İçindekiler I Prof. Dr. Ünal NARMANLIOĞLU Yaşar Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi İŞ HUKUKU II TOPLU İŞ İLİŞKİLERİ Yeni Mevzuata Göre Yazılmış 3. Baskı Beta
II İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri Yayın No : 3413 Hukuk Dizisi : 1652 2. Baskı - Mayıs 2013 - İSTANBUL 3. Baskı - Nisan 2016 - İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-599 - 3 Cop yright Bu ki ta b n bu ba s s n n Tür ki ye de ki ya y n hak la r BE TA Ba s m Ya y m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya bafl ka her han gi bir fle kil de ço al t la maz, da t la maz. Nor mal öl çü yü aflan ik ti bas lar ya p la maz. Nor mal ve ka nu nî ik ti bas lar da kay nak gös te ril me si zo run lu dur. Dizgi : Beta Bas m A.Ş. Bask -Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12028) İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: 38-40-42-44 Başakşehir/İSTANBUL 0212 565 01 22-0212 565 02 55 Kapak Tasar m : Gökhan Ayrancı Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.Ş. (Sertifika No. 16136) Narl bahçe Sokak No. 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com
İçindekiler III ÖNSÖZ Bu kitap 2000 ve 2013 yıllarında yayınlamış olduğumuz İş Hukuku II. Toplu İş İlişkileri adlı kitabımızın güncelleştirilmiş yeni bir uzantısıdır. İkinci basının kısa zamanda tükenmesi, yeni baskının yayınlanmasını gerektirmiştir. Eserde daha önceki basılara ilişkin sistem ve kapsam muhafaza edilmiş; ancak bu arada gerçekleşen mevzuattaki değişikliklere yer verilmiş, konuyla ilgili bilimsel ve yargısal görüşler ilave edilmiş, yüksek mahkemenin emsal niteliğindeki önceki kararlarına da olabildiğince yer verilmeye çalışılmıştır. Kitabın yayına hazırlanmasında, her zaman titizliği ile özveride bulunan Uzman Serab ŞEN e, kitabın basımını ve dağıtımını deruhte eden başta Seyhan SATAR olmak üzere BETA Basım A.Ş. çalışanlarına teşekkürlerimi sunarım. İzmir, Nisan 2016 Prof. Dr. Ünal NARMANLIOĞLU
IV İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri
İçindekiler V İKİNCİ BASININ ÖNSÖZÜ 2001 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi yayınları arasında yer alan (İş Hukuku II-Toplu İş İlişkileri) adlı kitabımız doğal olarak o dönemde yürürlükte olan 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu çerçevesinde kaleme alınmıştı. 2000 li yıllar ve daha öncesinden başlayarak toplu iş ilişkileriyle ilgili Anayasal normlarda esaslı-önemli değişiklikler yapılmış; buna paralel olarak konuyu düzenleyen kanunlarda da bir takım değişiklikler yapılması zorunlu olmuştur. Ancak bu değişiklikler sorunları karşılamaya yetmemiş, kısmi iyileştirme gayretleri özellikle Uluslararası Çalışma Teşkilatı (İLO) tarafından yeterli bulunmadığı için konunun bir bütünlük içinde yeni bir kanuna konu yapılması ihtiyacı doğmuştur. 6356 sayılı (Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu) yerini aldığı 2821 ve 2822 sayılı kanunların sistematiğine ve esaslarına büyük ölçüde sadık kalmıştır. Bu nedenle önceki dönemde doktrinde ve yargı kararlarında ötedenberi kabul edilen ya da tartışma konusu yapılan görüşlere bu basıda da yer verilerek mevzuatın zaman içinde gelişiminin izlenmesi imkânı da sağlanmaya çalışılmıştır. Kitabın basımını gerçekleştiren Beta Yayınevi çalışanlarına, kitaba ait notların yazımında ve baskıya hazırlanmasında her zamanki titizliği ile özveride bulunan Uzman Serab ŞEN e teşekkürlerimi sunarım. Kitabın öğrencilerimize ve ilgilenenlere yararlı olması yazarını mutlu edecektir. İzmir, Nisan 2013 Prof. Dr. Ünal NARMANLIOĞLU
VI İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri
İçindekiler VII BİRİNCİ BASKININ ÖNSÖZÜ Bu kitabın esasını, 1982 Anayasası nın buyruğu doğrultusunda ısdar edilen 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu nun 1983 yılında yürürlüğe konulması sırasında -öğrencilerimizin ihtiyacını karşılamak amacıyla- 1984 ve 1986 yıllarında teksir halinde yayınladığımız (Toplu İş İlişkileri) teşkil etmektedir. Daha sonra notlarımızı kitap haline getirmiş olmamıza rağmen sözü geçen kanunlarda sıkça yapılan değişiklikler ve başka bir takım engeller yayınlanmasını geciktirmiştir. Bununla beraber, böyle bir gecikme, hem mevzuatta ki -amaca ve sisteme uygun olmayan- bir kısım hükümlerin ayıklanması (değiştirilmesi kanundan çıkarılması) hem de yeni getirilen sistemin oturması ve uygulamada şekillenmesi bakımından yararlı olmuştur. Türk Toplu İş Hukukunun ele aldığı bu kitapta, konulara ulusal kurallar ve kararlar çerçevesinde yaklaşılmış; mukayeseli (karşılaştırmalı) bir incelemeye girişilmemiş; ancak bazı konularda ilginç bulduğumuz çözümleri yansıtan yabancı hukuktaki düzenlemelere yer verilmiştir. Öte yandan, kitapta 1980 öncesi mevzuatımızla karşılaştırmalı bir yöntem de izlenmiş; önceki uygulama ve doktrinin temayülü olabildiğince ve kısaca yansıtılmaya çalışılmıştır. Kitabın baskıya hazırlanmasında yardımlarını esirgemeyen ve özveriyle çalışan genç kürsü arkadaşlarım Erhan BİRBEN ve Sezgi ÖKTEM e; aynı şekilde her zamanki titizliği ile katkıda bulunan Uzman Serab ŞEN e teşekkürlerimi sunarım. Kitabın, ilgilenenlere ve uygulamaya az da olsa bir yardımı olursa, yazarı bundan büyük mutluluk duyacaktır. İzmir, Nisan 2001 Prof. Dr. Ünal NARMANLIOĞLU
VIII İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri
İçindekiler IX İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TOPLU İŞ HUKUKU HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1. TOPLU İŞ HUKUKUNUN ORTAYA ÇIKIŞI...1 2. TOPLU İŞ İLİŞKİLERİNİN (KOLLEKTİF İŞ HUKUKUNUN) AYIRDEDİCİ YÖNLERİ...4 A. FERDİ İŞ HUKUKUNDAN FARKLI YÖNLERİ...4 B. GENEL ÇİZGİLERİYLE TOPLU İŞ HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ...6 3. TOPLU (KOLLEKTİF) İŞ HUKUKUNU YÖNLENDİREN ESASLAR VE ANAYASAL TERCİHLER...7 A. TOPLU İŞ HUKUKUNU YÖNLENDİREN GENEL ESASLAR...7 I. SENDİKA HAKKI (ÖZGÜRLÜĞÜ)...7 1. Sendika Özgürlüğünün Görünümleri...9 a. Bireysel (Ferdi) Sendika Özgürlüğü...11 aa. Olumlu Sendika Özgürlüğü...11 bb. Olumsuz Sendika Özgürlüğü...12 b. Kollektif (Toplu) Sendika Özgürlüğü...12 2. Sendika Özgürlüğünün Hukuki Dayanakları...13 a. ILO Sözleşmeleri...14 b. Avrupa Konseyince Benimsenen Bazı Belgeler...19 aa. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi...19 bb. Avrupa Sosyal Şartı...19 II. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ ÖZERKLİĞİ...20 1. Genel Olarak...20 2. İrade Özerkliği-Sözleşme Özerkliği...22 3. Toplu İş Sözleşmesi Özerkliğinin Dayanakları...25
X İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri B. TÜRK TOPLU İŞ HUKUKUNUN ANAYASADAN KAYNAKLANAN TEMEL TERCİHLERİ...26 I. GENEL OLARAK...26 II. SENDİKAL İLİŞKİLER KONUSUNDA ANAYASAL TERCİHLER...28 1. Sendika Hakkının Süjeleri İşçiler ve İşverenlerdir...28 2. Anayasa Hem Ferdi (Bireysel) Hem Kollektif (Toplu) Sendika Özgürlüğünü Güvence Altına Almıştır...29 3. Anayasa Sendikaların Amacını Belirlemiş Kurulmaları Gibi Faaliyetleri de Tasrih Edilen Amaçla Sınırlandırmıştır...30 4. Sendikaların Tüzüklerinin Kuruluş Ve İşleyişlerinin Demokratik Esaslara Uygun Olması Gereği Vurgulanmıştır...31 III. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KONUSUNDAKİ ANAYASAL TERCİHLER...32 1. Toplu İş Sözleşmesi Yapma Hakkı Karşılıklı Olarak İşçiler ve İşverenlere Tanınmıştır...32 2. Toplu İş Sözleşmesi Yapma Hakkının Bir Kanunla Düzenlenmesi Gereği Öngörülmüştür...33 IV. TOPLU İŞ UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜ HUSUSUNDAKİ ANAYASAL TERCİHLER...33 1. Barışçı Yollara İlişkin Anayasal Tercihler...34 a. Toplu İş Uyuşmazlıklarının Çözümünde Barışçı Yolların Önceliği...34 b. Grev ve Lokavtın Yasaklandığı Hallerde veya Bakanlar Kurulunca Ertelenmesi Durumunda Uyuşmazlığın Yüksek Hakem Kurulunca Çözümlenmesi...34 2. Mücadele Yöntemleri (Grev ve Lokavt) İle İlgili Anayasal Tercihler...35 a. Genel Olarak...35 b. Anayasanın Grev ve Lokavta Bakış Açısı...36 c. Grev Hakkı Belirli Bir Nitelik ve Aşamadaki Uyuşmazlıkların Çözümü İçin Tanınmıştır...37 d. Grevin İyiniyet Kurallarına Aykırı Tarzda, Toplum Zararına ve Milli Serveti Tahrip Edecek Şekilde Kullanılamayacağı Belirtilmiştir...38 e. Greve Katılanların Greve Katılmayanların İşyerinde Çalışmalarını Hiçbir Şekilde Engelleyemeyeceğine İşaret Edilmiştir...39 4. TOPLU İŞ İLİŞKİLERİNİN (HUKUKUNUN) KAPSAMI...39
İçindekiler XI İKİNCİ BÖLÜM SENDİKALAR HUKUKU 1. SENDİKA KAVRAMI VE SENDİKAL KURULUŞLARIN ÖZELLİKLERİ...44 A. SENDİKA KAVRAMI...44 I. DEYİM...44 II. TANIMI...45 III. GENELDE SENDİKAL HAREKET VE TÜRKİYE DE SENDİKAL MEVZUATIN GELİŞİMİ...47 B. SENDİKANIN (İŞÇİ-İŞVEREN KURULUŞLARININ) ÖZELLİKLERİ...53 I. BELİRLİ SIFATI TAŞIYAN KİŞİLERDEN OLUŞMASI...53 1. Genel Olarak...53 2. Sendikalar Kanunu Karşısında Memurların Durumu...54 II. KANUNEN SINIRLI OLARAK BELİRLENEN AMACININ BULUNMASI...58 1. Genel Olarak...58 2. Ticaret Ortaklıkları (Şirketler) ile Sendikaların Karşılaştırılması...61 3. Dernekler ile Sendikaların Karşılaştırılması...63 a. Genel Olarak...63 b. Dernekler ve Cemiyetler Hakkındaki Hükümleri Sendikalara Uygulanma İmkânı...64 III. KURULMASININ İLGİLİLERİN İSTEĞİNE BAĞLI BULUNMASI VE AYNI SOSYAL SINIFIN MENSUPLARINA AÇIK OLMASI...65 1. Sendikalar ve Meslek Birlikleri...66 2. Sendikalar ve Mesleki Örgütler (Teşekküller)...67 IV. ÖZEL HUKUK TÜZEL KİŞİSİ OLMASI (Tüzel kişiliğe Sahip Olma)...68 V. SENDİKALARIN RAKİP KURULUŞLARA VE ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI BAĞIMSIZ OLMASI...71 VI. DEMOKRATİK ESASLARA YER VEREN BİR YAPIYA SAHİP OLMASI...72 2. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN KURULMASI...73 A. KURULMA İŞLEMİNİ YÖNLENDİREN GENEL ESASLAR...73
XII İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri I. TEŞKİLATLANMA (ÖRGÜTLENME) SERBESTİSİ...73 II. BİRDEN ÇOK KURULUŞ OLUŞTURABİLME SERBESTİSİ...75 1. Genel Olarak...75 2. İç Örgütlenme (Sendika Şubeleri ve Bölge Şubeleri Açma İmkânı)...76 III. SENDİKALARIN SADECE İŞKOLU DÜZEYİNDE KURULABİLMESİ ESASI...77 1. Genel Olarak...77 2. Aynı İşkolunda Kurulabilme Esasının İstisnası: Kamu İşverenleri Sendikaları...78 3. Kanuni Düzenlemenin Değerlendirilmesi...81 4. İşkolu Kavramı ve Uyuşmazlık Halinde İşkolunun Belirlenmesi..82 a. İşkolu Kavramı...82 b. İşkolunun Kapsamı ve Yardımcı İş Kavramı...84 c. Bir İşyerinin Dahil Bulunduğu İşkolunun Tespiti Usulü...85 aa. Uyuşmazlığın Bakanlıkça Çözümlenmesi: İşkolu Tespit Kararı...85 bb. Bakanlığın Tespit Kararına İtiraz-Yargının Kesin Çözümü...86 d. İşyerinin Girdiği İşkolunun Belirlenmesinde Gözönünde Bulundurulması Gereken Esaslar...88 B. KURULUŞ ŞARTLARI...90 I. GENEL OLARAK...90 II. KURUCULARA İLİŞKİN ŞARTLAR...92 1. Belirli Bir Sıfata Sahip Bulunmak...92 2. Kanunda Öngörülen Niteliklere Sahip Olmak...94 3. Fiilen Çalışır Olmak...94 4. Kurucuların Sayısı...95 III. KURULUŞUN AMACINA İLİŞKİN KANUNİ GEREKLER...97 IV. ŞEKLE İLİŞKİN KANUNİ GEREKLER: KURULUŞ İŞLEMLERİ...98 1. Tüzel Kişiliğin Kazanılmasından Önce Yapılacak İşlemler...98 2. Tüzel Kişiliğin Kazanılmasından Sonra Yapılacak İşlemler...100 C. KURULUŞUN TÜZÜĞÜ VE İÇERİĞİ...100 3. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN İÇ (DAHİLİ) İLİŞKİLERİ...103
İçindekiler XIII A. SENDİKANIN İÇ (DAHİLİ) ORGANİZASYONU VE İŞLEYİŞİ...103 B. İŞÇİ VE İŞVEREN KURULUŞLARININ ORGANLARI...103 I. GENEL OLARAK...103 II. SENDİKALARIN İÇ İLİŞKİLERİNE YÖN VEREN BELLİ BAŞLI ESASLAR...104 III. ORGANLARIN TÜMÜ YA DA BİR KISMI İÇİN ÖNGÖRÜLEN ORTAK ESASLAR...105 1. Zorunlu Organlar-İhtiyari (İsteğe Bağlı) Organlar...105 2. Genel Kurul Dışındaki Zorunlu Organlarda Yer Alacaklarda Bulunması Gereken Şartlar...106 a. Zorunlu Organlarda Görev Alabilmenin Asgari ve Ortak Şartı: Geçerli Sendika Üyesi Olma Gereği...106 b. Kuruculuğa Engel Bir Suçtan Hüküm Giymeme...107 3. Seçilen Üyelerin Kimliklerinin ve Açılan veya Kapatılan Şubelerin Bildirilmesi ve İlanı...108 4. Yöneticilik Sıfatı ve Görevi...108 a. Genel Olarak...108 b. Sendika Yöneticileri ile Sendika Arasındaki İlişki...109 c. Sendika Yöneticilerinin Mal Bildiriminde Bulunma Zorunluluğu...109 d. Sendika Yöneticiliğinin Güvencesi...112 aa. 6356 Sayılı Kanundan Önceki Durum...112 bb. 6356 Sayılı Kanunun Düzenlemesi...113 aaa. Genel Olarak...113 bbb. Profesyonel Yöneticiye İşe Başlatılması İmkânı Sağlayan Şartlar...115 ccc. Yöneticinin Kanuni Sürede İşe Başlatma Zorunluluğuna Uymaması Halinde Ortaya Çıkacak Sorunlar...117 ddd. İşyerinde Çalışmaya Devam Eden (Amatör) Sendika Yöneticinin Güvencesi...122 5. Konfederasyon, Sendika ve Şube Yönetim Kurulu Üyeleri ile Başkanlarının Ücretlerinin Tespiti...122 6. Mahalli İdare (Belediye) ve Milletvekilliğine Seçilme Halinde (İdarecilerin Akıbeti)...124 IV. İŞÇİ VE İŞVEREN KURULUŞLARININ ZORUNLU ORGANLARI...125 1. Genel Kurul...125
XIV İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri a. Genel Kurulların Oluşumu...125 aa. Genel Olarak...125 bb. Genel Kurulun Delegelerle Teşkili (Oluşumu) Yöntemi...126 aaa. Yöntemin Mevzuatımızdaki Gelişimi...126 bbb. Delegelerin Belirlenmesi Esasları...127 ccc. Delege Olma Hakkı...127 ddd. Asgari ve Azami Delege Sayısı...128 eee. Delege Sıfatının Devam Süresi...128 fff. Delegelerin Seçimi Usulü...129 1º. Genel Kurul Dışında Delege Seçimi Usulü...129 2º. Genel Kurullarda Delege Seçimi Usulü...132 b. Genel Kurulların Toplanması...134 aa. Kurucular Genel Kurulu...134 bb. Yeni Kurulmuş Bir Sendika veya Konfederasyonun İlk Genel Kurulu...135 cc. Olağan Genel Kurul...136 dd. Genel Kurulun Olağanüstü Toplanması...138 c. Toplantıya Çağrı Usulü...142 aa. Çağrıya Yetkili Organ...142 bb. Yönetim Kurulunun Toplantı Çağrısı Yükümünü Yerine Getirmemesi...143 d. Genel Kurulda Toplantı ve Karar Yeter Sayısı (Nisabı)...144 e. Genel Kurulun Görev ve Yetkileri...145 f. Genel Kurul Kararlarının Yargı Denetimine Açık Olması...146 aa. Genel Kurul Kararının Kanuna Uygun Olup Olmadığının Tespiti Davası (Tesbit Davası)...147 bb. Dernekler Kanununa Göre Genel Kurulun İptali...148 cc. Genel Kurul Kararının (ya da Toplantısının) Hukuk Davasıyla İptali (İptal Davası)...148 aaa. Türk Medeni Kanununa Göre...148 bbb. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa Göre..151 dd. Türk Medeni Kanunu m.83 ile Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun Karşılıklı Durumları...152 2. Yönetim Kurulu...153 a. Üye Sayısı ve Kurulun Oluşumu...153 b. Yönetim Kurulu Üye Tam Sayısında Sonradan Hasıl Olan Azalmalar...153
