2012. Çöümlü Problemlerle Temel Zemin Mekaniğ, Dera Yaınevi, Trabon, 397s-400s. 5. Teraghi, K., 1920. ld Earth Pressure Theories and w Test Results. Engrg, ws-rec., 85 (14), 632-637. 6. Donath, A. D., 1891. Untersuchungen Veber den Erddruck auf Stuetwaende, Zeitschrift fuer Bauwesen, Berlin, erman. 7. Scheidig, K.,, 1926. Die Verteilung Senkrechter Drücke in Schüttungen, Dissertation, Freiberg, 8. Kjellman, W., 1936. Report on an Apparatus for the Determination of the Coefficient of ateral Earth Pressure at Rest, Proc. 1st Int. Conf. on Soil Mech. and Fnd. Engrg., Harvard Printing ffice, Cambridge, Mass., 2, 16-20. 9. Hendron, A.J., 1963. The Behaviour of Sand in ne Dimensional Compression, Ph.D. Thesis, Universit of Illinios, USA. 10. Sağlamer, A., 1972. Koheonsu Zeminlerde Sükunetteki Toprak Basıncı Katsaısının Zemin Parametreleri Cinsinden İfadesi, Doktora Tei, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 11. Uuner, B. A., Bektaş, F., Moroğlu,.B., 2000. Kumda Merkei ve Eksantrik Yüklü Şerit Temellerde Taban erilmelerinin Dağılışları, Zemin Mekaniği ve Temel Mühendisliği Sekiinci Ulusal Kongresi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 32s-38s., İstanbul. 12. Moroğlu, B., Uuner B. A., 2002. Donatılı Kuma turan Eksantrik Yüklü Model Yüe Şerit Temelinin Davranışı, Zemin Mekaniği ve Temel Mühendisliği Dokuuncu Kongresi, Anadolu Üniversitesi, 277-287s., Eskişehir. 13. Keskin, M. S., 2004. Zeminlerde luşan İlave Düşe erilmelerin Değişik Yöntemlerle İrdelenmesi, Yüksek isans Tei, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. 14. Saran, S., Kumar, S., arg, K.., Kumar, A., 2007. Analsis of Square and Rectangular Footings Subjected to Eccentric-Inclined oad Resting on Reinforced Sand, Journal of eotechnical and eoenvironmental Engineering, 25:123-137. 15. Bağrıaçık, B., 2010. Zeminlerdeki erilme Durumlarının Denesel ve Teorik larak İncelenmesi, Yüksek isans Tei, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. 16. Örnek M., Türedi Y., Dal, K., 2014. Kum Zemine turan Eksantrik Yüklü Şerit Temellerin Analii, Zemin Mekaniği ve Temel Mühendisliği 2. Öel Konulu Sempoumu, 24-25 Nisan 2014, Antala. 17. Boussinesq, J., 1885. Application des Potentiels a etude de equilbre et du Movement des Solids Elastiques, authier- Villars, Paris. 18. Das, B. M., 2001. Principles of eotechnical Engineering, Brooks Cole, USA. 19. Westergaard, H. M., 1938. A Problem of Elasticit Suggested b a Problem in Soil Mechanics, Soft Material Reinforced b Numerous Strong Horiontal Sheets, Contributions to the Mechanics of Solids, S. Timoshenko 60th Anniversar Volume, work-mac Millan. 20. Öadın, K., 1989. Zemin Mekaniği, MEYA Matbaacılık ve Yaıncılık, İstanbul, 395s. 21. Öadın, K., 2011. Zemin Mekaniği, Birsen Yaınevi, 140-146s., İstanbul. Ç.Ü.Müh.Mim.Fak.Dergisi, 30(2), Aralık 2015 11