YAŞLI DİYABETLİ BİREY OLGU SUNUMU EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DİYABET EĞİTİM MERKEZİ Nuran Horozoğlu 22.04.2016
DİYABETES MELLİTUS(DM) YAŞLILARDA BİREYSEL VE EKONOMİK NEDENLERLE ÖNEMLİ BİR SAĞLIK SORUNUDUR. YAŞLI BİREYLERDE GENEL SAĞLIK DURUMUNU ETKİLEYEN BİR ÇOK HASTALIK VE TIBBİ DURUM DİYABET YÖNETİMİNİ DE BOZMAKTADIR. DEĞİŞEN ÇEVRESEL KOŞULLARA ADAPTASYON YETERSİZLİĞİ
ARTAN YAŞ İLE BİRLİKTE DİYABET VE BERABERİNDE ORTAYA ÇIKAN AKUT VE KRONİK KOMPLİKASYONLAR BİREYİN SAĞLIĞINDA VE YAŞAM KALİTESİNDE OLUMSUZ ETKİ YARATMAKTADIR. DİYABET VE DİYABETE BAĞLI OLARAK GELİŞEN MİKRO VE MAKRO KOMPLİKASYONLAR GENELLİKLE KRONİK FONKSİYON YİTİMİ VE GÜNLÜK AKTİVİTELERDE SINIRLILIĞA NEDEN OLMAKTADIR.
YAŞLI BİREYDE SORUMLULUĞUMUZ Diyabetin önlenmesi 2013 9 Erken tanı Tedavi ve bakım 2050 5 Aktif ve sağlıklı yaşlanma
DİYABET YÖNETİMİNİN HEDEFİ UZUN DÖNEMDE YAVAŞ GELİŞEN KOMPLİKASYONLARI ÖNLEMEK VE OPTİMİZE METABOLİK KONTROLÜ SAĞLAYARAK EN ÜST YAŞAM KALİTESİNİ SAĞLAMAKTIR. Hiperglisemik semptomların ortadan kaldırılması. Akut metabolik komplikasyonların önlenmesi. İstenmeyen kg kayıplarının önlenmesi. Hipoglisemi / ilaç yan etkileri gözlenmemeli. Vasküler komplikasyonlar taranmalı,önlenmeli,geciktirilmeli Erken dönemde kognitif bozukluk ve depresyon saptanmalıdır.
TEDAVİ BAŞLAMA Risk /yarar oranı Fonksiyonel ve bilişsel durum Hastalık süresi Komplikasyon varlığı Yaşam beklentisi
GERİATRİK DÖNEMDE DM Amerika da 65 y. popülasyonun %25 inden fazlasında diyabet mevcut Bu yaş grubunda fonksiyonelliği etkilemesi Hastaneye yatışı veya bakımı gerektirebilmesi Akut ve kronik komplikasyonlara yol açması >75 y, hipoglisemi nedeniyle acile başvuranlar, genel popülasyona göre 2 kat fazla MI, alt ekstremite amputasyonlar daha fazla
GERİATRİK DÖNEMDE DM Geriatrik dönemden önce başlayan DM Geriatrik dönemde başlayan geç başlangıçlı DM Retinopati gibi mikrovasküler komplikasyon daha erken dönemde başlayan geriatrik hastalarda daha fazla KV hastalık ve nöropati açısından geriatrik diyabette başlangıç yaşı etkili değil!* *Selvin E, Coresh J, Brancati FL. The burden and treatment of diabetes in elderly individuals in the U.S. Diabetes Care 2006;29:2415 2419.
VAKA 84 y, erkek hasta Emekli bankacı Tip 2 DM 15 yıldır HT ve KAH 12 yıl önce CABG op. Stabil kronik kalp yetmezliği, abdominal aort anevrizması Kronik böbrek hastalığı (GFR 41 ml/dak) Benign prostat hipertrofisi
VAKA-KULLANDIĞI İLAÇLAR 5 mg ramipril /gün 5 mg amlodipine/gün ASA 100 mg/gün 20 mg furosemid/gün 500 mg metformin günde 2 kere 60 mg gliklazid MR günde 2 kere 10 mg atorvastatin/gün 50 mg metoprolol/gün polifarmasi
VAKA Eşi ile birlikte yaşıyor. İştahı yerinde ancak Son 6 aydır eğer hatırlatılmazsa öğünleri aksatıyor. Nörolojik değerlendirmede Montreal Kognitif Değerlendirme Skoru 15/30. Vasküler demans tanısı konuyor.