İçindekiler XV c. Yönetim Kurulu Üyeliğini Sona Erdiren Durumlar...154 d. Yönetim Kurulunun Çalışma Yöntemi...154 e. Yönetim Kurulunun Toplantı Zamanı, Toplantı Yeter Sayısı, Karar Nisabı...155 f. Yönetim Kurulunun Görevleri ve Yetkileri...155 g. Yönetim Kurulunun Sorumluluğu...156 3. Denetleme Kurulu ya da Denetici...157 4. Disiplin Kurulu...158 4. SENDİKA VE KONFEDERASYONUN ÜYELERİ...161 A. SENDİKA ÜYESİ OLAMAYACAK KİŞİLER...162 B. SENDİKA ÜYELİĞİNE HAKİM OLAN ESASLAR...163 I. ÜYE OLMA SERBESTİSİ...164 II. ÜYELİKTEN AYRILMA SERBESTİSİ...164 III. AYNI İŞKOLUNDA SADECE BİR SENDİKAYA ÜYE OLABİLME ESASI...165 1. Kural...165 2. İstisna...167 IV. ÜYELİKLE İLGİLİ SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN KANUNEN KORUNMASI (KANUNİ ESASLARIN GÜVENCESİ)...168 1. Üye Olup Olmama Serbestisinin Güvencesi...168 a. İşçilerin İşe Alınmaları Sırasında Üyelik Güvencesi...169 b. İşçilerin Çalıştırılmaları Sırasında Üyelik Güvencesi...170 c. İşçilerin İşten Çıkarılmasında Üyelik Güvencesi...173 2. Üyelik Güvencesine Aykırı Davranan İşveren Hakkında Öngörülen Özel Müeyyideler...174 a. 6356 Sayılı Kanun Öncesi Durum...174 b. 6356 sayılı Kanunun Düzenlemesi...176 c. Sendikal Tazminat...177 aa. Sendikal Faaliyet Kavramı...177 bb. Sendikacılık Tazminatının Talep Edileceği Haller...178 cc. Sendikal Tazminatın Miktarı...179 d. Sendikal Tazminatın Diğer İşçilik Haklarına Etkisi...180 e. İspat Yükü...181 5. SENDİKA ÜYELİĞİNİN KAZANILMASI VE KAYBEDİLMESİ (SONA ERMESİ)...183 A. SENDİKA ÜYELİĞİNİN KAZANILMASI...184
XVI İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri I. ÜYELİK İÇİN ARANAN ŞARTLAR...184 1. Maddi Şartlar...184 a. Tüzükte Öngörülen Şartlar...184 b. Kanunda Öngörülen Şartlar...185 aa. İşçi Sendikası Bakımından...185 bb. İşveren Sendikası Bakımından...187 2. Şekli Şartlar...189 a. Üye Olacak Kişinin Usulünce Başvurması...189 b. Talebin Yetkili Organca Kabul Edilmesi...190 B. SENDİKA ÜYELİĞİNİN KAYBEDİLMESİ (ÜYELİĞİN SONA ERMESİ)...193 I. SENDİKA ÜYELİĞİNİ SONA ERDİRMEYEN DURUMLAR...193 1. Üyeliğin Devam Ettiği Durumlar...193 a. İşçinin Üyesi Bulunduğu Sendikanın Faaliyet Alanı İçinde Başka Bir İşyerine Geçmesi...194 b. İşçinin Geçici Olarak İşsiz Kalması...194 c. Tüzel Kişiliği Temsilen İşveren Kuruluşlarına Üye Olanların, İşveren Vekili Sıfatlarının Kaybına Rağmen Tüzel Kişinin Üyeliğinin Devam Etmesi...196 d. Yaşlılık, Emeklilik, Malullük Aylığı veya Toptan Ödeme Almalarına Rağmen Çalışanların veya Çalışmak Arzusunda Bulunanların Üyeliğinin Devam Etmesi...197 e. İşçi Kuruluşlarının ve Şubelerinin Zorunlu Organlarında Görev Almaları Dolayısıyla İşyerinden Ayrılan Üyelerin Üyeliklerinin Devam Etmesi...198 2. Sendika Üyeliğinin Askıda Kaldığı Hal...198 II. SENDİKA ÜYELİĞİNİN KAYBEDİLMESİNE NEDEN OLAN GENEL OLGULAR...199 1. Ölüm ya da Gaiplik...199 2. Temyiz Kudretinin Kesinlikle Kaybedilmesi...199 3. Kuruluşun Sona Ermesi (Feshi veya İnfisahı)...199 III. ÜYELİĞİ KENDİLİĞİNDEN SONA ERDİREN HALLER...200 1. İşçi Sendikası Üyeliği Bakımından...200 a. İşçilik Sıfatının Kaybedilmesi...200 b. İşçinin Başka Bir İşkolunda Çalışmaya Başlaması...200 c. İşçinin Sosyal Güvenlik Kurumlarından Yaşlılık veya Malullük Aylığı ya da Toptan Ödeme Alarak İşten Ayrılması...200
İçindekiler XVII 2. İşveren Sendikası Üyeliği Bakımından...201 a. İşveren veya İşveren Vekili Sıfatının Kaybı...201 b. Üyesi Bulunulan Sendikanın Dahil Bulunduğu İşkolu Dışında Başka Bir İşkoluna Giren İşyerinde Faaliyette Bulunmaya Başlama...201 IV. ÜYENİN İRADESİYLE ÜYELİĞİN SONA ERMESİ...201 1. Üyelikten Çıkma (Çekilme) Hakkı ve Niteliği...202 2. Çekilmeye İlişkin Kanuni Düzenleme...203 V. KURULUŞUN (SENDİKANIN) KARARI İLE ÜYELİĞİN SONA ERDİRİLMESİ...207 1. Genel Olarak Sendikadan Çıkarılma-İhraç...207 2. Çıkarma Kararı Verecek Organ...209 3. Çıkarma Kararına İtiraz...211 4. Çıkarma İşleminin Kesinleşmesi ve Hüküm Doğurması Anı...211 6. SENDİKA-ÜYE İLİŞKİLERİ (SENDİKANIN İÇ İŞLEYİŞİ)...212 A. SENDİKA ÜYESİNİN HAKLARI...213 I. SENDİKA YÖNETİMİNE VE FAALİYETİNE KATILMA HAKKI...214 II. SENDİKALARIN FAALİYETLERİNDEN VE TESİSLERİNDEN YARARLANMA HAKKI...214 III. EŞİT İŞLEM GÖRME HAKKI...215 B. SENDİKA ÜYESİNİN BORÇLARI (YÜKÜMLÜLÜKLERİ)...215 I. SENDİKA DİSİPLİNİNE RİAYET BORCU...216 II. AİDAT ÖDEME BORCU...217 1. Miktarı...217 2. Aidat Borçlusu...219 3. Tahsili Usulü...219 7. SENDİKALARIN VE KONFEDERASYONLARIN ÜST KURULUŞ ÜYELİĞİ...223 A. MİLLİ (ULUSAL) DÜZEYDE ÜST KURULUŞ ÜYELİĞİ...224 B. ULUSLARARASI DÜZEYDE ÜST KURULUŞ ÜYELİĞİ...227 8. İŞÇİ-İŞVEREN KURULUŞLARININ KATILMASI VEYA BİRLEŞMESİ...228 A. TANIMI VE ÖZELLİKLERİ...229 B. BİRLEŞME VE KATILMA İŞLEMLERİNDE İZLENECEK USUL...230 C. BİRLEŞME VE KATILMANIN SONUÇLARI...230
XVIII İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri 9. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN MAL VARLIKLARI-GELİR VE GİDERLERİ...232 A. MALVARLIĞI HAKLARI...232 B. GELİR KAYNAKLARI...233 I. ÜYELİK AİDATI İLE DAYANIŞMA AİDATI...234 II. KURULUŞLARIN TÜZÜKLERİNE GÖRE KENDİ FAALİYETLERİNDEN ELDE ETTİKLERİ GELİRLER İLE TERTİP EDECEKLERİ EĞLENCE, KONSER GİBİ FAALİYETLERİ DOLAYISIYLA ELDE EDECEKLERİ YA DA ETTİKLERİ KÂRLAR...234 III. KENDİLERİNE YAPILAN BAĞIŞLARDAN ELDE EDİLEN KAZANÇLAR...235 1. Genel Olarak...235 2. Bağış ve Yardım Alma Yasağı...236 IV. MAL VARLIKLARINDAN SAĞLAYACAKLARI KAZANÇLAR...238 C. GELİRLERİN BANKALARA YATIRILMASI ZORUNLULUĞU...239 D. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN GİDERLERİ...240 10. SENDİKA VE KONDERASYONLARIN FAALİYETLERİ...241 A. GENEL OLARAK...241 B. YASAK FAALİYETLER...243 I. ANAYASAL İLKELERE İLİŞKİN YASAKLAR...243 1. Anayasanın 14 üncü Maddesinde Belirtilen Esaslara Aykırı Faaliyette Bulunma Yasağı (Temel Hakları Kötüye Kullanma Yasağı)...244 2. Anayasada Belirlenen Cumhuriyetin Niteliklerine ve Demokratik Esaslara Aykırı Faaliyet, Yönetilme ve İşleme Yasağı...244 II. SİYASİ FAALİYET YASAĞI...245 III. TİCARET YAPMA VE KÂR DAĞITMA YASAĞI...248 IV. DERNEKLER KANUNU NDA ÖNGÖRÜLEN YASAKLAR...249 C. SERBEST FAALİYETLER...250 I. ÇALIŞMA HAYATINA İLİŞKİN FAALİYETLER...250 1. Toplu Pazarlık Yapmak...251 2. Üyelerini ve Bazı Şartlarla Onların Mirasçılarını Yargı Organlarında Temsil Etmek...252
İçindekiler XIX a. Toplu (Kollektif) Nitelik Taşıyan Dava Açma Hakkı...253 b. Ferdi Nitelik Taşıyan Dava Açma Hakkı...255 II. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN SOSYAL, EKONOMİK VE KÜLTÜREL FAALİYETLERİ...257 1. Kanunun Öngördüğü Faaliyetler...258 a. Kanun ve Uluslararası Andlaşma Hükümlerine Göre Toplanan Kurullara Temsilci Göndermek...258 b. Üyelerinin Mesleki Eğitim, Bilgi ve Tecrübelerini Yükseltmek İçin Burs Vermek...259 c. Sınai ve İktisadi Teşebbüslere Yatırımlar Yapmak...259 d. Doğal Afet Yardımı Yapmak...261 e. İşverenler İçin Yardım Fonu Oluşturabilme İmkanı...261 2. Tüzükle Belirlenecek Faaliyetler...261 11. İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİLERİ...262 A. İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİSİ OLABİLMEK İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR...263 B. TEMSİLCİNİN ATANMASI USULÜ...265 I. TEMSİLCİLERİN SAYISI...265 II. TEMSİLCİLERİ ATAYACAK SENDİKA...267 III. TEMSİLCİNİN SIFATININ BAŞLANGICI...269 IV. TEMSİLCİLİK SIFATININ SONA ERMESİ...270 1. Sendikalar Kanununa Göre...270 2. Sendikalar Kanununun Öngördüğü Durum Dışında Temsilciliğin Sona Ermesi...271 C. İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİLERİNİN GÖREVLERİ...271 I. TEMSİLCİLERİN SENDİKALAR VE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KANUNUNA GÖRE GÖREVLERİ...271 II. DİĞER KANUNLARDA TEMSİLCİLER İÇİN ÖNGÖRÜLEN GÖREVLER...272 1. İzin Kurulu na Asil ve Yedek Üye Seçmek...273 2. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyinde Görevlendirilmek...274 D. İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİSİNİN TEMİNATI (GÜVENCESİ)...275 I. TEMSİLCİYİ KORUMA GEREĞİ VE DAYANAĞI...275 II. KANUNDAKİ KORUMANIN ANLAMI VE KAPSAMI...278 III. KORUYUCU HÜKMÜN AMACI VE KORUMA BİÇİMİ...282
XX İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri 1. İşe İade Kararı Verilebilmesinin Şartları...282 a. İş (Hizmet) Sözleşmesinin Kanuna Aykırı Olarak Feshedilmiş Olması...283 b. Temsilcinin veya Sendikanın Usulünce Mahkemeye Başvurmuş Olması...287 2. İşe İade Kararının Sonuçları...290 a. Süresi İçinde İşe Başlayan İşçinin İş Sözleşmesinin Hiç Feshedilmemişçesine Devam Etmesi...291 aa. Genel Olarak...291 bb. İşe İade Kararının Yapılan Feshe Etkisi ve İş Sözleşmesinin Akıbeti...291 cc. İşine İade Kararı Verilen İşçinin Belirli Bir Süre İçinde İşe Başvurmak Zorunluluğu...295 12. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN DENETİMİ...296 I. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN TUTMALARI ZORUNLU DEFTER VE DİĞER KAYITLAR...297 II. FAALİYET, DIŞ VE İÇ DENETİM RAPORLARI İLE GENEL KURUL KARARLARININ YAYINLANMASI GEREĞİ...298 III. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN İÇ DENETİMİ...298 IV. KURULUŞLARIN DIŞ DENETİMİ...298 13. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN SONA ERMESİ...299 A. GENEL OLARAK...299 B. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN İNFİSAHI...299 I. KURULUŞ ŞARTLARININ KAYBI (ORTADAN KALKMASI)...299 II. YÖNETİM KURULUNUN TEŞKİL EDİLEMEMESİ...300 III. YETER SAYI BULUNMAMASI SEBEBİYLE ÜST ÜSTE İKİ OLAĞAN GENEL KURUL TOPLANTISININ YAPILMAMASI...300 IV. SENDİKA VE KONFEDERASYONUN ACZE DÜŞMESİ...300 C. GENEL KURUL KARARI İLE FESİH (Kuruluşun dağıtılması)...301 D. MAHKEME KARARIYLA FESİH (Sendika ve Konfederasyonun Mahkemece Kapatılması)...301 I. GENEL OLARAK...301 II. MAHKEMENİN FESHE KARAR VEREBİLECEĞİ HALLER (KAPATMA NEDENLERİ)...303
İçindekiler XXI 1. Anayasal Esaslara Aykırı Amaç Güdülmesi veya Faaliyette Bulunulması...303 2. Kanuna Aykırı veya Noksan Tüzük ve Belgelerin Mahkemece Verilen Süre İçinde Kanuna Uygun Hale Getirilmemesi...304 3. Tüzük Değişikliğinde Kanuna Aykırılık Bulunması...304 E. SENDİKA VE KONFEDERASYONLARIN FAALİYETLERİNİN DURDURULMASI...305 I. KAPATMA DAVASININ DEVAMI SIRASINDA FAALİYETİN DURDURULMASI...305 II. KAPATMA DAVASI SÖZ KONUSU OLMAYAN HALLERDE FAALİYETİN DURDURULMASI...306 1. Kuruluş Sırasında veya Daha Sonra Tüzük Değişikliği Sırasında Tüzük ve Diğer Belgelerde Kanuna Aykırılık Bulunması...306 2. Tüzüğün Değiştirilmesi Halinde Kanuna Aykırılık Bulunması...306 F. SONA EREN SENDİKA VEYA KONFEDERASYONUN TASFİYESİ VE MALVARLIĞININ TAHSİSİ...306 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİ 1. GENEL BİLGİLER...309 A. GENEL OLARAK TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ...309 B. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN YARARLARI VE FONKSİYONLARI...310 C. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI...312 D. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ...314 I. GENEL OLARAK...314 II. AYIRDEDİCİ ÖZELLİKLERİ...315 1. Tarafları Bakımından...315 2. Konusu (Muhtevası)...317 3. Etkisi...317 4. Şekli...320 E. BENZERİ SÖZLEŞMELERDEN AYIRDEDİLMESİ...321
XXII İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri I. İŞ (HİZMET) SÖZLEŞMESİ - TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ...321 II. UMUMİ MUKAVELE - TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ...322 III. TAKIM SÖZLEŞMESİ -TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ-...323 F. TÜRKİYE DE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KURUMUNUN GELİŞİMİNE KISA BİR BAKIŞ...324 2. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ TİPLERİ (TÜRLERİ)...327 A. GENEL OLARAK...327 B. İŞKOLUNDA YAPILACAK SÖZLEŞME: ÇERÇEVE SÖZLEŞME...330 C. İŞYERİ TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ...331 D. İŞLETME TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ...332 I. TANIMI...332 II. UNSURLARI...333 E. GRUP TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİ...338 3. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ EHLİYETİ VE YETKİSİ...341 A. GENEL OLARAK EHLİYET - YETKİ AYIRIMI VE AYIRIMIN GEREKLİLİĞİ...341 B. EHLİYET KAVRAMI...343 I. TANIMI...343 II. HUKUKUMUZDA TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ EHLİYETİNE SAHİP KİŞİ VE KURULUŞLAR...344 1. Genel Olarak...344 2. Toplu İş Sözleşmesi Ehliyetine Sahip Kişi ve Kuruluşlar...344 a. İşçi Tarafı Bakımından...344 b. İşveren Tarafı Bakımından...346 3. Ehliyetin Kazanılabilmesine İlişkin Şartlar...347 a. İşçi-İşveren Sendikaları Açısından...347 aa. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Anlamında Bir Çekirdek Kuruluş (sendika) Olmak...347 bb. Yapılacak Toplu İş Sözleşmesinin Kapsayacağı İşyeri ya da İşyerlerinin Dahil Bulunduğu İşkolunda Faaliyette Bulunmak...348 b. Münferit İşveren Açısından...349 aa. İş (Hizmet) Sözleşmesine Dayalı Olarak İşçi Çalıştırmak...350 bb. Yapılacak Toplu İş Sözleşmesinin İlgili Olacağı İşyerlerinin Dahil Bulunduğu İşkolunda Kurulu Bir Sendikanın Üyesi Olmamak...350
İçindekiler XXIII 4. Ehliyetsizliğin Hukuki Sonuçları...351 a. Genel Olarak...351 b. Toplu İş Sözleşmesi Yapılması Sırasında Ehliyet Şartların Kaybı...353 aa. Toplu İş Sözleşmesi İmzalanmadan İşyeri İşverenin Değişmesi...355 bb. Toplu İş Sözleşmesinin İmzalanmasından Önce, Prosedürün Devamı Sırasında İşverenin Bir İşveren Sendikasına Üye Olması...355 c. İşyerinin Dahil Bulunduğu İşkolunun Sonradan Değişmesi...355 C. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİ...356 I. YETKİ KAVRAMI...356 1. Tanımı ve Ehliyetten Farkı...356 2. Genel Olarak Yetkili Sayılabilmenin Şartları...357 3. Yetki Şartları...358 a. İşçi Tarafı Bakımından Yetki Şartları...358 aa. İşyeri (ya da İşyerlerinin) Dahil Bulunduğu İşkolunda Belirli Oranda Üyeye Sahip Olma (Kurulu Olduğu ve Faaliyette Bulunduğu İşkolundaki İşçilerin Asgari Yüzde Üçünü Üye Kaydetmiş Bulunma)...359 bb. Toplu İş Sözleşmesinin İlgili Bulunduğu İşyeri ya da İşyerlerinde Çalışan İşçilerin Yarısından Fazlasını, İşletmede Yüzde Kırkını Üye Kaydetmiş Olma...360 aaa. Genel Olarak...360 bbb. İşletme Toplu İş Sözleşmesinde İşyeri Bazında Çoğunluk...361 ccc. Grup Toplu İş Sözleşmesinde Yetki (İşyeri Çoğunluğu)...363 b. İşveren Yanı Bakımından Yetki Şartları (İşveren Sendikası veya Münferit İşveren Bakımından Yetki Şartları)...363 4. İşkolundaki İşçi ve Üyelerin Sayısı ve Bunların Sendikalara Dağılımının Belirlenmesi...364 a. % 3 ünün (Barajın) Tespitinde Esas Alınacak İstatistikler...365 b. Çoğunluğun Tespitinde Gözönüne Alınacak İşçi ler...368 aa. Genel Olarak...368 bb. Alt işveren (Taşeron) İşçilerinin Hesaba Katılmaması...370 4. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN MUHTEVASI...371
XXIV İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri A. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YÖNÜNDEN SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ (TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ ÖZERKLİĞİNİN SINIRLARI)...371 B. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN HÜKÜMLER...372 I. GENEL OLARAK...372 II. NORMATİF (DÜZENLEYİCİ) HÜKÜMLER...374 III. BORÇ DOĞURUCU HÜKÜMLER...377 C. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNE KONULAMAYACAK HÜKÜMLER...377 I. GENEL OLARAK...377 II. SENDİKALAR VE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KANUNUNA GÖRE...378 III. GENEL HÜKÜMLERE GÖRE...381 IV. BAZI ÖZEL DURUMLAR...382 1. Toplu İş Sözleşmesinde Kanun Hükmünün Tekrar Edilmesi...382 2. Başka Bir Toplu İş Sözleşmesi Hükmüne Gönderme Yapılması...382 3. Bazı Konuların Sözleşmenin Yürürlüğü Sırasında Görüşüleceğinin Öngörülmesi...384 D. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SÜRESİ İÇİNDE DEĞİŞTİRİLMESİ...384 5. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN AKDEDİLMESİ (BAĞITLANMASI)...388 A. GENEL OLARAK...388 B. SÖZLEŞMEYE TARAF OLABİLECEKLERİN BELİRLENMESİ (YETKİ TESPİTİ)...389 I. YETKİ TESPİTİNİ YAPACAK MERCİ-MAKAM...390 II. YETKİ TESPİTİ İÇİN BAŞVURMA ZAMANI...390 III. YETKİ İÇİN BAŞVURMA USULÜ...391 1. İşçi Sendikasınca Başvurma (İşçi Sendikasının Yetki Talebinde Bulunması)...392 2. İşveren Sendikası veya Sendika Üyesi Olmayan İşverence Başvurma...392 3. Çoğunluğun Tespitinde Bakanlığın Gözönüne Alması Gereken Esaslar...393 4. Bakanlığın Tespitine İtiraz...399 a. İtirazın Konusu...400 aa. Bakanlığın Yetkili Sendikayı Tespit Etmesi Halinde İtiraz...400
İçindekiler XXV bb. Yetkili Sendika Bulunmadığının Tespitine İtiraz (Bakanlığın Olumsuz Tespitine İtiraz)...404 b. İtirazın Yapılacağı Makam...405 c. İtirazın Süresi...406 d. İtirazı Mahkemeye İntikal Ettirme Biçimi...407 e. İtirazın Mahkemece İncelenmesi Usulü...408 5. Yetkinin Kesinleşmesi ve Yetki Belgesi Verilmesi...410 C. TOPLU GÖRÜŞME ÇAĞRISI YAPILMASI...411 I. ÇAĞRIYI YAPACAK TARAF...412 II. ÇAĞRININ ŞEKLİ VE MUHTEVASI...412 III. ÇAĞRI YAPILABİLECEK SÜRE...413 IV. ÇAĞRI TARİHİNİN GÖREVLİ MAKAMA BİLDİRİLMESİ...414 V. ÇAĞRI SIRASINDA SENDİKASINDAN AYRILAN (VEYA ÇIKARILAN) İŞVERENİN ÇAĞRI İLE BAĞLILIĞI...414 D. TOPLU GÖRÜŞME YAPILMASI...415 I. TOPLU GÖRÜŞMENİN YERİNİN VE TARİHİNİN BELİRLENMESİ...415 II. TOPLU GÖRÜŞME USULÜ...416 III. TOPLU GÖRÜŞMENİN SONUCU...416 1. Toplu Görüşmenin Olumsuz Sonuçlanması...416 2. Toplu Görüşmenin Olumlu Sonuçlanması...416 E. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN İLANI...417 6. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN ETKİLERİ...418 A. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN ETKİLEDİĞİ KİŞİLER...418 I. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN TARAFLAR BAKIMINDAN ETKİLERİ (TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİYLE TARAFLARIN BAĞLILIĞI)...418 1. İşveren Sendikası veya İşverenin Bağlılığı...418 a. Genel Olarak...418 b. İşverenin Değişmesi-Yeni İşverenin Toplu İş Sözleşmesi İle Bağlılığı...419 c. Taraf İşçi Sendikasının Bağlılığı...420 2. Tarafların Toplu İş Sözleşmesinin Niteliğinden Doğan Borçları...420 a. Dirlik (Barışı Koruma Borcu)...420 b. Sözleşmenin İyiniyetle İfa Edilmesi Borcu...422
XXVI İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri II. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN TARAF ÜYELERİ BAKIMINDAN ETKİLERİ (TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN YARARLANMA)...423 1. Taraf İşçi Sendikası Üyelerinin Bağlılığı (Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma)...425 a. Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma Kavramı...425 b. Yararlanılacak Toplu Sözleşme Hükümleri...426 aa. Genel Olarak...426 bb. İşyerindeki Tüm İşçilere Uygulanacak Hükümler...427 cc. Sadece Taraf İşçi Sendikasına Üye Olan İşçilere Uygulanan Hükümler...428 c. Sözleşmeden Etkilenecek Taraf İşçi Sendikası Üyeleri...428 aa. Taraf İşçi Sendikasının Üyelerinin Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanabilmeleri İçin Gerekli Şartlar...429 aaa. Taraf Sendikanın Üyesi Olmak...429 bbb. İşçi Sıfatıyla Çalışmak...431 ccc. İşçinin Sözleşme Kapsamına Giren Bir İşyerinde Çalışması...432 bb. Taraf İşçi Sendikası Üyesi Olmalarına Rağmen Sözleşmeden Etkilenmeyecek İşçiler (Kapsam Dışı Bırakılan İşçiler)...433 d. Yararlanmanın Başlangıcı...435 aa. Toplu İş Sözleşmesinin İmzası Tarihinde Yürürlüğe Girmesi Halinde Yararlanmanın Başlangıcı...436 bb. Toplu İş Sözleşmesinin Yürürlüğünün İmzasından Önceki Bir Tarihe Götürülmüş Olması Halinde Yararlanmanın Başlangıcı...436 cc. Toplu İş Sözleşmesinin İmzalanmasından Sonra Üye Olanlar Bakımından Yararlanmanın Başlangıcı...438 dd. İmza Tarihinden Önce İşyerinden Ayrılmış Taraf Sendika Üyelerinin Geriye Götürülen Sözleşme Hükümlerinden Yararlanıp Yararlanamayacakları...439 e. Yararlanmanın Devam Süresi...441 2. Taraf Kuruluş Üyesi Olmayanların Toplu İş Sözleşmesinden Etkilenmelerini Sağlayan Kanuni Yöntemler...442 a. Genel Olarak...442 b. Dayanışma Aidatı Ödeyerek Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma...445