VAKA-LAB APG: 115-136-109 mg/dl TPG: 120-75-185-144 mg/dl Son iki hafta içinde 45 ve 62 mg/dl kş ölçümleri KCFT: normal kreat:1,6 mg/dl HbA1c:%7.2-%7.4
IDF-GERİATRİK DM Fonksiyonel olarak bağımsız Fonksiyonel olarak bağımlı frail narin, düşkün, demans
DÜŞKÜN GERİATRİK HASTA Multipl kronik hastalıklar Demans, fonksiyonel kapasitede azalma Düşmeler Polifarmasi Kognitif fonksiyonlar Hipoglisemiyi algılama
ADA 2014
HEMŞİRELİK BAKIMI
ALGILAMA AZALMASI (sözel öğrenme ve hafızada bozulma) İLERİ YAŞ ( 84 y) DM (15 y) VASKÜLER DEMANS (+) HİPOGLİSEMİ (+) POLİFARMASİ (+) -öz bakım eğitimi yaparken hatırlamaya yardım edilmeli. -tekrarlama yapılmalı,açıkca yazılmalı. -hazırlanan materyal büyük puntolarla ve koyu siyah basılmalı. -kağıt beyaz ya da ayva sarısı renginde,parlak olmamalı.
TRAVMA RİSKİ DOKUNMA DUYUSUNUN AZALMASI (periferal nöropati) GÖRME KESKİNLİĞİNİN AZALMASI (proliferatif retinopati) HİPOGLİSEMİ (+) İLERİ YAŞ(POSTÜR,DENGE) ( 84 y) POLİFARMASİ (+) -yardım istemesi için cesaretlendirme -ayağa tam uyan ve tabanı kaymayan ayakkabılar -banyoda tutunacak yerler yapılması -tırabzanları kullanması gerekliliği -halı,kablo ve objelerin uygun yer ve şekilde olması -güç ve esnekliği (ayak bileği) artıran egzersizlerin önerilmesi -kan şekeri takibi (haftada 3 gün,tam profil)
KORKU(bireyde,ailede) DM TANISI (+) POTANSİYEL KOMPLİKASYONLAR (+) YAŞAM ŞEKLİ ÜZERİNE OLUMSUZ ETKİLERİNE (+) DİKKATTE,PERFORMANSTA,KONTROLDE AZALMA (+) -yavaş ve sakin olarak konuşunuz -basit ve direkt ifadeler -duygularını ifade etmesi için cesaretlendirin -gevşeme tekniklerini öğretiniz -aile bireylerinden destek alınız
ETKİSİZ BAŞETME (bireysel,aile) KRONİK HASTALIĞA (+) ÖZ-BAKIM REJİMİNİN KARMAŞIKLIĞINA (+) GELECEĞİN BELİRSİZLİĞİNE BAĞLI (+) FİZİKSEL,METABOLİK,PSİKOLOJİK DEĞİŞİMLER (+) -kişi kötümser olduğunda,daha ümitli ve gerçekçi bir bakış açısı -yaşadığı duyguların gerçekten güç olduğunu belirtiniz -stresi azaltıcı aktiviteleri uygulamasının desteklenmesi -durumunu anlayacak kişilerle bağlantı /dayanışma kurunuz -ilaçlar-uygulama çizelgesi,yanlış kullanım,yanetkiler,suistimal -yeme problemleri,hazırlama,ulaşma (zaman,miktar,içerik) -zamanı planlayamama (yemek,ilaç ve takip) -izlemler,unutma,ulaşma,zamanı düzenleme güçlüğü
BESLENMEDE DENGESİZLİK AKTİVİTE İLE HARCANANIN ALTINDA GIDA ALIMI (+) BİLGİ EKSİKLİĞİNE BAĞLI (+) VASKÜLER DEMANS (+) OTONOM NÖROPATİ (SUSAMA HİSSİ) (-) İNKONTİNANS ( SIVI ALIMINA ENGEL) (-) - yeterli olan günlük kalori gereksinimleri için diyetisyene yönlendiriniz. - yeterli beslenmenin,yeterli sıvı alımının önemini açıklayınız. -vücut ağırlığını tartınız. -aile üyelerinden destek. -kan şekeri takibi.