İçindekiler XXVII aa. Genel Olarak...445 bb. Dayanışma Aidatı Ödemek Yoluyla Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanabilme Şartları...446 aaa. Geçerli Olarak Akdedilip Uygulamaya Konulmuş ve Halen Uygulanmakta Olan Bir Toplu İş Sözleşmesinin Bulunması...446 bbb. Yararlanmak İsteyen Kişinin Bu Sözleşmenin Uygulandığı İşyerinde Çalışan ve Taraf İşçi Sendikasına Üye Bulunmayan Bir İşçi Olması...447 ccc. İşçinin Yararlanma Talebi (isteği)nde Bulunması...449 ddd. İşçinin Dayanışma Aidatı Ödemesi...450 cc. Dayanışma Aidatı Yoluyla Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanmayı Yönlendiren Esaslar...451 aaa. Toplu İş Sözleşmesinin Yürürlüğü Süresince Her Zaman Yararlanma İmkânının Bulunması...451 bbb. Yararlanmanın Başvuru Tarihinden Sonrası İçin ve İleriye Dönük Olması...452 1º. Genel Olarak...452 2º. Yararlanmanın En Erken İmza Tarihinden Sonrası İçin Söz Konusu Olması...453 3º. Toplu İş Sözleşmesinin Yürürlük Tarihinin İmza Tarihinden Önceki Bir Tarihe Taşınmış Olması Durumunda Yararlanmanın Başlangıcı...454 4º. Yönteme Başvuran -Dayanışma Aidatı Ödeyen- İşçinin Yararlanmasının Başlangıcı...458 ccc. Kanuni Gereklerin Sürdürülmesi Kaydıyla, Yararlanmanın En Fazla Toplu İş Sözleşmesinin Yürürlüğü Süresince Devam Etmesi...458 1º. Genel Olarak...458 2º. Yararlanmaya Engel Olan ya da Yararlanmayı Sona Erdiren Durumlar...459 3º. Yararlanmayı Etkilemeyen Durumlar...462 ddd. Sona Eren Toplu İş Sözleşmesi Hükümlerinin Hizmet Akdi Hükmü Olarak Devamının Dayanışma Aidatı Yöntemiyle Yararlananlar İçin De Söz Konusu Olması...467 dd. Dayanışma aidatı ödemek suretiyle yararlanmaya ilişkin hükmün niteliği...467
XXVIII İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri c. Taraf İşçi Kuruluşunun Muvafakati İle Sözleşmeden Yararlanma...468 d. Taraf Sendika Üyesi Olmayan İşçilere Toplu İş Sözleşmesiyle Öngörülen Hakların Verilmesi (İşverenin Toplu İş Sözleşmesi Hükümlerini Sendikasız İşçilere Uygulaması)...469 B. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN ETKİLEDİĞİ İLİŞKİLER VE ETKİLEME BİÇİMİ...471 I. HİZMET (İŞ) SÖZLEŞMESİNE DAYALI İŞ İLİŞKİSİ...471 II. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞ İLİŞKİSİNİ ETKİLEME BİÇİMİ...472 1. Toplu İş Sözleşmesinin Emredici Etkisi...472 2. Toplu İş Sözleşmesinin Otomatik Etkisi...475 3. Toplu İş Sözleşmesinin Tamamlayıcı (Boşluk Doldurucu) Etkisi...476 C. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN ETKİLEDİĞİ YERLER...477 I. GENEL OLARAK : TİS İLGİLİ BULUNDUĞU İŞYERİ VEYA İŞYERLERİNİ ETKİLER...477 II. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN ETKİ ALANININ GENİŞLETİLMESİ (TEŞMİL)...479 D. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN ETKİSİNİN BAŞLAMASI...482 7. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN NİTELİĞİ...485 8. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN GEÇERSİZLİĞİ (HÜKÜMSÜZLÜĞÜ)...486 A. SENDİKALAR VE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KANUNUNA GÖRE GEÇERSİZLİK SEBEPLERİ...486 I. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNE KANUNEN YASAKLANMIŞ HÜKÜMLER KONULMASI...487 II. BİR TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ VARKEN İKİNCİSİNİN YAPILMASI...487 III. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ AKDETMEK YETKİSİ BULUNAN MERCİİN YETKİLERİNİ AŞARAK TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YAPMASI...488 IV. YETKİLİ OLMAYAN TARAFLARIN YETKİ BELGESİ ALMADAN YAPTIKLARI TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN İPTALİ...489 1. İptal Davasının Şartları...489 a. Esasa İlişkin Şartlar...489
İçindekiler XXIX b. Şekli Şartlar...495 aa. Durumun Bakanlıkça Tespit Edilmiş Olması...495 bb. Davanın Süresinde Açılmış Olması...496 aaa. İptal Davasının Tarafları...497 bbb. Görevli ve Yetkili Mahkeme...497 2. Mahkemece Verilecek Karar ve Sonucu...497 B. GENEL GEÇERSİZLİK SEBEPLERİ...500 9. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ...504 A. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SÜRESİ...504 B. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİ GEREKTİRMEYECEK DURUMLAR...505 C. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI...506 I. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİNİN HİZMET AKDİ OLARAK UYGULANMASI...506 1. Hükmün Uygulanabilmesi İçin Gerekli Şartlar...508 2. Disiplin Kuruluna İlişkin Hükümlerin Akıbeti...511 II. YENİ BİR TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YAPILABİLMESİ İMKÂNININ DOĞMASI...513 III. SENDİKAL İLİŞKİLER BAKIMINDAN BAZI SONUÇLARIN DOĞMASI...513 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İŞ UYUŞMAZLIKLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI 1. İŞ UYUŞMAZLIĞI KAVRAMI...516 A. TANIMI...516 B. TÜRLERİ...516 I. FERDİ-TOPLU İŞ UYUŞMAZLIĞI...516 II. HAK-MENFAAT UYUŞMAZLIĞI...518 2. İŞ UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜM YOLLARI...520 A. GENEL OLARAK...520 B. TOPLU İŞ UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜNDE BELLİ BAŞLI SİSTEMLER...521 I. GENEL OLARAK...521
XXX İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri 1. Serbesti Sistemi...521 2. Otoriter Sistem...521 3. Kısmi Serbesti Sistemi...521 II. ÜLKEMİZDE UYGULANAN SİSTEM...522 3. BARIŞÇI ÇÖZÜM YOLLARI...523 A. GENEL OLARAK...523 B. 6356 SAYILI SENDİKALAR VE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KANUNU NUN ÖNGÖRDÜĞÜ BARIŞÇI YOLLAR...525 C. BARIŞÇI ÇÖZÜM YOLLARININ AMACI...526 D. BARIŞÇI YOLLARLA ÇÖZÜMLENMESİ MÜMKÜN OLAN UYUŞMAZLIKLAR...526 E. ARABULUCULUK...528 I. GENEL OLARAK...528 II. RESMİ ARABULUCULUK TEŞKİLATI...529 III. BAŞVURULMASI ZORUNLU ARABULUCULUK...530 1. Arabulucunun Göreve Başlaması ve Görev Süresi...530 2. Arabulucunun Uyuşmazlığı Gidermekte İzleyeceği Yol ve Yetkileri...531 3. Arabuluculuk Faaliyetinin Sonucu...531 IV. KANUNİ GREV KARARI ALINAN UYUŞMAZLIKTA ARABULUCULUK FAALİYETİ...532 F. TAHKİM (UYUŞMAZLIĞIN HAKEMLERCE ÇÖZÜMLENMESİ)...533 I. GENEL OLARAK...533 II. ZORUNLU (KANUNİ) TAHKİM...534 1. Yüksek Hakem Kurulunun Teşkili...534 2. Yüksek Hakem Kurulunun Çözümleyebileceği Uyuşmazlıklar..535 3. Yüksek Hakem Kuruluna Başvurabilecek Kişiler ve Başvuru Usulü...535 4. Yüksek Hakem Kurulunun Uyuşmazlığı İnceleme Usulü...536 5. Yüksek Hakem Kurulu Kararının Niteliği ve Sonuçları...538 III. İHTİYARİ TAHKİM (ÖZEL HAKEME BAŞVURMA)...539 1. Özel Hakemin Seçimi...540 2. Hakeme Gidileceği Konusunda Yapılan Anlaşmanın Sonuçları...541 3. Uyuşmazlığın Çözümlenmesinde İzlenecek Usul...541
İçindekiler XXXI 4. HAK UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜ...542 A. GENEL OLARAK...542 B. UYUŞMAZLIĞIN YARGI YOLUNA (MAHKEMEYE) BAŞVURARAK ÇÖZÜMÜ...543 I. YORUM DAVASI...543 II. EDA (İFA) DAVASI...546 III. UYUŞMAZLIĞIN ÖZEL HAKEME BAŞVURARAK ÇÖZÜMÜ...548 1. Tahkim Anlaşması...549 2. Tahkim Şartı...549 3. Hakemin (ya da hakemlerin) Sayısı ve Seçimi...550 4. Uyuşmazlığın Çözümünde İzlenecek Usul...550 5. Hakem Kararının Hukuki Niteliği...550 BEŞİNCİ BÖLÜM İŞ MÜCADELESİ YOLLARI: GREV VE LOKAVT 1. GREV KAVRAMI (HUKUKİ GREV KAVRAMI)...553 A. GENEL OLARAK GREV VE GREV HAKKI...553 I. BİR VAKIA OLARAK GREV...553 II. GREV HAKKI...556 1. Genel Olarak...556 2. Grev Hakkının Anlamı ve Fonksiyonu...557 3. Grev Hakkının Hukuki Niteliği...559 4. Grev Hakkının Sahipleri...562 5. Grev Hakkının Sınırları (Kullanılma Şartları)...565 III. 6356 SAYILI KANUN ANLAMINDA GREV HAKKI (KANUNDAKİ DÜZENLEME)...566 B. GREVİN TANIMI VE UNSURLARI...569 I. GREVİN TANIMI...569 1. Genel Olarak...569 2. 6356 Sayılı Kanunda Grevin Tanımı ve Unsurları...570 II. GREVİN UNSURLARI...570 1. Maddi Unsur : İşin Bırakılması...571 a. Genel Olarak...571
XXXII İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri b. İş i Bırakmanın Niteliğinden Doğan Özellikler...573 aa. İşi Bırakanların Sıfatına ve Sayısına İlişkin Özellikler...573 aaa. İşçi Sıfatını Taşımayan Kimselerin İşlerini Bırakmaları Grev Teşkil Etmez...573 bbb. Birden Çok İşçinin İşlerini Bırakmaları Halinde Grevden Söz Edilebilir...576 ccc. Bir Tek İşçi Çalıştıran ve Bir İşletmeye Dahil Bulunmayan İşyerlerinde İşçinin İşini Bırakması Da Grev Teşkil Etmez...580 bb. İşi Bırakmanın Biçimine İlişkin Özellikler...582 aaa. İşçilerin Yapmakla Yükümlü Oldukları İşleri Yapmaktan Kaçınmaları Grev Teşkil Eder...582 bbb. İşçilerin İşlerini Tamamen Bırakmaları, Davranışın Grev Sayılabilmesi İçin Gereklidir...583 ccc. İşin Bırakılması Süresinin Uzun ya da Kısa Olması Önemli Değildir...587 ddd. İş in Geçici Olarak Bırakılması Gibi, Kesin Olarak Bırakılması da -Bazı Hallerde- Grev Teşkil Eder...588 eee. İş in Bırakılmış Sayılması İçin İşverenin Terkedilmiş Olması Şart Değildir...590 fff. İşi Bırakmanın İşyerinin Tamamında Gerçekleşmesi de Şart Değildir...591 2. Psikolojik Unsur: İşçilerin Aralarında Anlaşmaları veya Bir Kuruluşun Kararına Uymaları...591 a. Genel Olarak...591 b. İş in Bırakılması Amacına İlişkin Özellikler...596 aa. İşyerinde Faaliyeti Durdurmak veya İş in Niteliğine Göre Önemli Ölçüde Aksatmak Amacını Taşımayan İş Bırakılması Grev Teşkil Etmez...596 bb. Kanundan Doğan Bir Hakkın Kullanılması Amacıyla Topluca İş in Bırakılması da Grev Teşkil Etmez...598 cc. İş in Bırakılmasının İşyerinin Faaliyetini Etkilemiş Olması da Önemli Değildir...602 2. KANUNİ (KANUNA UYGUN) GREV-KANUN DIŞI GREV...603 A. KANUNİ GREV KAVRAMI VE GENEL OLARAK GREVİN KANUNİLİĞİNİ SAĞLAYAN ŞARTLAR...604 B. GREV KARARI ALINABİLMESİNE İLİŞKİN ŞARTLAR...607 I. KANUNUN BELİRLEDİĞİ ÇERÇEVEDE BİR UYUŞMAZLIĞIN (MESLEKİ İŞ UYUŞMAZLIĞININ) BULUNMASI...608
İçindekiler XXXIII 1. Bir Uyuşmazlığın Bulunması Gereği...608 2. Kanuni Greve Esas Olabilecek Uyuşmazlığın Özellikleri...609 3. Uyuşmazlığın Usulünce Ortaya Konulması...614 4. Kanuna Uygun Grev Kararı Alma İmkânı Sağlamayan Uyuşmazlıklar...616 a. Hakkın İhlâli Sebebiyle Uyuşmazlık (Hak Uyuşmazlığı) Çıkarılması...616 b. Toplu İş Sözleşmesine Konu Olmayacak Hususlarda Uyuşmazlık Çıkarılması...617 c. Yürürlükteki Toplu İş Sözleşmesinde Değişiklik Yapılması İçin Çıkarılan Uyuşmazlıklar...619 d. Yeniden Gözden Geçirmeyi Öngören Toplu İş Hükmünün İhlali Nedeniyle Çıkarılan Uyuşmazlıklar...620 e. Yetkinin Taşırılması ya da Yetki Belgesi Dışına Çıkarılması Suretiyle Çıkarılan Uyuşmazlıklar...623 aa. Genel Olarak...623 bb. İşletme ye Dahil İşyerlerinde Ayrı Ayrı Uyuşmazlık Çıkarılması...624 cc. Grup Toplu İş Sözleşme Yapmak İçin Uyuşmazlık Çıkarılıp Çıkarılamayacağı...625 II. UYUŞMAZLIĞIN BARIŞÇI YOLLA GİDERİLMESİ GİRİŞİMİNİN SONUÇSUZ KALMASI...626 1. Genel Olarak...626 2. Grev Kararı Alınmasına Yeterli (Elverişli) Olmayan Tutanak...629 III. GREVE USULÜNCE KARAR VERİLMİŞ OLMASI...629 1. Uyuşmazlığın Söz Konusu Olduğu İşyeri Ya Da İşyerlerinde Grevin Yasaklanmamış Olması...630 a. Grevin Yasaklandığı İşler...630 b. Grevin Yasak Olduğu Yerler...631 2. Taraflar Arasında Özel Hakeme Gitme Konusunda Bir Anlaşma Yapılmamış Olması...632 3. Grev Kararının Uyuşmazlığın İlgili Bulunduğu Yere İlişkin Olarak, Yetkili Organca Süresinde ve Kanuni Amaçla Alınmış Olması...633 a. Genel Olarak Grev Kararı Alma Yetkisi...633 b. Grev Kararının İşçi Sendikasının Tüzüğünde Gösterilen Yetkili Organı Tarafından Alınması...636 c. Grev Kararı Alması Kabil Olmayan Kişi ve Kuruluşlar...637
XXXIV İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri aa. Ehliyetsiz İşçi Kuruluşları...637 bb. Fiili İşçi Toplulukları...638 4. Grev Kararının Kapsamı...640 a. Genel Olarak...640 b. İşyeri veya İşyerleri İçin Alınacak Grev Kararının Kapsamı...640 c. İşletme Toplu İş Sözleşmesine İlişkin Uyuşmazlıkta Alınacak Grev Kararının Kapsamı...642 aa. Genel Olarak...642 bb. İşletmeye Dahil İşyerlerinin Bir veya Birkaçında Grev Yasağı Bulunması Halinde Grev Kararının Kapsamı...643 5. Grev Kararının Kanuni Süresi İçinde Alınmış Olması...647 6. Kanunen Belirlenen Amaçla Greve Karar Verilmiş Olması...648 C. KANUNA UYGUN OLARAK ALINAN GREV KARARININ UYGULAMAYA KONULABİLMESİNE İLİŞKİN ŞARTLAR...651 I. GENEL OLARAK...651 II. GREVİN UYGULANMASINI ÖNLEYEN BİR YASAĞIN VEYA ENGELİN BULUNMAMASI...653 1. Grevin Uygulanmasını Engelleyen Yasaklar...654 a. Grevin Bakanlar Kurulunca Yasak Edilmesi...654 b. Grevin Bakanlar Kurulunca Ertelenmesi...655 c. Savaş, Genel veya Kısmi Seferberlik Sebebiyle Grevin Yasaklanması...658 d. Grevin Sıkıyönetimce Yasaklanması...659 e. Olağanüstü Hal İlân Edilen Yerlerde Grevin Yasaklanması...660 f. Yolculuk Devam Ederken Ulaştırma Araçlarında Grevin Yasaklanması...662 2. Grevin Uygulanmasına Akdi Bir Engel Bulunmaması: Tarafların Özel Hakeme Gitme Konusunda Anlaşmamış Olmaları...663 III. GREVİN USULÜNCE UYGULANMAYA KONULMUŞ OLMASI...663 1. Sendikaca Ön İşlemlerin Yapılmış Olması...663 a. Grev Kararının Uygulanacağı Tarihi Karşı Tarafa Tebliğ Edilmek Üzere Notere Tevdi Edilmesi...664 b. Grev Kararının Görevli Makama Tevdi Edilmesi...666 c. Grev Kararının Usulünce İlân Edilmesi...667 d. İşçilerin Grev Oylaması ile Grevin Uygulanmasını Önlememiş Olması...670
İçindekiler XXXV aa. Genel Olarak...670 bb. Usulünce Talep Edilmesi Halinde Grev Oylaması Yapılması...670 cc. Oylama Sonucunun Olumlu, Grevin Uygulanması Biçiminde Sonuçlanmış Olması...672 dd. Grev Oylamasının İptali Halinde Yeniden Oylamaya Gidilmiş Olması ve Sonucun Grevin Uygulanması Şeklinde Tecelli Etmesi...673 e. Grevin Uygulanacağı Tarihin Usulünce Bildirmiş Olması ve Bildirilen Tarihte Grevin Uygulanmasına Başlanması...674 aa. Grevin Başlayacağı Tarihin Belirlenmesi ve Bildirilmesi...675 aaa. Grevin Başlayacağı Tarihin Belirlenmesi...676 bbb. Usulünce Belirlenen Başlama Tarihinin Süresi İçinde Muhataba (İşverene) Bildirilmiş Olması...677 f. Grevin Grev Kararının İlgili Bulunduğu İşyeri ya da İşletmede Uygulamaya Konulması...681 g. Bildirilen Tarihte Grevin Başlaması...681 aa. Genel Olarak Grevin Başlaması Kavramı...681 bb. Grev Sayılacak Bir Davranışın Sergilenmesi...682 cc. Grev Yapanların Grev Kararının Kapsadığı İşyerinin İşçileri Olması...683 D. USULÜNCE UYGULAMAYA KONULMUŞ (UYGULANMAKTA OLAN) GREVİN SÜRDÜRÜLMESİNE İLİŞKİN ŞARTLAR...684 I. GREVİN MAHKEME KARARIYLA DURDURULMAMIŞ OLMASI...684 II. GREVİN İHTİYATİ TEDBİR KARARIYLA DURDURULMAMIŞ OLMASI...687 III. GREVİN UYGULANMASINA ENGEL OLAN DURUMLARIN UYGULAMA SIRASINDA ORTAYA ÇIKMIŞ OLMAMASI...689 IV. TARAFLARIN ÖZEL HAKEME BAŞVURMA KONUSUNDA ANLAŞMIŞ OLMAMALARI...689 V. GREVİN KALDIRILMAMIŞ YA DA KALKMAMIŞ OLMASI...690 1. Genel Olarak...690 2. Grevin Taraf Sendika Kararıyla Kaldırılması...691 3. Grevin Kendiliğinden Ortadan Kalkması...691 a. Toplu İş Sözleşmesinin İmzalanması Dolayısıyla Grevin Ortadan Kalkması...692
XXXVI İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri b. Taraf İşçi Sendikasının Durumundaki Değişiklikler Dolayısıyla Grevin Ortadan Kalkması...693 aa. Taraf İşçi Sendikasının Sona Ermesi ya da Fiil Ehliyetini Kaybetmesi...693 bb. Taraf Sendikanın Üye Mevcudunun Belirli Bir Sayının Altına Düşmesi...693 cc. Çok Uzun Sürmesi Halinde Grevin Ortadan Kalkmış Sayılıp Sayılamayacağı...695 3. KANUN DIŞI GREV......695 A. KANUN DIŞI GREV KAVRAMI...695 I. TANIMI...695 II. UNSURLARI - KANUN DIŞI GREVİN ŞARTLARI...696 B. KANUN DIŞI GREV HALLERİ...697 I. GREV KARARI ALINABİLMESİNE İLİŞKİN ŞARTLARA UYMADAN YAPILAN GREVLER...697 II. GREVİN UYGULAMAYA KONULMASINA İLİŞKİN ŞARTLARIN BULUNMAMASINA RAĞMEN YAPILAN GREVLER...697 III. UYGULAMAYA KONULMUŞ GREVİN DEVAMINI ENGELLEYEN ŞARTLARA UYULMADAN YAPILAN GREVLER...698 C. KANUN DIŞI GREV TİPLERİ...699 I. SİYASİ AMAÇLI GREV (POLİTİK GREV)...700 II. GENEL GREV...702 III. DAYANIŞMA GREVİ...702 D. KANUN DIŞI GREV SAYILMAYAN BAZI KANUNSUZ DAVRANIŞLAR...704 E. GREVİN NİTELİĞİNE İLİŞKİN TESPİT DAVASI...706 4. LOKAVT KAVRAMI - KANUNİ LOKAVT - KANUN DIŞI LOKAVT...710 A. TANIMI VE UNSURLARI...710 I. TANIMI...710 II. UNSURLARI...710 1. İşçilerin İşten Topluca Uzaklaştırılması...711 2. İşçilerin İşveren veya İşveren Vekili Tarafından İşten Uzaklaştırılması...711 3. Uzaklaştırmanın işyerinde faaliyeti tamamen durduracak tarzda olması...712
İçindekiler XXXVII B. KANUNA UYGUN (KANUNİ) LOKAVT...713 I. KANUNİ LOKAVTIN ŞARTLARI...713 1. Lokavt İmkânının Doğumu ve Lokavt Kararı Alınmasına İlişkin Şartlar...714 a. Uyuşmazlığa Taraf İşçi Sendikasınca Alınan Grev Kararının Tebliğ Edilmiş Olması...714 b. Usulüne Uygun Lokavta Karar Verilmiş Olması...715 aa. Lokavt Kararı Verebilecek Kişi ya da Kuruluş...715 bb. Lokavt Kararı Alınabilecek Süre...715 cc. Lokavt Kararının Kapsamı...715 2. Kanuna Uygun Olarak Alınan Lokavt Kararının Uygulamaya Konulmasına İlişkin Şartlar...716 a. Lokavt Kararının Kanuni Süresi İçinde Karşı Tarafa Bildirilmesi...716 b. Lokavt Kararının Görevli Makama Tevdii ve İşyerinde İlan Edilmesi...716 c. Lokavt Kararının Karşı Tarafa Noter Aracılığıyla Altı İşgünü Önce Bildirilecek Tarihte Uygulamaya Konulması...717 d. Lokavtın Uygulanmasına Engel Olan Bir Durumun Bulunmaması...717 3. Usulünce Uygulamaya Konulmuş Lokavtın Sürdürülmesine İlişkin Şartlar...718 II. KANUNİ LOKAVTIN SONA ERMESİ...719 C. KANUN DIŞI LOKAVT...719 5. KANUNİ GREV - LOKAVTIN SONUÇLARI...720 A. KANUNİ GREVİN SONUÇLARI...721 I. GREV KARARI ALIP UYGULAYAN İŞÇİ SENDİKASININ YETKİLERİ VE SORUMLULUĞU...721 1. Yetkileri...721 2. Sendikanın ve Grev Gözcülerinin Uyması Gerekli Diğer Yasaklar...723 3. Gözcüleri Koruyucu Hükümler...725 4. İşyerinde Grev Esnasında Vaki Olan Zararlardan Taraf Sendikanın Sorumluluğu...725 II. GREVE KATILMAYAN İŞÇİLER BAKIMINDAN KANUNİ GREVİN SONUÇLARI...727 1. Greve Katılma Serbestisi...727
XXXVIII İŞ HUKUKU II Toplu İş İlişkileri 2. İşverenin Çalıştırmama Hakkı...728 III. GREVE KATILMAYAN İŞÇİLERİN TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN YARARLANAMAMALARI...729 IV. GREVE KATILAMAYAN İŞÇİLER YÖNÜNDEN KANUNİ GREVİN SONUÇLARI...730 V. GREVE KATILANLAR (GREVCİLER) BAKIMINDAN KANUNİ GREVİN SONUÇLARI...732 1. Greve Katılma Kavramı...733 a. Greve Katılıp Katılmama Serbestisi...733 b. Greve Katılmak İsteyen İşçinin, Başlatılacağı Bildirilen Tarihte İşini Bırakması Zorunluluğu...734 c. Grevin Başlatıldığı Tarihte İşyerinde Çalışmaya Devam Edenlerin Sonradan Greve Katılmalarının Mümkün Bulunmaması...734 aa. Kanuna Uygun Olarak Başlayan Bir Greve Sonradan Katılma...735 bb. Başlama Tarihinde Hiçbir İşyeri İşçisinin Çıkmadığı Greve Sonradan Katılma...737 2. Hizmet (İş) Sözleşmesinin Askıda Kalması...738 3. İşçilerin İşyerini Terk Etmeleri - Başka İş Tutamamaları ve Oturdukları Konutlardan Yararlanabilmeleri...741 a. İşçilerin İşyerinden Ayrılma Zorunluluğu...741 b. Kanuni Yasaklara Uyulmaması Halinde Yapılacak İşlemler ve Uygulanacak Müeyyideler...742 c. Grevci İşçilerin Başka Bir İş Tutamaması...742 aa. Genel Olarak...742 bb. İşçilerin Başka İşte Çalışamaması...743 d. Kanuni Grevin Konuttan Yararlanmaya Etkisi...744 4. İşverenin Yeni İşçi Alamaması ve Grevcilerin Yerine Başkalarını Çalıştıramaması...745 B. KANUNİ LOKAVTIN SONUÇLARI...747 1. Hizmet (İş) Sözleşmesinin Askıda Kalması...747 2. İşverenin İşçiler Yerine Başka İşçi Çalıştıramaması ve İşçilerin de Başka İş Tutamamaları...748 3. İşçilerin İşyerinden Ayrılma Zorunluluğu...748 4. Kanuni Lokavtın Konut Haklarına Etkisi...748 5. Lokavt Gözcüsü Bulundurma Yetkisi...749
İçindekiler XXXIX 6. KANUN DIŞI GREV VE LOKAVTIN SONUÇLARI...749 A. KANUN DIŞI GREVİN SONUÇLARI...749 I. GENEL OLARAK...749 II. İŞVERENİN KANUN DIŞI GREVLE İLGİLİ İŞÇİLERİN İŞ SÖZLEŞMELERİNİ BİLDİRİMSİZ HAKLI SEBEPLE FESİH HAKKI...750 1. Genel Olarak...750 2. Bildirimsiz Fesih Hakkının Kullanılma Şartları...754 a. Kanun Dışı Bir Grevin Varlığı (Bulunması)...755 b. İşçinin Bu Grevle İlgili Bulunması...755 c. İşçinin Grevin Kanun Dışı Olduğunu Bilmesi ya da Bilecek Durumda Olması...756 d. Feshin Usulüne Uygun Olarak Yapılmış Olması...762 3. Kanun Dışı Grev Nedeniyle Bildirimsiz Feshin Hükümleri...765 a. İş Sözleşmesinin Sona Ermesi...765 b. İş Sözleşmesinin Sona Ermesine Bağlı İşçilik Haklarının Kaybı...766 aa. İhbar, Kötüniyet ve Sendikal (Sendikacılık) Tazminatları...766 bb. Kıdem Tazminatı...767 c. Hak Edilmiş Fakat Kullanılmamış Yıllık İzne İlişkin Ücretin Talep Edilebilme İmkânı...770 d. İşverenin Fesih Hakkını Kullanmadığı Durumda İş İlişkisinin Akıbeti...771 aa. İş İlişkisinin Eskisi Gibi Devam Etmesi...771 bb. İşverenin Disiplin Cezası Uygulaması...772 e. İşçinin Kıdem Süresi...772 III. KANUN DIŞI GREVİN UYGULANMASI DOLAYISIYLA ORTAYA ÇIKAN ZARARLARIN TAZMİNİ...773 1. Genel Olarak...773 2. Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu m.70 Çerçevesinde Sorumluluğu Doğuran Olgular (Hukuki Gerekler)...775 a. Grevin Kanun Dışı Nitelikte Olması...775 b. Grevin Uygulanmış veya Uygulanmakta Olması...776 c. Uygulanan Kanun Dışı Grev Yüzünden Bir Zararın Ortaya Çıkması...777