GÜÇSÜZLÜK KRONİK VE AKUT HASTALIK SÜRECİ (+) KOMPLİKASYONLARIN GELİŞMESİNE BAĞLI (+) İLERİ YAŞ (84 y) HİPOGLİSEMİ (+) KONTROLÜ ELİNDE TUTMA KİŞİLİK ÖZELLİĞİ (+) POLİFARMASİ (+) -planlar ve seçenekler konusunda fikrinin alınması,katılımın sağlanması. -değişimlere uyum yapması için zaman verilecek. -kendisini çaresiz aciz biri olarak görmemesi için destekle. -durum, tedavi ve sonuçlar hakkında mutlaka bilgilendiriniz.
TANIMLANAN REJİME UYMADA GÜÇLÜK TEDAVİ REJİMİNİN KARMAŞIKLIĞI (+) TEDAVİ REJİMİNİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ (+) VASKÜLER DEMANS (+) İLERİ YAŞ ( 84 y) HİPOGLİSEMİ (+) SEMPTOMLARIN DEVAM ETMESİ (+) İSTENMEDİK SONUÇLARIN MEYDANA GELMESİ (+) -tanımlanan tedavinin problem yaratan öğelerini değerlendirin.
FİZİKSEL MOBİLİTEDE BOZULMA MOTOR YETENEĞİN AZALMASI,KAS ZAYIFLIĞI (+) İLERİ YAŞ ( 84 y) HİPOGLİSEMİ (+) POLİFARMASİ (+) -uzun süre aynı pozisyonda oturma ve yatmayı önle.(ortastatik hipotansiyon) -kısa süreli ve sık aralıklarla (günde en az 3) yürümeye teşvik. (15 dk) -güçlendirici/dayanıklılığı artıran egzersizler. -güvenlik önlemlerini artırın.
EĞİTİM KONULARI DİYABETİN TANIMI -hatırlatma -gözden geçirme KAN ŞEKERİ TAKİBİ -haftada 3 gün,tam profil -haftada 1 gün, tam profil -gereğinde daha sık DERİ BAKIMI AYAK BAKIMI- AĞIZ BAKIMI -her gün,destekle
Vaka Metformin ve gliklazid kesildi. Tıbbi beslenme tedavisi düzenlendi. Diyabet eğitimi verildi. Ev de KŞ takibinde KŞ leri 85-234 mg/dl arasında seyretti. 3 aylık kontrolünde A1c değeri %7.9 idi. Ciddi hipoglisemi olmadı.
Komorbiditiler- daha az sıkı glisemik kontrol Renal klirensin azalması Hipoglisemi farkındalığının azalması (B bloker, nöropati) Polifarmasi Hipoglisemiye bağlı düşmeler, nöbet
Geriatrik diyabetik vakalarda Hipoglisemiden kaçınarak makul glisemik kontrol Glisemik hedeflerin hastanın durumuna göre esnetilmesi Kişiselleştirilmiş tedavi
OAD ALIMI -doğru doz,doğru zaman(dpp-4 50 mg 1*1) KONTROL SIKLIĞI - ta,nabız haftada 1-2 ve gereğinde -retinopati yılda 1 -nöropati yılda 1 -lipit düzeyleri en az yılda 1 -HbA1c 3 ay..6ay KANSER TARAMASI -her 5 yılda 1 sigmoidoskopi, gaitada gizli kan AŞILAMA PROGRAMI -influenza yılda 1kez -pnömokok polisakkarid 1 kez
SABRINIZ VE İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM